24 Weekend Het Grote Verhaal ‘Wij zijn in deze gevangenis gestopt’ Treiteraanpak De familie Dimitrov zorgde voor zoveel overlast dat de gemeente Amsterdam hen dwong te verhuizen naar een ‘asocontainer’. Het gezin woont er nu ruim een half jaar: „Het heeft niets geholpen. Onze problemen zijn er nog steeds.” Door Yasmina Aboutaleb, foto’s Pierre Crom NRCWEEKEND ZATERDAG 8 MAART & ZONDAG 9 MAART 2014 25 D e kleine container staat blauw van de rook van zelfgedraaide sigaretten en jointjes. Op de vloer liggen stukken op straat gevonden zeil, vertrapte peuken. Hier wonen Stewa Genisov (32) en zijn broertje Juliano (23) die het grootste deel van de dag in bed ligt. Genisov: „Hij vindt het leven niet zo spectaculair.” Ook Genisov – die de achternaam heeft van zijn moeder – hangt de hele dag in de container. Als hij rond het middaguur wakker wordt, steekt hij meteen een joint op. Eten doet hij niet. Dan leest hij de brieven van de jeugdbescherming die de voogdij over zijn twee kinderen heeft. De papieren met een Dick Bruna-logo zijn verfrommeld, bevlekt en nauwelijks leesbaar. „Alles is van me afgepakt: mijn kinderen, mijn geld, mijn huis.” Genisov is de oudste zoon van de zevenkoppige familie Dimitrov. Ze wonen in een container aan de rand van Amsterdam, naast de Piet Heintunnel, op een braakliggend terrein waar een hek omheen staat. De Dimitrovs zijn berucht, helemaal sinds ze naar deze ‘asocontainer’ moesten verhuizen. Moesten, want volgens de gemeente zorgde de familie in haar oude buurt in Amsterdam-Noord voor zoveel overlast (afpersing, beroving, heling en diefstal) dat de situatie „onhoudbaar” was. Buren en hulpverleners waren bang voor hen. Het is nu ruim een half jaar geleden dat de familie Dimitrov op last van de rechter haar portiekwoning werd uitgezet. Agenten begeleidden de gedwongen verhuizing. En journalisten, ook van deze krant, deden verslag van het eerste gezin waarop de gemeente de zogenoemde ‘treiteraanpak’ losliet, gericht op spreiding van de tien meest overlast gevende gezinnen in de stad. Bij deze aanpak werken hulpverleners, buurtregisseurs en woningcoöperaties samen om intimidatie in de woonomgeving tegen te gaan. Aanleiding voor invoering van de treiteraanpak was een gezin in Amsterdam-West dat vier jaar was gepest omdat de vader van het gezin aangifte had gedaan tegen een buurjongen. Dat is de wereld op zijn kop, redeneerde de burgemeester: niet de slachtoffers, maar de daders moeten voortaan verhuizen. Afgelopen jaar zijn 157 meldingen binnengekomen van ernstige overlast. In dertig gevallen gaat het om ‘langdurig treitergedrag’. Rond de familie Dimitrov lijkt de rust intussen weergekeerd. Dat wil zeggen: je hoort nauwelijks meer iets over de Romafamilie die de kranten haalde. Hoe is het met ze? Zijn de problemen afgenomen sinds ze zijn verhuisd? Of zijn de problemen alleen maar verplaatst? Heel Nederland is tegen mij De container van de familie Dimitrov vlak na de verhuizing. Hier woont de zevenkoppige Romafamilie sinds september 2013. „Kijk hoe ik eruitzie, hoe dun ik ben geworden”, zegt Genisov in T-shirt en joggingbroek, op zijn hoofd een vale muts. Met Genisovs wanhoop is ook zijn baard gegroeid. „Ik ben heel erg afgevallen. Ik eet één keer per dag. Dat is toch mensen naar de criminaliteit lokken? Ik kon met Oud en Nieuw niet eens een glaasje champagne drinken.” Eerst zag ik er goed uit, onbezorgd, zegt Genisov. Hij doelt op de tijd voor de verhuizing. Toen hij nog zijn best deed op zijn kleding. Een zwart pak, nette schoenen en een zwarte zonnebril. Zijn met gel strak achterovergekamde haar bijeengebonden in een strak staartje. „Gewoon netjes, je weet toch.” Op de wasmachine, die dienst doet als keukentafel, staat een pot tabak, Marlboro, en wat vloei. Genisov verkruimelt een blokje hasj in zijn hand en draait er een joint van. Hij steekt hem aan en neemt een diepe hijs. Genisov heeft hij al acht maanden geen uitkering meer, zegt hij. Stopgezet door de Dienst Werk en Inkomen (DWI) van de gemeente – één van de vele instanties waar hij „ruzie” mee heeft. „Er zitten bijna duizend mensen achter de schermen me op te » fokken. Bij DWI, de jeugdbescherming, de ge- 26 Weekend Het Grote Verhaal NRCWEEKEND ZATERDAG 8 MAART & ZONDAG 9 MAART 2014 Naar de Krim » meente, de burgemeester… heel Nederland is tegen mij.” Regelmatig gaat hij langs bij instanties om verhaal te halen. „Want in deze container heb ik geen internet om een klacht in te dienen.” Die bezoekjes leveren vaak een nachtje cel op, zoals vorig jaar december, toen hij binnen één week twee keer naar het hoofdkantoor van de jeugdbescherming in Zuidoost trok. „Jeugdbescherming zegt dat ik agressief was, maar ik heb niemand bedreigd”, zegt Genisov. Hij heeft wel „een beetje geschreeuwd” tegen de voogd. „Haar gedrag was respectloos. Ze zat achter mijn rug met de burgemeester te roddelen.” Genisov heeft het daarna snel weer goedgemaakt met de voogd. „Ik moest wel, want ik had tegen haar gezegd: ‘Ik ben je zat, man! Kanker op!’ Toen ik doorhad dat ze dat zou opschrijven in het gezinsdossier, heb ik rozen gekocht, overdreven veel, om het goed te maken.” Hij lacht zijn gele tanden bloot. In totaal worden zeven hulpverleners bedreigd door de familie Dimitrov, zei een woordvoerder van de gemeente eerder tegen deze krant. Vier hulpverleners lopen rond met een alarmkastje, ze kunnen in geval van nood de politie waarschuwen. Bij de meeste bezoeken van de hulpverleners zijn vaak ook één of twee agenten aanwezig. Die agenten, die maken hem „wóést”. „Vind je het gek dat de kinderen niet goed op me reageren als bij elk bezoek een voogd en twee agenten aanwezig zijn?!”, roept hij. Genisovs bezoekregeling staat onder druk en hij mag ook geen contact meer hebben met zijn ex. Hij heeft een straatverbod. „Ze willen dat ik een psychologische test doe. Als je boos bent, omdat je je kind niet mag zien, ben je toch niet psychisch?!” „Ik doe zo boos omdat het misdadigers zijn”, zegt hij. „Het ging goed, tot de hulpverleners langskwamen.” Maar het constant opzoeken van de begeleiders levert niets op, beseft hij. „Ik heb mijn telefoon weggegooid uit zelfbescherming, anders ga ik mensen lastigvallen. Zij zijn mijn verslaving.” Volgens een woordvoerder van de gemeente komt er elke dag een ambtenaar een kijkje nemen bij de containerwoning. Volgens Genisov zijn het er vier per dag: twee overdag, twee ’s avonds. Die zien er onder meer op toe dat het (grof )vuil dat de familie graag buiten stalt naar binnen wordt gehaald. Er komt ook wel eens ander bezoek: verdwaalde toeristen op zoek naar Camping Zeeburg, die ook aan de rand van de stad ligt. Genisov wijst ze graag de weg. Voor vijf euro. I edere avond oorlog op de televisie. Het is ruim dertien jaar geleden begonnen in Afghanistan, toen door de Amerikanen het Tora Bora-gebergte werd gebombardeerd, omdat president George W. Bush dacht dat Osama bin Laden zich daar verborgen had. Toen kwam de aanval op Irak, eerst de shock and awe, het bombardement op Bagdad om Saddam Hussein te imponeren, gevolgd door nog veel meer geweld. Sinds een paar jaar zien we om acht uur hoe Syrië zichzelf vernietigt. En nu hebben we weer een soort beginnende oorlog in Europa, eerst in Kiev en nu ook op de Krim, waar mensen die elkaar niet kennen elkaar met absurde energie naar het leven staan. Af en toe denk ik aan de schepping van Jaroslav Hasek, de brave soldaat Svejk. Als hij onder vuur komt, roept hij: ‘Niet schieten! Je zou weleens iemand kunnen raken!’ Op de Krim ben ik een keer geweest, in 1984, toen het bijna veertig jaar geleden was dat de Grote Drie – Roosevelt, Stalin en Churchill – in Jalta het Europa van na de oorlog verdeelden. Van Amsterdam ging ik met de trein naar Parijs. Daar nam ik in het Gare de l’Est de Oriënt-Express die me via Wenen en Boedapest naar Boekarest bracht. Overstappen op de trein naar Kiev, daar de volgende trein naar Odessa. Met een vliegtuigje naar Simferopol op de Krim, en ten slotte met een taxi naar het Livadia-paleis waar de Grote Drie hun beslissende conferentie hebben gehouden. Om daar binnen te komen, moest je eerst een kaartje kopen en dan staatspantoffels aantrekken, want deze heilige grond mocht niet met gewone schoenzolen worden aangeraakt. Het zaaltje was pijnlijk goed onderhouden. Ik vind dat je daartoe verplicht bent als je historische grond beheert. Daar zag ik de stoelen waarop de Grote Drie hadden gezeten, daar stond de tafel waarop de kaarten van Europa hadden gelegen, de lijnen van de verdeling waren getrokken. Kom even terug, heren, denk je. Ik heb jullie nog iets te vragen. Maar zo zit de geschiedenis niet in elkaar. Op de Krim staat ook het huis van Tsjechov. Omdat ik in de buurt was, ben ik daar ook even langsgegaan en daarmee was het historische deel van de reis afgelopen. Terug naar Amsterdam, over een ander deel van de Krim en weer in de trein, nu via Moskou. Elke politicus zou eerst een reis moeten maken door het gebied dat hij wil veroveren D Containers voor de ergste gevallen Amsterdam gaat op zeven à acht plaatsen containers zoals die van de familie Dimitrov neerzetten voor asociale gezinnen. Deze mensen, die in hun eigen buurt voor veel overlast zorgen en de buren treiteren, moeten hier gedwongen naartoe verhuizen. De gemeente zoekt nu, samen met stadsdeelregisseurs en corporaties, naar geschikte plekken voor containers voor de ergste gevallen, waar ze geen overlast meer kunnen veroorzaken. Het gaat telkens om hooguit drie containers – maximaal 24 in totaal. Niet meer, zei burgemeester Van der Laan begin dit jaar tijdens een persbijeenkomst, want „we willen geen afglijdende gemeenschap in de stad”. Op die plaatsen mogen geen kinderen wonen en „ramptoerisme” moet worden voorkomen. Op dit moment heeft de stad dertig dossiers in de ‘treiteraanpak’. De tien ‘meest complexe probleemgezinnen’ kunnen in aanmerking komen voor zo’n container. Sommigen kunnen verhuizen naar een andere buurt, anderen gaan de stad uit, en voor de ergsten wordt vast „een voorraadje containers neergezet”. Acht zaken zijn afgerond, waarbij de betrokken gezinnen deels gedwongen zijn verhuisd. In enkele gevallen volgt binnenkort een ontruiming. Een vuistdik dossier Een onbekende auto parkeert op het terrein van de Dimitrovs. Een man met papieren in zijn hand stapt uit en komt op de container af. Genisov doet open. „Bent u 27 OVERPEINZINGEN 1744 De Dimitrovs zorgden voor veel overlast in hun oude buurt in Amsterdam-Noord. De rechter bepaalde dat de familie moest vertrekken uit hun portiekwoning. Stewa Genisov?”, vraagt de man met stekeltjeshaar en een ruitjesoverhemd. „U heeft een onbetaalde rekening van 279 euro bij zorgverzekeraar Agis uitstaan. En dat is nog maar die van de maand augustus.” Stewa zegt dat hij op zoek is naar werk. „Als ik een baan heb, kan ik alles betalen.” „Oké”, zegt de man. Hij vinkt iets op een formulier aan en vertrekt. Hoeveel schulden hij precies heeft, weet Genisov niet. „Het kan me niks schelen.” Er lopen zoveel rechtszaken tegen hem dat hij de tel kwijt is geraakt. „Ja, gisteren had ik er één, voor mishandeling van een hulpverlener, maar ik ben niet geweest. Die zaken worden toch allemaal ongegrond verklaard.” De man van wie Genisov zegt dat het zijn strafadvocaat is, wil hierover niets zeggen. Ook niet of Genisov zijn cliënt is. De Amsterdamse politie zegt dat er „een dik dossier” ligt over de familie. Genisov laat het zien, vuistdik, gekregen van de gemeente. Bijna alle teksten zijn zwart gemaakt. Sommige hoofdstuktitels zijn wel te lezen. Hoofdstuk vijf: ‘Verslag bijeenkomst professionals in het kader van de Treiteraanpak gezin XXXX. 15 januari 2013.’ In het dossier staat ook een stamboom van de Dimitrovs afgedrukt. Ook die is zwart gemaakt. Dit dossier leidde tot de gedwongen AS O C O N TA I N E R S Ook in andere gemeenten Meer gemeenten zijn van plan containers te plaatsen voor mensen die overlast veroorzaken. Utrecht wil zeven containers en een beheerderswoning in Leidsche Rijn zetten, vlakbij de huidige plek van de tijdelijke concertzaal Vredenburg. De containers moeten er begin 2015 staan. De huisjes zijn, als overal, niet bedoeld voor gezinnen met kinderen. Doetinchem heeft twee locaties op het oog, voor samen tien ‘units’ die op zo’n 75 meter afstand van elkaar komen te staan. Deze week wordt met omwonenden gepraat. Voor deze zogeheten Skaeve Huse, ‘rare huizen’, zijn al kandidaten gevonden. De huisjes moeten er volgend jaar komen. Eindhoven krijgt zes woningen voor mensen die voor woonoverlast hebben gezorgd (uit te breiden tot maximaal twaalf woningen). De containers komen in 2015 aan de rand van bedrijventerrein De Hurk, vlakbij de A2. Ook Tilburg heeft sinds vijf jaar het project Skaeve Huse als oplossing voor overlastgevers. Wooncontainers naar Deens model, met een opzichter en op afstand van de bewoonde wereld. Hier wonen geen gezinnen. Elk van de negen wooncontainers wordt bewoond door één persoon. verhuizing. Dat is volgens de gemeente „een ultieme maatregel” voor als alle andere instrumenten geen effect hebben. Zo werd voor de uithuiszetting eerst cameratoezicht ingezet om de overlast van de Dimitrovs in Amsterdam-Noord tegen te gaan. De woningbouwvereniging plaatste drie camera’s, in het trappenhuis, de kelderbox en de tuin van de familie. Ook in de straat werd door de gemeente een camera geplaatst. Maar het was niet genoeg. Vader en moeder Dimitrov versleepten een hoop spullen naar de container. Hun woonkamer staat er vol mee: twee versleten banken, een grote plasmatelevisie, vaasjes met plastic bloemen en kleurige aardewerken beeldjes van engelen. Voor het zijraampje hangt vitrage. Huiselijker dan de buitenkant van de container doet vermoeden. Vader en moeder Dimitrov zijn er echter nauwelijks, meestal gaan ze naar familie. Soms een paar dagen, soms een paar weken. De broertjes Valentino (11) en Santino (13), die onder toezicht van jeugdbescherming in de container mogen wonen, en hun zus Gina (18), blijven thuis. Die gaan naar school, of hun eigen weg. „Zij gaan ook kapot aan deze situatie. Hun vrienden wonen ver weg. De school van Santino is helemaal in Zuidoost”, zegt Genisov. Aangekoekte bakplaat Als we voor de vierde keer in het afgelopen half jaar op bezoek gaan bij de Dimitrovs, is er niets veranderd. Alsof de tijd stil heeft gestaan. Geen mens passeert de container, alleen het verkeer dat de nabijgelegen tunnel in- en uitraast. Voor de container liggen een paar potten en pannen en een aangekoekte bakplaat in de regen. „Die ga ik nog wel schoonmaken hoor”, zegt Genisov. „Ik heb er warm water overheen gegoten, dan krijg ik het straks makkelijker schoon.” Verderop ligt een pitbull in een kooi, grommend. Eerst hadden ze ook een kat, Citzi, maar die werd opgegeten door de hond. Genisov is bang dat de dierenpolitie komt om de hond mee te nemen. In het huurcontract staat dat ze geen huisdieren mogen hebben. Een ruzie met de politie over de hond leverde hem vorige maand drie dagen cel op voor bedreiging van de agenten. Ook zus Gina moest een nachtje zitten. Sindsdien haalt Genisov de hond in huis als hij de deur uit moet om hasj of sigaretten te kopen. In de badkamer is de hond veilig. Op een koude middag is zwager François Lonis (30) in de container. Samen met zijn hoogzwangere vriendin Raij (24), de oudste Dimitrovdochter, en hun dochtertje van twee is hij een paar dagen op be- Ze hadden met niemand problemen. Buren vonden het heel erg dat ze weggingen François Lonis, zwager zoek uit Twente. Lonis (lang haar, wit Tshirt en witte sokken in blauwe plastic Crocs) zegt geen woord. Genisov staat naast hem, houdt een lange tirade over de jeugdzorg en de jeugdbescherming. Maar als Genisov stopt, begint Lonis ineens te oreren. Lonis: „Als je naar zijn verhaal luistert, dan hoor je dat het alleen maar over instanties gaat. Dat is ook niet zo gek als je weet dat 27 instanties zich met onze familie bezighouden. Ze zijn alleen maar uit op indicaties, uithuisplaatsingen, geld. Zo worden families kapotgemaakt.” En: „Het verhaal dat ze de oude buurt terroriseerden, is niet waar. Dat is door de gemeente alleen maar gebruikt om ze uit huis te krijgen. Ze wilden ze zwart maken, discrimineren, omdat ze zigeuners zijn. Ze pasten juist heel goed in de oude buurt. Ze hadden met niemand problemen. Buren vonden het heel erg dat ze weggingen.” Genisov is het roerend eens met zijn zwager. Op hoge toon: „Wij zijn uit de samenleving gehaald en in deze gevangenis gestopt. Dat heeft niets geholpen. Onze problemen zijn er nog steeds, en er komen er alleen maar meer bij.” Volgens een woordvoerder van burgemeester Eberhard van der Laan heeft de uithuisplaatsing van de Dimitrovs vooral veel opgeleverd voor de oude buurt: rust en veiligheid. aar ontmoette ik een oude vriend en ik ben op bezoek gegaan bij een collega van de Pravda die me in alle toonaarden verzekerde dat de Sovjet-Unie nooit verloren zou gaan. En ik ben naar Lenin gaan kijken. Er stond een lange rij voor het zwaarbewaakte mausoleum en voor ik naar binnen mocht, moest ik mijn jasje dichtknopen. Hij lag er onberispelijk bij. Weer werd ik overvallen door die historische schok. Het werd tijd voor de terugreis, weer met de trein, deze keer langs de noordkant, over Warschau en Berlijn. De trein stopt dan in Smolensk en Minsk en rijdt tussen die twee steden door een onmetelijke vlakte. Ook die hadden de troepen van Hitler moeten veroveren. Er zou een wereldwet moeten komen die iedere leider, staatsman, politicus ertoe verplicht, eerst een reis met de trein te maken door de gebieden die hij wil veroveren, of met de tram of desnoods op de fiets de steden te leren kennen die hij zal verwoesten. Zou het geholpen hebben: Hitler eerst met de tram door Rotterdam? Toen beleefden we de laatste jaren van de Koude Oorlog. Hebben we dat beseft? In deze tijd zijn we op onze hoede voor al te begerige geheime diensten, de NSA, en onze eigen AIVD, en verder hackers, computerkrakers, mensen die via internet je bankrekening leeg willen roven, seksmaniakken die via de webcam in je laptop naaktfoto’s van je willen maken. In de Koude Oorlog had je de KGB, de CIA, de BVD, de Stasi. Nog het een en ander. Internet bestond nog niet. Wat een rust! Ieder tijdvak kweekt zijn eigen mensentype. In de Koude Oorlog hebben de twee machtsblokken elkaar veertig jaar naar het leven gestaan. Het is geweldloos gebleven, maar toch. Behandelden de burgers van de twee blokken elkaar toen als verbitterde vijanden zoals nu Oekraïners en Russen op de Krim? Op de terugreis moest ik in Brest-Litowsk overstappen. Een kaal perron en het stortregende. Mijn trein was er nog niet. Verderop stonden drie wat oudere mannen. Een wenkte me. „Du Glatze, komm mal her.” Ik naderde. Hij sloeg me zachtjes op mijn kale hoofd en zei: „Mütze auf! Sonst kalt.” Geen Koude Oorlog.