Stand-up - fABULEUS - C

Beste Leerkracht,
Binnenkort gaat u met uw klas naar de voorstelling Stand Up van fABULEUS. In deze
brochure vind u achtergrondinformatie en een aantal insteken om te werken rond de
voorstelling. Mocht u nog meer informatie nodig hebben, dan mag u altijd mailen naar
[email protected]. Op hetzelfde adres kan reacties kwijt of vragen stellen aan de makers. Dat
kan trouwens ook rechtstreeks via het reactieforum op onze site.
Meestal delen we na de voorstelling stickers uit aan de leerlingen met ons logo en onze url,
precies als duwtje in de richting van onze site. Daar vinden de leerlingen zelf trouwens ook
heel wat informatie, naast nieuws over andere fABULEUSprojecten en over audities voor
nieuwe jongerenvoorstellingen. Het is echt een aanrader om met de leerlingen samen online
op zoek te gaan.
Veel plezier en tot gauw!
fABULEUS
Als onze vuisten jeuken dan mogen wij toch vechten? En als
onze gedachten jeuken dan mogen we ze toch roepen? Wij
moeten leren in hoofdletters spreken. Wij moeten uitroeptekens
worden. Wij allemaal. Dat is onze plicht. Toch?
Hoezo, jongeren liggen alleen nog wakker van Redbull, Facebook en de laatste nieuwe
iPhone? De zeventienjarige Leo stuurt al sinds zijn kinderjaren brieven naar de koning over
het onrecht in de wereld. Nooit krijgt hij antwoord. Tot hij een radicale actie onderneemt
waarvan hij de gevolgen niet kan overzien.
Stand Up is een even vurig als wanhopig betoog van een verontwaardigde jongere. Over de
moed om voor je mening uit te komen en over het besef dat je soms minder heldhaftig bent
dan je zou willen.
Regie Dirk De Lathauwer Tekst en dramaturgie Ruth Mellaerts Tekstcoaching Stijn
Devillé Spel Yannick Jozefzoon Scenografie Wannes Deneer Video Kristof
Bilsen Productie fABULEUS Ondersteund met een schrijfbeurs van deAuteurs
De wereld brandt.
Waar ben jij nu nog mee bezig?
Met zijn laatste twee creaties Speeldrift en Ik ben geen racist ging fABULEUSregisseur
Dirk De Lathauwer de confrontatie niet uit de weg. In september gaat zijn nieuwe
voorstelling in première en ook die vertrekt van een scherp, actueel thema:
verontwaardiging. Stand Up is de titel en toch is het niet om te lachen.
Dirk: De enige gelijkenis met stand-up comedy is dat er één acteur op scène zal staan die,
met weinig in zijn handen en in zijn zakken, een verhaal doet. Stand Up betekent hier
gewoon: sta op, kom op voor je mening. Zoals in: Get up Stand up.
Vertelt Stand Up een verhaal?
Dirk: We zijn vertrokken van de idee om een geëngageerde speech te houden, maar
gaandeweg is er toch een personage ontstaan: iemand die de wereld wil veranderen en
daarvoor een aantal extreme keuzes heeft gemaakt. Daar hebben we een spannend verhaal
rond bedacht. Maar meer wil ik daar nog niet over prijsgeven.
Het thema is verontwaardiging. Zijn we te weinig verontwaardigd?
Dirk: Ik denk dat mensen wel vaak verontwaardigd zijn, maar dan eerder over de dingen die
in hun directe omgeving gebeuren. Bij de grote verhalen in het nieuws – bijvoorbeeld de
burgerslachtoffers in Gaza – voelt iedereen wel een emotionele verontwaardiging en
sommigen denken dat ze daar kracht uit zullen putten om tot daden over te gaan, maar bijna
niemand doet dat echt. Je begint meteen te relativeren: er is altijd nog een andere kant aan
het verhaal. En dat is natuurlijk zo. Het is vaak moeilijk te weten wat juist is en wat fout,
welke strijd de jouwe is.
Daarom leggen we in de voorstelling een link met de kleine strijd. Als er vlak voor je neus –
op straat, op school… - onrecht gebeurt, kom je dan op voor de zwakkere? Als er iemand op
een familiefeest uitspraken doet waar je het fundamenteel mee oneens bent, durf je dan een
standpunt in te nemen of zwijg je om strategische redenen? Hoe sta jij in de wereld?
Verdoofd? Onverschillig? Of juist alert?
Moeten kunstenaars de wereld willen redden?
Dirk: Als ze daar de nood toe voelen, moeten ze dat zeker proberen. Maar ik vind niet dat je
hen dat moet opleggen. Als iemand een voorstelling wil maken over kwetsbare liefde dan is
er niemand die moet zeggen: “Waar ben jij nu nog mee bezig? De wereld brandt. Heb het
eens over relevante dingen.” Het is even relevant om het niet altijd over de grote verhalen te
hebben, maar juist over heel kleine kwetsbare dingen. Zelfs al gaat het heel slecht met de
wereld, dan nog hebben mensen nood aan lichtheid, aan schoonheid, aan humor…
fABULEUS is
een professioneel theater- en dansgezelschap. Het werkt vanuit Leuven en speelt ieder
seizoen bijna 200 voorstellingen in binnen- en buitenland. We zijn begonnen als een
gezelschap dat uitsluitend jongerenproducties maakten (met jongeren op scène dus). Nu
werken we niet meer alleen met jongeren, maar ook met jonge professionele
podiumkunstenaars. We streven ernaar om inhoudelijk scherpe en vaak adembenemende
podiumproducties te maken en vooral een jong publiek warm te maken voor theater en dans.
Jaarlijks bereikt fABULEUS meer dan 25.000 toeschouwers. fABULEUS won in 2003 de
1000Watt-Lichtpuntprijs, werd in 2005 en 2008 genomineerd voor de Vlaamse CultuurPrijzen
in de categorie Jeugdtheater. In 2010 werd fABULEUS Leuvens stadsgezelschap.
Wat vertel je vooraf?
Het lijkt ons goed dat de leerlingen redelijk onbevangen naar de voorstelling komen kijken,
maar de volgende informatie lijkt ons vrij essentieel om mee te geven
-
De titel
Het feit dat de voorstelling een monoloog is
De duur van de voorstelling: 1 uur
De naam van het gezelschap + eventueel de site al eens bekijken
De meest evidente theatercodes:
o Het feit dat theater live is en dat je als publiek een theatervoorstelling dus mee
maakt (in tegenstelling tot een bioscoopfilm).
o Het feit dat je in een theater je gsm moet uitzetten (niet gewoon op stil maar
volledig uit, want het licht van het scherm stoort de mensen rondom en de
frequenties kunnen storingen geven in de geluidsboxen)
o Het feit dat je in een theaterzaal niet eet of drinkt.
Aangezien de voorstelling over engagement gaat, kan het zinvol zijn om de klas te
confronteren met de verschillende posters die we maakten voor deze voorstelling (u vindt ze
in een apart bestand). Wat roepen de slogans op? Laat de leerlingen vrij hun verwachtingen,
en associaties uitspreken zonder meteen te benoemen wat wel of niet klopt.
Insteken om achteraf verder te werken
Het personage in Stand Up is geïnspireerd op Barnaby Raine, een jongen die als 15-jarige
wereldberoemd werd met zijn vlammende speeches tijdens de studentenprotesten in Londen
in 2010:
“This was meant to be the first post-ideological generation, right? This was meant to
be the generation that never thought about anything more than our Facebook profiles
and our TV screens; where the only thing that Saturday night meant was X-Factor. I
think now that claim is quite ridiculous. I think that now we’ve shown that we are as
ideological as ever before.” (Barnaby Raine)
De speech vindt u op: http://mifuturoahora.wordpress.com/2011/09/18/were-nolonger-that-post-ideological-generation/
Ook de onlangs overleden Fransman Stéphane Hessel – die op zijn negentigste met het
boekje Indignez-vous (wees woest!) een hele generatie jongeren (indignado’s) kon
begeesteren om de straat op te komen voor een rechtvaardiger wereld – leverde inspiratie.
Op deze link vind je een korte reportage over Hessel:
http://cobra.be/cm/cobra/videozone/rubriek/boek-videozone/130227-mvstephanehessel
Op deze link vind je de volledige tekst van Wees woest!
http://www.integernederland.nl/upload/item/26_1.pdf
Het lezen van (een fragment van) Wees Woest! of het bekijken van de speech van Barnaby
Raine kan de aanleiding zijn voor een gesprek over de dingen waar jongeren zich vandaag
over verwonderen, ergeren, verontwaardigen.
-
Waar lig je soms van wakker van? (zowel de grote wereldproblemen als huis-, tuinen keukenzorgen).
Zou je ooit tot daden overgaan om een ideaal na te streven?
Welke daden zouden werken, denk je?
Wat houdt hen tegen?
Zou je grote daden (revolutie) of liever kleine daden (evolutie) stellen?
Tussendoor: In China werd een nieuwe autosnelweg aangelegd en daar moesten hele
wijken voor neergegooid worden. De bewoners van één huis wilden zich niet laten doen,
waarop de overheid besloot om de autostrade dan maar om het huis heen te bouwen. Wat
roepen onderstaande beelden op? Maak zelf een collage van beelden die een heftige reactie
opwekken bij jou.
Kijktips:
-
de documentaire Everyday Rebellion (over verschillende vormen die protest
momenteel aanneemt, overal ter wereld). De film komt pas nu in september in de
zalen, maar er is ook een heel online platform aan verbonden, dat verder gaat dan de
film alleen. Ook de trailer is inspirerend.
http://www.everydayrebellion.net/the-project/
-
TEDtalk van Margaret Heffernan: De gevaren van 'bewuste blindheid'. Deze
speech was een inspiratiebron voor de schrijfster van dit stuk. Het gaat over een
vrouw die durft op te staan in een gemeenschap van mensen die hun kop in het zand
steken. Ze woont in een stad in Amerika waar de sterftecijfers 80 procent hoger
liggen dan elders in de VS. Ze ontdekt dat dit komt omdat er overal in de openbare
gebouwen asbest te vinden is. Ze wil dit bespreekbaar maken, maar niemand wil
haar verhaal horen. Mensen blijven soms liever bewust blind voor de gevaren die hen
bedreigen.
http://www.ted.com/talks/margaret_heffernan_the_dangers_of_willful_blindness.html
-
Tegenlicht 'We zijn het zat': over waarom we niet boos worden en in opstand komen.
http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2013-2014/we-zijn-het-zat.html
Extra teksten en denkmateriaal:
-
“Hoeveel land heeft een mens nodig?”, een parabel van Tolstoi over hebzucht en
hoe dit de mens naar zijn ondergang drijft. Over een man die een pact met de duivel
sluit om meer land te kunnen verwerven.
-
Het verhaal en manifest van de unabomber: hoe iemand radicaliseert en zich tegen
de maatschappij begint af te zetten in de hoop op die manier mensen wakker te
schudden. Het lot van de extremist is vaak dat zijn boodschap niet meer gehoord
wordt, omdat hij de verkeerde middelen gebruikt.
Over het maakproces
-
hoe denken de leerlingen dat deze tekst tot stand is gekomen?
wie heeft die gemaakt?
Komt de tekst uit hoofd van één iemand?
Welke verschillende soorten verhalen/thema's/lagen kwamen aan bod?
Hadden die iets met elkaar te maken?
Benk je eigen slogan die jouw verontwaardiging uitdrukt of die oproept tot actie. Op de
volgende pagina vind je een sjabloon om jouw eigen poster te maken.
Stand Up for your rights
Er zijn enorm veel songs met als titel Stand Up Wij vonden op iTunes de volgende lijst.
Stel zelf een muzieklijst samen.
Welk nummer sluit volgens jou het best bij de voorstelling aan? Waarom?
Heeft Stand Up altijd dezelfde betekenis?
Overigens, het popnummer dat in de voorstelling gebruikt wordt is Pyramids van Frank
Ocean.
Een interview met de drie makers
Een gesprek over Stand Up met regisseur Dirk De Lathauwer, schrijfster/dramaturge Ruth
Mellaerts en acteur Yannick Jozefzoon.
fABULEUS: Hoe is de idee voor de voorstelling Stand Up ontstaan?
Dirk De Lathauwer: “Tijdens de schermles (lacht). In een gesprek met de papa van iemand
die samen met mijn zoon Oscar schermles volgt… Toen hij hoorde dat ik met theater en met
jongeren bezig was, begonnen we te spreken over ‘de jeugd van tegenwoordig’ en de vraag
of jongeren vandaag geëngageerd zijn en voor iets gaan of eerder onverschillig zijn.
Die man geeft les, en heeft een ongelooflijke kennis van allerlei dingen. Hij vroeg me: ‘Ken je
Barnaby Raine’ 1 ? Ken je Stéphane Hessel 2 ?…’ Eerlijk gezegd had ik, tot mijn scha en
schande, nog nooit over hen gehoord. ’s Avonds ben ik dat gaan checken, en ik dacht
meteen ‘Wow, dat is interessant, zo’n figuren.’
Barnaby Raine spreekt vanuit een verontwaardiging over het beeld van jongeren. Hij pleit
voor een genuanceerder beeld van die nieuwe generatie. Dat herken ik heel erg. Het is ook
een van de redenen waarom fABULEUS bestaat. Er zijn heel veel jongeren die ambitieus
zijn en passioneel leven. En Barnaby Raine spreekt natuurlijk ook vanuit een
verontwaardiging over onrecht, wat ik ook van mezelf als kind of als jongere herken: de
dilemma’s waar je als jongere en als mens op botst. Doen of niet doen. Verontwaardigd zijn
en daar al dan niet een actie of een gedragswijziging aan koppelen.
fABULEUS: Wat is er overgebleven van de oorspronkelijke idee om van de
voorstelling een echte speech/redevoering van een verontwaardigde jongere te
maken?
Ruth Mellaerts: “De idee van een redevoering is een van de dingen waarover we in het begin
gepraat hebben. We hadden het ook over manifesten, over hiphop… Het was zeker een
beeld dat in mijn hoofd zat. In bepaalde delen van de voorstelling komt dat nog wel even
naar boven, maar het is niet meer zo dat de voorstelling puur als een redevoering kan gezien
worden. Op een bepaald moment ging ik als schrijver toch op zoek naar: ‘Wat is het verhaal,
wat is het personage, wat doet hij daar, waarom is hij daar…?
fABULEUS: Zonder te veel prijs te geven: is het een verhaal over slagen of mislukken?
Ruth Mellaerts: Wat doe je om de wereld te veranderen? In kleine stappen gaan en een
evolutie van binnenuit in gang zetten? Of alles radicaal aan de kant vegen en opnieuw
beginnen? Ik ben zelf meer en meer overtuigd geraakt van die kleine stappen.
Dat geeft ook hoop omdat het betekent dat je als individu iets kan doen. Voor het verhaal
leek het omgekeerde mij interessanter: om een personage te hebben dat fouten maakt en
misschien de verkeerde dingen denkt.”
Dirk De Lathauwer: “Op dit moment is er veel aan het gebeuren met jonge mensen. Tijdens
het repetitieproces ging het over Syriëstrijders en over Gaza. De voorstelling gaat ineens niet
meer over de grijze massa of over de onverschillige jongere, maar over jongeren die radicale
keuzes gemaakt hebben en andere jongeren die daarover bijvoorbeeld op Facebook
1
Barnaby Raine (°1995) ontpopte zich in 2010 op vijftienjarige leeftijd tot spreekbuis van de Britse
studentenprotesten, voor een betaalbaar onderwijs, tegen het kabinet-Cameron.
2
Stéphane Hessel (1917-2013), voormalige Frans verzetsleider, diplomaat en schrijver. In 2010
publiceerde hij het essay Indignez-vous!, een oproep tot verontwaardiging en vreedzaam verzet die
onder meer de Spaanse Indignados inspireerde.
standpunten innemen. De kranten lopen over van verontwaardiging en standpunten en
emoties ook, en daarbinnen zitten wij dan iets te maken over één jonge gast die van alles
denkt en doet – zonder in detail te gaan.”
fABULEUS: Wat spreekt jou als acteur en als mens aan in de thematiek van Stand Up?
Yannick Jozefzoon: “Wat voor mij het ideaal zou zijn, is om de waarheid te achterhalen. We
krijgen tegenwoordig zoveel op ons afgegooid qua informatie en qua allerlei misstanden die
er in de wereld zijn, dat ik me echt heel erg begin af te vragen wát dan de waarheid is. Er zijn
in het leven zoveel dingen, maar ook zoveel dingen die wij niet kunnen zien… Daarmee wil ik
zeggen: alles zou kunnen bestaan. En als je dan dingen aan de kaak wil stellen, of er een
andere mening dan de gangbare op nahoudt, dan is dat voor heel veel mensen gelijk
onwaar. Terwijl ik erin geloof dat alles zou kunnen bestaan. Meer op een concrete manier
denk ik dat er veel dingen gebeuren omwille van een economisch systeem. We leven in een
monetaire samenleving. Dat houdt in dat winst maken prioriteit nummer één is. En als winst
maken prioriteit nummer één is, dan staat de mensheid altijd op twee. Als het over jonge
mensen gaat, zie ik twee soorten kampen, ook bij mijn eigen vrienden en vriendinnen. Aan
de ene kant zie ik mensen die heel carrièregericht zijn, heel ideologisch in het nastreven van
de huidige normen, ‘Ik wil geld verdienen en een goede auto’, en die daarbinnen heel erg
hun best doen en de top willen bereiken als het ware. Aan de andere kant zie ik mensen die
erg ideologisch zijn in het willen achterhalen van de waarheid, die niet alles geloven wat er
op tv wordt gezegd en in de kranten wordt geschreven, die wezenlijk dingen bevragen… wat
ons in onze opvoeding en op school een beetje wordt afgeleerd: gezag moet je
gehoorzamen, je moet niet te veel vragen stellen, ‘Neem het maar gewoon aan’. Hoe meer
mensen zich dingen afvragen, hoe slechter voor het economisch systeem… zo simpel is het
gewoon. En ik vind het jammer dat veel mensen dat niet doorhebben op een bepaalde
manier, of het misschien wel doorhebben, maar de ogen daarvoor sluiten. Ook ikzelf.”
fABULEUS: Hoe is het om alleen op het toneel te staan?
Yannick Jozefzoon: “Eigenlijk was het altijd al een droom van me om een solo te doen, met
een interessant onderwerp. Toen ik deze auditie voorbij zag komen, dacht ik: ‘Dat moet ik
gewoon doen.’ Als acteur moet je je onzekerheden opzij gooien, niet te veel in je hoofd zitten
en gewoon doen, bezig zijn met het verhaal dat we met zijn allen willen vertellen. En ik denk
dat het een heel mooi verhaal is om te vertellen.”
fABULEUS: Je studeert dit jaar af aan de Toneelacademie Maastricht als acteur. Waar
zie je jezelf over tien jaar staan?
Yannick Jozefzoon: “De afgelopen vakantie ben ik verhuisd in Maastricht, wat toch een
moment was van ‘Ik ga iets achterlaten en iets nieuws beginnen’. Ik stond voor de spiegel, ik
keek naar mezelf, en ik stelde mezelf exact de vraag die jij nu stelt: ‘Waar zie ik mezelf over
tien jaar?’. En ik realiseerde me dat het eigenlijk de eerste keer was dat ik me dat concreet
afvroeg, ik had er nog nooit zo over nagedacht. Ik zwom maar een beetje mee met de
stroom als het ware, en deed mijn ding.
En ik dacht: ‘Nou ja, je wil niet weten waar ik over tien jaar zou willen staan: helemaal
bovenaan!’ En ik begon meteen te fantaseren. Maar ik realiseerde me ook dat… als ik dat wil
bereiken, dan is het enige moment waarop ik daar iets aan kan doen, dit moment. En op het
moment dat ik me die vraag stelde, was ik de tekst van Stand Up aan het leren. Dus ik dacht:
‘Als ik ooit een Oscar wil winnen, ik zeg maar wat, dan moet ik nu pagina acht van de tekst
van Stand Up keigoed uit mijn hoofd leren, en dan pagina negen, en dan pagina tien, en zo
tot pagina 32. En dan gaan we repeteren tot het er helemaal in zit, en dan gaan we spelen.
Dus step by step, daadkracht tonen, niet te veel denken, gewoon doen. Dat is mijn antwoord
op je vraag waar ik mezelf over tien jaar zie: nog steeds nog steeds daadkrachtig dingen aan
het doen.”

Download Report