NUMMER 2 | APRIL 2014
een
apotheek
w
u
jo
t
f
e
He
ent?
abonnem
k
e
e
h
t
o
p
a
is
je UA thu
Dan kun
en
ontvang
In dit nummer onder meer:
Thema huid:
Handeczeem, Huidkanker, Acne, Scabies,
Zonnetips, Wratten, Huidadvies
JAARGANG 4
En verder:
Tips voor de ramadan
Satellietapotheken in het nieuwe
St. Antoniusziekenhuis
Communicatie-op-maat
D E WE TE NSCHAP
VOOR EEN MO OIE RE HUID
N
NIEUW
n
Voorhee
n
ri
e
Eu c
Omeg a
DAGELIJKSE
VERZORGING
ACUTE
VERZORGING
Het beste advies voor een
droge, rode en jeukende huid
Eucerin AtoControl biedt volledige verzorging voor een droge,
rode en jeukende huid. Het vermindert jeuk direct, kalmeert en
maakt de huid langdurig zacht en soepel.
• Zonder parfum of kleurstoffen
• Huidtolerantie en werkzaamheid klinisch bewezen
• Geschikt als aanvullende behandeling bij atopisch eczeem
Wilt u meer weten over Eucerin AtoControl?
Kijk op www.eucerin.nl
OP RECEPT
De visie van apotheker Mehmet Darici: “Praat over de
ramadan vanuit de beleving van de patiënt” 6 Therapietrouwnieuws 11
Voorgeschreven – Dermatoloog Thomas Rustemeyer: “Voorkom onnodige
vertraging in de behandeling van handeczeem” 12 Productnieuws 15
Alles over huidkanker 17 Huidnieuws 20 Er was laatst een patiënt – Verkeerde pil 23
Een patiënt met schurft: “De schurftmijt houdt van opeengepakte mensen” 24
Balietips – Ramadan en medicatie 26 Satellietapotheken in het
St. Antonius-ziekenhuis 28
ZELFZORG
Acne 30 Wratten: wat kun je er tegen doen? 33
Zelfzorgnieuws 35 Vragen over kalknagels beantwoord 37
VERZORGING
Verzorgingstips – Verantwoord zonnebaden 40
Aan het woord – Huidadvies in Apotheek Nootdorp: veel lezen én zelf uitproberen 43
BRANCHE
Annekedotes – Amsterdamse humor 22 Balietips 26
Onze covergirl 39 Branchenieuws 47 ‘Communicatie-op-maat’ geeft patiënten
een positievere houding over medicijnen 48
6
33
24
40
30
UA | 2 | 2014
| 3
Heeft jullie apotheek al een collectief abonnement op UA?
Ben je apothekersassistent en werkzaam in een apotheek, dan kun je UA thuis ontvangen. Als de
apotheek een collectief abonnement neemt à € 49,50, dan kunnen ALLE apothekersassistenten,
farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers van die apotheek UA thuis ontvangen.
Hoe kun je UA thuis ontvangen?
Stap 1: De apotheek neemt een abonnement
• De apotheek neemt een apotheekabonnement à € 49,50 per jaar
door een e-mail te sturen naar [email protected].
• De apotheek ontvangt een accountcode.
• Ga naar www.ua.nl.
• Klik op Registreren (rechtsboven).
• Activeer het account van de apotheek (via De eerste keer? Klik hier…).
Het wijst zich vanzelf.
• Voer de accountcode in en het e-mailadres van de apotheek.
• Kies een wachtwoord en typ dat in.
Kies het wachtwoord in overleg met de apotheker. Het is immers het account van de apotheek. Zorg dat iemand dit wachtwoord
onthoudt of bewaart. Je hebt het weer nodig als je een volgende keer wilt inloggen. Bijvoorbeeld om een nieuwe assistent(e)
aan te melden of een adreswijziging door te geven.
Stap 2: Thuisadressen opgeven
Als het account van de apotheek is geactiveerd, kun je de apothekersassistenten aanmelden die UA thuis willen ontvangen en
hun adresgegevens invoeren. Als apothekersassistent heb je dus zelf geen account.
Nog geen apotheek-abonnement?
Vraag dit aan via [email protected].
Voor één collectief abonnement à € 49,50 per jaar kunnen ALLE apothekersassistenten,
farmaceutisch managers en farmaceutisch consulenten van die apotheek UA thuis
ontvangen
Let op: aanmelding kan alleen via het UA-account van de apotheek!
Als de apotheek geen abonnement afsluit, kun je als apothekersassistent een individueel abonnement afsluiten à € 17,50.
Stuur een e-mail aan [email protected] om je als individueel abonnee op te geven.
EERST DIT…
Sinterklaas ligt alweer maanden achter ons en toch moest ik
Zwarte Piet
weer denken aan de discussie over Zwarte Piet. Mensen van
buiten Nederland begrijpen niets van deze folklore in ons landje.
‘Een zwarte man die als knecht dient: dat is slavernij en slavernij
is verboden!’, is het idee. Onbegrip dus. Andersom is er bij veel
Nederlandse hulpverleners onbegrip over de vastenmaand
ramadan, zo vertelt apotheker Mehmet Darici in dit nummer:
“Veel Nederlanders denken dat een moslim blij is als hij niet
hoeft te vasten omdat hij ziek is. Maar dan ben je niet blij,
je wilt meedoen!” Hoe culturele verschillen voor onbegrip kunnen
zorgen.
Darici legt in dit nummer van UA uit wat de ramadan voor een moslim betekent en
wat je als apothekersassistent kunt doen om te helpen bij het vasten. Hoe je kunt
meedenken over aanpassing van de medicatie, als de patiënt dat wil. Want dat staat
voorop; de wens van de patiënt.
De ramadan begint dit jaar op 28 juni. We zijn er dus vroeg bij. Maar je moet ook
tijdig beginnen de patiënten te vragen naar hun plannen en eerdere ervaringen.
Moet een recept weer voor drie maanden worden afgegeven of gaan we het anders
doen? Darici legt uit hoe je het gesprek daarover kunt voeren. Bij de balietips geeft hij
mogelijke alternatieven voor medicatie zodat de vastenperiode niet wordt verbroken.
Verder is dit nummer van UA voor een groot deel gewijd aan huidziekten en huidadvies. Aandacht voor handeczeem en acne, waarvoor nieuwe behandelmethoden
beschikbaar zijn gekomen, voor een patiënt met schurft – of scabies – zoals hij liever
zegt, voor wratten en voor ‘kalknagels’.
Met de zomer in het verschiet komen de adviezen voor zonbescherming natuurlijk van
pas. Waarom zonbescherming zo belangrijk is, lees je in het artikel over huidkanker op
pagina 17.
Het is dus heel belangrijk om de huid goed tegen de zon te beschermen en er alles
aan te doen om niet van vakantie terug te komen als ‘zwarte piet’.
Veel leesplezier
Winifred Hazelhoff
Hoofdredacteur
Heeft jouw apotheek een
apotheekabonnement?
Dan kun je UA thuis ontvangen
UA | 2 | 2014
| 5
DE VISIE VAN…
Apotheker Mehmet Darici:
“Praat over de ramadan vanuit
de beleving van de patiënt”
“De heer Mutlu is zeventig jaar, heeft een hoge
bloeddruk en COPD. Hij is goed ingesteld op zijn
medicatie en voelt zich (mede daardoor) gezond.
Daardoor realiseert hij zich niet dat hij een ernstige
aandoening heeft. Hij wil vasten tijdens de ramadan.
Wat doet u als u deze patiënt in de apotheek ziet?”
UA | 2 | 2014
| 6
Dit is een van de casussen die Mehmet
Degenen met een tijdelijke dispensatie
doen dat zij zich gewoonweg niet
Darici presenteert tijdens zijn voor-
mogen de vastendagen vóór de
kunnen voorstellen dat niet meedoen
drachten over geneesmiddelen en de
volgende ramadan inhalen, degenen
ook een optie kan zijn. “Zelfs wanneer
ramadan. Als apotheker en ‘ervarings-
die een definitieve dispensatie
iemand volgens de regels definitief
deskundige’ kan hij goed overbrengen
hebben, kunnen compenseren door
is vrijgesteld voor het vasten, ligt de
wat vasten voor een moslim betekent.
geld of eten aan de armen te geven.
uiteindelijke keuze bij de patiënt zelf”,
“Mensen begrijpen vaak niet waarom
“Mensen die bang zijn dat ze het
zegt Darici. “Die moet zelf concluderen
een deel van de moslims met een
compensatiebedrag niet kunnen
of het lichaam het aankan om overdag
chronische ziekte – ondanks hun
betalen, komen soms in de verleiding
geen eten, geen drinken en geen
vrijstelling – toch wil vasten”, vertelt
om toch te gaan vasten terwijl hun
medicijnen te gebruiken. Patiënten
hij. “Maar moslims zijn over het
gezondheid dat eigenlijk niet aankan.
beseffen de nadelige consequenties
algemeen zeer gehecht aan hun
In dat geval zou men de eigen imam
van het vasten pas als ze die eerder
religieuze plicht. Soms zijn ze
om advies kunnen vragen om het
hebben doorgemaakt.” In het ergste
onwetend. Dan kan het nodig zijn om
eigen lichaam niet onnodig aan risico’s
geval kan zowel een ernstige hypo-
hen te overtuigen van de vrijstelling”.
bloot te stellen door te vasten”,
als een hyperglykemie leiden tot
Hij vindt dat veel zorgverleners te
adviseert Darici.
ziekenhuisopname. Specifieke
veel vanuit hun eigen niet-moslim-
aandacht en voorlichting is dan nodig.
perspectief denken en niet de dialoog
Contra-indicatie
met de patiënt aangaan. “Ze zeggen
Bepaalde mensen mógen overigens
vaak: ‘U hoeft niet te vasten als u ziek
eigenlijk niet vasten, namelijk mensen
bent’. Of er worden adviezen gegeven
met moeilijk in te stellen diabetes
zonder te praten over de beleving van
type 1 of met herhaaldelijk ontregelde
de patiënt.”
diabetes type 2, vrouwen met zwan-
Misvattingen
gerschapsdiabetes en mensen op
Zoals gezegd is de wens om mee te
hoge leeftijd met risico op uitdroging.
doen vaak sterker dan de zorg voor
Dit jaar begint de ramadan
op 28 juni
“Moslims wíllen graag vasten.
Meedoen met de anderen;
het is een cultuur”
Dit zijn contra-indicaties. Maar veel
mensen zijn zo gewend om mee te
>> Lees verder op pagina 8
Dispensatie
Niet alle gelovigen hoeven te vasten
tijdens de ramadan. Er wordt in de
Ramadan: een maand
Koran duidelijk aangegeven dat er
situaties zijn waarbij iemand een
definitieve of een tijdelijke vrijstelling
kan krijgen. Mensen die langdurig
ziek zijn hoeven niet te vasten als
Ramadan is de negende maand van de islamitische maankalender.
De islamitische kalender loopt niet gelijk met onze ‘zonnekalender’.
Een kalenderjaar bestaat uit twaalf maanden die elk beginnen bij
het verschijnen van de eerste maansikkel en eindigen bij nieuwe
maan. Zo’n maancyclus duurt ongeveer 29-30 dagen. De ramadan
hun gezondheid hierdoor verslechtert.
begint dus als het na de vorige ramadan elf keer nieuwe maan is
Ook psychiatrische cliënten, geestelijk
geweest, bij het verschijnen van de eerste maansikkel. Omdat een maanmaand gemiddeld
gehandicapten, kinderen, mensen die
een dag korter is dan een zonnemaand, duurt een maanjaar tien tot twaalf dagen korter
dementeren en ouderen die te zwak
dan een zonnejaar. Daarom begint de ramadan ieder jaar tien tot twaalf dagen eerder en
zijn om te vasten, krijgen een
verschuift zodoende door de seizoenen. Berekend is dat de ramadan in 2014 zal beginnen
definitieve vrijstelling. Mensen die
op 28 juni.
tijdelijk ziek zijn, zware arbeid moeten
verrichten of op reis zijn hoeven ook
niet te vasten. Ook vrouwen die
Wat houdt de ramadan in?
Tijdens de ramadan mogen moslims niet eten, drinken en roken tussen zonsopgang en
menstrueren, zwanger zijn of borst-
zonsondergang. Dit is om te voelen wat het is om arm te zijn en om je dagelijkse eten en
voeding geven kunnen een tijdelijke
drinken te waarderen. Ook seks is in die uren verboden.
dispensatie krijgen. Wie niet vast,
Het vasten tijdens de ramadan is een van de vijf ‘zuilen’ (verplichtingen of rituelen) van
moet dit echter compenseren.
de islam, naast de geloofsbelijdenis, de rituele gebeden, het geven van aalmoezen en
de pelgrimstocht naar Mekka.
UA | 2 | 2014
| 7
DE VISIE VAN…
In de Balietips op pagina 26 staan
voorbeelden voor aanpassing van de
medicatie tijdens het vasten.
het lichaam. Zo denken mensen dat
ze 'hun pilletje’ overdag wel kunnen
overslaan. Er zijn chronisch zieken die
“Maar”, zegt Darici, “per ongeluk het
zich niet als ziek beschouwen – zoals
vasten verbreken is geen zonde; daar
de man in de casus. Ze functioneren
zou je als apothekersassistent op
immers goed en voelen meestal geen
kunnen wijzen.”
klachten. Daarom is het belangrijk dat
“ Per ongeluk het vasten
verbreken is geen zonde”
mensen goed geïnformeerd worden
over hun ziekte en over de werking
van medicijnen, zodat ze weloverwogen kunnen beslissen om wel of
Diabetes
niet te vasten.
Hoewel mensen met diabetes dispen-
Bij de keuze om wel of niet te vasten
satie kunnen krijgen, willen velen van
speelt ook de sociale controle een rol,
hen toch vasten. Bij diabetes type 1 en
zeker als een ziekte niet duidelijk
bij diabetici die makkelijk ontregeld
merkbaar is voor anderen. “Dan gaan
raken, is aanpassing van de medicatie
mensen vasten om mee te doen, door
nauwelijks een optie. Het is verstandig
schaamte of onbegrip”, vertelt Darici,
ze altijd door te verwijzen naar de
“terwijl de eigen overtuiging natuurlijk
behandelaar om zich goed te laten
belangrijker is. Het gaat om wat je
informeren. Zij zouden (zelf!) tot de
voelt in je hart, en niet om wat
conclusie moeten komen dat ze beter
anderen over jou denken.”
niet kunnen vasten. Degenen die wel
kunnen vasten, kunnen hun medicatie
“Denk niet dat een moslim blij
is als hij dispensatie krijgt”
eventueel in overleg met de arts of
Vrouwen die zwanger zijn kunnen een
tijdelijke dispensatie krijgen.
apotheker aanpassen, maar moeten
rekening houden met de mogelijkheid
Problemen met medicatie
van hypo’s en bijwerkingen (zie de
Ook medicatie mag tijdens de vasten-
Balietips op pag. 26).
maand alleen tussen zonsondergang
“ Probeer niet om iemand te
overtuigen om niet te vasten”
en zonsopgang worden ingenomen.
afgifte, mits hierover duidelijke
Medicatie die eenmaal daags moet
afspraken met de huisarts of behan-
worden ingenomen, kan ’s avonds
delaar zijn gemaakt (zie de Balietips
na het verbreken van het vasten
op pag. 26).
Respect en begrip
worden ingenomen, of ’s morgens
Sommige stromingen binnen de Islam
Een medicatiereview is een goed
voordat de zon opkomt. Maar als
vinden dat ook lokale applicaties zoals
moment voor de vraag wat de patiënt
medicatie goed verdeeld over de dag
inhalatie, oogdruppels of zalf niet
tijdens de ramadan wil doen. Daarbij is
in een aantal giften moet worden
tijdens de vastentijd gebruikt mogen
het goed om als zorgverlener kennis
ingenomen, kan dat problemen geven,
worden. Probeer tijdens het gesprek
en begrip van de moslimcultuur te
vooral in de zomermaanden, als de
met de patiënt na te gaan wat zijn of
hebben. In de apotheek kun je een van
dagen langer zijn dan de nachten.
haar standpunt hierin is. Maak dan
de apothekersassistenten (wellicht
Een inname overslaan veroorzaakt
– op een bescheiden manier – duidelijk
iemand met een moslimachtergrond)
dan een te lage spiegel. Daarom is
wat de risico’s zijn, en vertel goed
verantwoordelijk maken voor de
het zo belangrijk het vasten vroegtijdig
onderbouwd waar het op staat. De
medicatiebegeleiding van moslims
ter sprake te brengen, om eventuele
keuze blijft vervolgens aan de patiënt.
tijdens de ramadan. Door objectief te
problemen op te sporen. Aan mensen
Een ander risico is dat veel mensen die
zijn en open vragen te stellen kun je
die willen vasten, kan worden
hun inhalatiecorticosteroïden overdag
achterhalen waarom iemand toch
gevraagd of ze willen overstappen
wel gewoon mogen gebruiken, na
wil vasten. Darici: “Toon tijdens het
naar een ander schema, bijvoorbeeld
het gebruik hun mond niet spoelen;
gesprek dat je de overwegingen van
met hogere doses of met vertraagde
uit angst om water in te slikken.
de patiënt begrijpt en zijn dilemma
UA | 2 | 2014
| 8
Voorbeeldvragen aan de patiënt
“Doet u mee met het vasten tijdens de ramadan?”
respecteert. Het gaat erom erachter
te komen wat de patiënt wil, niet
dat je de regels uitlegt.”
Een goede beginvraag is of de patiënt
wil vasten en of hij al ervaring heeft
“Heeft u dat eerder gedaan?”
“Hoe beviel dat?”
“Hoe gebruikte u de medicijnen toen?”
“Had u ergens last van?”
met vasten sinds hij de ziekte heeft
en medicatie gebruikt. Die ervaringen
kunnen een aanknopingspunt zijn
Symptomen door vasten
om verder vanuit je eigen expertise
– Vermoeidheid
adviezen te geven over de medicatie.
– Hoofdpijn
“Probeer niet om iemand te overtuigen
– Misselijkheid
om niet vasten”, adviseert Darici,
– Verandering hormoonconcentraties
“maar geef informatie over zijn ziekte,
– Verandering zuurgraad van de maag
het effect van de medicijnen en wat
– Verandering van het gewicht
er kan misgaan. Veel mensen weten
– Meer inspanning van het hart
nauwelijks wat hun medicijnen doen
en zijn zich niet bewust van de extra
risico´s. Die uitleg – ook over de
Gezondheidsrisico's tijdens het vasten
consequentie van wat er kan
– Zelf aanpassen medicatie door de patiënt
gebeuren bij verkeerd gebruik – kan
– Therapieontrouw
helpen een weloverwogen beslissing
– Medicatievoorschrift ongewijzigd, bij veranderd eetpatroon
over het vasten te nemen. Ga die
– Uitdroging, vooral als de ramadan in de zomer valt
uitdaging aan en zoek dan samen
– Verminderd reactievermogen door vermoeidheid
naar oplossingen.”<
– Cardiale belasting van grote maaltijden ’s nachts voor risicopatiënten
– Gevolgen van vasten voor het ongeboren kind (lager geboortegewicht, grotere
kans op een mentale handicap)
Jouw advies voor de ramadan
• Maak het vasten bespreekbaar; toon respect en begrip.
• Laat je eigen opvatting los als je ‘niet begrijpt dat mensen niet gewoon doen wat goed voor ze is’.
• Ga er niet vanuit dat de patiënt wel weet dat hij een chronische ziekte heeft en wat voor hem de risico’s zijn van vasten.
• Bespreek met risicopatiënten (mensen met diabetes, andere chronisch zieken, ouderen) of zij willen (en gaan) vasten
tijdens de ramadan en hoe zij de risico’s kunnen beperken.
• Als een tijdstip van eenmaaldaagse inname wordt aangepast, verschuif dat dan geleidelijk, zodat er geen tijdelijke
onder- of overdosering plaatsvindt.
• Begin tijdig met inventariseren en adviseren, zodat er voldoende tijd is om de medicatie aan te passen of een
innametijdstip te verschuiven.
UA | 2 | 2014
| 9
Advertentie receptgeneesmiddel
THERAPIETROUW
Therapietrouwnieuws
Liever geen strips
Barrières verhinderen
therapietrouw
Ouderen hebben meer problemen met afpelstrips en doordrukstrips dan met
tabletten in een potje. Dat bleek uit een onderzoek uitgevoerd bij 317 mensen
Therapietrouw is voor veel mensen
ouder dan 65 jaar die omeprazol gebruikten.
een probleem. Maar wat bij de een kan
helpen, is niet per definitie geschikt bij
Zij hadden hun omeprazol gehaald in de openbare apotheek. De helft had tabletten
iemand anders. In het artikel op pagina
in een potje gekregen, eenderde deel kreeg doordrukstrips en 11% had afpelstrips
48 vertelt communicatiedeskundige
gekregen. Degenen die afpelstrips gebruikten, hadden naar verhouding 3,7 maal zo
Annemiek Linn dat er verschillende
vaak problemen om hun tablet uit de verpakking te halen als degenen die een potje
barrières voor therapietrouw zijn, die ook
hadden gekregen. Bij doordrukstrips was dat 1,9 maal zo vaak als bij een potje.
een verschillende aanpak nodig hebben.
[Bron: IJPP online 12 september 2013].
Linn onderscheidt cognitieve barrières
(moeite met het onthouden of begrijpen),
praktische barrières en overtuigingsbarrières
(iemand vindt het medicijn niet nodig of
staat negatief tegenover medicijnen).
Voor de een helpt een herinneringssysteem,
terwijl de ander juist uitleg of geruststelling
nodig heeft.
Slimme dispenser verbetert therapietrouw
Philips heeft een apparaatje ontwikkeld dat de therapietrouw moet verbeteren. Deze dispenser
van medicatierollen geeft signalen af op het moment dat medicatie moet worden ingenomen.
Het apparaatje, Medido genaamd, snijdt ook het zakje op het juiste moment open.
De Medido staat via een e-healthplatform in verbinding met de thuiszorg en met de apotheek. Op het moment dat de medicatie ingenomen
moet worden, geeft het een geluidssignaal. Als de gebruiker dan op de OK-knop drukt, wordt automatisch de juiste medicatie verstrekt en
het zakje opengesneden. Als het alarm genegeerd wordt, krijgt de thuiszorgorganisatie een signaal zodat zij actie kunnen ondernemen
(opbellen, langskomen).
Volgens de woordvoerder van Philips is het apparaatje bij uitstek geschikt voor thuiswonende chronische patiënten, houden patiënten
hiermee langer de eigen regie en worden thuiszorgorganisaties ermee ontlast.
UA | 2 | 2014
| 11
VOORGESCHREVEN
Constitutioneel eczeem – in de volksmond eczeem – komt volgens de
richtlijn van de Nederlandse Vereniging
van Dermatologie en Venereologie
(2006) voor bij 3 tot 10% van de
kinderen en bij 1 tot 3% van de
volwassenen. Thomas Rustemeyer:
“Kijken we naar handeczeem, dan
lopen vrouwen meer risico dan mannen. Dit komt voornamelijk doordat
hun handen – door huishoudelijk werk
of door hun beroep, zoals bij een
kapster of schoonmaakster – vaker in
contact komen met huidbelastende en
irriterende stoffen; dé hoofdoorzaak
van eczeem.”
Muur
Wat is eczeem eigenlijk? “Eczeem is
een niet besmettelijke ontstekingsreactie van de huid”, legt Rustemeyer
uit. De ontsteking ontstaat als gevolg
van blootstelling aan huidbelastende
en irriterende stoffen. Rustemeyer:
“De huid zorgt ervoor dat er geen
bacteriën en viezigheid in ons lichaam
Dermatoloog Thomas Rustemeyer:
“Voorkom onnodige vertraging
in de behandeling van
handeczeem”
komen. Je kunt de huid vergelijken
met een bakstenen muur. De stenen
zijn de cellen en het vet is het voegsel.
Gebruik je veelvuldig water en zeep,
dan lost het cement – het vet – op en
verdampt het vocht uit de huid. De
huid kan dan uitdrogen, met als gevolg
een ontsteking, zoals handeczeem.
Voor driekwart van de patiënten met
Rode handen met bultjes en soms natte
afscheiding, of in een later stadium schilfering,
pijn en kloven. En vooral veel jeuk. Dat is
waar iemand met handeczeem mee te maken
heeft. In dit artikel praten we erover met
Thomas Rustemeyer, dermatoloog in het
VUmc te Amsterdam. Hoe komt het, wat zijn
de gevolgen en wat zijn de behandelmogelijkheden?
UA | 2 | 2014
handeczeem moet de oorzaak hierin
gezocht worden.”
Behalve veelvuldig gebruik van water
en zeep kunnen ook andere irriterende
en uitdrogende stoffen eczeem aan de
handen veroorzaken. Van schoonmaakmiddelen en (af)wasmiddelen is dat
wel bekend, maar ook sappen van
groenten en fruit zijn ‘agressief’.
Verder kan overgevoeligheid – allergie – voor nikkel, chroom, rubber of
latex (handschoenen) ontstekingsreacties tot gevolg hebben. Met name
latex geeft nogal eens problemen.
| 12
Richtlijn
Jeuk, schilfers, korstjes…
Op www.huidarts.info lees je meer over de richtlijn bij (hand)eczeem,
Handeczeem kan acuut optreden of
opgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en
chronisch aanwezig zijn. Acuut eczeem
Venereologie.
kenmerkt zich door roodheid, zwelling,
bultjes, blaasjes en soms natte afscheiding. De blaasjes drogen uiteindelijk in
tot schilfers en korstjes; de huid vervelt
en de roodheid neemt af. Bij chronisch
eczeem is de roodheid minder aanwezig, maar staat de schilfering op de
voorgrond en is de huid verdikt. In de
stugge en/of droge huid kunnen
kloven ontstaan, wat aanleiding geeft
tot pijnklachten. Omdat handeczeem
jeukt, zie je de patiënten veel wrijven
en krabben.
“Om uitdroging tegen te gaan,
moet de huid zo vet mogelijk
worden gehouden”
Hoe wordt de diagnose ‘handeczeem’
gesteld? Rustemeyer: “We stellen de
patiënt uitgebreid vragen over zijn of
haar beroep en hobby’s, de regelmaat
van het handenwassen en het wel of
Verschillende manifestaties van handeczeem. Boven: Acuut. Onder: chronisch.
niet voorkomen van huidziekten of
allergie in de familie. Daarnaast is
voor de behandeling van handeczeem.
onderzoek naar de oorzaak nodig door
den. Dit kan met een vette crème of
middel van een plakproef. Allergenen
zalf. Helpt dit alles niet, dan schrijven
Het behoort tot een groep geneesmid-
worden op testkadertjes gespoten en
we medicijnen voor die de ontsteking
delen die we kennen als retinoïden,
vervolgens op de rug van de patiënt
remmen, zoals corticosteroïden. Werkt
verwant aan vitamine A. Rustemeyer
geplakt. Na twee dagen lezen we de
ook deze behandeling niet voldoende,
was betrokken bij het onderzoek naar
test af. Als het opgebrachte materiaal
dan is er nog lichttherapie. We belich-
de werkzaamheid en de optimale
ter plaatse eczeem veroorzaakt, is de
ten de huid met een specifieke dosis
dosering van dit middel bij patiënten
patiënt overgevoelig voor de betref-
ultraviolet licht. Dit licht onderdrukt
met handeczeem. Hij vertelt: “Het
fende stof.”
de afweer in de huid waardoor het
middel remt de snelle deling van de
eczeem – veroorzaakt door een over-
afweercellen. Ontstekingen worden
Stappenplan
actief afweersysteem – minder wordt.
de kop ingedrukt. En de huidcellen
Bij de behandeling van handeczeem
Ook kennen we waterbaden. Is de huid
die ontstoken zijn, worden ‘gedwon-
gaat het er vooral om de uitlokkende
door het eczeem kapot, dan kunnen
gen’ zich te verbeteren.”
factor te vermijden. Rustemeyer:
bacteriën naar binnen komen. Deze
“Dat wil zeggen: huidirriterende
veroorzaken infecties. Door de handen
stoffen vermijden, minder vaak de
in een badje met een desinfecterend
handen wassen, minder zeep
middel te houden – soda bijvoorbeeld –
gebruiken. Ook adviseren wij de
proberen we de bacteriën te doden.”
In Europa was alitretinoïne (merknaam
Toctino) al geruime tijd verkrijgbaar
patiënt zijn huid beter te verzorgen.
Om uitdroging tegen te gaan, moet de
Celdeling remmen
huid zo vet mogelijk worden gehou-
Ook oraal alitretinoïne is heel geschikt
UA | 2 | 2014
“Alitretinoïne remt de snelle
deling van de afweercellen”
>> Lees verder op pagina 14
| 13
VOORGESCHREVEN
Toctino in de apotheek
Toctino (alitretinoïne) is verkrijgbaar in capsules met 10 of 30 mg.
voor deze indicatie, echter pas sinds
methoden. Ook een slecht werkende
september 2013 in Nederland.
nier of lever is een contra-indicatie.”
moet Toctino binnen zeven dagen
Rustemeyer: “Wij dermatologen zijn
er blij mee, want het helpt heel goed.”
De behandeling duurt gemiddeld 12
tot 24 weken en de dosis ligt tussen
Bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd
“De impact van handeczeem is
te vergelijken met die van
diabetes of een hartinfarct”
de 10 en 30 mg eenmaal daags. Is de
na de datum van het voorschrift
worden afgeleverd, voor hooguit
dertig dagen, en het mag niet
zonder voorschrift worden herhaald.
behandeling succesvol maar het
Impact
Benadruk extra dat de patiënt het
eczeem nog niet voldoende afgeno-
Handeczeem kan je leven meer
middel niet aan anderen mag
men, dan mag Toctino nogmaals
beïnvloeden dan soms wordt gedacht,
geven en dat niet-gebruikte
voorgeschreven worden. Het middel
aldus Rustemeyer. “Veel mensen
wordt alleen toegepast als alle andere
kampen met schaamtegevoelens.
behandelingen gefaald hebben.
Mensen met eczeem proberen vaak
Zijn er bijwerkingen? Rustemeyer:
kleding te dragen waarin de huid-
“Jazeker. Bijwerkingen die patiënten
aandoening niet zo opvalt, maar bij
regelmatig melden, zijn hoofdpijn en
handen is dat lastig. Ook kan het
haaruitval. Het is ook mogelijk dat
aangaan van intieme relaties moeilij-
Advies in de apotheek
Toctino bloedbeeldafwijkingen geeft,
ker zijn. Mensen met handeczeem
De apotheek heeft een adviserende
zoals te weinig rode bloedcellen
moeten ook activiteiten vermijden
rol, ook op het gebied van hand-
(bloedarmoede) of te veel bloed-
waarbij ze hun handen blootstellen
eczeem (zie Jouw advies bij hand-
plaatjes. We verzoeken de patiënt
aan water, zoals zwemmen en
eczeem). Rustemeyer: “Als niets helpt,
daarom om regelmatig naar het
‘een handwasje’. Het tikken op
adviseer dan om naar de dokter te
ziekenhuis te komen voor bloed-
een toetsenbord van een computer
gaan. Het is belangrijk onnodige
controles. Belangrijk is ook dat
kan pijnlijk zijn als er sprake is van
vertraging te voorkomen. Hoe langer
zwangerschap een contra-indicatie is:
scheurtjes in de huid van de handen.
het eczeem bestaat, hoe kleiner de
als een vrouw zwanger is, mag ze
En vergeet – afgezien van de sociale
kans is dat het nog goed komt.” <
Toctino niet gebruiken. De cellen
impact – ook niet wat een enorme
moeten dan immers goed delen om
discipline het dagelijkse behandelritu-
misvormingen te voorkomen. Vrouwen
eel van insmeren vergt. De impact van
die Toctino gebruiken, mogen dus
(hand)eczeem is te vergelijken met
absoluut niet in verwachting raken.
die van diabetes of een hartinfarct.
Daarom zijn er instructies om tijdens
Vandaar dat we ook samenwerken met
de behandeling, maar ook één maand
verpleegkundigen, psychologen en
ervoor en erna, goede anticonceptie
bedrijfsartsen.”
capsules bij de apotheek moeten
worden ingeleverd.
toe te passen, liefst met twee
Jouw advies bij handeczeem
• Was de handen niet onnodig vaak.
• Gebruik een niet-geparfumeerde en niet-geconserveerde handcrème.
• Draag katoenen handschoenen bij het verrichten van huishoudelijk werk.
• Vermijd verwarming of afkoeling van de huid.
• Draag bij voorkeur geen ringen: dat voorkomt irritatie door stoffen die zich onder de ring ophopen.
• Gebruik bij schraal weer tijdig warme handschoenen en een verzorgende crème.
• Vermijd krabben en wrijven. Hierdoor kan het eczeem barsten en door bacteriën kunnen dan infecties ontstaan.
UA | 2 | 2014
| 14
Productnieuws
Omalizumab (Xolair)
geregistreerd voor chronische
spontane urticaria
Chronische spontane urticaria: netelroos waarvoor geen oorzaak
gevonden wordt en die chronisch aanwezig is. Meestal bestaat
de behandeling uit antihistaminica, maar onlangs is omalizumab
(Xolair) geregistreerd voor behandeling van patiënten die niet
reageren op antihistaminica. Xolair was al geregistreerd voor de
behandeling van IgE-gemedieerde astma.
Omalizumab is een monoklonaal antilichaam dat bindt aan immunoglobuline E (IgE). IgE is een belangrijk immuunglobuline dat betrokken
is bij allergische reacties, waarbij ook histamine een rol speelt.
Zo onderdrukt omalizumab huidreacties die ontstaan door invloed
van histamine. Het werkingsmechanisme berust waarschijnlijk op
vermindering van IgE en daarmee van alle reacties die door IgE in gang
gezet worden. Xolair wordt toegediend als subcutane injectie door een
zorgprofessional. Voor chronische urticaria is de dosering 300 mg
eenmaal per vier weken.
Chronische spontane urticaria is een ernstige en belastende huidaandoening met rode, gezwollen, jeukende en soms pijnlijke netelroos,
die spontaan verschijnt zonder bekende oorzaak en meer dan zes
weken aanwezig blijft. Een groot deel van deze patiënten krijgt ook
angio-oedeem (zwelling).
Verband tussen incretines en
pancreatitis en pancreaskanker
onbewezen
De geneesmiddelenautoriteit van de VS (FDA) en van Europa (EMA)
vinden dat uitlatingen over een verband tussen het gebruik van
incretines en meer vóórkomen van pancreatitis en pancreaskanker
niet zijn gestoeld op harde gegevens. Dat stellen ze in een artikel
in het New England Journal of Medicine van eind februari.
Onlangs was er veel onrust over het bericht dat incretines mogelijk
Striverdi Respimat (olodaterol)
vergoed
ernstige ontsteking van de pancreas en pancreaskanker veroorzaken.
De FDA en de EMA bestudeerden onafhankelijk van elkaar de
beschikbare literatuur op dit gebied. Daarbij keken ze ook hoe sterk
de bewijzen waren en welke factoren de gegevens mogelijk hadden
De luchtwegverwijder olodaterol (Striverdi) wordt sinds 1 maart
vertroebeld. De conclusie was dat een causaal verband tussen de
2014 vergoed. Striverdi is een inhalatievloeistof met 2,5 mcg
geneesmiddelen en ernstige bijwerkingen op de pancreas niet
olodaterol die wordt geïnhaleerd via de soft mist inhalator
bewezen was. Maar, stellen ze, onderzoek naar dit onderwerp moet
Respimat, ook bekend van Spiriva (tiotropium).
blijven doorgaan.
Olodaterol is een langwerkende bèta2-agonist die eenmaal daags
Incretines zijn bloedglucoseverlagende middelen die werken via
moet worden toegepast en die gebruikt kan worden als
incretine of GLP-1, een hormoon in de darm dat onder andere de afgifte
onderhoudsbehandeling bij COPD.
van insuline stimuleert. Er zijn twee groepen: de GLP-1-analogen (zoals
exenatide en liraglutide) en de DPP-4-remmers (zoals linagliptine en
sitagliptine).
UA | 2 | 2014
| 15
Bipharma…
ikt
ch
ges
zelfzorg
zichtbaarheid assortiment
moderne verpakking
kwaliteit in
alle aspecten
informatief en duidelijk
assortiment voor
elk huidtype
interessant
geprijsd
klanttevredenheid
bevordert uw verkoop
ook in het schap
Laat zien wat je in huis hebt!
Het Bipharma assortiment crèmes en zalven leent zich
perfect voor in het schap. Kant en klare producten voor
elk seizoen en elk huidtype. De moderne verpakking is
informatief, duidelijk en bovendien als enige in de markt
voorzien van braille. Natuurlijk zit er een bijsluiter in
elk doosje en zijn de producten van farmaceutische
kwaliteit - in alle aspecten.
Maar wij onderscheiden ons niet alleen in kwaliteit - ons
assortiment is ook nog eens interessant geprijsd.
Kortom: een assortiment met toegevoegde waarde voor
bij jou in de apotheek.
Schrijf je in voor een van onze trainingen en verdiep
daarmee je kennis voor nog meer toegevoegde waarde.
Werkend aan een gezonde toekomst.
ALLES OVER…
Risico’s
Kijken we naar huidtypen, dan zien
we dat mensen met een lichtere huid
meer risico hebben op huidkanker dan
mensen met een donkere huid. En, hoe
ouder mensen worden, des te meer
kans er is op huidkanker. Soe Janssens:
“Zijn mensen op jongere leeftijd
bestraald voor een huidaandoening
of kanker, dan lopen zij een verhoogd
risico op huidkanker op en rond de
bestraalde plek. Heeft iemand een
orgaantransplantatie ondergaan, dan
is het risico op huidkanker eveneens
groter. Dit komt door de immuunsuppressieve medicatie die vanwege
de transplantatie wordt gebruikt. Bij
blootstelling aan ultraviolet licht moeten
mensen die een nieuw orgaan hebben
gekregen voorzorgsmaatregelen in acht
nemen, zoals zich goed tegen de zon
Huidkanker… wees alert!
beschermen met behulp van zonnebrandcrème en bedekkende kleding.
Verder behoren mensen met een
buitenberoep of mensen die een
buitensport beoefenen tot de
Huidkanker is de meest voorkomende
risicogroep.”
kankersoort in Nederland. Cijfers wijzen
Het basaalcelcarcinoom groeit
zeer langzaam en zaait zelden
uit
uit dat één op de vijf mensen ermee
geconfronteerd wordt. Soe Janssens,
Basaalcelcarcinoom
dermatoloog van het Antoni van
Het basaalcelcarcinoom is de meest
Leeuwenhoek, vertelt over de risico’s,
(70%). Deze vorm van huidkanker
de meest voorkomende vormen en de
cellen – van de opperhuid (zie het
behandeling van huidkanker.
komt vooral voor bij mensen van 45 jaar
voorkomende vorm van huidkanker
ontstaat uit de kiemcellen – de basale
kader). Deze vorm van huidkanker
en ouder. Janssens: “Basaalcelcarcinomen zijn door een dermatoloog goed
te herkennen: het zijn glanzende rode
Blootstelling aan ultraviolette straling
ontsporen de cellen en spreken we
vlakke plekjes of niet-genezende
is volgens Soe Janssens de grootste
van huidkanker. Ontsporing kan ook
glazige bolle plekjes. Ze kunnen in
veroorzaker van huidkanker. “De straling
ontstaan door een genetische stoornis
verschillende vormen uitgroeien,
kan schade veroorzaken aan het DNA
in huidcellen waarbij cellen onge-
bijvoorbeeld oppervlakkig, in bolletjes
van de huidcellen. Schade in de huid
breideld gaan delen. Helaas weten we
of sprieterig. Aan de hand van het
wordt voortdurend opgeruimd. Maar
nog niet precies waardoor dit komt.”
als dat opruimproces tekortschiet, dan
UA | 2 | 2014
>> Lees verder op pagina 18
| 17
ALLES OVER…
klinisch beeld, de lokalisatie op het
doorgroeien en de weefsels onder de
Carcinomen in het hoofd-halsgebied
lichaam, de grootte en de groeiwijze
huid aantasten.
zaaien gemakkelijker uit dan bijvoorbeeld die op de romp of de benen.
van de tumor en de leeftijd van de
patiënt bepalen we de behandelwijze.
Plaveiselcelcarcinoom
Een plaveiselcelcarcinoom ziet er veelal
Meestal komt dat neer op het weg-
Bij ongeveer 20% van de mensen
anders uit dan een basaalcelcarcinoom.
snijden van het carcinoom. Zit het
met huidkanker is er sprake van een
Meestal begint een plaveiselcelcarci-
carcinoom op een moeilijk te opereren
plaveiselcelcarcinoom. Deze vorm van
noom als een rozerood knobbeltje,
plaats, zoals op de neus, het oor of rond
huidkanker komt vooral voor bij mensen
soms met een schilferend korstje erop.
de ogen, dan wordt soms radiotherapie
van zestig jaar en ouder. Janssens:
Als dit korstje wordt afgestoten, blijft er
toegepast en bij oppervlakkig groeiende
“Plaveiselcelcarcinomen vinden hun
een oppervlakkig zweertje achter dat
vormen kan soms fotodynamische
oorsprong in de plaveiselcellen van de
niet geneest.” Het plaveiselcelcarcinoom
therapie worden gebruikt. Dit is een
opperhuid. In de meeste gevallen wordt
is kwaadaardiger dan het basaalcel-
therapie die bestaat uit een combinatie
het plaveiselcelcarcinoom voorafgegaan
carcinoom. Maar als de behandeling
van fotosensitizer-crème en zichtbaar
door oppervlakkige zonneschade in de
vroegtijdig plaatsvindt – door weg-
licht.” Het basaalcelcarcinoom groeit
huid, zogenaamde actinische keratose
snijding of bij moeilijk te opereren
zeer langzaam en zaait, uitzonderingen
(zie verderop in dit artikel). Zodra de
plekken via radiotherapie – dan zijn
daargelaten, nooit uit. Toch is het
kwaadaardige cellen doorbreken in de
de vooruitzichten eveneens gunstig.
belangrijk een basaalcelcarcinoom
lederhuid kunnen ze gaan uitzaaien. De
grondig te behandelen. Als er niets aan
mate waarin dat gebeurt, is afhankelijk
wordt gedaan, kan het in de diepte
van de lokalisatie op het lichaam.
Melanoom en plaveiselcelcarcinoom kunnen uitzaaien
Opbouw van de huid
Onze huid is opgebouwd uit een aantal lagen.
1. De bovenste laag heet de opperhuid. Deze bestaat uit twee soorten cellen:
– de basale cellen: cellen die onderin – ‘basaal’ dus – liggen, voordat ze naar boven opschuiven;
– de plaveiselcellen: de cellen die zich vanuit de basale laag hebben losgemaakt en op weg zijn naar de oppervlakte, waar ze afsterven en verhoornen.
Verder bevinden zich in de opperhuid onder meer de pigmentcellen, oftewel de melanocyten.
2. Daaronder ligt de lederhuid. Deze bestaat uit bindweefsel met daarin onder meer de zweetklieren, haarwortels met talgklieren, de bloed- en
lymfevaten, de zintuigcellen en de zenuwuiteinden.
3. Daaronder ligt het onderhuids bindweefsel, dat voornamelijk dient als steunweefsel. Dit weefsel bestaat met name uit vetcellen.
Haar
Opperhuid
Melanocyt
Zenuwuiteinde
Lederhuid
Opperhuid
Talgklier
Lederhuid
Onderhuids
bindweefsel
Haarzakje
Plaveiselcel
Zweetklier
Basale cellen
Bloedvaatjes
Onderhuids
vetweefsel
Meer informatie:
Afbeelding: Leo Pharma b.v.
www.huidkanker.nl
www.avl.nl/kankersoorten/huidkanker/
UA | 2 | 2014
| 18
Melanoom
Melanomen hebben hun oorsprong in
Basaalcelcarcinoom
Melanoom
Plaveiselcelcarcinoom
Actinische keratose
de pigmentvormende cellen van de
huid; de melanocyten. Deze vorm van
huidkanker is betrekkelijk zeldzaam,
maar komt de laatste jaren steeds meer
voor. Overmatig zonlicht op de huid
speelt hierbij een belangrijke rol. Toch
komen ook melanomen voor op niet
beschenen plekken van de huid. Bij 10%
van de melanomen is sprake van een
keratose en de ziekte van Bowen.
crème, met vloeibare stikstof of met
erfelijke factor. Melanomen kunnen op
Actinisch betekent ‘ontstaan door
fotodynamische therapie te behandelen.
elke leeftijd ontstaan, maar meestal
ultraviolette straling’; keratose is
Zijn er slechts enkele kleine plekjes,
gebeurt dat tussen de dertig en zestig
een verhoorning. Actinische keratose
dan kunnen deze worden weggebrand
jaar. Janssens: “Melanomen zijn vaak
manifesteert zich als een hoornig
met ijskoude vloeibare stikstof (cryo-
donkergekleurde zwartpaarse vlekken
plekje dat een beetje op een wrat of
therapie).
of bolletjes die spontaan kunnen gaan
eczeemplekje lijkt. Het bevindt zich in
“Actinische keratose en de ziekte van
bloeden en snel groeien. De grootste
een klein gedeelte van de opperhuid
Bowen zijn dus geen kanker”, legt
groep van de melanomen – de dunne –
en is een indicator voor zonneschade.
Janssen uit, “maar het is wel van belang
zijn goed te behandelen. Als je kijkt
De huid voelt wat rasperig aan en ziet
ze actief te behandelen, omdat ze een
naar de vijfjaarsprognose, overleeft
er wat rood en ruw uit. Soms ontstaat
voorloper kunnen zijn van plaveiselcel-
97%. Hoe dikker het melanoom, des te
er een klein wondje. Bij de ziekte van
carcinoom.”
slechter is de prognose. Je moet er dus
Bowen zijn er uitgebreidere plekken
op tijd bij zijn. Dat lukt niet altijd als het
met chronische ontstekingskenmerken
Rol apotheek
melanoom zich bevindt op moeilijk te
(roodheid, schilfering en soms jeuk)
Over welke vorm van huidkanker we het
herkennen of verborgen plekken, zoals
aanwezig.
ook hebben, belangrijk is er vroegtijdig
rond of onder de nagels, op de
Janssens: “Actinische keratose komt
bij te zijn. Apotheken kunnen wat
geslachtsdelen of tussen de haren.”
ontzettend veel voor. We zien het bij
huidkanker betreft een preventieve rol
Ook bij het melanoom bestaat de
bijna elke persoon met een lichte
spelen. Onder andere door advies te
behandeling uit het wegsnijden ervan.
huidtint boven de zeventig jaar die de
geven over zonnecrème: over hoe en
Bij dikkere melanomen besluit de
dermatoloog bezoekt. Deze vorm is
wanneer je het moet aanbrengen.
dermatoloog soms de ‘schildwachtklier’
goed te behandelen, maar keert altijd
“Ook kennen we geneesmiddelen
te onderzoeken om te zien of er
weer terug. Het is hardnekkig.”
die zonlichtovergevoeligheid geven.
uitzaaiingen zijn. De schildwachtklier
Worden deze voorstadia niet behandeld,
Apotheken dienen hiervan op de hoogte
is de lymfeklier waar de lymfe uit de
dan kunnen ze ontaarden in een
te zijn en mensen te informeren over
tumor als eerste terechtkomt.
plaveiselcarcinoom. Bij Morbus Bowen
deze middelen. Heeft een cliënt echter
wordt getracht te opereren. Bij acti-
een vraag over de huid of een vreemd
Gevaarlijke voorstadia
nische keratose zijn plekjes vaak in
plekje, verwijs hem dan altijd door naar
Er zijn twee belangrijke voorstadia
grote aantallen en gebieden aanwezig
de huisarts”, adviseert Soe Janssens. <
van plaveiselcelcarcinoom: actinische
en het volstaat om deze met een Jouw advies
Geef bij geneesmiddelen met fotogevoeligheid als bijwerking duidelijke adviezen over zonbescherming:
• gebruik een zonbeschermingsmiddel;
• ga niet met blote armen of benen naar buiten als de zon schijnt;
• vermijd buiten zijn op de zonnigste momenten van de dag.
Heeft iemand een vraag over de huid of een vreemd plekje, verwijs dan altijd door naar de huisarts.
UA | 2 | 2014
| 19
Huidnieuws
Huidhuis: website over
huidaandoeningen bij
kinderen
Begin februari werd het ‘huidhuis’ geopend: een online
platform waar kinderen en hun ouders alles kunnen vinden
over hun huidaandoening. Belangrijk voor de vele kinderen
met een huidaandoening.
Jaarlijks wordt bij 1,2 miljoen kinderen een huidafwijking
gediagnosticeerd. Eczeem, infecties, aardbeivlekken, moedervlekken, luieruitslag en acne komen het meest voor. Een van
de initiatiefnemers voor de site is kinderdermatoloog Suzanne
Pasmans, die zich al jaren inzet voor betere behandeling van
Schildwachtklierprocedure
verbetert prognose bij
melanoom
constitutioneel eczeem.
De site geeft de mogelijkheid om zelf een symptoomcheck te
doen. Heeft het kind bijvoorbeeld last van rode vlekken op het
hoofd en jeuk, dan kunnen deze symptomen worden aangevinkt
en verschijnt een lijst aandoeningen met plaatjes om te vergelij-
“Bij dikkere melanomen besluit de dermatoloog soms de
ken met de symptomen van het kind. Ouders kunnen dan zelf al
‘schildwachtklier’ te onderzoeken om te zien of er uitzaaiin-
met zelfzorgmiddelen een behandeling starten, of ze kunnen
gen zijn. De schildwachtklier is de lymfeklier waar de lymfe
bepalen of een kind professionele zorg nodig heeft.
uit de tumor als eerste terechtkomt.” Dit staat te lezen in het
artikel over huidkanker dat begint op pagina 17.
Het ‘adres’: www.huidhuis.nl
Als er tumorcellen in de schildwachtklier worden gevonden, dan
worden ook de andere lymfeklieren in die ‘baan’ weggenomen,
om verdere uitzaaiing zoveel mogelijk te voorkomen.
Deze ‘schildwachtklierprocedure’ kan de prognose bij melanomen
met een dikte tussen 1,2 en 3,5 mm inderdaad verbeteren.
Onderzoekers vergeleken 900 patiënten bij wie deze procedure
wel werd gevolgd met 600 patiënten bij wie de schildwachtklier
niet werd gecontroleerd. De eerstgenoemde groep bleef langer
Genetische oorzaak acne
onderzocht
vrij van melanoom. Als er tumorcellen waren gevonden en
meerdere lymfeklieren waren weggenomen, betekende dat wel
Heeft acne een genetische oorzaak? Dat wordt onderzocht
een slechtere prognose dan wanneer er geen tumorcellen in de
door prof. dr. Maurice van Steensel van Maastricht UMC+ en
klier waren aangetroffen.
zijn pas gestarte onderzoeksgroep in Singapore.
Aan het onderzoek deden belangrijke kankercentra mee uit de
Oorzaken van het ontstaan van matige tot ernstige acne zijn
hele wereld, waaronder Nederland. Het onderzoek werd
eigenlijk niet bekend, maar Van Steensel heeft aanwijzingen dat
gepubliceerd in de New England Journal of Medicine.
deze weleens in de genen zouden kunnen liggen. Hij concludeert
dat op basis van zijn onderzoek naar zeldzame ziektes die allemaal
gepaard gaan met een genetische afwijking bij een bepaald
proces en waarbij ook acne in het spel is. Dat specifieke proces
huidnieu
houdt dus mogelijk verband met het ontstaan van acne, aldus Van
Steensel. Als aangetoond wordt dat het proces inderdaad een rol
speelt in het ontstaan van acne, dan opent dat deuren voor de
ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Daarmee zou het
ontstaan van lelijke en soms zelfs verminkende littekens mogelijk
bestreden kunnen worden.
(Bron: Medical Facts)
UA | 2 | 2014
| 20
Nieuwe NHG-richtlijn Psoriasis
voor huisartsen
Onlangs verscheen de nieuwe NHG-richtlijn Psoriasis. Deze
richtlijn sluit aan bij de richtlijn Psoriasis die dermatologen
hebben opgesteld en besteedt meer aandacht aan de
kwaliteit van leven dan de eerdere versies.
Om de kwaliteit van leven in kaart te brengen, dient de huisarts te
vragen naar de gevolgen van psoriasis voor de dagelijkse
bezigheden, werk of opleiding, persoonlijke relaties en de
vrijetijdsbesteding. Samen met de patiënt stelt de huisarts
vervolgens het behandeldoel vast. Verder wordt doorverwijzing naar de dermatoloog eerder
aangeraden. Volgens de vorige richtlijn moest dat gebeuren als
meer dan 10% van het lichaamsoppervlak was aangetast, volgens
de nieuwe richtlijn bij meer dan 5%.
De huisarts kan milde psoriasis prima behandelen met lokale
middelen. Voor ernstiger en uitgebreidere psoriasis kan de
dermatoloog systemische behandelvormen inzetten, zoals
methotrexaat, fumaraten, ciclosporine, acitretine en biologicals.
(Bron: NVDV)
Nederlandse dermatologen pleiten voor erkende WHO-dag voor
psoriasis
De huidziekte psoriasis en de schadelijke bijeffecten daarvan hebben meer aandacht nodig, vindt de Nederlandse Vereniging
voor Dermatologie en Venereologie (NVDV). De NVDV pleit er daarom voor dat de World Health Organisation (WHO) een officieel
erkende Wereldgezondheidsdag voor psoriasis instelt.
De wereldpsoriasisdag (29 oktober) vraagt al aandacht voor de problemen van psoriasispatiënten, zoals mogelijke schade aan gewrichten
en de kans op hart- en vaatziekten. De problemen van psoriasis zouden nog meer en serieuzer aandacht kunnen krijgen als deze dag een
officieel erkende WHO-Wereldgezondheidsdag voor psoriasis zou worden, aldus de woordvoerders van de NVDV. De Nederlandse dermatologen hebben minister Schippers van VWS verzocht om een resolutie te steunen voor het instellen van een WHO World Psoriasis Day.
(Bron: NVDV)
Nieuwe behandeling tegen overmatig zweten
Hinder, schaamte, sociale isolatie… overmatig zweten kan veel vervelende gevolgen hebben. Vaak worden natte en sterk
geurende oksels gezien als teken van onverzorgdheid of uiting van angst. De oorzaak is echter meestal een te actief reagerende
sympathische zenuw die de zweetklieren in de oksel aanstuurt. Bij één op de tien Nederlanders is okselzweten hinderlijk en bij
één op de honderd bepaalt okselzweten het dagelijks leven.
uws
Wat zijn zoal de gevolgen? Kleding wordt sneller onbruikbaar, schaamte of stigmatisering beperkt de kansen op een carrière, vriendschappen of een relatie. Tot nu toe bestond behandeling uit botox, het chirurgisch verwijderen van zweetklieren en gedeeltelijk uitschakelen van
de zenuw die de zweetklieren aanstuurt. Een nieuwe behandeling voor overmatig zweten is de miraDry: een apparaat dat nauwkeurig die
laag van de huid verhit waar de zweetklieren zich bevinden, zodat deze worden vernietigd.
In de VS zijn met deze methode sinds 2011 al zeker twintigduizend mensen behandeld, aldus de website www.dry-nederland.nl. Onderzoek
toont goede resultaten en een minimaal risico op complicaties. De behandeling wordt uitgevoerd in speciale klinieken.
UA | 2 | 2014
| 21
ANNEKEDOTES
Amsterdamse
humor
Pilletje
landde er net een kevertje op de balie,
In onze apotheek in Amsterdam
waar de schoonmaakhulp mooi haar
kregen we* elke dag bezoek van een
doekje op kon drukken. “Bedoelt u
alcoholist.
deze?”
“Ik heb zo’n hoofdpijn!”
“Nou, wil je een pilletje?”
Bodemloos
“Ja, graag!”
En dan nog een paar grappige situaties
“Wil je die gele?”
elders uit het land.
“Nee, die had ik gisteren maar die
helpen niet. Geef maar zo’n blauwe!”
Vorige week stond ik aan de balie.
En dan het hele ritueel met het pilletje
Er kwam een mevrouw naar me toe
en het bekertje water.
die een doosje met een urinecontainer
“Goede morrege”. En weg was hij weer.
op de balie legde. Ze zei er enigszins
We gaven deze man gele, roze, blauwe
geamuseerd bij: “Deze graag, maar dan
en witte placebopilletjes, die vroeger
wel graag mét bodem”. Ik keek haar
nog gewoon werden vergoed door de
een beetje verbaasd aan. Ze haalde
zorgverzekering.
het potje uit het doosje en zei: “Kijkt u
maar eens, hier zit geen bodem in.”
In dezelfde apotheek kwam een wat
Ik pakte het potje glimlachend uit haar
oudere man, alcoholist, en vroeg:
hand, draaide de dop van de bodem af
“Heb je nog sekspillen?” Deze man
en liet mevrouw zien dat daaronder
konden wij altijd blij maken met
toch écht een bodem zit. Ze keek me
een potje vitamine B-tabletjes. Dat
een beetje beschaamd aan, maar kon
betaalde hij ook gewoon. Natuurlijk
er zelf ook hard om lachen. Ze nam er
kon hij als alcoholist wel wat extra
toch nog maar eentje extra mee, mét
een leuke dingen mee in ons
vitamine B gebruiken. En als hij daar
bodem uiteraard.
beroep. En wat stel ik het op prijs
opgewonden van raakte, dan was
Hallo collega’s
Wat maken we met z’n allen toch
dat jullie die met mij – en dus met
dat mooi meegenomen. Vitamine B-
Kogeltjes
tabletten zijn immers een stuk
Tot slot nog wat leuke uitspraken van
alle abonnees van UA – willen
goedkoper dan de middelen die écht
klanten.
delen. Ik heb er weer een heel stel
als ‘sekspillen’ op de markt zijn.
Bij het omschakelen van het spécialité
via de e-mail ontvangen, waarvan
Mogadon naar generiek nitrazepam
Waardering
sprak een mevrouw: “Ohh, als dat
Omdat ik wat langer bezig was met
maar goed gaat! Ik gebruik Mogadon al
Deze pagina is dit keer dan ook
een recept, informeerde de klant
17 jaar.” Om er snel aan toe te voegen:
helemaal gewijd aan wat jullie
– een marktkoopman van de Albert
“Maar ik ben niet verslaafd hoor!”
een aantal uit Amsterdam.
hebben ingestuurd, zodat wij er
Cuyp – of het nog lang ging duren.
Toen ik uitlegde dat ik wel graag de
Niet alleen in Amsterdam, maar in
met zijn allen van kunnen
goede medicatie mee wilde geven,
het hele land wordt waarschijnlijk
genieten.
sprak hij beamend: “Tja, wijffie, kijk
wel gesproken over ‘die kogeltjes
het maar effe goed na, derek leg
om te slapen’, waarmee natuurlijk
ik nog met me kuiten omhoog!”
temazepam wordt bedoeld.
Mooi gezegd, deze Amsterdamse
waardering voor onze nauwgezetheid.
Heb je ook iets leuks beleefd? Mail mij
dan en je kunt het delen met al je
Als jullie iets leuks meemaken, dan
Uit een ander deel van Amsterdam
wil ik dat graag voor jullie verwerken
komt dit verhaal. In een apotheek in
in mijn column. Je kunt me mailen op
het chique Amsterdam Zuid kwam een
[email protected]
man aan de balie. Of wij iets tegen
‘beestjes’ hadden, vroeg hij. Bij toeval
collega’s. Geweldig toch!
Liefs,
Anneke
* ‘wij’ en ‘ik’ zijn in al deze ‘annekedotes’ dus de inzenders
UA | 2 | 2014
| 22
ER WAS LAATST EEN PATIËNT
Verkeerde pil
In de apotheek kwam laatst
een patiënte met een recept
voor de anticonceptiepil.
Ze kreeg echter een andere
pil dan de bedoeling was.
Een gevolg van het ‘generiek
voorschrijven’. Hoe kon dit
gebeuren en wat waren de
gevolgen?
Hoe ging het verder?
De patiënte heeft Trinovum gedurende vier maanden gebruikt (afgeleverd voor drie
maanden, daarna is het recept is nog één keer herhaald, blijkbaar met dezelfde fout).
Mevrouw is met klachten bij de huisarts gekomen. Er is toen gekozen voor een
andere anticonceptiepil. Door de klachten van mevrouw kwam de fout aan het licht.
Systeem onduidelijk
In de KNMP-Kennisbank geeft het invoeren van ‘ethinylestradiol/norethisteron’
vier voorschrijfproducten: Trinovum en de drie achtereenvolgende fases:
– ethinylestradiol/norethisteron tab (Trinovum)
Wat ging er mis?
– ethinylestradiol/norethisteron tablet 35 μg/0,5 mg
De huisarts had een recept voor-
– ethinylestradiol/norethisteron tablet 35 μg/0,75 mg
geschreven voor ethinylestradiol/
– ethinylestradiol/norethisteron tablet 35 μg/1 mg.
norethisteron 35 μg/0,5 mg. Hierbij was
Modicon bedoeld. Bij het aanschrijven
Om bij Modicon te komen, had de assistent op de tweede regel moeten doorklikken.
selecteert de apothekersassistent het
geneesmiddel dat op basis van de
Deze verwisseling zou makkelijk vaker kunnen voorkomen met deze producten. Het
koppeling tussen het Apotheek
zou duidelijker zijn als bij elke sterkte de merknaam van het spécialitéproduct zou
Informatie Systeem/MIRA verschijnt.
worden weergegeven:
Dit is echter een ander type pil dan
– ethinylestradiol/norethisteron tab (Trinovum)
bedoeld was, namelijk Trinovum.
– ethinylestradiol/norethisteron tablet 35 μg/0,5 mg (Modicon)
– ethinylestradiol/norethisteron tablet 35 μg/0,75 mg
– ethinylestradiol/norethisteron tablet 35 μg/1 mg (Neocon).
een driefasepil. De hormoonsamenstelling van Modicon is dezelfde als
Mogelijke verbeteringen
die van de pillen van de eerste week
Als de merkpreparaten niet als zodanig worden weergegeven in het AIS, kan
van Trinovum. Hierdoor kon het AIS de
generiek voorschrijven bij het aanschrijven in het AIS tot verkeerde keuzes leiden
verkeerde pil selecteren. Daarbij kwam
indien gekozen moet worden voor een merkpreparaat. Daarom zou het beter zijn
dat Modicon in het beschreven geval
als de merknaam van het beschikbare spécialité in het AIS tussen haakjes vermeld
niet in de apotheek op voorraad was.
zou worden. Ook in de KNMP Kennisbank zou het beter zijn als de naam van het
Daardoor gaf het scherm alleen de
spécialité vermeld zou worden. In de nieuwe KNMP Kennisbank (verwachte
keuze voor Trinovum.
oplevering begin mei) zal dit verholpen zijn.
Oproep. Dit incident is gemeld bij de CMR. De CMR gebruikt – na
Jouw advies bij OAC’s
toestemming – een selectie van deze meldingen voor nieuwsbrieven,
verbetersuggesties en alert meldingen. Zo kunnen ook anderen de
voorgestelde verbeteracties implementeren en kan voorkomen
worden dat een incident elders ook optreedt. Leren van elkaars
Geef bij aflevering van een anticonceptiepil voorlichting over de stopweek,
en bij een meerfasepil over de betekenis van de verschillende kleuren van
de tabletten. Weet de patiënte wat voor soort anticonceptiepil zij krijgt?
fouten dus. Maken jullie ook wel eens dit soort incidenten mee in
de apotheek? Meld incidenten bij het Portaal voor Patiëntveiligheid/
CMR, hét landelijke meldpunt voor zorgincidenten in het algemeen
en medicatie-incidenten in het bijzonder. Meer informatie op
www.medicatieveiligheid.info of [email protected]
UA | 2 | 2014
| 23
Deze casus is gebaseerd op een melding bij de CMR. Met medewerking van Henriëtte Leenders,
Farmaceutisch consulent, Stichting Portaal voor Patiëntveiligheid/CMR.
Modicon is een éénfasepil, Trinovum
PATIËNT IN BEELD
Hoe merkte je dat je
schurft hebt?
“Ik praat liever niet over schurft; ik
noem het liever scabiës. Schurft wordt
geassocieerd met achterstandswijken
en vieze toestanden, maar ook zonder
die omstandigheden kun je scabiës
krijgen.
Maar ik merkte het in eerste instantie
door de rode bultjes op mijn handen.
Daarna zag ik dat deze bultjes ook
verschenen op de zijkant van mijn buik,
rond mijn navel en op mijn enkels.”
Had je er veel last van?
“Voornamelijk in de avond en nacht
werd de jeuk erger. Ook als ik aan het
studeren was of bezig was met andere
activiteiten waarbij je je fysiek niet
echt inspant, stak de jeuk de kop op.
Dit zorgde ervoor dat ik me slecht kon
concentreren en weinig sliep. Al met al
heel irritante symptomen dus die je
afleiden van je dagelijkse bezigheden.”
“Mensen worden erg afstandelijk
als je vertelt dat je scabiës
hebt”
Hoe zou je het hebben
opgelopen?
“Ze zeggen dat het komt van ‘intensief
Een patiënt met schurft:
“De schurftmijt houdt van
opeengepakte mensen”
lichaamscontact van langere duur’,
dat wil zeggen dat je minimaal een
kwartier lichamelijk contact hebt. Dat
is waarschijnlijk de manier waarop ik
scabiës opgelopen heb. De schurftmijten, die scabies veroorzaken,
houden van vocht, warmte en
mensenhuid. Dus van opeengepakte
Er zijn de laatste tijd in Nederland een aantal
uitbraken van schurft geweest. Zo was er twee
keer een uitbraak in het Maastricht UMC en
heerst er af en toe ook schurft onder studenten.
We vonden een student bereid om anoniem
over de aandoening te vertellen.
UA | 2 | 2014
mensen. Zo kun je bijvoorbeeld al
scabies krijgen als je in een drukke
ruimte, bijvoorbeeld in een kroeg,
minimaal een kwartier erg dicht op
iemand met scabies staat. De mijten
kunnen ook worden overgedragen via
kleren of door te slapen in hetzelfde
beddengoed als waarin iemand met
scabiës heeft geslapen. Of als iemand
een kind op schoot heeft.”
| 24
Hoeveel tijd zat er tussen
de besmetting en de
symptomen?
Hoe beviel de behandeling?
“Waarschijnlijk zo’n drie tot vier weken.
niet stoppen met krabben en ik kon
De gemiddelde incubatietijd is twee
dus vanzelfsprekend niet slapen. Nu,
tot zes weken, dus dat klopt wel
twee weken later, is de jeuk mede
ongeveer met het gemiddelde.”
door behandeling met een antihista-
“De nacht van de behandeling was
vreselijk. Extreme jeuk! Zo erg; ik kon
Een vrouwelijke schurftmijt (rechtsboven)
en de eieren die zij achterlaat in een
gangetje in de huid.
minicum en de hormoonzalf inderdaad
Werd de diagnose meteen
gesteld en op basis
waarvan?
minder geworden en het neemt nog
“Vanwege het soort letsels en de
plaats ervan dacht de huisarts aan
Kreeg je nog andere
instructies?
scabiës, maar hij wist het niet zeker.
“Ik moest ook al mijn beddengoed op
Hij heeft me wel een behandeling
zestig graden wassen en alle kleren
tegen schurft gegeven – Loxazol
die ik de afgelopen drie dagen had
(permetrine)-crème – en hormoonzalf
gedragen in afgesloten plastic zakken
(Cutivate, fluticason) zalf tegen de
doen en daar drie dagen in laten zit-
jeuk. Later ben ik nog naar de derma-
ten, om de mijten te doden. Een hoop
toloog gegaan voor een bevestiging
maatregelen om te nemen dus; een
Kun je ook nog iets zeggen
over de meldplicht en wat
er dan gedaan wordt?
dat het inderdaad om scabiës ging.
hoop gedoe.”
“Het is verplicht om bij de GGD te
steeds af. Maar het is nog niet weg.”
Daar hebben ze een monster genomen
Letsels bij scabies.
melden dat je scabiës hebt, zodat een
Vind je dat er genoeg
bewustzijn is van de
mogelijke besmettingskans?
epidemie kan worden voorkomen. Ook
Hadden je huisgenoten
er ook last van?
“Nee, absoluut niet. Onder studenten
gehad te informeren, zodat ze zich
breekt wel vaker scabiës uit, maar men
kunnen laten controleren en zo nodig
“Nee, want met de andere bewoners
denkt nog steeds dat scabiës al over-
laten behandelen.”
van het studentenhuis heb ik niet
gebracht kan worden door enkel
het soort lichamelijk contact waarbij
handen te schudden of door iemand
schurft wordt overgedragen. Ik heb
even aan te raken. Mensen worden
Wil je verder nog iets
zeggen?
ze wel verteld dat ik het had.”
plotseling erg afstandelijk als je vertelt
“Nou, dat ik blij ben dat ik er bijna
dat je scabiës hebt.”
vanaf ben.”<
van een aantal van de bultjes en het
onder de microscoop gelegd. Daaruit
bleek dat het inderdaad scabiës was.”
is het verstandig om mensen met wie
je samenwoont en mensen met wie je
intensief lichamelijk contact hebt
Waar haalde je de
medicatie?
“Ik haalde de medicatie bij de apotheek.
Ze gaven me duidelijke instructies. Ik
Jouw advies bij scabies
moest me voor de nacht helemaal met
de Loxazol-crème insmeren, van de
Adviseer de permetrine-crème aan te brengen op het hele lichaam, behalve op
kaaklijn tot de voetzool, met vooral
het hoofd. Sommige plaatsen worden gemakkelijk vergeten; wijs daar nog eens
aandacht voor de warme vochtige
extra op:
delen van het lichaam. Dat moest de
• tussen de vingers en de tenen;
hele nacht inwerken. Volgens de
• onder de nagels van de vingers en de tenen;
bijsluiter zou de jeuk hoogstwaar-
• polsen;
schijnlijk binnen drie tot veertien
• oksels;
dagen na de behandeling sterk
• uitwendige geslachtsdelen;
verminderen en uiteindelijk afnemen.”
• billen;
• borsten en de huidplooi onder de borsten.
Voor het aanbrengen op de rug moet hulp worden gevraagd.
UA | 2 | 2014
| 25
BalieTips
Ramadan en
medicatie
Voor patiënten die willen vasten
Pijnstillers omzetten
Pijnstillers die vaker dan tweemaal per dag worden gebruikt, kunnen vaak worden
vervangen door vormen met vertraagde afgifte.
Voorbeelden zijn:
I.p.v. diclofenac 25/50 mg:
diclofenac retard 75/100 mg; ’s morgens in te nemen
I.p.v. ibuprofen 200/400/600 mg:
Brufen retard 800 mg; ’s morgens in te nemen
I.p.v. indomethacine 25/50 mg:
Indocid retard 75 mg; ’s morgens in te nemen
en medicatie gebruiken die
vaker dan tweemaal daags
moet worden ingenomen, kan
de medicatie vaak worden
aangepast. Aan de website
van het Slotervaartziekenhuis
ontleende Mehmet Darici (zie
Van naproxen zijn geen preparaten met vertraagde afgifte beschikbaar. In overleg met
de arts kan dit worden omgezet naar een retard-vorm van diclofenac of van ibuprofen.
Voor paracetamol bij volwassenen kan ervoor worden gekozen om per keer 1000 mg in te
nemen in plaats van 500 mg.
Tip: Vertel het de patiënt als een vorm met vertraagde
afgifte heel moeten worden doorgeslikt.
het artikel op pag. 6) enkele
suggesties, die natuurlijk
worden uitgevoerd in overleg
Insuline aanpassen
met de patiënt en de
Omdat tijdens de ramadan de maaltijd overdag vervalt en ’s avonds vaak meer
voorschrijver.
wordt gegeten dan anders, is het belangrijk dat het insulineschema wordt
aangepast in overleg met de diabetesverpleegkundige.
Voorbeelden zijn:
Bij eenmaal daags langwerkend insuline:
het spuiten verplaatsen naar bij de avondmaaltijd
Bij een tweemaaldaags schema
bij het ontbijt ultrakortwerkend insuline;
(’s morgens en ’s avonds mixinsuline):
’s avonds mixinsuline
Bij een viermaaldaags schema (driemaal
insuline bij de lunch vervalt
ultrakortwerkend en ’s avonds langwerkend):
Tip: Patiënten die insuline gebruiken, moeten altijd alert zijn
op hypo’s, zeker tijdens het vasten.
DPP4-remmers omzetten
Omdat tijdens de ramadan de maaltijd overdag vervalt en ’s avonds vaak meer
wordt gegeten dan anders, is het belangrijk dat het tijdstip van inname van
DPP4-remmers (ook orale antidiabetica) wordt aangepast in overleg met de
diabetesverpleegkundige.
Voorbeelden zijn:
sitagliptine (normaal 1 dd, vast tijdstip naar keuze):
bij het ontbijt óf bij het verbreken
vildagliptine (normaal 2 dd):
bij het ontbijt én bij het verbreken
saxagliptine, linagliptine (normaal ’s morgens):
bij het verbreken van het vasten
van het vasten
van het vasten
(innametijdstip geleidelijk verschuiven)
Tip: Bij nierfunctiestoornissen kan worden overwogen
de ochtenddosis te laten vervallen.
UA | 2 | 2014
| 26
Antibiotica omzetten
Medicatie aanpassen
Antibiotica die vaker dan tweemaal per dag worden gebruikt, kunnen vaak worden
Bij allerlei geneesmiddelen kan vasten
vervangen door een tweemaaldaagse inname van een sterkere dosis.
voor problemen zorgen.
Voorbeelden zijn:
Diuretica kunnen tijdens de ramadan beter
I.p.v. amoxicilline 3 dd 500 mg:
amoxicilline 2 dd 750 mg
‘s avonds worden ingenomen. Bij inname
I.p.v. amoxicilline/clavulaanzuur 3 dd 500/125 mg:
amoxicilline 2 dd 875/125 mg
’s morgens wordt het vochtverlies overdag
I.p.v. tetracycline 4 dd 250 mg:
doxycycline 1 dd 100 mg
namelijk te groot. Een nadeel is dat men
(evt. de eerste dag 200 mg)
dan ’s nachts vaker naar het toilet moet.
I.p.v. erytromycine 3-4 dd 250 mg:
erytromycine 2 dd 500 mg
Eventueel kan de dosis worden gehalveerd
I.p.v. nitrofurantoïne 4 dd 50 mg:
nitrofurantoïne met gereguleerde afgite
voor de duur van de ramadan. Bespreek bij
(Furabid) 2 dd 100 mg
gebruik van inhalatiemedicatie of men deze
óf trimethoprim 1 dd 300 mg
blijft gebruiken tijdens de vastenperiode en
(voor de nacht)
of men de mond wel spoelt na gebruik van
het corticosteroïd. Als de patiënt hierover
Claritromycine heeft een tweemaaldaagse dosering, maar omzetting naar een preparaat
twijfelt, kan hij bij de imam navragen of
met vertraagde afgifte (Klacid SR, inname eenmaal daags) kan te verkiezen zijn, zeker als
dit is toegestaan.
de ramadan in de zomer valt en de nacht kort is.
Tip: Antibiotica moeten bij een maaltijd worden ingenomen.
Tijdens de ramadan dus bij het verbreken van het vasten
en/of bij het ontbijt.
Orale antidiabetica omzetten
Omdat tijdens de ramadan de maaltijd overdag vervalt en ’s avonds vaak meer
wordt gegeten dan anders, is het belangrijk dat de dosering van orale anti-
Tip: Denk bij alle medicatie
na over de consequenties
van het wel gebruiken en
van het niet – of aangepast –
gebruiken tijdens de
ramadan.
Rein blijven
diabetica wordt aangepast in overleg met de diabetesverpleegkundige.
Vrouwen die willen vasten, kunnen de
Voorbeelden zijn:
glicazide, tolbutamide:
menstruatie verschuiven door de pil
’s morgens een halve dosis, de middagdosis vervalt,
door te slikken.
’s avonds een normale dosis
glibenclamide:
’s morgens een halve dosis, ’s avonds een normale dosis
glimepiride, pioglitazon:
’s avonds in plaats van ’s morgens gebruiken
(geleidelijk verschuiven)
metformine:
’s morgens een normale dosis, de middagdosis vervalt,
’s avonds een normale of een dubbele dosis
Tip: Als er hypo’s optreden, moet de dosis verder in overleg
met de arts of diabetesverpleegkundige worden aangepast.
Wees bij de hogere avonddosis alert op bijwerkingen.
UA | 2 | 2014
| 27
ANTONIUS IN BEELD
Alleen, maar niet eenzaam
Satellietapotheken in het St. Antoniusziekenhuis
Het St. Antoniusziekenhuis locatie
Je werk zelf organiseren
Utrecht heeft wel een politheek, maar
geen centrale ziekenhuisapotheek.
In plaats daarvan zijn er in totaal vijf
satellietapotheken, kortweg ‘sataps’
genoemd. Vier sataps op de verpleegafdelingen en een op de afdeling
Psychiatrie. Elke satap wordt overdag
bemand door één apothekersassistent.
“We waren in het begin bang dat je je
heel alleen zou voelen”, zegt Verduin,
“maar het werk is juist heel erg leuk.
Op je eigen afdeling werk je rustig in
je eentje, maar VTGM doe je samen.”
De assistenten die aan het werk zijn
op de sataps hebben contact met
elkaar tijdens hun gemeenschappelijke
koffiepauze die – bij gebrek aan een
eigen ruimte – plaatsvindt in een
openbaar zitje waar ook ander ziekenhuispersoneel en patiënten kunnen
plaatsnemen. Daar wisselen ze
belangrijke informatie uit en bespreken
ze de taakverdeling: wie er tijd heeft
om te bereiden en wie er recepten
gaat nakijken. “We organiseren ons
werk grotendeels zelf”, vult Verduin
Evelien Kok bij de Omnicell-kast.
aan, “en we werken nauw samen met
Alles is nieuw in het St. Antoniusziekenhuis in
de verpleegkundigen die de sataps in
en uit lopen. Vragen en problemen werk
Utrecht: het gebouw is nieuw, de wijk Leidsche
je samen weg, de lijnen zijn heel kort.”
Rijn is nieuw en de manier van werken voor de
“Iedere patiënt heeft in de
cow een eigen laatje met een
24-uursindeling”
apothekersassistenten is nieuw. Liesbet Verduin en
Evelien Kok, beiden apothekersassistent en senior
pharmacy practitioner, vertellen op een zonnige
maandagochtend over hun werk op de ‘sataps’:
de satellietapotheken.
Satap
Verduin en Kok laten een van de
satellietapotheken zien. Een ruimte
van ongeveer vijf bij vijf meter waarin
een LAF-kast (laminar air flow)
zachtjes staat te zoemen. “De LAF-kast
staat continu aan”, verklaart Verduin.
“De dag begint voor ons met de
korte bijeenkomst van alle verpleeg-
“Als je hem zou uitschakelen duurt het
‘dagstart’”, legt Liesbet Verduin uit
kundigen op de afdeling waar je je als
minstens een half uur voordat de
terwijl ze van de hoofdingang naar
apothekersassistent bij aansluit. De
circulerende lucht weer steriel is en
de afdeling Chirurgie loopt. “Je komt
patiënten worden besproken en ook
hij moet altijd paraat zijn voor spoed-
binnen, bergt je spullen op in je kluisje
wij kunnen dan onze praktische vragen
bereidingen.” Verder zijn er in de
en gaat naar de dagstart. Dat is een
en mededelingen kwijt.”
kamer een wastafel, een werkblad,
UA | 2 | 2014
| 28
een vaste computer, vier wandkasten
de registratie van de medicatie
met hulpmiddelen voor de verpleging
‘waterdicht’ is. “Slaapmedicatie en
– zoals verbandmiddelen, spuiten en
opiaten hebben soms de neiging te
kathetersets – zuurstofcilinders, vier
verdwijnen”, zegt Kok fijntjes. “Dat
medicijnkarren, een ‘computer-on-
wordt hiermee heel moeilijk gemaakt.”
wheels’ (cow; voor een voorbeeld
zie pag. 47) en de trots van Kok
Werken in het weekend
en Verduin: de omnicellkast.
De satellietapotheken zijn zeven
dagen per week bemensd. Dat
“De verpleging spreekt
regelmatig uit hoe blij ze met
ons zijn”
Liesbet Verduin.
betekent dat er ook in het weekend
een apothekersassistent moet zijn.
Als de verpleegkundige die scant,
Kok: “In het begin waren we met
kan hij of zij op de cow zien welke
een klein clubje en moesten we zelfs
Omnicellkast en cow
medicatie die patiënt uitgereikt moet
een aantal weekends achter elkaar
De omnicellkast is een grote medicijn-
krijgen. “Dat is dus een extra check”,
werken. Maar nu kunnen we met meer
kast met een eigen geautomatiseerd
aldus Kok. Bovendien scant de
rouleren.” Al met al zijn de assistenten
voorraadbeheer. Maar de kast kan
verpleegkundige ook alle medicatie.
dik tevreden met hun werk. “Je bent
meer. En in de toekomst nóg veel
Verduin: “Ziekenhuismedicatie heeft
de hele dag op de afdeling. Daardoor
meer. De kast heeft vijf glazen deuren,
een EAV-verpakking, dat staat voor
heb je veel contact met artsen en
negen kunststof lades en een bedie-
‘eenheids aflevering verpakkingen’.
verpleegkundigen. Je loopt zo bij
ningspaneel met beeldscherm. Kok
Op de achterkant van de verpakking
elkaar naar binnen; dat overlegt veel
laat zien hoe de kast gebruikt kan
van iedere tablet staan de naam, de
makkelijker.” Verduin: “Je bent met een
worden. Ze scant haar pasje – iedere
barcode en de houdbaarheidsdatum.
ander gevoel aan het werk. Vroeger
apothekersassistent en iedere ver-
Daarom zijn medicijnstrips van
had ik vaak het idee ‘productie te
pleegkundige heeft een persoonlijke
ziekenhuismedicijnen ruim opgezet.
draaien’, maar hier ben je bewust voor
pas – en logt in. Nu heeft ze een
Niet vijf rijtjes van twee, maar vijf
patiënten bezig. Bovendien spreekt de
overzicht van niet alleen alle patiënten
rijtjes van één tablet.”
verpleging regelmatig uit hoe blij ze
met ons zijn. Het vullen van de medi-
in het ziekenhuis en de medicatievoorraad in deze kast, maar ook van de
Kast bestelt zelf
cijnkarren was bijvoorbeeld iets wat de
voorraden van alle andere omnicell-
Wanneer de voorraad medicijnen onder
verpleegkundigen erbij deden, maar
kasten in het ziekenhuis. Wanneer ze
een bepaald niveau komt, bestelt de
voor ons is het ons werk, en we zijn er
een bepaald medicijn nodig heeft,
kast zelf nieuwe voorraden in het
heel secuur in. Ik wil niet beweren dat
gaan er groene lampjes knipperen in
St. Antoniusziekenhuis in Nieuwegein,
we er beter in zijn, maar we kunnen
de unit waar het geneesmiddel ligt en
waar een magazijn is. “Drie keer per
wel sneller oplossingen verzinnen.
kan de betreffende deur of la geopend
week vullen logistiekmedewerkers de
Als er bijvoorbeeld een patiënt binnen-
worden. Verduin: “Binnenkort zal de
omnicellkasten in Utrecht, en als we
komt met Micardis (telmisartan), dat
medicatie automatisch aan de patiënt
snel iets nodig hebben dan kunnen
wij niet in ons ziekenhuisformularium
gekoppeld zijn. Dan voeren de artsen
we dat aanvragen via de dagelijkse
hebben, dan zetten wij hem tijdelijk
de recepten zelf in op de cows – de
bodedienst tussen Nieuwegein en
om op losartan in de juiste dosering.
computers on wheels – die mee-
Utrecht.” Er is ook een ‘wachtkast’,
Verpleegkundigen zouden in zo’n
genomen kunnen worden naar de
op een centrale plek op de tweede
situatie moeite doen om toch die
afdeling. Aan de hand van deze
verdieping. “Daar ligt alle noodmedi-
Micardis te pakken te krijgen.” Ook het
gegevens vullen wij dan de medicijn-
catie”, vertelt Kok. “Van die middelen
feit dat je met zijn vieren een team
karren. Dat zijn de rijdende ladekasten
die niet vaak worden gebruikt, maar
vormt voor alle afdelingen, maakt het
die samen met de mobiele computer
áls je ze nodig hebt, dan is het ook
werk interessanter. “Als de een het
de cow vormen. Iedere patiënt heeft
acuut. Bijvoorbeeld Cofact, dat stol-
druk heeft en de ander heeft tijd over,
daarin zijn eigen laatje met een
lingsfactoren aanvult bij bloedingen.”
dan help je elkaar. We organiseren het
24-uursindeling.” Patiënten krijgen
Bijkomend voordeel van het geauto-
zelf en dat zorgt voor meer efficiency
een polsbandje met een streepjescode.
matiseerde voorraadbeheer is dat
én collegialiteit.” <
UA | 2 | 2014
| 29
ZELFZORG
ontsteking dieper zit – grote rode
Acne
puisten. Let wel: mee-eters horen bij
acne. Puistjes en pukkels zonder
aanwezigheid van mee-eters duiden op
een andere huidaandoening – namelijk
rosacea – of op een geneesmiddelenreactie.
Soms is acne een bijwerking van medicatie, bijvoorbeeld van corsticosteroïden,
fenytoïne, isoniazide, danazol of van
chloor-, broom- of jodiumbevattende
middelen.
Puistjes verdwijnen met een
behandeling niet als sneeuw
voor de zon
Verzorging
Het is heel belangrijk om zacht te zijn
voor de acnehuid: niet vaker reinigen
dan nodig is, een pH-neutrale zeep of
wasemulsie gebruiken, niet scrubben of
stomen. Voor de huidverzorging worden
alleen milde producten aangeraden.
De huid met acne is namelijk per
definitie overgevoelig en geïrriteerd.
Het beste is om geen producten te
Acne – puistjes. Maar liefst 75% van de
tieners krijgt ermee te maken en bijna
allemaal proberen ze er iets aan te doen,
want ze vinden het vaak behoorlijk storend.
gebruiken die geparfumeerd zijn of
die (gedenatureerde) alcohol bevatten.
Maar ook vet en olie zijn minder
geschikt voor de acnehuid. Cosmetica
op waterbasis zijn meer geschikt.
Aan cosmetica en verzorgingsproducten
speciaal voor gebruik bij acne worden
soms – al of niet natuurlijke – stoffen
toegevoegd waaraan een milde ont-
Hoe kun je acne aanpakken? Daarvoor is
De mannelijke hormonen die bij
stekingsremmende, barrièreherstellende
het goed om te weten hoe het ontstaat.
jongens én meisjes tijdens de puberteit
of talgproductieremmende werking
Er zijn namelijk verschillende oorzaken,
meer worden aangemaakt, spelen
wordt toegeschreven. Voorbeelden van
en bij een behandeling moet je die
hierbij een inducerende rol. Ze zorgen
zulke ingrediënten zijn niacinamide,
eigenlijk allemaal aanpakken. Dat
dat er meer talg wordt geproduceerd.
groene thee, glycyrrhiza glabra,
gebeurt lang niet altijd.
Talg en huidschilfers kunnen het
quercitin of ascorbinezuur.
afvoerkanaaltje van een talgkliertje
De oorzaken van acne zijn:
verstoppen, wat zich uit als een mee-
Beteugelen
• sterkere verhoorning en afschilfering
eter. In die brij van talg en huidcellen
Bij sommigen is ‘zacht zijn'’ en het
kan de normale huidbacterie Propioni-
gebruik van bovenstaande producten
• versterkte talgproductie;
bacterium acnes goed groeien en een
onvoldoende om de acne te beteugelen.
• ontsteking door aanwezigheid van
ontsteking veroorzaken. Dat geeft de
Dan moet er meer worden gedaan.
rode puistjes en puskopjes of – als de
Het keratolyticum benzoylperoxide
van de bovenste huidcellen;
bacteriën.
UA | 2 | 2014
| 30
Niet vies
Puistjes ontstaan niet door slechte
verbreekt bijvoorbeeld de disulfide-
Professionele hulp
hygiëne of het slecht schoonhouden van
bruggen in keratine, het bestanddeel
Lukt het niet om de acne onder controle
de huid, zoals wel eens wordt gedacht.
van de huidschilfers. Daarmee zullen die
te krijgen met verstandige verzorging of
Ook de zwarte puntjes van mee-eters
minder de poriën verstoppen. Ook de
met zelfzorgproducten, dan wordt het
komen niet door viezigheid. Het zwart is
bacteriegroei en de ontsteking worden
tijd om professionele hulp te zoeken.
een ophoping van het huidpigment
hiermee aangepakt. Aan sommige
We denken dan vaak aan voorschrift van
melanine. Een zwart puntje op een mee-
producten wordt hiervoor miconazol
geneesmiddelen, maar ook een schoon-
eter laat zien dat de porie nog open is. Is
toegevoegd. Het keratolyticum salicyl-
heidsspecialist of een huidtherapeut
de porie helemaal verstopt, dan krijg je
zuur en reinigingsproducten met het
kunnen uitkomst bieden.
een witte mee-eter.
bacterieremmende chloorhexidine
De arts kan voor de behandeling van
worden niet meer aangeraden; dat
acne geneesmiddelen voorschrijven,
geldt ook voor zwavelhoudende en
zoals – bij meisjes – de anticonceptiepil
resorcinolbevattende producten.
(al kunnen sommigen daar juist puistjes
Een nieuwe benadering is het inzetten
van krijgen), het keratolytisch werkende
van ‘fagen’. Fagen zijn een soort virussen
azelaïnezuur, retinoïden (niet voor
die bepaalde bacteriën uitschakelen.
vrouwen met een kinderwens binnen
Het nieuwe product Gladskin bevat het
drie jaar!) en bij ernstige ontstekingen
specifieke enzym uit de fagen gericht
eventueel lokale of orale antibiotica.
tegen de bacterie Staphylococcus
aureus, die vrijwel altijd de ontste-
Uit onderzoek is gebleken dat ongeveer
kingen veroorzaakt.
7% van de jongeren met acne profes-
Puistjes verdwijnen echter niet als
sionele hulp zoekt en dat 75% daar
sneeuw voor de zon. Je moet wel
eerst een jaar tegenaan hikt. Jammer,
even doorzetten voordat het resultaat
want als je op tijd goed behandelt, kan
zichtbaar wordt. Vaak kun je pas na drie
dat veel schaamte en op langere termijn
maanden beoordelen of een middel wel
ook littekens voorkomen. <
of geen effect heeft.
Jouw advies bij acne
• Op de juiste manier puistjes uitdrukken mag: zwarte comedonen (mee-eters) en rijpe puistjes kun je voorzichtig
uitknijpen nadat de poriën zijn geopend door vochtige kompressen, douchen of toepassing van een keratolyticum.
Niet doen bij witte comedonen en grote puisten!
• Reinig de huid niet vaker dan tweemaal per dag en gebruik daarvoor pH-neutrale producten.
• UV-licht (zonlicht) heeft een positief effect op acne; vochtige warmte juist niet.
• Gebruik cosmeticaproducten op waterbasis.
• Ontzenuw misverstanden over voedsel en gewoontes als oorzaak van acne.
• Leg uit dat een middel zeker drie maanden moet worden gebruikt voordat je echt resultaat ziet. Niets zo frustrerend
als dat je na een week effect verwacht en het niet komt…
Wanneer doorverwijzen?
•
•
•
•
•
Als de huid tevens geïnfecteerd is.
Als de juiste medicatie en goede hygiëne na drie maanden geen verbetering opleveren.
Als het gaat om acne bij kinderen jonger dan tien jaar.
Als een volwassene plotseling ernstige acne krijgt.
Als er naast acne ook gewrichtsklachten en koorts zijn.
UA | 2 | 2014
| 31
ZELFZORG
Wratten: wat kun je er tegen
doen?
salicylzuur en bevriezen met dimethylether, kunnen wratten ook worden
behandeld met mierenzuur. Mierenzuur
droogt de wrat in tot de kern. Het
lichaam stoot de wrat af waarna hij
verdwijnt. De methode met mierenzuur
Hoewel wratten meestal onschuldig zijn, ervaren
velen ze als een bron van schaamte en ongemak.
Wratten zijn ontsierend en ze zitten soms op plaatsen
waar ze irriteren. Last van een wrat? Dan ben je zeker
niet de enige. Eén op de tien Nederlanders en zelfs
33% van de kinderen heeft weleens een wrat.1
De helft van de mensen weet niet waardoor een
wrat wordt veroorzaakt. Een vijfde heeft geen idee
wat hij er tegen kan doen.2 Hier kun jij verandering
in brengen!
is makkelijk, precies en pijnloos: stip
de wrat eenmaal per week met de
vloeistof aan, tot de wrat verdwenen is.
Mierenzuur is een relatief nieuwe
wrattenbehandeling waar gebruikers
zeer tevreden over zijn. Salicylzuur zit
verwerkt in verschillende aanstipvloeistoffen en -zalven. Het verweekt
de hoornlaag waarna deze voorzichtig
verwijderd kan worden. Lijkt de wrat
verdwenen? Adviseer de klant dan om
nog één tot twee weken door te gaan.
Producten met dimethylether bevriezen
de wrat. Dimethylether wordt echter
niet zo koud als vloeibare stikstof (-50
i.p.v. -195 °C). Daardoor kan het zijn dat
de wrat niet tot in de kern bevriest. Na
bevriezing komt er een blaar op de wrat
en daaronder wordt weer nieuwe huid
gevormd.
Besmettelijk
Het virus dat wratten veroorzaakt, is
besmettelijk. Adviseer je klant om hier
rekening mee te houden (zie Jouw
Een wrat is een ruw, bloemkoolachtig,
Behandelen
uitgroeisel van de opperhuid. Veroor-
Een bezoekje aan de huisarts is niet
zaker van dit ontsierende plekje is een
altijd noodzakelijk om van wratten af
variant van het humaan papillomavirus
te komen. Er zijn verschillende zelfzorg-
(HPV). Het virus zet de huidcellen aan
producten te koop die je de klant kunt
tot snelle deling, waardoor de wrat
adviseren. Naast de bekende zelfzorg-
ontstaat. Onder dat uitgroeisel zit een
methoden zoals verweken met
advies bij wratten). <
1
Van Haalen FM, Bruggink SC, Gussekloo J, Assendelft WJ,
Eekhof JAH. Warts in primary schoolchildren: prevalence
and relation with environmental factors.
Br J Dermatol. 2009;161(1):148-52.
2
Kien Onderzoek heeft in opdracht van WratX (Meda
Pharma B.V.) in januari 2013 onderzoek uitgevoerd onder
ruim 1000 Nederlanders van 18 jaar en ouder.
kern van bindweefsel waarin het virus
sluimert. Als dat virus niet wordt
verwijderd, kan het de huidcellen steeds
weer aanzetten tot deling. Omgekeerd
Jouw advies bij wratten
kan het virus ook jarenlang in de huid
zitten zonder dat er een wrat ontstaat.
Voorkom besmetting door de volgende maatregelen.
• Draag altijd schoeisel in openbare ruimtes.
Eén op de tien Nederlanders en
zelfs 33% van de kinderen heeft
weleens een wrat
• Droog handen en voeten goed af.
• Deel geen schoenen en handdoeken.
• Was hand- en theedoeken op minimaal 60°.
• Krab niet aan wratten: het bovenste laagje is erg besmettelijk.
• Was je handen goed nadat er wratten zijn aangeraakt.
UA | 2 | 2014
| 33
ZELFZORG
Producttips
Lanettecrème II FNA
Diarree?
(100 gram laminaattube)
Tasectan, met een dubbele
werking tegen diarree!
NIEUW
In 2013 voegde Bipharma drie nieuwe
100 gram-presentaties toe aan haar
assortiment en werd het mondspoelingenassortiment uitgebreid.
Onlangs werd de praktische 500 grampot van Koelzalf FNA geïntroduceerd.
In 2014 heeft Bipharma de introductie
gepland van weer een aantal nieuwe
presentaties, die aansluiten bij de
vraag van patiënt, arts en apotheker.
De eerste in dat rijtje is de Lanettecrème
II FNA in onze unieke 100 gram laminaattube met doosje en bijsluiter.
Lanettecrème II FNA is een goed smeerbare basiscrème die snel in de huid trekt.
Zij verzorgt de huid en beschermt tegen
uitdrogen. Deze crème is iets vetter dan
de variant Lanettecrème I FNA. Dat komt
door het hogere aandeel lanettewas SX.
Dat maakt deze crème meteen ook
bijzonder geschikt als basis voor
bereidingen.
Hou de Bipharma website in de gaten
voor meer nieuwe producten in 2014!
ZI-nummer: 15955346 – AIP: € 4,44
Nieuw van Ecosym
voor gebitsprothesen:
superreinigende mousse
en krachtige kleefpasta
NIEUW
Bij een acute darminfectie is de
vochthuishouding in de darmen
verstoord. Vocht en voedingsstoffen
kunnen lastig via de darmwand in het
lichaam worden opgenomen.
Het teveel aan vocht blijft dus in de
darmen aanwezig en veroorzaakt zo
dunne, waterige ontlasting ofwel
diarree.
Maar daar is gelukkig iets aan te doen.
Tasectan heeft een dubbele werking
tegen diarree. Het vormt een dunne laag
die het darmslijmvlies beschermt,
waardoor indringers zich niet meer in de
darmwand kunnen nestelen. Tasectan
bindt zich bovendien aan de veroorzakers
van de infectie (bacteriën, virussen of
parasieten). Het bedwingt de effecten
van diarree én pakt de oorzaak aan.
Tasectan bevat geen hulpstoffen, alleen
de werkzame stof. Er zijn capsules voor
volwassenen en sachets voor kinderen
vanaf nul jaar.
Meer informatie: www.tasectan.nl
Ecosym heeft onlangs twee nieuwe
producten geïntroduceerd voor de
verzorging van gebitsprothesen.
Ecosym Mousse, voor de dagelijkse
grondige reiniging van (gedeeltelijke)
gebitsprothesen en uitneembare
beugels. De mousse zorgt voor een
heerlijk fris en schoon gevoel in de mond
en is snel en erg gemakkelijk in gebruik.
De mousse is veilig voor prothesen en
beugels en veroorzaakt in tegenstelling
tot gewone tandpasta dus geen krasjes
op de prothese. Ecosym Mousse is te
gebruiken in combinatie met de Ecosym
borstel en de Ecosym Week behandeling.
Ecosym Fix Kleefpasta voor gebitsprothesen, die tot meer dan twaalf uur
kleefkracht kan bieden. Dit zorgt voor
meer zelfvertrouwen bij onder andere
praten, lachen en eten en voor meer
draagcomfort.
Deze producten kunnen zorgen voor
veilige reiniging, optimale hygiëne en
verbeterd draagcomfort. Van wezenlijk
belang voor het behoud van de prothese
en voor de gezondheid en het comfort
van de drager.
(Advertenties)
UA | 2 | 2014
| 34
ZELFZORG
Zelfzorgnieuws
Tekort aan vitamine D: oorzaak of gevolg?
Diverse aandoeningen worden in verband gebracht met een lage concentratie vitamine D in het bloed. Maar is dat nu de
oorzaak van die aandoeningen? Of misschien een gevolg?
We weten dat een goede vitamine D-spiegel belangrijk is voor de botvorming en voor sterke spieren. Bovendien lijken kanker en
cardiovasculaire aandoeningen samen te hangen met een lage vitamine D-spiegel. Maar inname van vitamine D-supplementen lijkt
niet te helpen om ziekten zoals kanker en cardiovasculaire aandoeningen te voorkomen, zo bleek uit een groot onderzoek van vele
publicaties. Voor ouderen lijkt gebruik van vitamine D-supplementen wel zinvol te zijn. Met het gebruik van 20 microgram (800 IE) per
dag neemt het risico op vallen en botbreuken af, en daarmee tevens het risico om te overlijden. De auteurs van deze literatuurstudie
opperen dat een tekort aan vitamine D misschien niet de oorzaak is van sommige aandoeningen, maar een gevolg, waardoor de
aandoening niet kan verbeteren door de vitamine D-status te verbeteren.
(Bron: The Lancet Diabetes & Endocrinology, 6 december 2013)
Vitamine D ook goed
voor de hersenen?
“Vitamine D maakt baby’s gespierder
en steviger”
Vitamine D – het is goed voor de
Er is discussie over het belang van vitamine D. Het ene onderzoek laat zien
botten,de spieren, de bloeddruk en
dat extra inname belangrijk is voor een goede gezondheid, het andere
mogelijk nog voor andere lichamelijke
ontkracht dat weer. In Engeland toonde een onderzoek dat vrouwen met een
condities. Ook de hersenen lijken er baat
hogere vitamine D-spiegel baby’s krijgen met beter ontwikkelde spieren.
bij te hebben, volgens een onderzoek
aan de universiteit van Kentucky (VS).
Vitamine D zou beschermen tegen
cognitieve achteruitgang, althans bij
muizen.
Muizen in een laboratorium moeten leeren geheugentaken uitvoeren. De muizen
die vitamine D-arme voeding kregen,
deden deze taken minder goed. Enkele
De onderzoekers keken bij 678 vrouwen naar de vitamine D-spiegel vlak voor
de bevalling en vier jaar later naar de spiermassa en spierkracht van de geboren
kinderen. Er was vooral een duidelijk positief verband tussen de vitamine D-spiegel
van de aanstaande moeder en de grijpkracht van het kind. Voor de spiermassa was
het verband minder sterk.
De onderzoekers stellen dat een vroege ontwikkeling van de spieren op latere
leeftijd kan beschermen tegen vallen, fracturen en diabetes.
(Bron: The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, januari 2014)
maanden geleden had een Amerikaanse
studie al aangetoond dat inname van
vitamine D-supplementen schade aan de
hersenen bij de ziekte van Alzheimer kon
vertragen.
(Bron: Free Radical Biology and Medicine, december 2013)
UA | 2 | 2014
| 35
ZELFZORG
Vragen over kalknagels
beantwoord
Ongeveer één op de tien mensen1 heeft er last van:
onychomycose, beter bekend als een schimmelnagel
of kalknagel. Wie op tijd begint met het behandelen
van een kalknagel, kan in de zomer zonder schaamte
die leuke sandaaltjes of slippertjes aan.
UA beantwoordt vier vragen over kalknagels.
voeten. Zo loop je binnen een mum van
tijd niet met één, maar met meerdere
kalknagels. Snel behandelen dus!
Nu beginnen met behandelen
betekent mooie voeten in de
zomer
Hoe behandel je een
kalknagel?
De Zelfzorgstandaard raadt aan om
mensen met een kalknagel naar de
huisarts te verwijzen voor een behandeling met een antimycoticum. Maar
volgens de huisartsenstandaard hoeft
een schimmelnagel niet behandeld te
Hoe ontstaat een
kalknagel?
verkleuring van de nagelranden en
worden. Vervelend voor mensen die wel
vervolgens van de nagel zelf. Deze kan
van de ontsierende en soms pijnlijke
witgeel, en later groen tot zelfs bruin
kalknagels af willen. En als een arts een
kleuren. Ook de structuur van de nagel
orale behandeling voorschrijft, willen
verandert. Een kalknagel is dik, ruw,
veel mensen geen ‘pillen slikken’.
brokkelig en breekbaar. De nagel kan op
Voor de behandeling van kalknagels
den duur zo dik worden dat het dragen
heeft de zelfzorg producten die de
van schoenen pijnlijk wordt. In een
schimmel weren en de nagel sterker
vergevorderd stadium kan een kalk-
maken. Ze zijn er in de vorm van olie,
nagel gedeeltelijk of helemaal loslaten.
tinctuur, sticks of tubes met een
speciale tip. Laatstgenoemde hoeft
Is een kalknagel
besmettelijk?
slechts één keer per dag aangebracht
Een kalknagel wordt veroorzaakt
door een schimmelinfectie. Dezelfde
Ja, besmetting is helaas zo gebeurd.
nagel maakt schimmel- en bacteriegroei
schimmels die voor voetschimmel
De schimmelsporen bevinden zich in
onmogelijk en bevordert het herstel en
kunnen zorgen -– dermatofyten –
besmette huid- en nagelschilfers op de
het uiterlijk van de nagels. Hoewel het
kunnen ook de nagel binnendringen
grond, waar een ander met blote voeten
uitgroeien van de nagel zo’n negen tot
wanneer deze beschadigd is.
doorheen loopt. Daardoor is de kans op
twaalf maanden duurt, kun je al na
besmetting het grootst in bijvoorbeeld
twee weken verbetering zien. Voor een
kleed- en doucheruimtes en rond
significant resultaat is het wel belangrijk
zwembaden. Vochtige voeten maken
zo’n drie tot zes maanden door te gaan
Kalknagels komen het vaakst voor
bij mannen en bij 70-plussers
worden. Een dun laagje over de gehele
het schimmels helemaal gemakkelijk.
met de behandeling. <
Hoe herken je een
kalknagel?
Iemand met een kalknagel of voet-
1
Dat een schimmelnagel vaak kalknagel
anderen besmetten, maar ook de eigen
schimmel , kan overigens niet alleen
Thomas J, et al. Journal of Clinical Pharmacy Therapeutics.
2010;35:497-519.
wordt genoemd, is niet zo vreemd als je
weet hoe hij eruit ziet: witgeel, dik en
brokkelig. Hoe de nagel eruit ziet, is
Jouw advies om een kalknagel te voorkomen
afhankelijk van de vordering van de
infectie. Het begint vaak met een
• Draag schoenen of slippers in openbare doucheruimtes of zwembaden.
• Houd de nagels kort en knip ze recht af.
• Trek iedere dag een paar schone (liefst katoenen) sokken aan.
• Draag ademende schoenen.
• Droog de voeten en tenen goed af na een bad of douche.
UA | 2 | 2014
| 37
LADIVAL ZET
DE OVERGEVOELIGE HUID
IN HET ZONNETJE
SPECIAAL VOOR DE OVERGEVOELIGE HUID
Ladival zonnebrandproducten zijn ideaal bij allergische huidreacties (zonneallergie)
ten gevolge van blootstelling aan de zon. De lichte gelformule bevat geen olie of
emulgatoren. Het is makkelijk te verspreiden, snel geabsorbeerd, watervast en laat de
huid aangenaam zacht voelen. Daardoor uitermate geschikt voor kinderen. De kwaliteit
van Ladival en de deskundigheid van de apotheek zorgen ervoor dat iedereen, van jong
tot oud, zorgeloos kan genieten van de zon!
UV-A en UV-B bescherming volgens EU richtlijnen
Beschermt tegen de schadelijke gevolgen van IR-A straling
Bevat geen kleurstoffen, parfum en conserveringsmiddelen
www.ladival.nl
COVERGIRL
Onze covergirl – Yvette van den Hoek-Wingelaar De apothekersassistente die dit keer op de cover
staat, is Yvette van den Hoek-Wingelaar, veertig
jaar en werkzaam in Stichtse apotheek De Bilt
(onderdeel van Thio Pharma). Zij meldde zich
samen met haar vriendin aan en ze hebben ook
beiden geposeerd. Haar vriendin komt een
volgende keer op de cover.
Wat Yvette zo leuk vindt aan haar
werk is vooral het contact met de
klanten.
“Ik wil mensen zo optimaal mogelijk
zorg verlenen op farmaceutisch gebied
en ook op menselijk gebied. Wanneer ze
vragen hebben, inhoudelijke informatie
willen, twijfels of onzekerheden hebben
en dergelijke, dan vind ik het mijn taak
als apothekersassistente om hen zo
goed en volledig mogelijk van informatie te voorzien. Hier krijg ik enorm
veel energie van; zeker als de klant
daarna goed geïnformeerd de deur weer
uit gaat.” Yvette is getrouwd en heeft een zoon
van zeven jaar. In haar vrije tijd doet
zij veel vrijwilligerswerk, onder ander
op school, bij de voetbalclub van haar
zoon Jelle en in de kerk. Maar ze is ook
graag gewoon gezellig samen met
vrienden, vriendinnen en familie.
Yvette bij de visagie van haar vriendin Annuska.
UA | 2 | 2014
| 39
VERZORGING
Verzorgingstips
Verantwoord
zonnebaden
“Hoera, de zomer komt eraan!
Heerlijk buiten genieten van de
zon. En het is nog gezond ook,
want we hebben de zon nodig
voor vitamine D.”
Door glas, door water
Zonkracht
Wist je dat UV-straling door glas
Tegenwoordig wordt ’s zomers ook
heen gaat? Gewoon vensterglas laat
de zonkracht vermeld bij de weers-
ongeveer 10% van de UVB-straling
verwachtingen. Dat is een maat voor
door en ongeveer 70% van de UVA-
de hoeveelheid UV-straling die de
straling!
aarde bereikt. De zonkracht loopt
van 1 tot 10:
En ook onder water komt UV-straling,
zeker vlak onder het wateroppervlak.
Helaas, zo eenvoudig is het niet.
0
Geen zonkracht
1-2
Vrijwel geen zonkracht
De zon kan echt wel voor schade
Bij zwemmen of snorkelen kun je dan
3-4
Zwakke zonkracht
zorgen. Op de korte termijn
ook flink verbranden. Speciale
5-6
Matige zonkracht
verbranding, op de lange termijn
zonwerende kleding of een wetsuit is
7-8
Sterke zonkracht
huidkanker. Let daarom op de tips
dan een goede bescherming.
9-10
Zeer sterke zonkracht
en weetjes op deze pagina’s.
Hoe dichter bij de evenaar én hoe
hoger in de bergen, des te hoger is de
zonkracht. In Nederland komt de
Verstandig zonnen
zonkracht zelden boven de 7.
• Laat de huid voorzichtig wennen aan de zon en voorkom zonnebrand.
• Zoek liever de schaduw op in plaats van de volle zon, zeker tussen 12.00 en 15.00 uur.
• Draag in de volle zon hoofdbedekking en bedekkende kleding.
Zonnestraling
• Lang in de zon? Smeer de onbedekte huid dan in met een zonnebrandmiddel.
• Zonnebaden is niet geschikt voor mensen met huidtype 1 en voor mensen onder de
De zon geeft ons overdag licht en
warmte, maar een deel van de
16 jaar.
straling is ultraviolette straling. Die is
• Uitslag of jeuk? Mijd de zon dan.
schadelijk voor ons. UV-straling is te
onderscheiden in UVA, UVB en UVC.
Voor de vitamine D…
UVA heeft de langste golflengte,
UVC de kortste en is daarmee de
schadelijkste. Maar gelukkig komt
Twee of drie keer in de week
deze laatste (vooralsnog) niet door
tussen 11.00 en 15.00 uur een
de dampkring van de aarde heen.
kwartiertje in de buitenlucht in
de lente, zomer en herfst zorgt bij
UVB-straling verbrandt de huid (denk
de meeste mensen voor voldoen-
aan de B van Brand), terwijl UVA-straling
de aanmaak van vitamine D.
de huid sneller laat verouderen (denk
aan de A van Aging). Ook als de zon niet
schijnt, is er UV-straling. Wie regelmatig
buiten komt – ook bij koel of bewolkt
weer – krijgt daarom vanzelf een kleurtje.
Ook die UV-straling is schadelijk, al is het
minder schadelijk dan op een zonovergoten dag.
UA | 2 | 2014
| 40
Huidtypen
� zeer lichte huid, vaak sproeten
verbrandt zeer snel
wordt niet bruin
Bewaar anti-zonnebrandmiddelen niet
rood of lichtblond haar
te lang en niet in de volle zon. Een
blauwe ogen
� lichte huid
verbrandt snel
wordt langzaam bruin
middel is na aankoop nog één tot twee
jaar houdbaar. Nadat de verpakking
blond haar
geopend is of warm is geworden,
grijze, groene of lichtbruine ogen
� licht getinte huid
Let op met je
zonnebrandmiddel
verbrandt niet snel
wordt gemakkelijk bruin
wordt de beschermingsfactor lager.
donkerblond tot bruin haar
Het middel geeft dan niet altijd meer
vrij donkere ogen
de volledige bescherming.
� een van nature getinte huid
verbrandt bijna nooit
bruint zeer goed
donker haar
Bedenk dat iemand na het insmeren met
donkere ogen
een zonnebrandmiddel niet volledig
tegen de zon beschermd is. Insmeren is
een extra maatregel, naast andere
maatregelen als zon mijden en
Zonnetips voor kinderen
• Gebruik voor kinderen een zonnebrandmiddel met SPF 20 of hoger.
• Houd kinderen tussen 12.00 en 15.00 uur zo veel mogelijk uit de zon.
SPF 20
bedekkende kleding dragen.
• Houd kinderen jonger dan 1 jaar helemaal uit de directe zon.
• Laat kinderen niet te lang in hun blootje of zwemkleding lopen, maar geef ze
op tijd een T-shirtje aan. Een petje of zonnehoed helpt om het hoofd en hun
gezicht te beschermen.
• Kinderen zien hoe hun ouders omgaan met bescherming tegen de zon.
Geef ze daarom het goede voorbeeld.
• Je kunt je kind ook
UV-werende kleding
aantrekken.
Hoe insmeren?
• Een halfuur voor het naar buiten
gaan.
• Smeer de huid elke twee uur in.
Een extra smeerbeurt bij sterke
transpiratie of na het zwemmen en
afdrogen is niet overbodig.
• Let op: sommige plaatsen worden
gemakkelijk vergeten terwijl ze
juist bescherming nodig hebben,
bijvoorbeeld de neus, de oren, de
kuiten en de voeten.
• Ook als je al bruin bent, heb je nog
steeds zonbescherming nodig om
de huid te beschermen tegen de
langetermijneffecten van UV-straling.
UA | 2 | 2014
| 41
Raak overtuigd van
Eau Thermale Avène
Eau Thermale Avène is geschikt voor ieder huidtype,
zelfs de meest gevoelige. Met meer dan 20 jaar expertise
wordt het geadviseerd vanuit diverse zorgprofessionals,
zoals dermatologen en huidtherapeuten. Alle producten
worden geproduceerd en gecontroleerd volgens de strikte
normen van de farmaceutische industrie.
Waarom Eau Thermale Avène?
tDermo-cosmetische productlijn
tWetenschappelijk fundament
tUitsluitend te verkrijgen bij apotheek
of dermatologische praktijk
tGoede marge & verkoopprijzen
WWW.EAU-THERMALE-AVENE.NL
Interesse of meer informatie? Mail naar [email protected]
AAN HET WOORD
Huidadvies in Apotheek Nootdorp
Veel lezen én zelf uitproberen
“Klanten met eczeem of een allergische
huid komen huppelend terug”, vertelt
“In de jaren dat ik hier werk, heb ik
– misschien op één na – alleen maar
tevreden klanten gehad als het gaat
Jolanda van den Ende-Elshout, die huidadvies
om Avène”, vertelt Jolanda van den
geeft in Apotheek Nootdorp.
Nootdorp. Ze is in de apotheek degene
De reden? Het merk Eau Thermale Avène:
huidadvisering. Tevens ontvangt zij
eindelijk een product dat de huid rustig
maakt.
Ende, apothekersassistent bij Apotheek
die zich onder andere bezighoudt met
de vertegenwoordigers van alle
cosmeticamerken die in de apotheek
worden verkocht. “Je moet zelf interesse in huidverzorgingsproducten
hebben. Mijn collega’s geven ook
huidadvies, maar als ze er niet
>> Lees verder op pagina 45
UA | 2 | 2014
| 43
®
LISTERINE PROFESSIONAL Sensitivity Therapy
Effectieve therapie
voor gevoelige tanden
NIEUW!
Nu verkrijgbaar bij
uw groothandel
Verlicht de pijn
Biedt langdurige
bescherming
Klinisch bewezen
Gepatenteerde behandeling:
Dankzij de Kristaltechnologie blokkeert het meer open
dentinekanaaltjes, de oorzaak van gevoelige tanden,
dan andere mondspoelingen voor gevoelige tanden.*
Daardoor ontstaat een uiterst effectieve bescherming.
Bij iedere spoelbeurt worden nieuwe, stabiele
kristallen gevormd.
De bescherming houdt zelfs stand bij eroderende
belastingen zoals tandenpoetsen.
VOOR
NA
Zinc nr.: NE/LI/14-0196
Alleen LISTERINE® PROFESSIONAL Sensitivity Therapy
vult na slechts 9 spoelbeurten 100% van de open
dentinekanaaltjes - de oorzaak van tandgevoeligheid - op. **
Hier kunt u meer lezen
over de werking:
* In labotests, basis voor vergelijking: mondspoelingen voor gevoelige tanden
** In labotests: na 6 resp. 9 spoelbeurten
Dit product is een medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing
Johnson&Johnson Consumer B.V., Rooseveltweg 15, 1314 SJ Almere
AAN HET WOORD
uitkomen, overleggen ze met mij. Ik
uitproberen. Wat doet een product? Hoe
geef ze ook uitleg over de producten
ruikt het? Want ook dat is erg belangrijk.
om hun kennis op te frissen. Ik werk
Als er vragen komen van klanten
hier nu 22 jaar fulltime. Toen ik hier
kunnen we met onze kennis én uit
begon, had ik net de drogistopleiding
eigen ervaring vertellen dat het een
afgerond. Vanaf het begin heb ik de
fijn product is.”
handverkoop onder mijn hoede
genomen. We voerden toen een ander
Waterpokkengolf
merk huidverzorgingsproducten en zijn
“Voor kinderen met waterpokken heeft
langzaam overgegaan op het huidige
Avène ook een heel mooi product. Eens
merk: Eau Thermale Avène. Van dit
Jolanda van den Ende-Elshout.
merk hebben we alle productenlijnen.”
in de zoveel tijd is er sprake van een
waterpokkengolf. Mensen vertellen
een recept van de dermatoloog, dan
elkaar dan dat ze er iets voor gekocht
Blij
krijgen ze automatisch ook een advies
hebben bij de apotheek. Op het
“Mensen met een gevoelige huid of
over de verzorging van hun huid.
schoolplein praat het zich dan snel rond.
kinderen met eczeem zijn zo blij met de
“Medicijnen tegen acne – de isotreti-
Overigens adviseren we om dit middel
huidverzorgings- producten van Avène!
noïnen – veroorzaken bijvoorbeeld erg
in de koelkast te bewaren. Het neemt
Ook als je allergisch reageert, zit er een
droge slijmvliezen, vooral aan de lippen.
de jeuk dan nog beter weg. In deze
geschikt product bij. Er zitten minimale
Dan adviseren wij een lippenbalsem.
serie is er ook een heel goede crème
grondstoffen in die een maximaal effect
Voor een juiste reiniging en verzorging
bij irritatie, een wondje of luieruitslag.
geven.” De producten van Avène zijn
van een acnehuid geven we proef-
Zulke producten met een goed advies
gebaseerd op thermaal bronwater uit
monsters mee. Ook als iemand een
leveren altijd een vervolgaankoop op.”
Avène, een plaatsje in het zuiden van
recept heeft voor cortisonenzalf voor
Frankrijk. In 2008 is Jolanda in het
een opflakkering van eczeem, kun je
Hydrotherapy center in Avène geweest,
een speciaal product adviseren dat de
waar patiënten met dermatologische
huidbarrière herstelt en kalmerend
aandoeningen worden behandeld.
werkt. Zo reageer je direct op een
“Wat toen erg veel indruk op me
recept.”
Goede resultaten
heeft gemaakt, waren de foto’s van
behandelingen van kinderen die onder
het eczeem zaten. En het effect op de
kinderen en hun huid door de combi-
“Ik wil een nieuw product
ruiken, voelen en zelf ervaren
wat het doet”
natie van de zon, het bronwater en de
therapie.”
“Mensen zijn altijd zo blij als ze
eindelijk een middel vinden
waardoor ze ervaren: mijn huid
wordt rustig en voelt goed aan”
“Mensen hebben vaak al van alles
aangeschaft en uitgeprobeerd voordat
ze met hun huidproblemen naar ons toe
komen. Ik weet gewoon dat 99% van de
Zelf voelen
klanten baat zal hebben bij het product.
“Ik houd mijn kennis bij door veel over
Bij mijn advies geef ik ook altijd een
Advies bij recept
de producten te lezen, maar dat moet
proefmonster mee van een ander
Jolanda organiseert elke twee maanden
elke apothekersassistent in onze
product uit dezelfde serie, bijvoorbeeld
een cosmeticadag om bekendheid te
apotheek. Ik probeer zelf ook van alles
iets voor in het bad. Soms behandel
geven aan de huidadvisering en om de
uit. Ik wil een nieuw product namelijk
ik mensen ook van binnenuit met
verkoop in de apotheek te stimuleren.
ruiken, voelen en zelf ervaren wat het
vitamines en mineralen, want ik ben
Mensen krijgen een half uur gratis
doet. Een nieuw product voor een
ook orthomoleculair voedingsadviseuse.
advies van een schoonheidsspecialiste.
oudere huid geef ik aan mijn moeder
Dat pas ik dan toe als aanvullende
Ook krijgen ze proefmonsters mee.
mee en ik vraag aan haar om het uit te
behandeling, bijvoorbeeld bij eczeem,
“Die dag organiseren kost ons natuurlijk
proberen. Ik zeg altijd tegen mijn colle-
en ik mag wel zeggen met goede
wel wat, maar er komt weer verkoop
ga’s en ook tegen vertegenwoordigers:
resultaten. Mensen zijn altijd zo blij
uit voort als mensen tevreden zijn.
zorg dat het team enthousiast wordt,
als ze eindelijk een middel vinden
We verkopen de producten in de
want dat verkoopt het product. Komt
waardoor ze ervaren: mijn huid wordt
apotheek en via de webshop.”
er iets nieuws op de markt, zorg dat
rustig en voelt goed aan.” <
Komen er mensen in de apotheek met
iedereen een tubetje krijgt: laat ze het
UA | 2 | 2014
| 45
nieuw
vitamine c
500 mg
Nu ook
in flacon
500 stuks
1,99
adviesverkoopprijs
U kent Apotex als innoverend producent van generieke en OTC producten. Ons assortiment ontwikkelt zich
voortdurend. De verpakkingen zijn voorzien van een modern nieuw design. En er komen ook nieuwe producten bij,
zodat we u straks het grootste assortiment OTC producten kunnen bieden.
Nieuw in ons assortiment: Ascorbinezuur vitamine C Apotex 500 mg in flacon en stripverpakking
Ascorbinezuur behoort tot de groep vitamines. Het ondersteunt de weerstand. Bij zware lichamelijk inspanning,
sport, zwangerschap en borstvoeding, bij chronische en uitputtende ziektes en tijdens de herstelfase, kan een verhoogde
behoefte aan vitamine C ontstaan. Als anti-oxidant beschermt het gezonde cellen en weefsels in het lichaam tegen
vrije radicalen en bevordert het de ijzeropname. Ook is vitamine C belangrijk voor het bindweefsel van de huid,
de bloedvaten, botten en tanden. Tevens helpt vitamine C de vitaliteit van het lichaam te behouden.
Bel Apotex Nederland 071-5243100 of mail [email protected] voor meer informatie.
apotex
innoveert
assortiment
BRANCHE
Branchenieuws
Minder apothekersassistenten in 2013
In 2013 daalde het aantal apothekersassistenten dat in apotheken werkzaam
was met ruim 200. Dat heeft de Stichting Farmaceutische Kengetallen berekend.
Bereiden blijft in de
opleiding
Het vak Bereiden blijft behouden in de
opleiding voor apothekersassistenten.
Het aantal ondersteunende personeelseden nam juist iets toe. In de publicatie van de
In de nieuwe opzet van de opleiding
SFK in Pharmaceutisch Weekblad speculeert SFK dat apothekers door verdergaande
die per augustus 2016 ingaat, komt
automatisering wellicht op apothekersassistenten kunnen bezuinigen.
een speciaal keuzedeel Bereiden en
aseptisch handelen.
In 2013 waren er in apotheken 16.204 apothekersassistenten werkzaam, in 2012 waren
dat er 16.418. Het aantal openbare apotheken was met zeven afgenomen. Het aantal
Omdat er in veel apotheken niet meer
ondersteunende medewerkers nam toe van 7632 tot 7666. Een apotheek heeft
wordt bereid, hoeft niet elke apothekers-
gemiddeld 5,5 fte aan apothekersassistenten, die worden ingevuld met gemiddeld
assistent te kunnen bereiden. Natuurlijk
8,2 apothekersassistenten.
moet je wel weten hoe geneesmiddelen
worden gemaakt, en er moeten ook
Bron: Pharmaceutisch Weekblad 7 maart 2014
apothekersassistenten zijn die wel
kunnen bereiden. In de nieuwe opzet
richt het basisdeel van de opleiding zich
Innovatieprijs voor
AMiS-medicijnverdeelwagen
meer op individuele medicatiebegeleiding.
Het vak Bereiden wordt opgesplitst in
twee delen:
• Productzorg, voor alle apothekers-
Een gebruiksvriendelijke, efficiënte en intelligente
medicijnverdeelwagen met toedieningsregistratie
assistenten;
• Bereiden en aseptisch handelen, voor
– de Alphatron Mobile intelligent careStation (AMiS) –
degenen die zich daarin willen
won de Innovatie Award Zorg & ICT 2014, die op
ontwikkelen.
25 maart werd uitgereikt tijdens de vakbeurs
Zorg & ICT in Utrecht.
Dat staat in de intentieverklaring die begin
maart is getekend door de SBA, de KNMP,
De wagen bevat alle technologie om veilig, hygiënisch, efficiënt en ergonomisch te
de NVZA, de VDB en tien ROC’s.* Deze
werken en kan helpen bij het verminderen van medicatiefouten in ziekenhuizen.
intentieverklaring is een mijlpaal in de
De basis is een zogenaamde ‘computer op wielen’ (‘cow’, zie ook pag. 28), waaraan een
samenwerking tussen werkveld en ROC’s.
medicijnverdeelsysteem is gekoppeld. De wagen wordt meegenomen tot aan het bed,
Alle partijen geven hiermee aan dat zij
waar eerst de patiënt wordt gescand en daarna elk afzonderlijk medicijn. Zo weet men
zich inzetten voor voldoende opleidings-
zeker dat de juiste medicatie bij de juiste patiënt terechtkomt. De medicatiemodule
plekken en studenten voor het keuzedeel
bewaakt de precieze medicatietoediening volgens de 5J’s (de Juiste medicatie in de
Bereiden en aseptisch handelen.
Juiste hoeveelheid aan de Juiste patiënt, op het Juiste tijdstip via de Juiste route).
* Afkortingen:
Een belangrijk voordeel is dat de medicatiemodule (de ‘medicijnkast’) na het scannen
en uitdelen van de medicatie automatisch op slot gaat. De medicatievoorraad in de
SBA: Stichting Bedrijfsfonds Apotheken, KNMP:
Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering
van de Pharmacie, NVZA: Nederlandse Vereniging
trolley is dus gegarandeerd afgesloten, ook als de verpleegkundige wordt wegge-
voor Ziekenhuisapothekers, VDB: Vereniging
roepen. Verder kan ook andere apparatuur – bijvoorbeeld voor registratie van vitale
Doorleverende Bereidingsapotheken, ROC: Regionaal
kenmerken – op dezelfde trolley worden meegenomen.
Opleidingen Centrum.
UA | 2 | 2014
| 47
BRANCHE
‘Communicatie-op-maat’ is een
waardevolle methode wanneer je
patiënten informeert over hun
geneesmiddelen. Dit blijkt uit het
promotieonderzoek van Annemiek Linn
aan de Universiteit van Amsterdam.
Patiënten vergeten immers een groot
deel van de informatie die ze krijgen
tijdens een voorlichtingsgesprek over
voorgeschreven geneesmiddelen. Met
de methode ‘Communicatie-op-maat’
kun je zorgen dat patiënten meer
onthouden, een beter gevoel krijgen
over hun medicijnen en de medicijnen
trouwer innemen.
Linn: “Goede communicatie door de
zorgverlener zorgt voor 19% meer
therapietrouw. Dat blijkt uit een
overzicht van de recente literatuur.
Een belangrijke stroming binnen de
communicatiewetenschap is het op
maat maken van de communicatie.
Je boodschap en taal afstemmen op
degene die je voor je hebt. Tailoring
‘Communicatie-op-maat' geeft
patiënten een positievere
houding over medicijnen
wordt dat ook wel genoemd. Maar hoe
doe je dat? In de literatuur zijn ongeveer tweehonderd factoren beschreven
die gerelateerd zijn aan therapietrouw.
Ik laat zorgverleners vooral kijken
naar de belangrijkste barrières voor
therapietrouw.” In haar onderzoek
heeft Linn die barrières ingedeeld in
“Het maakt voor het bevorderen van
therapietrouw echt uit om bij je uitleg te
kijken wie je voor je hebt en om je
communicatie op die persoon aan te passen.”
Dat zegt Annemiek Linn, universitair docent
Communicatiewetenschap bij de Universiteit
van Amsterdam. Uit haar proefschrift kwam
een training voort die ook beschikbaar komt
voor apothekersassistenten.
UA | 2 | 2014
groepen. De belangrijkste daarvan zijn:
1. cognitieve barrières: moeite met
het onthouden of begrijpen waarom
het medicijn je beter maakt;
2. praktische barrières: de patiënt
heeft het te druk;
3. overtuigingsbarrière in de noodzaak:
niet geloven in de noodzakelijkheid
van het medicijn;
4. overtuigingsbarrière in andere
aspecten: zorgen over de
medicijnen.
Linn: “Elke barrière kan een ander
effect hebben op de therapietrouw
en heeft daarom een andere aanpak
nodig. Als iemand zich zorgen maakt,
| 48
helpt een herinneringssysteem niet.
Zorgen laten afnemen
zeggen als ‘de kans is klein dat u daar
Zo’n patiënt wil gerustgesteld worden.”
“Voor de verpleegkundige praktijk en
last van zult krijgen’. Maar als je de
de apotheek hebben we een ‘handvat’
patiënt de ruimte geeft iets meer te
ontwikkeld. Hierin staat heel specifiek
vertellen, een stilte laat vallen, de
beschreven welke technieken je als
zorgen erkent en empathie toont, dan
apothekersassistent, verpleegkundige
voelt de patiënt zich gelegitimeerd om
Kijk wie je voor je hebt
of patiënt kunt toepassen; specifiek voor
zijn zorgen te uiten. Al geef je maar een
Linn onderzocht 186 gesprekken over
de vier meest voorkomende barrières.
minimale reactie, bijvoorbeeld laten
medicatie tussen gespecialiseerde
Heeft iemand vooral cognitieve
zien dat je luistert. Merk je dat iemand
IBD-verpleegkundigen en patiënten met
barrières? Dan zorg je als apothekers-
wat nukkig is of wat weerstand heeft
de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa.
assistent dat de informatie beklijft door
tegen het geneesmiddel, dan kun je
Gewoonlijk praat de verpleegkundige
informatie te herhalen, te benadrukken
daarop inspelen door wat meer uitleg te
een halfuur met de patiënt over het
of plaatjes te gebruiken.”
geven over waarom het voor hem toch
medicijngebruik. De gesprekken werden
De vraag is of zorgverleners niet vaak
zal gaan werken. Het is een misvatting
opgenomen en geanalyseerd. Er werd
vooral op het ‘instrumentele’ niveau
dat dat veel tijd kost. Het kost niet eens
gekeken of er aandacht werd besteed
zitten (bijvoorbeeld technische uitleg
een minuutje om iemand een zoveel
aan de barrières die mensen ervaren
geven) en of je niet ook wat meer
beter gevoel te geven en positiever weg
en zo ja, hoe? En als dat op de juiste
affectief zou moeten communiceren.
te laten gaan.”
manier gebeurde, werd die barrière
“Inderdaad wordt affectieve commu-
dan minder?
nicatie – zoals het tonen van empathie –
Training
“Op basis van de uitkomsten hebben
te weinig toegepast”, beaamt Linn.
Linn deed haar onderzoek vooral bij
we een gesprekstechniek ontwikkeld,
"Maar ook bij de kennisoverdracht gaat
verpleegkundigen, maar de interventie
iets wat paste bij de behoeften van
nog veel mis. Er werd heel veel medisch
is ook bruikbaar voor apothekersassis-
zowel patiënten als verpleegkundigen.
jargon gebruikt. Als mensen iets niet
tenten en andere zorgverleners. Hoewel
Op een aantal vlakken deden de
begrijpen, onthouden ze het ook niet.
apothekersassistenten niet altijd tijd
verpleegkundigen het al goed. Het
Mensen die het wel onthouden en
zullen hebben voor een gesprek van
bleek dat als de verpleegkundige op
kunnen reproduceren, blijken meer
een half uur, kunnen ze uit het ‘handvat’
de juiste manier communiceert, dat
therapietrouw te zijn. Die hebben dan
datgene gebruiken wat toepasbaar is
inderdaad leidt tot een positieve(re)
ook informatie gekregen die op hen was
voor de patiënt die ze voor zich hebben.
houding van de patiënt en minder
toegesneden.”
“Als onderdeel van het proefschrift
“Stem je boodschap en je taal af
op degene die je voor je hebt”
barrières ten opzichte van de medi-
hebben we een training van anderhalve
cijnen. Dat verwachtten we al op grond
Empathie tonen
dag opgezet. Voor patiënten hebben we
van de theorie, maar nu is het voor het
“Je moet je er bewust van zijn dat de
een website gemaakt, waar ze zich met
eerst in de praktijk gebleken. We zagen
patiënt directe en indirecte signalen kan
een vragenlijst kunnen voorbereiden op
in ons onderzoek dus dat het echt
afgeven. De patiënt zegt bijvoorbeeld:
het gesprek met de verpleegkundige.
belangrijk is om te kijken wie je voor
“Ik heb de bijsluiter gelezen en ik maak
Binnenkort komt er ook een training
je hebt en om je communicatie op hem
me zorgen over haaruitval.” De apothe-
beschikbaar voor apothekersassis-
of haar aan te passen.”
kersassistent kan dit negeren of iets
tenten.” <
Jouw advies bij de voorlichting over medicijnen
• Vraag bij de eerste uitgifte goed door om erachter te komen of er een barrière rondom het medicijngebruik is, bijvoorbeeld
met de volgende vragen:
– Hoe gaat het met het inplannen van het medicijngebruik? Loopt u ergens tegenaan bij het dagelijks gebruik?
– Hoe vindt u het dat u deze medicijnen moet gebruiken? Weet u waarom u ze moet gebruiken?
– Maakt u zich ergens zorgen over? Bijvoorbeeld over een bijwerking die de bijsluiter noemt?
• Wees je ervan bewust dat er bij de tweede uitgifte een andere barrière kan zijn dan bij de eerste uitgifte.
Elke patiënt is anders en kan een andere barrière rondom zijn medicatie ervaren. Dat kan in de loop van de tijd ook weer
veranderen. In de ene periode kunnen zorgen dominant aanwezig zijn, in de andere juist praktische barrières. Pas je
communicatie hierop aan.
UA | 2 | 2014
| 49
NU VERKRIJGBAAR IN NEDERLAND!
Doe nu ook
de E-learning
op ApoWeb!
!
GRIP OP MIGRAINE
VERLICHT SNEL DE PIJN EN
BIJBEHORENDE SYMPTOMEN
zoals hoofdpijn, gevoeligheid voor
licht en geluid en misselijkheid
Begint te werken na 30 minuten1
K (samenvatting van productkenmerken/bijsluiter Excedrin, acetylsalicylzuur, paracetamol, cafeïne).
een geneesmiddel. Niet gebruiken bij kinderen jonger dan 18 jaar, in geval van overgevoeligheid aan
etylsalicylzuur of andere niet-steroïdale anti-inflammatoire middelen, bij maagpatiënten, tijdens de
gerschap of bij inname van meer dan 15 mg methotrexaat per week. Lees voor gebruik de bijsluiter.
Novartis Consumer Health BV. P3NL130052. KOAG112-0713-1671.
Verkorte Productinformatie TOCTINO®
Samenstelling: Toctino 10 mg/30 mg bevat per zachte capsule resp. 10 of 30 mg alitretinoïne. Indicaties: gebruik bij volwassenen met ernstig
chronisch handeczeem dat niet verbetert bij een behandeling met sterke topische corticosteroïden. Patiënten bij wie het eczeem vooral hyperkeratotische verschijnselen vertoont, hebben een grotere kans op deze behandeling te reageren dan de patiënten bij wie het eczeem zich vooral presenteert als pompholyx. Dosering: Toctino mag uitsluitend worden voorgeschreven door dermatologen of artsen met ervaring in het gebruik van
systemische retinoïden die volledig op de hoogte zijn van de risico’s van een therapie met systemische retinoïden en van de controlevereisten.
Voordat Toctino wordt voorgeschreven, moet kennis worden genomen van de volledige productinformatie met betrekking tot de behandeling van
vrouwen in de vruchtbare leeftijd. De aanbevolen startdosis voor Toctino is 30 mg eenmaal daags. Een verlaging van de dosis naar 10 mg eenmaal
daags kan overwogen worden voor patiënten die onaanvaardbare bijwerkingen hebben met de hogere dosis. Afhankelijk van de respons kan een
behandelingskuur met Toctino gedurende 12 tot 24 weken worden gegeven. Voor patiënten bij wie na een eerste behandeling van 12 weken de
aandoening nog steeds ernstig is, moet stoppen van de behandeling worden overwogen. De capsules dienen eenmaal per dag bij de maaltijd te
worden ingenomen. Voor doseringen bij speciale patiëntengroepen wordt verwezen naar de volledige productinformatie. Contra-indicaties:
zwangerschap is een absolute contra-indicatie bij een behandeling met Toctino. Toctino is gecontra-indiceerd bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd
tenzij aan alle voorwaarden van het Programma ter voorkoming van zwangerschap wordt voldaan. Toctino bevat sojaolie en sorbitol. Patiënten
die allergisch zijn voor pinda, soja of patiënten met zeldzame erfelijke fructose-intolerantie mogen dit geneesmiddel niet innemen. Toctino is
gecontra-indiceerd bij moeders die borstvoeding geven.Toctino is ook gecontra-indiceerd bij patiënten met leverinsufficiëntie, met ernstige nierinsufficiëntie, met een niet onder controle gebrachte hypercholesterolemie, hypertriglyceridemie of hypothyreoïdie, met hypervitaminose A, met
overgevoeligheid voor ofwel alitretinoïne, voor andere retinoïden of voor een van de hulpstoffen, met name in geval van een allergie voor pinda
of soja en bij patiënten die gelijktijdig behandeld worden met tetracyclinen. Waarschuwingen: dit geneesmiddel is TERATOGEEN. Alle voorwaarden van het Programma ter voorkoming van zwangerschap zijn te vinden op http://www.toctino.com en zijn ook verkrijgbaar bij Almirall BV
(tel: +31307991155, email: [email protected]). Voorschriften voor Toctino voor vrouwen in de vruchtbare leeftijd moeten beperkt worden tot
een behandeling van 30 dagen en bij voortzetting van de behandeling is een nieuw voorschrift vereist. Toctino moet uiterlijk binnen 7 dagen na
de datum van het voorschrift afgeleverd worden. Patiënten moeten erop gewezen worden dat ze dit geneesmiddel niet aan iemand anders mogen
geven, vooral niet aan vrouwen. Patiënten mogen als donor geen bloed geven tijdens de behandeling en gedurende 1 maand na het stopzetten
van de behandeling met Toctino wegens het mogelijke risico voor de foetus van een zwangere vrouw die een transfusie krijgt. Patiënten met depressie in de voorgeschiedenis dienen bij behandeling met alitretinoïne extra te worden gecontroleerd op stemmingstoornissen en zo nodig hiervoor behandeld of verwezen te worden. De effecten van UV-licht worden versterkt door een behandeling met retinoïden. Daarom moeten patiënten overmatige blootstelling aan zonlicht en het gebruik van zonlichtlampen zonder toezicht vermijden. Intolerantie voor contactlenzen kan
voorkomen. Patiënten met visusstoornissen dienen verwezen te worden naar een oogheelkundige. Staken van de behandeling met alitretinoïne
kan nodig zijn. Patiënten bij wie tekenen van goedaardige intracraniale hypertensie ontstaan, moeten de behandeling met alitretinoïne onmiddellijk staken. Cholesterol en triglyceriden in serum (nuchtere waarden) moeten worden gecontroleerd. De toediening van alitretinoïne moet worden
stopgezet als de hypertriglyceridemie niet op een aanvaardbaar peil kan worden gehouden of als zich symptomen van pancreatitis voordoen.
Triglyceridenspiegels boven 800 mg/dl (9 mmol/l) zijn soms in verband gebracht met acute pancreatitis, wat fataal kan verlopen. Wijzigingen in
testwaarden van de schildklierfunctie zijn waargenomen bij patiënten onder behandeling met alitretinoïne, meestal in de vorm van een reversibele daling van de waarden van thyroïdstimulerend hormoon (TSH) en T4 (vrij thyroxine). Als ernstige diarree wordt waargenomen, moet de
diagnose van inflammatoire darmziekte in overweging worden genomen, en dient de behandeling met alitretinoïne onmiddellijk stopgezet te
worden. Zeldzame gevallen van anafylactische reacties zijn gemeld bij systemische retinoïden, soms na eerdere blootstelling aan topische retinoïden. Ernstige gevallen van allergische vasculitis, vaak met purpura (blauwe plekken en rode vlekken) van de ledematen en extracutane betrokkenheid, zijn gemeld. Ernstige allergische reacties maken een onderbreking van de behandeling en zorgvuldige controle noodzakelijk. Bij patiënten
met diabetes, obesitas, cardiovasculaire risicofactoren of een stoornis van het lipidenmetabolisme die met alitretinoïne behandeld worden, kan een
frequentere controle van de lipidenwaarden en/of bloedglucosewaarden in serum noodzakelijk zijn. Het wordt aanbevolen om deze patiënten te
laten beginnen met 10 mg eenmaal daags en, indien nodig, de dosis te verhogen tot een maximumdosis van 30 mg. Interacties: raadpleeg
de volledige productinformatie voor mogelijke interacties met andere geneesmiddelen. Zwangerschap: zwangerschap is een absolute contraindicatie bij een behandeling met Toctino. Als er, ondanks de voorzorgsmaatregelen om een zwangerschap te vermijden, tijdens een behandeling
met Toctino of in de maand na stopzetting van de behandeling toch een zwangerschap optreedt, is er een groot risico op een zeer ernstige en ingrijpende misvorming bij de foetus. Als een zwangerschap optreedt bij een vrouw die met Toctino behandeld wordt, moet de behandeling worden
gestaakt en moet de patiënte voor evaluatie en advies verwezen worden naar een arts, gespecialiseerd in of met ervaring in teratologie. Bijwerkingen: Zeer vaak: hoofdpijn (30 mg: 21%; 10 mg: 11%), hypertriglyceridemie (30 mg: 35,4%; 10 mg: 17,0%), hypercholesterolemie (30 mg:
27,8%; 10 mg: 16,7%) verlaagd HDL. Vaak: anemie, verhoogd ijzerbindend vermogen, lager aantal monocyten, hoger aantal trombocyten,
verminderde TSH waarde (30 mg: 8,4%; 10 mg: 6,0%), verminderde waarde voor vrij T4 (30 mg: 10,5%; 10 mg: 2,9%), conjunctivitis, droge ogen,
geïrriteerde ogen, blozen (30 mg: 5,9%; 10 mg: 1,6%), verhoogde transaminasewaarden, droge huid, droge lippen, cheilitis, eczeem, dermatitis,
erytheem, alopecia, artralgie, myalgie, verhoogd creatininefosfokinase in het bloed. Soms: wazig zien, cataract, epistaxis, pruritus, huiduitslag,
afschilferende huid, asteatotisch eczeem, exostose (hyperostose), ankyloserende spondylitis. Zelden: goedaardige intracraniale hypertensie, vasculitis. Niet bekend: anafylactische reacties, overgevoeligheid, depressie, stemmingswisselingen, suïcidale ideeën, verminderd nachtelijk zicht.
Verpakking: PVC/PE/PVDC/aluminium of COC (cyclo-olefine copolymeer)/aluminium blisterverpakkingen. Verpakkingsgrootte met 30 capsules,
zacht. Registratienummers: RVG 100957 (Toctino 10 mg) en RVG 100962 (Toctino 30 mg). Aflevering en vergoeding: U.R. Toctino wordt
volledig vergoed. Voor prijzen zie G-standaard. Voor bijwerkingen of medische vragen over dit product belt u met Almirall BV,
tel (030) 7991155. Voor de volledige productinformatie zie de geregistreerde SmPC (23 augustus 2013). Almirall BV, Papendorpseweg 53-59,
3528 BJ Utrecht. Verkorte Productinformatie (november 2013).
Referenties: 1. TOCTINO SmPC 2. Richtlijn contacteczeem http://www.huidarts.info
ALI-2014-004
Verkorte productinformatie Striverdi® Respimat®
Referentie: 1. SmPC STRIVERDI Respimat
Samenstelling: Striverdi ® Respimat ® bevat oplossing voor inhalatie en bevat per inhalatie
2,5 microgram olodaterol (als hydrochloride). De afgegeven dosis is de dosis die het mondstuk
verlaat en dus de dosis die de patiënt inhaleert Indicatie: Striverdi® Respimat ® is geïndiceerd als
bronchusverwijdende onderhoudsbehandeling voor patiënten met chronische obstructieve longziekte (COPD). Contra-indicatie: Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor een van de
hulpstoffen. Farmacodynamische eigenschappen: Olodaterol is een langwerkende, selectieve
bèta2-adrenerge receptoragonist (LABA) met snel intredende werking binnen vijf minuten na de
eerste dosis op de longfunctie (FEV1) en een werkingsduur van ten minste 24 uur. Olodaterol
verbetert ook de PEFR (peak expiratory flow rate), de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven
(SGRQ) en vermindert het gebruik van rescuemedicatie (salbutamol). Waarschuwingen en
voor zorgen: Het mag niet worden gebruikt bij astma en bij acute episoden van bronchospasmen.
Geneesmiddelen voor inhalatie kunnen inhalatie-geïnduceerde paradoxale bronchospasmen veroorzaken, die levensbedreigend kunnen zijn. Als dit optreedt, moet het gebruik van Striverdi ®
Respimat ® direct worden gestopt. Langwerkende bèta2-adrenerge agonisten moeten met voorzichtigheid gebruikt worden bij patiënten met cardiovasculaire aandoeningen. Als cardiovasculaire effecten optreden, zoals toename in de polsslag, verhoging van de bloeddruk en/of
andere symptomen, kan het nodig zijn de behandeling stop te zetten. Striverdi ® Respimat ® moet
met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met een anamnese van myocardinfarct in het
afgelopen jaar, instabiele of levensbedreigende hartritmestoornissen, patiënten die in het afgelopen
jaar in het ziekenhuis zijn opgenomen met hartfalen en patiënten met vastgestelde paroxysmale
tachycardie (>100 hartslagen per minuut). Bèta2-adrenerge agonisten kunnen hypokaliëmie
veroorzaken, meestal van voorbijgaande aard. Inhalatie van hoge doses bèta2-adrenerge agonisten kan leiden tot verhoogde plasmaspiegels van glucose. Voorzichtigheid is geboden in geval van
een geplande operatie met gehalogeneerde koolwaterstoffen als anestheticum, vanwege een
toename van de gevoeligheid voor de cardiale bijwerkingen van bronchusverwijdende bèta-agonisten.
Striverdi ® Respimat ® dient niet vaker dan eenmaal daags te worden gebruikt. De patroon kan
alleen worden gebruikt in de Respimat ® inhalator. Interacties: Striverdi® Respimat ® mag niet
gelijktijdig worden gebruikt met geneesmiddelen die andere langwerkende bèta2-adrenerge agonisten bevatten. Gelijktijdig gebruik van beta adrenerge blokkers, xanthinederivaten, steroïden,
niet-kaliumsparende diuretica, monoamine-oxidaseremmers, tricyclische antidepressiva of andere
geneesmiddelen die het QTc-interval verlengen wordt niet aanbevolen. Zwangerschap: Net als
andere bèta2-adrenerge agonisten kan olodaterol de weeën remmen door een ontspannend effect
op de gladde spieren van de baarmoeder. Uit voorzorg heeft het de voorkeur om Striverdi® Respimat ®
niet tijdens de zwangerschap te gebruiken. Borstvoeding: Er zijn geen gegevens beschikbaar
over olodaterol bij vrouwen die borstvoeding geven, er worden geen relevante effecten op de zuigeling verwacht, maar het voordeel van borstvoeding voor het kind en het voordeel van behandeling
voor de vrouw moeten tegen elkaar afgewogen worden. Bijwerkingen: De meest voorkomende
bijwerkingen na toediening van de aanbevolen dosis waren nasofaryngitis, duizeligheid, hypertensie, huiduitslag en artralgie. Deze waren meestal licht of matig van intensiteit. Striverdi®
Respimat ® behoort tot de therapeutische klasse van lang-werkende bèta2-adrenerge agonisten.
Daarom moet rekening gehouden worden met het optreden van bijwerkingen die hieraan gerelateerd
zijn. Dosering en wijze van toediening: Eenmaal daags 5 microgram olodaterol, bestaand uit
2 inhalaties uit de Respimat ® inhalator, steeds op hetzelfde tijdstip van de dag. Registratie/afleverstatus: Striverdi® Respimat ® (2,5 microgram, oplossing voor inhalatie) RVG 112058 / U.R., Voor
volledige productinformatie wordt verwezen naar de geregistreerde
SmPC (oktober 2013). Registratiehouder: Boehringer Ingelheim
International GmbH, Duitsland. Voor inlichtingen: Boehringer
Ingelheim bv, Comeniusstraat 6, 1817 MS Alkmaar, 0800-2255889.
Waarom UA?
Colofon
UA, het eerste glossy vakblad voor apothekersassistenten, heeft als doelstelling
UA – Uitsluitend voor apothekersassistenten – is een onafhankelijk vakblad
speciaal voor de medewerkers in de
apotheek. UA geeft branche-informatie,
praktijktips, scholings- en trainingsnieuws
en relevante productbeschrijvingen.
UA belicht trends en laat mensen uit het
vak aan het woord over hun aanpak en
ervaringen. UA wordt gerealiseerd door
een keur aan specialisten, journalisten en
deskundigen.
apothekersassistenten te voorzien van achtergrondinformatie en praktische
feitjes en weetjes, zodat ze klanten beter kunnen adviseren over de producten
in de apotheek. Met als uiteindelijk resultaat: beter gebruik van de producten,
hogere klanttevredenheid en een verbeterde therapietrouw. Voorts wordt de
kwaliteit van het verkoopadviesgesprek van de apothekersassistent verhoogd
door het geven van zowel achtergrond- als productinformatie en handige tips.
Oplage: 12.500 exemplaren
In het volgende nummer onder andere:
Redactiesecretariaat en administratie:
H&B Publishing B.V., Postbus 68, 1300 AB Almere,
tel.: 036-548 63 33; fax: 036-548 63 30.
E-mail: [email protected]
www.ua.nl
Directeur-uitgever: Ruud Vester
• Hepatitis
Hoofdredactie: Winifred Hazelhoff Roelfzema
Accountmanagement: Elisabeth Lopes Escudeiro
Website en ondersteuning: Cynthia Dikoen
• Allergie
Vormgeving: Booster
Fotografie: Fotografie: Eef Bongers (pag. 5, 6, 12,
28-29, 43, 45), Werry Crone (pag. 22), Cynthia Dikoen
• Oogziekten
• Apps in de gezondheidszorg
en Marieke de Haas (pag. 39), Johan van der Stek
(pag. 13, 19, 25, 37)
Auteurs: Anneke Angenent, Claudia Demmers,
Winifred Hazelhoff Roelfzema, Berry de Nijs,
Marjam Overmars, Betty Rombout, Willem Rozeboom,
Dieuwertje Rijlaarsdam, Karien Vissers
Adviseurs: Annette Leijen (apotheker),
Monique Knoops (docent FPZ)
Eindredactie: Margot van Gils
Cover: fotografie: Marieke S. de Haas en Christian
Fielden; visagie: Djolien de Kreij; model: Yvette van
den Hoek-Wingelaar, Stichtse apotheek De Bilt
Abonnementen: Gratis naar de apotheek.
Abonnement voor apotheek en alle
apothekersassistenten met verzending naar de
thuisadressen: € 49,50 (incl. btw) per jaar.
Losse nummers € 9,50 (incl. btw)
Bovenstaande prijzen gelden voor verzending
binnen Nederland.
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip
ingaan. Facturatie gebeurt per kalenderjaar.
Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor de
inhoud van de onder auteursnaam opgenomen
artikelen en van de advertenties.
Disclaimer
De meningen die in deze uitgave worden geuit, zijn die van de geïnterviewden of geraadpleegde
UA-app: gratis.
© 2014 H&B Publishing B.V., Almere.
Alle rechten voorbehouden. Geen enkel onderdeel van
bronnen en niet noodzakelijkerwijs die van de uitgever. De inhoud van deze uitgave is met grote
deze uitgave mag zonder uitdrukkelijke toestemming
zorg samengesteld. Desalniettemin zijn onvolkomenheden niet altijd te vermijden, mede door de
van de uitgever worden verveelvoudigd, opgeslagen
snelle ontwikkelingen in de medische wereld. De redacteuren en uitgever aanvaarden geen enkele
in een documentatiesysteem of openbaar gemaakt,
aansprakelijkheid voor de juistheid van de informatie, noch voor enige schade en/of letsel aan
noch met elektronische, noch met mechanische
personen en/of goederen uit hoofde van productaansprakelijkheid, onjuiste of onvolledige
methoden, door fotokopie, opname of anderszins.
informatie of ontstaan door het toepassen van de in deze uitgave genoemde methoden of
ISSN 2211-0941
producten. De lezer wordt aanbevolen om de besproken diagnoses, behandelingen en
productaanwijzingen altijd te controleren in het licht van de nieuwste publicaties.
Personen op foto’s komen niet per se in de artikelen voor.
UA | 2 | 2014
| 51
Advertentie receptgeneesmiddel

Stephan Horsten

Poster Wat is EB? Nederlands

Tyro aanbiedingen juli 2014 particulier1

Uw medicijnen afhalen in de supermarkt?

duurzame inzetbaarheid voorbereiding functioneringsgesprek

M Medi-Mere

Mesotherapie - Huidinstituut Vitae

Umicore - Oproep tot gewone algemene vergadering

klik hier

KD diamantpasta

Bijlage onderzoeksvoorstel en cijfer

Exameneisen_Acne_(schematisch_en_uitgewerkt)