Onderwijsmogelijkheden op zorgboerderijen Informatie over onderwijsmogelijkheden, knelpunten, voorbeelden en huidige juridische situatie Utrecht, juni 2014 Op verschillende plekken in het land zijn bij zorgboerderijen onderwijsinitiatieven ontstaan. Vaak ontstaat het onderwijs wanneer een kind of jongere in beeld komt die niet meekomt in het reguliere onderwijs. Op uiteenlopende manieren kan zo’n kind alsnog een vorm van onderwijs ontvangen. Deze brochure geeft een algemeen beeld over onderwijsmogelijkheden op zorgboerderijen en kan gebruikt worden door zorgboeren die over onderwijs nadenken en andere geïnteresseerden. De brochure is tot stand gekomen naar aanleiding van het onderzoek naar onderwijsmogelijkheden, gedaan door studenten van de Universiteit van Utrecht in voorjaar 2014. Onderwijs kan door de zorgboerderij worden georganiseerd of er kan samenwerking worden gezocht met een school. Beide mogelijkheden zullen beschreven worden. Daarnaast zijn er ideeën voor het onderwijs, de huidige juridische situatie, een aantal praktijkvoorbeelden en adviezen opgenomen. Ideeën voor onderwijs  Bakken en koken met hoeveelheden  Dieren/voorwerpen tellen  Reken/taalspelletjes op een computer of tablet  Fotoverslag van een bezoek  Memory maken  Werkstuk of collage over iets op de boerderij  Educatieve video’s (voorbeeld: Schooltv, Kennisnet)  Leren in en over de natuur OP SOMMIGE BOERDERIJEN WORDT ER VANUIT DEZE VORMEN GEWERKT NAAR:  Reken/taallessen  Het geven van toetsen  Mbo-1 of basisonderwijs Onderwijs door zorgboerderij De meeste boerderijen die het onderwijs zelf regelen, geven les aan zogenaamde thuiszitters. De tijd die deze kinderen op de zorgboerderij doorbrengen, wordt betaald uit hun zorgbudget. Thuiszitters zijn kinderen die een onderwijsontheffing hebben waardoor ze geen onderwijs meer volgen en dus ‘thuis zitten’. Dit betekent echter niet dat deze kinderen niets meer kunnen leren. Sommige zorgboeren zien dit en beginnen dan ook manieren te bedenken waarop ze een thuiszitter alsnog onderwijs kunnen geven. Het onderwijs kan gegeven worden door een vrijwilliger, een medewerker die aanvankelijk voor zorg is aangenomen of een bevoegde docent die de zorgboerderij speciaal hiervoor in dienst neemt. Soms is de zorgboer zelf een bevoegd docent en start zij met het geven van onderwijs. De onderwijsactiviteiten duren kort, denk aan een halfuur tot een uur, en kan één of meerdere malen per week gegeven worden. Het is hierbij belangrijk om op een andere, soms creatievere manier na te denken over onderwijsvormen. Een aantal praktijkvoorbeelden ziet u in de linker kolom. Vaak is degene die onderwijs geeft, ook begeleider op de dagbesteding. Waar veel zorgboeren bij dit onderwijs tegen aanlopen is dat het geven van onderwijs aan thuiszitters bij wet verboden is en onderwijs ook niet uit zorgbudget mag worden betaald. Bovendien is er geen mogelijkheid om vervoer gefinancierd te krijgen omdat het onderwijs niet officieel geregeld is. Het kan financieel zwaar zijn wanneer een boerderij een betaalde kracht op het onderwijs zet die bovenop de kosten voor de zorg komt. Daarom kiezen sommige boeren om het zelf te doen of een vrijwilliger te zoeken. Juridische situatie Onderwijs mag officieel alleen gegeven worden op een school. Om een school te mogen zijn, moet je voldoen aan de officiële eisen die aan scholen worden gesteld. Omdat zorgboerderijen officieel geen onderwijsinstelling zijn, kan er niet zomaar onderwijs worden gegeven. Een leerplichtontheffing kan om verschillende redenen gegeven worden, bijvoorbeeld als een kind door complexe problematiek niet in het reguliere onderwijs terecht kan. Ouders kunnen dan met het zorgbudget op zoek gaan naar gepaste zorg. Het is wel het een of het ander: óf zorg geld óf onderwijsgeld. Een kind dat met een zorgbudget toch onderwijs krijgt, komt in de problemen. Omdat het blijkbaar ‘toch’ in staat is om te leren, vervalt de leerplichtontheffing en daarmee ook het zorgbudget. Hiermee ontstaat echter weer de oude situatie waarin het kind wel naar school moet, maar er geen geschikte plek is. Zorgboeren die onderwijs geven, hopen dat de komst van de wet Passend Onderwijs hierin verschil kan gaan maken. Deze wet, die per 1 augustus 2014 ingaat, verplicht elke onderwijsinstelling om passende onderwijs te zoeken elk kind dat aanklopt. Samenwerkingsverbanden zullen individuele scholen helpen om complexe gevallen een goede onderwijsplek te geven. Zorgboeren hopen dat zij gezien zullen worden als een plek waar een deel van deze kinderen terecht kunnen. Onderwijsmogelijkheden op zorgboerderijen Onderwijs in samenwerking met een school Om ervoor te zorgen dat het onderwijs wel officieel is, kan er gezocht worden naar een samenwerking met een school. Dit kan een normale basisschool zijn, een speciaal onderwijs school, een mboinstelling of een ander soort school. Samenwerkingen zijn op maat gemaakt en passend voor de kinderen die in beeld zijn. Een zorgboerderij kan functioneren als time-out plaats wanneer een kind het even niet meer trekt, het kind kan dan in plaats van naar school een aantal, of tijdelijk vijf, dagen per week naar de zorgboerderij gaan. Na deze periode keert het kind weer terug naar het normale onderwijs. Een andere variant is door op de zorgboerderij een dependance van een andere school te starten. Een docent van de school kan in een speciaal hiervoor ingerichte ruimte onderwijs geven aan leerling (en) die uit het reguliere onderwijssysteem zijn gevallen. De school kan hiervoor een docent inzetten, soms samen met een onderwijsassistent of stagiaire. In samenwerking met een mbo-instelling kan de boerderij functioneren zowel als dagbesteding als stageplaats. Op deze manier kunnen jongeren die net wat meer begeleiding dan bij een normale stage nodig hebben, toch een opleiding volgen. Naast deze varianten zijn er nog meer mogelijkheden om samenwerking te zoeken met een school, bijvoorbeeld een intern begeleider die af en toe meekijkt of onderwijsmateriaal dat wordt geleverd. Het is belangrijk om te kijken wat zowel Praktijkvoorbeelden voor de boerderij als de school van waarde is en hoe hier een goede samenwerking bij kan worden gebouwd. Wanneer een zorgboerderij samenwerkt met een school is het van belang dat er regelmatig contact is met de school en er duidelijke afspraken zijn over vervoer, financiering en de manier van onderwijs geven De namen in deze voorbeelden zijn gefingeerd om de privacy van de zorgboerderijen te waarborgen Zorgboerderij Zorgzicht Zorgboerderij Deneman Zorgboerderij ‘t Koekoeksnest Op Zorgzicht wordt er onderwijs gegeven aan drie kinderen met complexe problematieken, die al een lang zorgtraject achter zich hebben liggen. Ze komen negen dagdelen per week naar de boerderij voor dagbesteding en onderwijs. De boerderij heeft een oud intern begeleider van een basisschool aangenomen om het onderwijs te verzorgen. Zij is ook verantwoordelijk voor de dagbesteding. De financiering is zwaar, omdat de onderwijskracht vanuit de PGB van de kinderen moet worden betaald. Op Deneman wordt vijf dagen per week op schooltijden onderwijs gegeven aan, op dit moment, vier leerlingen. Er is een samenwerking met een speciaal onderwijsschool, waarvan één docent werkt op de boerderij. De ruimte is ingericht met een schoolbord, stoeltjes en bankjes. Het onderwijs wordt overdag gecombineerd met werk op de boerderij. De school betaalt het onderwijs en de zorgboerderij verzorgt de dagbesteding. Er is een deal gesloten met een taxibedrijf om het vervoer goedkoop te kunnen regelen. Op ‘t Koekoeksnest is een samenwerking ontstaan met een mbo-instelling. In een pipowagen ingericht als onderwijsruimte en de eetzaal wordt twee dagen per week onderwijs gegeven door twee docenten van de mboinstelling. Op dit moment kunnen daardoor twaalf leerlingen hun stage op de boerderij lopen, wat ervoor zorgt dat deze jongeren, die een normale stage niet aankunnen, alsnog een diploma kunnen behalen. Adviezen Geschreven door studenten van Universiteit Utrecht, opleiding Bestuurs– en  Als u al kinderen op uw boerderij heeft die eventueel onderwijs aan zouden kunnen, dan is het belangrijk om daar vanuit te beginnen. Wat past bij hen? Wat heeft u voor Organisatiewetenschap, 2014. Meer informatie is de ideale vorm van onderwijs nodig? te lezen in het onderzoeksverslag ’Op z’n  Leg contact met omringende scholen en met het samenwerkingsverband van scholen Boerenfluitjes’. Naast dit onderzoek is voor deze voor de Wet Passend Onderwijs dat nu aan het ontstaan is, en kijk of er mogelijkhebrochure gebruik gemaakt van de website van den tot samenwerking zijn. Wees hierin proactief en overtuigd van mogelijkheden.  Leg hiernaast contacten binnen de gemeente met: de leerplicht ambtenaar, de verRijksoverheid. Mocht u interesse hebben in het onderzoeksverslag of vragen en/of opmerkingen hebben, dan kunt contact opnemen met Annebeth Roor ([email protected]) antwoordelijke beleidsambtenaar en het Centrum voor Jeugd en Gezin.  Het kan handig zijn om contact te zoeken met een zorgboer die iets vergelijkbaars doen. U kunt deze vinden door op Google te zoeken op ‘onderwijs zorgboerderijen’, contact te zoeken met coöperatie Boer&Zorg (die heeft een werkgroep over onderwijs) of met Annebeth Roor (zie kolom links).  Wees u ervan bewust dat op dit moment wetgeving ontbreekt en het starten van onderwijs dus tot moeilijkheden in financiering kan leiden.