Imagine the result
Plan-MER Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
1/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Inhoudstafel plan-MER Zwaaikom Ranst
DEEL 1
1
1.1
1.2
1.3
1.3.1
1.3.2
1.3.3
1.3.4
2
2.1
2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.1.4
2.1.5
2.1.6
3
3.1
3.2
3.2.1
3.2.2
3.2.3
3.3
3.3.1
3.4
3.4.1
3.4.2
3.5
3.5.1
3.5.2
3.5.3
3.5.4
3.5.5
3.5.6
3.5.7
3.5.8
3.6
3.6.1
3.6.2
3.6.3
3.6.4
Zwaaikom Ranst Afzonderlijk planMER.......................................................................... 13
Inleiding ............................................................................................................................13
Situering binnen het plan-MER ENA ................................................................................ 13
Ruimtelijke situering en bodemgebruik ............................................................................. 14
Toelichting bij het plan ...................................................................................................... 14
Doelstelling van het plan ................................................................................................... 14
Totstandkoming van het plan ............................................................................................ 15
Definiëring van het plangebied ......................................................................................... 22
Planbeschrijving ................................................................................................................ 24
Plan van aanpak/Algemene methodiek effectbespreking ...........................................25
Opbouw ............................................................................................................................. 25
Beschrijving referentiesituatie ........................................................................................... 25
Effectanalyse .................................................................................................................... 25
Synthese van effecten en milderende maatregelen ......................................................... 26
Leemten in de kennis ........................................................................................................ 26
Conclusies ........................................................................................................................ 26
Bijlagen ............................................................................................................................. 26
Referentiesituatie .............................................................................................................27
Oppervlaktewater .............................................................................................................. 27
Bodem en grondwater....................................................................................................... 27
Methodiek ......................................................................................................................... 27
Beschrijving huidige situatie obv bestaande gegevens .................................................... 27
Beschrijving bestaande situatie ahv een grondwatermodel ............................................. 28
Geluid ................................................................................................................................ 36
Omgevingsgeluid in het plangebied.................................................................................. 36
Lucht ................................................................................................................................. 40
Verkeersimpact ................................................................................................................. 40
Industrie ............................................................................................................................ 40
Receptor Natuur................................................................................................................ 40
Afbakening studiegebied .................................................................................................. 40
Methodiek beschrijving referentiesituatie.......................................................................... 41
Aanwezige fauna en flora (excl. vleermuizen) .................................................................. 42
Beschrijving SBZ............................................................................................................... 59
Vleermuizen ...................................................................................................................... 68
Beschrijving nabijgelegen natuurgebieden in relatie tot het plangebied .......................... 76
Ecologische verbindingen ................................................................................................. 79
Autonome en gestuurde ontwikkeling ............................................................................... 80
Receptor Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie ............................................. 82
Afbakening studiegebied .................................................................................................. 82
Methodiek beschrijving referentiesituatie.......................................................................... 82
Herkenbaarheid historische elementen ............................................................................ 82
Landschapsatlas en bescherming .................................................................................... 82
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
3/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.6.5
3.6.6
3.7
3.7.1
3.7.2
3.7.3
3.7.4
3.7.5
3.7.6
3.8
3.8.1
3.8.2
3.8.3
3.8.4
4
4.1
4.1.1
4.1.2
4.1.3
4.1.4
4.1.5
4.1.6
4.1.7
4.2
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.3
4.3.1
4.3.2
4.4
4.4.1
4.4.2
4.4.3
4.5
4.5.1
4.5.2
4.6
4.6.1
4.6.2
4.6.3
4.6.4
4.6.5
4.7
4.7.1
4.7.2
4.7.3
4.7.4
Huidige landschapsstructuur van plangebied en directe omgeving ................................. 84
Autonome en gestuurde ontwikkeling ............................................................................... 85
Receptor Mens - socio-organisatorische aspecten .......................................................... 85
Afbakening van het studiegebied ...................................................................................... 85
Methodiek beschrijving referentiesituatie.......................................................................... 85
Wonen ............................................................................................................................... 86
Werken .............................................................................................................................. 86
Recreatie ........................................................................................................................... 86
Autonome en gestuurde ontwikkeling ............................................................................... 87
Receptor Mens – mobiliteit ............................................................................................... 87
Afbakening van het studiegebied ...................................................................................... 87
Methodiek beschrijving referentiesituatie.......................................................................... 87
Huidige situatie ................................................................................................................. 88
Referentiesituatie 2020 ..................................................................................................... 97
Effectanalyse ..................................................................................................................101
Methodiek ....................................................................................................................... 101
Algemeen ........................................................................................................................ 101
Direct ruimtebeslag ......................................................................................................... 101
Verstoringeffecten ........................................................................................................... 102
Netwerkeffecten .............................................................................................................. 103
Effecten op vleermuizen ................................................................................................. 104
Info m.b.t. de watertoets ................................................................................................. 104
Passende beoordeling .................................................................................................... 104
Direct ruimtebeslag ......................................................................................................... 104
Receptor Natuur.............................................................................................................. 104
Receptor Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie ........................................... 105
Receptor Menselijke functies .......................................................................................... 106
Verstoringseffecten ......................................................................................................... 107
Receptor Natuur.............................................................................................................. 107
Receptor Menselijke functies .......................................................................................... 144
Netwerkeffecten .............................................................................................................. 147
Ecologische verbindingen ............................................................................................... 147
Landschappelijke relaties ............................................................................................... 148
Menselijke functionele relaties ........................................................................................ 149
Info m.b.t. de watertoets ................................................................................................. 158
Effecten via grondwater .................................................................................................. 158
Effecten via oppervlaktewater ......................................................................................... 159
Effecten op vleermuizen ................................................................................................. 161
Mogelijke impact van realisatie plan ............................................................................... 161
Inschatting van de impact ............................................................................................... 164
Voorstel tot monitoringsprogramma vleermuizen Zwaaikom Ranst ............................... 168
Voorstel tot maatregelen m.b.t. verblijfplaatsen en jachtgebieden ................................. 171
Conclusie ........................................................................................................................ 177
Passende beoordeling .................................................................................................... 182
Planbeschrijving .............................................................................................................. 182
Beschrijving van de betrokken SBZ ................................................................................ 182
Effectbespreking ............................................................................................................. 182
Conclusie ........................................................................................................................ 195
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
4/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
5
5.1
5.2
5.2.1
5.2.2
5.2.3
6
6.1
6.2
7
8
8.1
8.2
8.3
8.4
8.4.1
8.4.2
8.4.3
8.5
Synthese van effecten en milderende maatregelen ...................................................197
Samenvattende tabellen ................................................................................................. 197
Inrichtingsprincipes ......................................................................................................... 208
Ontsluiting ....................................................................................................................... 213
Buffering en landschappelijke inpassing......................................................................... 222
Vleermuizen .................................................................................................................... 222
Leemten in de kennis ....................................................................................................225
Leemten en onzekerheden betreffende het studiegebied .............................................. 225
Leemten en onzekerheden betreffende de effectbepaling ............................................. 225
Conclusie ........................................................................................................................227
Bijlagen ...........................................................................................................................229
Passende beoordeling zwaaikom Oelegem-Ranst (Econnection, maart 2008) ............. 229
Methodiek milieuzonering ............................................................................................... 231
Vuistregels mobiliteit ....................................................................................................... 233
Capaciteitstoetsen kruispunten ....................................................................................... 236
Kruispunt Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Antwerpen / afrit E34 vanuit Turnhout
236
Kruispunt Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Turnhout / afrit E34 vanuit Antwerpen
238
Kruispunt Oelegembaan x Kerkstraat ............................................................................. 240
Referenties ...................................................................................................................... 242
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
5/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Lijst van figuren
Figuur 1 : ENA-studie (2003) – Contour Zwaaikom Ranst .............................................................................. 15
Figuur 2: Oude passende beoordeling (2008) – Aanduiding milderende maatregelen en (ruimtelijke)
randvoorwaarden ............................................................................................................................................. 21
Figuur 3: Contour plangebied / projectegbied / aangepast voorstel projectgebied Zwaaikom Ranst (orthofoto)
......................................................................................................................................................................... 23
Figuur 4: Contour plangebied / projectegbied / aangepast voorstel projectgebied Zwaaikom Ranst
(topografische kaart) ........................................................................................................................................ 24
Figuur 6: Locatie peilbuizen ............................................................................................................................. 31
Figuur 7: Schommeling van gemeten grondwaterpeilen ................................................................................. 32
Figuur 8: Fit tussen opgemeten en berekende grondwaterpeil ....................................................................... 33
Figuur 9: Bestaande toestand – Grondwaterstijghoogten (mTAW) ................................................................ 34
Figuur 10: Bestaande toestand – Kwelfluxen (mm/dag) ................................................................................. 35
Figuur 11 : Bestaande toestand – Grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied............................. 36
Figuur 12: Ligging van de meetpunten op luchtfoto ........................................................................................ 39
Figuur 13: Ligging van de meetpunten volgens het gewestplan ..................................................................... 39
Figuur 14: Biologische Waarderingskaart – versie 2.1 .................................................................................... 43
Figuur 16 : Geactualiseerde Biologische Waarderingskaart (2010) met indeling van het plangebied in 4
deelgebieden ................................................................................................................................................... 48
Figuur 17: Habitatkaart o.b.v. geactualiseerde Biologische Waarderingskaart (2010) ................................... 57
Figuur 18: Situering Habitatrichtlijngebieden (bron MBP Ranst) ..................................................................... 60
Figuur 19: Deelgebieden binnen Habitatrichtlijngebied (groen) ...................................................................... 67
Figuur 20: Procentuele verdeling van de waargenomen soorten bij de najaarsinventarisatie van 2010. ....... 74
Figuur 21: Locatie waarnemingen van vleermuizen tijdens de inventarisaties van najaar 2010 .................... 75
Figuur 22: Archeologische sites ter hoogte van het plangebied Zwaaikom Ranst (bron: oude Passende
Beoordeling, Econnection, maart 2008) .......................................................................................................... 84
Figuur 23: Situering bestaande ontsluiting Zwaaikom Ranst .......................................................................... 88
Figuur 24: Bestaand netwerk De Lijn .............................................................................................................. 95
Figuur 25: Functioneel fietsroutenetwerk ........................................................................................................ 96
Figuur 26: Recreatief fietsroutenetwerk Antwerpse Kempen .......................................................................... 96
Figuur 27: Aanduiding hydrologische scenario’s ........................................................................................... 108
Figuur 28: Scenario 1 – stijghoogteveranderingen t.o.v. actuele toestand [m] ............................................. 109
Figuur 29: Scenario 1 – veranderingen in kwelfluxen t.o.v. de actuele toestand [mm/dag] .......................... 109
Figuur 30: Scenario 1 – Grondwaterstroming ter hoogte van het project gebied ......................................... 110
Figuur 31: Scenario 2 - stijghoogteveranderingen t.o.v. actuele toestand [m] .............................................. 111
Figuur 32: Scenario 2 – veranderingen in kwelfluxen t.o.v. de actuele toestand [mm/dag] .......................... 111
Figuur 33 : Scenario 2 – Grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied.......................................... 112
Figuur 34: Scenario 1B - stijghoogteveranderingen t.o.v. actuele toestand [m]............................................ 113
Figuur 35: Scenario 1B – veranderingen in kwelfluxen t.o.v. de actuele toestand [mm/dag] ....................... 113
Figuur 36 : Scenario 1bis – Grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied ..................................... 114
Figuur 37: Gevoeligheid voor verdroging (volgens methodiek van De Becker et al., 2005). ........................ 118
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
7/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 38: Stijghoogteverschillen (5 cm verlagingscontour) t.o.v. de referentiesituatie voor scenario 1 in
overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging. .................................................................................. 120
Figuur 39 : Situering van de reikwijdte van de stijghoogtedalingen (5 cm verlagingscontour, 20 m
bandbreedte) bij scenario 1. .......................................................................................................................... 121
Figuur 40: Situering van de verandering aan kwelflux (mm/dag) bij scenario 1 in overlay met de
kwetsbaarheidskaart voor verdroging. ........................................................................................................... 122
Figuur 41: Situering van de stijghoogteverschillen (5 cm verlagingscontour) t.o.v. de referentiesituatie bij
opvulling van de zwaaikom (scenario 1bis) ................................................................................................... 124
Figuur 42: Situering van de verschillen in kwelflux (mm/dag) t.o.v. de referentiesituatie bij opvulling van de
zwaaikom (scenario 1bis) .............................................................................................................................. 125
Figuur 43: Stijghoogteverschillen (5 cm verlagingscontour) t.o.v. de referentiesituatie voor scenario 2 in
overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging. .................................................................................. 127
Figuur 44: Situering van de verandering aan kwelflux (mm/dag) bij scenario 2 in overlay met de
kwetsbaarheidskaart voor verdroging. ........................................................................................................... 128
Figuur 45: Tijdscurven van de peilbuizen in de Tappelbeekvallei (diepte onder maaiveld, m) – ecologische
amplitude alluviaal broekbos (habitattype 91E0). .......................................................................................... 129
Figuur 46: geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw=63 dB(A)/m2 ............................... 136
Figuur 47: geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw=63 dB(A)/m² met een volumeberm
van 5 m .......................................................................................................................................................... 137
Figuur 48: geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw= 58 dB(A)/m² ............................... 138
Figuur 49: geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw= 58 dB(A)/m² met een volumeberm
van 5 m in oostelijke grens van plangebied................................................................................................... 139
Figuur 50: Voorstel milieuzonering ................................................................................................................ 147
Figuur 51: Het aantal contacten van Gewone dwergvleermuis (pipipipi) en Ruige dwergvleermuis (pipinath)
met een automatische batdetector (Anabat) tussen 17 september en 12 november 2010. Gegevens
verzameld door S. Verkem in het kader van een voorstudie voor een windmolenpark te Wallonië. ............ 170
Figuur 52: Overzicht van de zwermperiode voor verschillende vleermuissoorten op basis van Janssen et al.,
2008 ............................................................................................................................................................... 170
Figuur 53: Multifunctionele vleermuisverblijfplaats - schets .......................................................................... 174
Figuur 54: Multifunctionele vleermuisverblijfplaats – schets grondplan ........................................................ 175
Figuur 55: Multifunctionele vleermuisverblijfplaats – schets dwarsprofiel ..................................................... 175
Figuur 56: Multifunctionele vleermuisverblijfplaats - schets langsprofiel ....................................................... 176
Figuur 57: Inrichtinsschets met maatregelen voor vleermuizen .................................................................... 181
Figuur 58: Gevoeligheid voor verdroging (volgens methodiek van De Becker et al., 2005) ......................... 184
Figuur 59: Geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw= 58 dB(A)/m² met een volumeberm
van 5 m in oostelijke grens van plangebied................................................................................................... 188
Figuur 60: Barrièrewerking thv de SBZ ......................................................................................................... 191
Figuur 62: Dwarsdoorsnede A - oostelijke buffer .......................................................................................... 210
Figuur 64: Dwarsdoorsnede C - oostelijke buffer ter hoogte van toegangsweg ........................................... 212
Figuur 66: Schets mogelijke configuratie en interne circulatie bedrijventerrein Zwaaikom Ranst ................ 216
Figuur 67: Verschillende mogelijke concepten voor configuratie en interne circulatie bedrijventerrein
Zwaaikom Ranst ............................................................................................................................................ 221
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
8/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 68: Gemiddelde wachttijd voor overstekende voetgangers afhankelijk van voertuigintensiteit en
benodigde hiaattijd (bron: ASVV 2004 ‘Aanbevelingen voor verkeersvoorzieningen in bebouwde kom’,
CROW) .......................................................................................................................................................... 235
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
9/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Lijst van tabellen
Tabel 3: Lijst der grondwaterwinningen op het modelgebied .......................................................................... 30
Tabel 8: De oppervlakteverdeling voor de verschillende ecotooptypes volgens de geactualiseerde BWK
binnen het plangebied Zwaaikom -Ranst (opname augustus en september 2010) ........................................ 46
Tabel 10: Faunawaarnemingen in deelgebied 3: landbouwgronden, voormalig akkerland en soortenrijke
graslanden ten oosten van de zwaaikom ........................................................................................................ 52
Tabel 11: Faunawaarnemingen in deelgebied 4: elzenbos met riet- en grote zeggenvegetaties in het valleitje
van de Kapelbeek, ten noorden van de zwaaikom .......................................................................................... 54
Tabel 12: Faunawaarnemingen aan de wegberm van de zwaaikom .............................................................. 54
Tabel 13: Faunawaarnemingen aan het verlaten weekendverblijf met vijver ................................................. 55
Tabel 14: Habitats aanwezig binnen het plangebied ....................................................................................... 56
Tabel 17: Overzicht van de waarnemingen van vleermuizen zoals vermeld in de Zoogdierenatlas van 2003
(Verkem et al., 2003) ....................................................................................................................................... 71
Tabel 18: Overzicht van de waarnemingen van vleermuizen tijdens de inventarisaties van najaar 2010. ..... 74
Tabel 19: Spitsuurintensiteiten Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Kerkstraat en E34 t.h.v. complex 19
(2007)............................................................................................................................................................... 92
Tabel 20: Spitsuurintensiteiten Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Kerkstraat en E34 t.h.v. complex 19:
situatie '2020 zonder 3 terreinen' en verschil situatie '2020 zonder 3 terreinen' en situatie 2007 .................. 98
Tabel 25: Spitsuurintensiteiten Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Kerkstraat en E34 t.h.v. complex 19:
situatie ‘2020 met 3 terreinen’ ....................................................................................................................... 149
Tabel 26: Spitsuurintensiteiten Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Kerkstraat en E34 t.h.v. complex 19:
situatie '2020 met 3 terreinen' en verschil situatie '2020 met 3 terreinen' en situatie '2020 zonder 3 terreinen'
....................................................................................................................................................................... 151
Tabel 27: Gebruikte gegevens verkeersverdeling Zwaaikom Ranst ............................................................. 152
Tabel 28: Gegevens uurverdeling Zwaaikom Ranst ..................................................................................... 153
Tabel 29: Kwalificatie oversteekbaarheid ...................................................................................................... 157
Tabel 30: Ingreep-effectschema tijdens de aanlegfase................................................................................. 163
Tabel 31: Ingreep-effectschema na realisatie van de werken ....................................................................... 163
Tabel 33: Verstoring – effecten en milderende maatregelen ........................................................................ 200
Tabel 34: Netwerk – effecten en milderende maatregelen............................................................................ 205
Tabel 35: hinderaspecten .............................................................................................................................. 232
Tabel 36: De milieucategorieën van de VNG-methode ................................................................................. 232
Tabel 37: kruispuntintensiteiten - ondergrensvoor VRI (bron: AWV, dienstorder A/266) .............................. 233
Tabel 38: Vuistregels ter bepaling wenselijkheid rotondes ........................................................................... 233
Tabel 39: Kwalificatie van de wachttijd voor overstekende voetgangers op plaatsen die niet door
verkeerslichten worden geregeld ((bron: ASVV 2004 ‘Aanbevelingen voor verkeersvoorzieningen in
bebouwde kom’, CROW) ............................................................................................................................... 235
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
11/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
DEEL 1
Zwaaikom Ranst
Afzonderlijk planMER
i
BELANGRIJKE NOOT
Dit terrein behoort bij de categorie van voorgenomen locatieonderzoek voor mogelijke nieuwe
bedrijventerreinen. Aanbevelingen of maatregelen die vanuit voorliggende milieubeoordeling
worden aangegeven, doen dienst om met kennis van zaken van te verwachten milieueffecten een
onderbouwde beleidsbeslissing te kunnen nemen tot al of niet aansnijden van deze gebieden.
1
Inleiding
1.1
Situering binnen het plan-MER ENA
Binnen het plan-MER ENA worden 3 categorieën van planonderdelen onderworpen aan een
gebiedsgerichte milieubeoordeling. Het betreft volgende categorieën:
• Categorie F: 3 bedrijventerreinen van beslispunt 7 van de beslissing van de Vlaamse regering, met name
de terreinen waarover nog geen beslissing tot realisatie of opmaak van GRUP is genomen en waar nog
bijkomend locatieonderzoek moet gebeuren (oa. passende beoordelingen, inventarisatie natuurwaarden,
milieubeoordeling op planniveau).
• Categorie G: bedrijventerreinen die reeds als zodanig bestemd zijn maar waar bij verdere realisatie ervan
mogelijk project-MER plichtige activiteiten kunnen plaatsvinden (bijv. ontbossingen).
• Categorie H: bedrijventerreinen die reeds als zodanig bestemd zijn maar waar bij verdere realisatie ervan
mogelijke betekenisvolle milieueffecten kunnen optreden, en waarbij noch een MER is vereist noch
specifieke studies zijn uitgevoerd of in uitvoering zijn om deze milieuknelpunten te behandelen.
De 3 bedrijventerreinen van categorie F zijn ‘Zwaaikom Ranst’, ‘Zolder-Lummen Zuid’ en ‘Genk Zuid-Oost’.
Voor deze voorstellen tot locatieonderzoek gebeurt een milieueffectbespreking op microniveau. Voorliggend
rapport betreft het planMER met gebiedsgerichte uitwerking voor het locatievoorstel ‘Zwaaikom Ranst’.
De beslissing van de Vlaamse regering stelt specifiek voor het gebied Zwaaikom Ranst:
“De Vlaamse regering neemt kennis van de samenvatting van het voorstel van de ENA-stuurgroep, van de
bijzondere problematiek van het bijkomende bedrijventerrein en de ontsluiting ter hoogte van het Q8servicestation te Wommelgem-Ranst en beslist: [%]
7. de Vlaamse minister, bevoegd voor de ruimtelijke ordening, te gelasten bijkomend onderzoek uit te voeren
waarbij, in functie van de resultaten van dit onderzoek, eventueel kan worden overgegaan tot het opstellen
van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen voor de volgende projecten in het economisch netwerk
Albertkanaal: [%]
Zwaaikom te Ranst, onder de uitdrukkelijke randvoorwaarde dat een voorafgaandelijke passende
beoordeling plaatsvindt volgens de geëigende procedure en hieruit blijkt dat er geen betekenisvolle
aantasting is van de natuurlijke kenmerken van het gebied dat in aanmerking komt als speciale
beschermingszone; ”
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
13/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
1.2
Ruimtelijke situering en bodemgebruik
Het plangebied is gelegen in de noordoostelijke hoek die wordt gevormd door het Albertkanaal en de E34 te
Ranst-Oelegem, en wordt als ‘Zwaaikom Ranst’ benoemd. Deze zwaaikom is eigenlijk geen echte zwaaikom
maar een aanzet tot het eertijds geplande duwvaartkanaal die het tracé van het Antitankkanaal zou volgen.
Dit plan werd echter definitief geschrapt. De zwaaikom wordt ook niet als zodanig gebruikt, maar wel als
recreatieve waterpartij voor jetski. In het noorden wordt het terrein ontsloten langs de Zandhovensteenweg
en het op- en afrittencomplex van de E34. In het westen is er een toegangsmogelijkheid via de
onderdoorgang van de kanaalbrug die dan verder verbinding geeft naar de Bolkerhoeverweg.
Het terrein is door een aantal zware infrastructuuringrepen gedeeltelijk vergraven en opgehoogd. Thans
bestaat het uit deels verruigde en verbossende natte graslanden in het westen; elzenbroek en een
weekendverblijf in het centraal deel; overwegend maïsakkers in het oostelijk deel en een afwisseling van
akkers, deels natte weilanden en bosjes in het zuidelijk deel. Het gehele gebied wordt doorkruist door
diverse hoogspanningsleidingen (150kV). Parallel met de E34 loopt er tevens een aardgasleiding (Fluxus).
In de westelijke rand van het bosperceel staat een betonnen bunker. In het verlengde met de hoofdfietsroute
langs het Albertkanaal loopt een functionele fietsroute via het centrale broekbosje richting het
Antitankkanaal.
1.3
Toelichting bij het plan
1.3.1
Doelstelling van het plan
Het plan beoogt de ontwikkeling van een regionaal bedrijventerrein “Zwaaikom Ranst” te Oelegem-Ranst als
concrete uitvoeringsactie van de visie betreffende de nadere uitwerking van het ENA, dit in uitvoering van
het RSV. De doelstelling van de uitwerking van het economisch netwerk Albertkanaal en de verantwoording
van verschillende locatiealternatieven op macroniveau is beslist beleid. De locatie-afweging voor het
bedrijventerrein te Zwaaikom Ranst is echter te beschouwen als niet-beslist beleid gezien eerst nader
onderzoek werd gelast (cf. beslissing Vlaamse Regering d.d. 23 april 2004 over de nadere uitwerking van
het Economisch Netwerk Albertkanaal).
De ontwikkeling van het terrein Zwaaikom Ranst wordt sterk bepaald door de ligging aan het Albertkanaal.
De toegenomen belangstelling voor de binnenvaart en de wens van de overheid om intermodaal vervoer te
steunen leidt tot de keuze om het gebied “Zwaaikom Ranst” voor te behouden voor watergebonden
bedrijven. De bedrijvigheid wordt dus beperkt tot bedrijven die omwille van de aanwezigheid van de
waterweg én de directe ontsluiting op de E34 en de E313 het Albertkanaal als vestigingsplaats zoeken.
Het watergebonden karakter bestaat uit het gebruik van de waterweg voor het vervoer van een substantiële
hoeveelheid basisgrondstoffen en/of (half) afgewerkte producten. De hoofdactiviteiten van deze bedrijven
zijn: productie en verwerking van goederen; bewerking en verwerking van grondstoffen met inbegrip van
delfstoffen; op- en overslag, voorraadbeheer, groepage en fysieke distributie; logistiek complementaire en
logistiek ondersteunende activiteiten, inclusief exploitatie van intermodale en laad- en losinfrastructuur.
Een kwalitatief bedrijventerrein wordt beoogd, en dit zowel met betrekking tot het uitzicht, het ruimtegebruik
als de ontsluiting. Intensief ruimtegebruik is een hoofddoelstelling.
Onder meer op basis van dit onderzoek kan de Vlaamse Regering al dan niet beslissen tot ontwikkeling van
het bedrijventerrein en tot opmaak van een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan om deze ontwikkeling
mogelijk te maken.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
14/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
1.3.2
Totstandkoming van het plan
1.3.2.1
Eindrapport nadere uitwerking ENA (augustus 2003)
In de ENA-studie werden de sterktes en zwaktes, kansen en bedreigingen van de verschillende zoekzones
binnen het ENA geëvalueerd. Voor de Zwaaikom Ranst kwam de studie tot de bevindingen zoals
opgenomen in Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Tabel 1: ENA-studie (2003) - SWOT voor Zwaaikom Ranst
Ruimtelijk-planologisch
Ruimtelijk-economisch
Mobiliteit
• Geïsoleerd ten opzichte van
• Watergebonden
• Nautisch interessante locatie
wonen
mogelijkheden
• Aansluiting op verkeerscomplex
• Niet aanliggend bij stedelijk • Klein tot middelgroot
E34-Oelegem via nieuw aan te
gebied of hoofddorp
terrein
leggen ontsluitingsweg
• Niet aangrenzend bestaand
bedrijventerrein
Open ruimte
• Deels gelegen in habitatrichtlijngebied
• Gelegen in natuurverbindingen Bevaartbrugsebossen –
Tussen Maas en Moor en Anti-Tankkanaal – Nete
• Vermoedelijke
nadelige hydrologische impact
habitatrichtlijngebied
Praktische haalbaarheid /
Randvoorwaarden
• Nieuw
aan
ontsluitingsweg
te
leggen
op
Figuur 1 toont de contouren van Zwaaikom Ranst volgens de ENA-studie. De oppervlakte binnen deze
contour bedraagt ca. 33 ha. Volgens de ENA-studie dient het terrein als watergebonden bedrijventerrein
ontwikkeld te worden.
Figuur 1 : ENA-studie (2003) – Contour Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
15/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
De ENA-studie vermeldde ook dat er binnen de stuurgroep een verdeeld standpunt over de mogelijke
ontwikkeling van het bedrijventerrein Zwaaikom Ranst bestond.
1.3.2.2
Beslissing Vlaamse Regering ENA d.d. 23 april 2004
In 2004 aanvaardde de Vlaamse regering de ENA-studie als basis voor de ruimtelijke afwegingen langs het
Albertkanaal. Hiermee gaf ze het startsein voor de oprichting van het Coördinatieplatform Economisch
Netwerk Albertkanaal en zette ze het licht op groen voor de uitvoering van een aantal concrete acties.
Voor het deel van het besluit dat betrekking heeft op Zwaaikom Ranst wordt er verwezen naar §1.1.
1.3.2.3
Passende beoordeling terreinen Zwaaikom te Ranst (Mia Janssen, maart 2004) i.o.v. nv
De Scheepvaart, SOMI nv, Van Pelt nv
In 2004 werd er een passende beoordeling voor het gebied opgemaakt door Mia Janssen, i.o.v. nv De
Scheepvaart, SOMI nv en Van Pelt nv. Deze passende beoordeling werd afgekeurd door het Agentschap
voor Natuur en Bos (ANB).
1.3.2.4
Passende beoordeling Zwaaikom Oelegem-Ranst (Econnection, 27-03-2008) i.o.v. nv De
Scheepvaart
In de beslissing van de Vlaamse regering werd voor een aantal locaties – waaronder Zwaaikom Ranst –
geopteerd om bijkomend onderzoek uit te voeren naar de ontwikkelingsmogelijkheden en mogelijke effecten
op natuur. Specifiek voor Zwaaikom Ranst betekent dit dat een eventuele ontwikkeling als bedrijventerrein
geen betekenisvolle aantasting zou inhouden van het nabij gelegen SBZ-H deelgebied ‘Bevaardbrugse
bossen’. Er diende hiervoor een passende beoordeling opgemaakt te worden.In opdracht van de
Scheepvaart nv werd een passende beoordeling opgesteld door Econnection cvba uit Gent.
Het in de ENA-studie afgebakende projectgebied is ongeveer 33,6 ha groot en is op het gewestplan
ingekleurd als agrarisch gebied. Het projectgebied in de passende beoordeling is ruimer dan de in het ENA
afgebakende zone, namelijk 58 ha (37,2 ha diverse terreinen en 20,8 ha op te vullen zwaaikom en
kanaaldijken).
N.B. De passende beoordeling uit 2008 werd afgekeurd door het Agentschap voor Natuur en Bos
(ANB, Vlaamse Overheid). Het besluit bij het advies van ANB luidde als volgt:
“Voorliggend document is voldoende onderbouwd. Het ANB is akkoord met de beschrijving van de huidige
en referentiesituatie en mogelijke effecten.
In de passende beoordeling wordt geconcludeerd dat hoewel niet rechtstreeks SBZ-H wordt ingenomen,
toch een negatieve invloed zal ontstaan op de SBZ-H en dit door verslechtering van de buffering van het
gebied, de omgevingskwaliteit, de mogelijke vermindering van kweltoevoer en de migratiemogelijkheden.
Door het wegvallen van buffergronden zal de SBZ-H kwetsbaarder worden voor eutrofiëring, verstoring en
andere invloeden van buitenaf.
Zelfs met toepassing van voorgestelde randvoorwaarden wordt door het ANB aantasting van de natuurlijke
kenmerken van de SBZ-H verwacht: de aantasting van de natuurlijke habitats en de habitats van de soorten
waarvoor de betreffende SBZ is aangewezen zijn niet mitigeerbaar, alsook de verstoring van de aanwezige
zeer waardevolle (kwel- en grondwatergebonden) habitats en habitatwaardige ecotopen.
Milderende maatregelen zullen niet volstaan om alle barrière-effecten weg te werken. Er blijft een ernstige
aantasting van de coherentie van het NATURA 2000-netwerk.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
16/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Het Agentschap voor Natuur en Bos is bijgevolg niet akkoord met de conclusie van de passende beoordeling
dat er géén betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van de speciale beschermingszone
verwacht wordt.
In afwijking op de bepalingen van art. 36 ter § 4 natuurdecreet, kan een vergunningsplichtige activiteit die of
een plan of programma dat afzonderlijk of in combinatie met één of meer bestaande of voorgestelde
activiteiten, plannen of programma's, een betekenisvolle aantasting van de natuurlijke kenmerken van een
speciale beschermingszone kan veroorzaken, slechts toegestaan of goedgekeurd worden:
a)
nadat is gebleken dat er voor de natuurlijke kenmerken van de speciale beschermingszone geen
minder schadelijke alternatieve oplossingen zijn
én
b)
omwille van dwingende redenen van groot openbaar belang met inbegrip van redenen van sociale of
economische aard. Wanneer de betrokken speciale beschermingszone of een deelgebied ervan, een gebied
met een prioritair type natuurlijke habitat of een prioritaire soort is, komen alleen argumenten die verband
houden met de menselijke gezondheid, de openbare veiligheid of met voor het milieu wezenlijk gunstige
effecten dan wel, na advies van de Europese Commissie, andere dwingende redenen van groot openbaar
belang, in aanmerking.
De afwijking bedoeld in het voorgaande lid kan bovendien slechts toegestaan worden nadat voldaan is aan
de volgende voorwaarden:
1. de nodige compenserende maatregelen genomen zijn en de nodige actieve instandhoudingsmaatregelen
genomen zijn of worden die waarborgen dat de algehele samenhang van de speciale beschermingszone en
-zones bewaard blijft;
2. de compenserende maatregelen zijn van die aard dat een evenwaardige habitat of het natuurlijk milieu
ervan, van minstens een gelijkaardige oppervlakte in principe actief is ontwikkeld.
N.B. Naar de passende beoordeling uit 2008 wordt verderop in de tekst verwezen als ‘oude passende
beoordeling’, om een duidelijk onderscheid te maken met de nieuwe passende beoordeling voor
Zwaaikom Ranst die samen met het definitieve plan-MER is opgemaakt. (zie §4.7).
De oude Passende beoordleing wordt als bijlage opgenomen, omdat deze de basis vormde voor een
beoordeling op milieueffecten in dit plan-MER.
Volgende milderende maatregelen en (ruimtelijke) randvoorwaarden worden vanuit de oude passende
beoordeling opgelegd.
Beperking van de oppervlakte
Om het Habitatrichtlijngebied optimaal te vrijwaren van externe invloeden wordt het voorgestelde te
ontwikkelen bedrijventerrein beperkt tot de westelijke lob, de opvulling van de zwaaikom en enkele ten
oosten hiervan gelegen gronden. De gronden in het noordoosten en deels in het zuidoosten worden niet
ingenomen, met uitzondering van een smalle strook waar de huidige toegangsweg is gesitueerd. De als
bedrijventerrein te ontwikkelen oppervlakte bedraagt ongeveer 39 ha.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
17/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Bos- en natuurcompensatie
In het kader van zowel het Bosdecreet als het Natuurdecreet dienen compensaties uitgevoerd te worden.
Met betrekking tot de boscompensatie dient enkel het ouder elzenbroekbos in oppervlakte gecompenseerd
te worden (loofbos, compensatiefactor 2). De jonge verbossingen langs het kanaal en ten oosten de
zwaaikom zijn niet compensatieplichtig gezien deze verbossingen dateren van na 1990. De te realiseren
boscompensatie bedraagt dus 3,1 ha x 2 = 6,2 ha. Deze compensatie zal uitgevoerd worden op terreinen
eigendom van de NV De Scheepvaart die elders zijn gelegen.
Wat betreft de volgens het Natuurdecreet verboden te wijzigen vegetaties die zullen verloren gaan, dienen
zowel kwantitatieve als kwalitatieve compensaties gerealiseerd te worden. Specifieke regelingen m.b.t.
oppervlakte zijn er niet. In dit geval zullen 3,1 ha elzenbroekbos, 0,9 ha rietland-grote zeggenvegetaties en
2,9 ha nat ruigtegrasland met kenmerken van Dotterbloemgrasland en Moerasspirearuigte verloren gaan. In
totaal dus 6,9 ha. Zowel de aard, de oppervlakte, als de locatie van deze compensatie dient verder met het
Agentschap voor Natuur en Bos afgesproken te worden. Koppeling van bos- en natuurcompensatie in één
compensatieproject behoort tot de mogelijkheden.
Opvang, buffering en afvoer oppervlaktewater en bedrijfsafvalwater
De afvoer van het oppervlaktewater vanuit het bedrijventerrein is van groot belang. Het uitgangspunt is dat
er geen lozing van oppervlaktewater of andere wateren in de beeklopen van het aangrenzende gebied
gebeurt. Ten allen tijde moet vermeden worden dat vervuild water in de beeklopen van de Kapelbeek en zo
in de Tappelbeek terecht komt. Deze beken hebben viswaterkwaliteit als doelstelling. Ook piekdebieten, die
op korte tijd sterk de morfologie van de beekloop kunnen beïnvloeden moeten vermeden worden. Meestal
treden piekvervuilingen op na een regenbui volgend op een langere periode van droog weer. Diverse studies
tonen aan dat dan de normwaarden voor een aantal stoffen zoals oliën en PAK’s sterk worden
overschreden. Ook allerlei vaste stoffen worden dan mee afgevoerd. Hierdoor treedt er in het infiltratiegebied
een contaminatie op waardoor ernstige bodemvervuiling kan ontstaan. Ook strooizouten hebben zeer
nadelige effecten op beekmilieus, meer specifiek de visfauna. Er zal dan ook voor gezorgd worden dat geen
run-off water rechtstreeks in de beeklopen zal geloosd worden. Ook ander af te voeren bedrijfsafvalwater
van bv. gebouwen, keukens, toiletten, zal niet in de beeklopen geloosd worden. Al het oppervlaktewater
(RWA) dat op de verharde oppervlakten valt zal opgevangen worden in een breed open grachtensysteem
binnen het bedrijventerrein. Deze grachten, die tevens als bufferbekken dienst doen, worden beplant met riet
en andere zuiverende waterplanten of worden zo beheerd dat plantengroei in deze grachten mogelijk is
zodat het afvloeiwater grotendeels gezuiverd en ontdaan wordt van zwevende deeltjes. Het merendeel van
het opgevangen water zal in de bodem infiltreren. Eventueel teveel water zal geloosd worden in de
Kapelbeek. Voor de buffering worden door de bevoegde instanties (provinciebestuur, VMM) normen
opgelegd die via de bouwvergunning dienen gerespecteerd te worden. Indien dit nodig zou blijken zullen
olieafscheiders geplaatst worden. De Kapelbeek dient deels verlegd te worden om het bedrijventerrein.
Met betrekking tot het bedrijfsafvalwater en sanitair water zullen eveneens de wettelijke normen en
bepalingen gevolgd worden. Ofwel zullen de bedrijven aansluiten op het aan te leggen rioleringsnet wanneer
dubbele riolering wordt aangelegd (DWA), ofwel wordt een eigen waterzuivering voorzien.
Grondwater
Het uitgangspunt is dat het grondwater, noch in kwantiteit, noch in kwaliteit mag aangetast worden. Om te
vermijden dat het meer oostelijk gelegen natuurgebied van de Bevaardbrugse Bossen, die belangrijke
grondwaterafhankelijke vegetaties herbergen, negatief wordt beïnvloed (opdrogen en/of afvangen van de
kwelstromen, verlaging van de grondwatertafel), zal het oppompen van grondwater in het bedrijventerrein
voor industriële of huishoudelijke doelen, niet toegelaten worden.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
18/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Om te vermijden dat het grondwater verontreinigd wordt, zullen de oppervlakken waarop mogelijk stoffen
worden opgeslagen waaruit verontreinigende stoffen kunnen uitlogen of uitspoelen, verhard worden met een
niet poreuze grondbedekking. Alle afvloeiwater van deze opslagplaatsen wordt opgevangen en naar de
waterzuiveringsinstallatie of de aan te leggen DWA-riolering afgevoerd.
Verkeersontsluiting gemotoriseerd verkeer
De ontsluiting van het bedrijventerrein voor gemotoriseerd verkeer zal uitsluitend gebeuren via een
vernieuwd aan te leggen weg op het tracé van de huidige insteekweg (oude Zandbergensteenweg) en zo
aansluitend op het bestaande wegennet (Zandhovensteenweg). Deze geeft rechtstreekse aansluiting op de
E34 richting Turnhout of Antwerpen. Om richting Hasselt te rijden via de E313 dient de oprit Massenhoven
via de N14 genomen te worden. Een ontsluiting van het bedrijventerrein in noordelijke richting langs het
Antitankkanaal zou eventueel ook tot de mogelijkheden kunnen behoren. Dit is een kortere afstand maar zal
meer kwetsbaar gebied beïnvloeden.
Verkeersontsluiting fietsverkeer
Thans loopt er door het projectgebied een goed uitgerust fietspad, enerzijds op het jaagpad van het kanaal,
anderzijds in noordelijke richting langs het Antitankkanaal. Deze fietspaden zijn tevens opgenomen in het
fietspadennetwerk van de Antwerpse Kempen en vormen hier een knooppunt. Door de uitbouw van het
bedrijventerrein zal deze verbinding niet kunnen behouden blijven, temeer het niet wenselijk is dat, door de
watergebonden activiteiten die hier zullen doorgaan, doorgaand fietsverkeer langs het kanaal bestendigd
blijft. Daarom zal het fietsverkeer langs de buitengrenzen van het bedrijventerrein georganiseerd worden
waarna dan meer westelijk terug op de kanaalweg en in het noorden op de Antitankgracht kan aangesloten
worden. Het fietspad kan tussen eventueel op te bouwen grondbermen (zie verder onder geluidshinder) en
de grens van het bedrijventerrein, aangelegd worden zodat het gescheiden is van de eigenlijke industriële
activiteiten en de omliggende natuurgebieden en tevens veilig is. Het ligt niet in de bedoeling het fietspad te
verlichten. Dit is thans ook niet het geval.
Buffering bedrijventerrein
Ondermeer ter visuele buffering zal het bedrijventerrein ten noorden en oosten worden begrensd door een
bufferzone van minstens 25 m breed. Deze bufferzone wordt dicht bebost. Deze bosstrook zal ook de lichten stofhinder naar het omliggende natuurgebied beperken. Langs de noordwestzijde wordt geen dergelijke
buffer aangelegd gezien hier de beboste, brede autostradebermen aanwezig zijn.
Beperken geluidshinder
Door de aanwezigheid en de hoge ligging van de E34 mag er vermoedelijk nu reeds vanuit gegaan worden
dat de geluidsnorm van 45 dBA, die als normaal en niet storend achtergrondsgeluid wordt aangenomen, in
de onmiddellijke omgeving van het terrein reeds wordt overschreden. Echter door aanleg van een
bijkomende buffer langs de oostgrens van het bedrijventerrein kan het geluid deels verder gedempt worden.
Deze buffer wordt opgebouwd door een grondberm aan te leggen met een hoogte van ongeveer 5 m die
dicht bebost wordt met streekeigen struiksoorten. Bij de bouw van bedrijfshallen waarin lawaaierige
activiteiten zullen plaatsvinden dienen geluidsabsorberende materialen (bv. Rockfon rotswolplaten met
glasvliesafwerking) aangebracht te worden. Tevens dienen de machines die op de terreinen worden ingezet
geluidsarm te zijn.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
19/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Beperken lichthinder
Verlichting van gebouwen en wegen leidt vaak tot verstoring van fauna, zeker in gebieden die normaal
lichtarm zijn tijdens de nacht. Het projectgebied lijdt echter door de aanwezigheid van de E34 onder
lichtvervuiling. Bijkomende lichthinder in de omringende natuurgebieden moet vermeden of op zijn minst
zoveel mogelijk beperkt worden. De eventueel te plaatsen verlichting van het bedrijventerrein zal dan ook tot
het allernoodzakelijkste beperkt worden en uitgevoerd worden in energiearme natrium hogedruklampen in
een full-cutoff reflectorarmatuur die zorgt voor een neerwaartse gebundelde lichtstraal met zo weinig
mogelijk lichtverstrooiing. Dit soort verlichting trekt ook weinig of geen insecten en dus ook predators die
hierop af komen, aan. Het gebruik van wit licht moet vermeden worden. Verder is het van belang dat
verstralers die mogelijk worden geplaatst, niet naar het oosten worden gericht om het achterliggende
natuurgebied niet te verstoren.
Beperken stofhinder
Het bedrijventerrein is specifiek bestemd voor watergebonden activiteiten zoals bv. de overslag van
bulkgoederen (zand, grind, oude metalen, %), recuperatiebedrijven (breekwerven), containers, maar ook
productiebedrijven met overslag over water. De opslag, verwerking en verhandeling van losse goederen en
grondstoffen kan, vooral bij droog weer, veel stofhinder veroorzaken waardoor het aanpalend natuurgebied
negatief kan beïnvloed worden. In voorkomend geval zal deze stofhinder via sproei-installaties vermeden
worden. Tevens zullen specifieke grondstoffen onder dak en in gesloten ruimten gestapeld worden. Verder
zal de met bos en struweel beplante bufferstrook (grondberm) in het oosten stofverspreiding naar het
naastliggende natuurgebied beperken.
Ontwikkeling natuurverbindingsgebied - migratieroutes
Door de inname van het terrein zal geschikt migratiegebied langs het kanaal en richting Antitankgracht
verdwijnen. Geschikte migratiegebieden voor tal van diersoorten zijn vaak opgebouwd uit een grote
schakering van open en gesloten terreindelen. Ook de terreinen van het toekomstig bedrijventerrein vormen
door een jarenlange spontane ontwikkeling een dergelijk geschikt terrein. Deze ecologische corridors zijn
hier van groot belang gezien de reeds aanwezige sterke versnippering van het gebied door grote
infrastructuren. Het behoud en de versterking van de corridor onder de E34 is dan ook van het allergrootste
belang. Met uitzondering van de doorsteek voor fietsverkeer onder de autoweg worden hier geen
bijkomende infrastructuren gepland. De resterende gronden zullen ingericht worden als natte en droge
natuurverbinding door afgraven van opgehoogde delen, aanleg en uitbreiding van (bestaande) poelen,
opbouw van stobbenwallen en verdere spontane natuurontwikkeling. Om een functionele natuurverbinding te
garanderen zal een open verbinding onder de E34 tussen het Antitankkanaal en de Tappelbeekvallei
gerealiseerd worden door de noordelijke top van het bedrijventerrein af te knotten. Ook de brede beboste
bermen van de E34 blijven functioneel als natuurverbindingsgebied. Zij geven aansluiting op de
kanaalbermen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
20/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 2: Oude passende beoordeling (2008) – Aanduiding milderende maatregelen en (ruimtelijke) randvoorwaarden
1.3.2.5
Aanvullend onderzoek (ARCADIS Belgium, 2012)
Op vraag van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) werd, verder bouwend op de bevindingen uit de
passende beoordeling, bijkomend onderzoek uitgevoerd in de periode 2010-2012. Dit onderzoek betrof
een meer gedetailleerd onderzoek dan conform de richtlijnen voor het plan-MER gevraagd was, maar werd
noodzakelijk geacht om in hoofdzaak naar natuurwaarden voldoende onderbouwde informatie te kunnen
aanreiken in kader van verdere besluitvorming voor de (gedeeltelijke) ontwikkeling van de beoogde zone. In
het bijzonder dienden door middel van dit aanvullend onderzoek enkele onzekerheden of leemten in de
kennis te worden opgevuld.
Er werd bijkomend onderzoek uitgevoerd m.b.t. de volgende thema’s:
• Grondwatermodellering en ecohydrologische effectanalyse;
• Geluidsmodellering;
• Vleermuizenonderzoek.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
21/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
De resultaten van dit aanvullend onderzoek werden verwerkt in dit plan-MER.
1.3.3
Definiëring van het plangebied
De afbakening van het plangebied is groter dan het in het ENA aangeduide gebied, namelijk ca. 60,4 ha
(ca. 40 ha terreinen + 20 ha zwaaikom en kanaaldijken)
Het in de ENA-studie afgebakende gebied is ca. 33,6 ha groot. Hierin zijn ook de taluds en bermen van de
E34 inbegrepen (ongeveer 5,7 ha). Deze zijn niet bruikbaar als bedrijventerrein zodat de eigenlijke
functionele oppervlakte 27,9 ha bedraagt. De zuidelijk gelegen landbouwgronden en de eigenlijke zwaaikom
zijn hierin niet opgenomen. Bij beslissing van 24.01.08 van het Coördinatieplatform kon van deze
oorspronkelijke afbakening afgeweken worden indien dit een betere gebiedsindeling tot gevolg heeft en werd
akkoord gegaan met de afbakening van het voorliggende projectgebied.
In het plan-MER wordt het projectgebied afgebakend als het “als bedrijventerrein te ontwikkelen gebied” uit
de oude passende beoordeling (zie Figuur 2). De oppervlakte van het projectgebied bedraagt ca. 36 ha.
Het projectgebied wordt gezien als de zone waarbinnen het bedrijventerrein ontwikkeld wordt. Binnen het
ruimere plangebied kunnen wel o.a. de ontsluitingsweg van het terrein en ruimtelijk inpasbare milderende
maatregelen worden voorzien.
Op basis van de effectanalyse in dit plan-MER wordt er ook een aangepast voorstel voor het projectgebied
uitgewerkt. Dit omvat een ontwikkeling van ca. 31,2 ha bedrijventerrein.
N.B. De contouren van het projectgebied en het aangepast voorstel omvatten de oppervlakte van het
bedrijventerrein exclusief eventueel aan te leggen bufferzones, maar inclusief aan te leggen
ontsluitingsinfrastructuur voor het bedrijventerrein.
De contours van het plangebied, het projectgebied en het aangepast voorstel voor projectgebied staan
weergegeven op onderstaande figuren.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
22/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 3: Contour plangebied / projectegbied / aangepast voorstel projectgebied Zwaaikom Ranst (orthofoto)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
23/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 4: Contour plangebied / projectegbied / aangepast voorstel projectgebied Zwaaikom Ranst (topografische kaart)
1.3.4
Planbeschrijving
De beschrijving van het plan gaat uit van het eindvoorstel van de oude Passende Beoordeling voor
Zwaaikom Oelegem-Ranst (Econnection, maart 2008). De oude passende beoordeling is in zijn geheel
opgenomen in bijlage; de milderende maatregelen en (ruimtelijke) randvoorwaarden zijn opgenomen in
§1.3.2.4.
N.B. Naar de passende beoordeling uit 2008 wordt verderop in de tekst verwezen als ‘oude passende
beoordeling’, om een duidelijk onderscheid te maken met de nieuwe passende beoordeling voor Zwaaikom
Ranst die samen met het definitieve plan-MER is opgemaakt (zie §4.7).
De oude passende beoordeling wordt als bijlage opgenomen, omdat deze de basis vormde voor een
beoordeling op milieueffecten in dit plan-MER.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
24/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
2
Plan van aanpak/Algemene methodiek effectbespreking
Voorliggend document betreft de gebiedsspecifieke effectbespreking van het bedrijventerrein ‘Zwaaikom
Ranst’ op microniveau (gebiedsgerichte milieubeoordeling). Waar relevant zullen de cumulatieve
effecten met andere gebieden mee in rekening worden gebracht.
Een afweging van verscheidene locaties ten opzichte van elkaar is op dit niveau niet opgenomen. Voor een
verantwoording van de locatiealternatieven wordt naar de milieueffectenanalyse op programmaniveau
verwezen.
Door de parallelle uitwerking vormt de analyse op gebiedsgericht niveau wel een input naar de analyse op
programmaniveau (gedetailleerde informatie omtrent de ecologische waarde van een gebied kan bv. zijn rol
binnen het ecologisch netwerk op macro-niveau verduidelijken) .
Anderzijds vormt de analyse op programmaniveau een eerste scoping naar mogelijke effecten op de drie
receptoren. De conclusies en aanbevelingen vanuit het programmaniveau worden meegenomen naar de
effectbespreking op gebiedsgericht niveau. Waar relevant wordt bij de bespreking van de effectgroepen
verwezen naar deze conclusies.
Op basis van de gebiedsgerichte milieubeoordeling kunnen voorstellen worden geformuleerd met
betrekking tot de afbakening van het projectgebied, de zonering binnen het gebied of andere milderende
maatregelen.
2.1
Opbouw
2.1.1
Beschrijving referentiesituatie
In eerste instantie wordt de referentiesituatie beschreven. De bespreking van de referentiesituatie gebeurt op
basis een beschrijving van alle relevante abiotische en biotische disciplines. Deze disciplinegerichte
beschrijving heeft als voordeel dat zij voor de lezer een herkenbaarder beeld geeft van de referentiesituatie
van het milieu.
De referentiesituatie wordt beschreven voor de volgende disciplines:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Oppervlaktewater
Bodem en grondwater
Geluid
Lucht
Natuur
Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie
Mens - socio-organisatorische aspecten
Mens – mobiliteit
2.1.2
Effectanalyse
De milieubeoordeling wordt uitgewerkt volgens de receptorgerichte benadering. Hierbij worden de
mogelijke effecten beoordeeld vanuit de optiek van die specifieke receptor. Als receptoren beschouwen we
‘natuur’, ‘landschap’ en ‘mens’. Bij receptor mens wordt een onderscheid gemaakt tussen enerzijds de
‘socio-organisatorische aspecten’ en anderzijds ‘mobiliteit’.
Per receptor wordt er een onderscheid gemaakt tussen volgende effectgroepen: direct ruimtebeslag,
verstoringseffecten en netwerkeffecten. Iedere effectgroep wordt voor de drie afzonderlijke
receptordisciplines besproken. Waar relevant wordt informatie vanuit technische disciplines (geluid, lucht,
water, bodem) toegevoegd.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
25/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
N.B. Apart van de receptorgerichte benadering omvat de effectanalyse ook drie hoofdstukken die niet zijn
opgesplitst per effectgroep:
• Info m.b.t. de watertoets
• Effecten op vleermuizen
• Passende beoordeling
Op basis van de milieubeoordeling wordt per receptordiscipline een geïntegreerd voorstel van maatregelen
uitgewerkt.
2.1.3
Synthese van effecten en milderende maatregelen
De effecten en milderende maatregelen worden in dit hoofdstuk gebundeld in een tabel. De ruimtelijke
impact van de maatregelen op het plan- en projectgebied wordt grafisch weergegeven.
2.1.4
Leemten in de kennis
In dit hoofdstuk worden de leemten in de kennis aangegeven.
2.1.5
Conclusies
De conclusies van de effectanalyse worden gebundeld in dit hoofdstuk.
2.1.6
Bijlagen
Dit hoofdstuk omvat de bijlagen bij dit plan-MER.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
26/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3
Referentiesituatie
3.1
Oppervlaktewater
Zie kaart 10.5
de
Door het plangebied loopt een waterloop van 3 categorie (Kapelbeek) die vertrekt vanaf Oelegem-centrum
en zo naar het zuiden vloeit onder de E34 om daarna in oostelijke richting, via een niet geklasseerde
de
waterloop aan te sluiten op de Tappelbeek. De Tappelbeek zelf is een waterloop van 2 categorie
(provinciaal beheer). Het Albertkanaal is een bevaarbare waterloop. Alle waterlopen behoren tot het
Netebekken.
Enkel op de Tappelbeek, ter hoogte van de Bevaardbrug langs de Zandhovensteenweg, is een permanent
waterkwaliteitsmeetmunt van de VMM. De BI-index bedraagt er 9 wat als zeer goed kan beschouwd worden
(VMM databank). De structuurkenmerken van deze beek zijn matig, terwijl deze van de Kapelbeek zwak tot
zeer zwak zijn (Bervoets et al., 1990).
De beekloop van de Kapelbeek heeft tengevolge van normalisatiewerken en het jaarlijks ruimen een matige
tot slechte structuurkwaliteit.
De vallei van de Tappelbeek is in de nabijheid van het plangebied nat tot zeer nat en wordt geregeld
overstroomd. Het laag gelegen valleigebiedje van de Kapelbeek is nat tot zeer nat. Op de watertoetskaart is
er geen effectief overstromingsgebied aangegeven langs de Kapelbeek. In het recente verleden zijn hier ook
geen overstromingen opgetreden.
3.2
Bodem en grondwater
3.2.1
Methodiek
De beschrijving van de disciplline bodem gebeurt op basis van beschikbaar kaartmateriaal.
De beschrijving van de disciplline grondwater gebeurt op 2 niveaus.
• In eerste instantie wordt een beschrijving gegeven op basis van beschikbaar kaartmateriaal.
• Om te onderzoeken wat de directe hydrologische en indirecte ecohydrologische effecten zijn van het
bedrijventerrein Zwaaikom Ranst is er aanvullend een grondwatermodel opgebouwd, waarmee
hydrologische scenario’s zijn doorgerekend.
Een grondwatermodel is een discretisatie en parametrisatie van de ondergrond en zijn hydrogeologische
eigenschappen. Door diverse invoerparameters en randvoorwaarden te wijzigen, kunnen aan de hand van
een grondwatermodel de gevolgen van ingrepen in het hydro(geo)logisch systeem doorgerekend worden.
Voorwaarde is dat de huidige situatie goed weergegeven wordt door het grondwatermodel en dat voldoende
eigenschappen van de te simuleren (toekomstige en/of gewenste) situatie bekend zijn.
3.2.2
Beschrijving huidige situatie obv bestaande gegevens
Grondwaterkwetsbaarheidskaart
Het projectgebied ligt niet in of aan de rand van een beschermingszone voor grondwaterwinning. De
grondwaterlaag is er wel zeer kwetsbaar (cat. ca1) door de dunne zandige deklaag en de ondiep liggende
onverzadigde zone.
Bodemkaart
De oorspronkelijke bodem van het gebied bestond voornamelijk uit nat zandleem in de valleitjes van de
Kapelbeek en de Tappelbeek. De actuele landbouwgebieden zijn zandig (vochtig). Door de aanleg van de
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
27/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
zwaaikom en de E34 zijn een aantal gronden echter vergraven. Vermoedelijk werden lokaal enkele percelen
in het zuiden opgehoogd (thans maïsakker en weide) en ook in het noordelijk deel bij de viaduct onder de
E34 zijn een aantal kleine percelen vergraven.
Geologische kaart
Volgens de geologische kaart van België (kaartblad 16) en de HCOV codering zijn de volgende bovenste
geologische lagen aanwezig ter hoogte van het studiegebied:
Formatie van Lillo (Plioceen): De formatie bestaat voornamelijk uit marien schelpenhoudend zand. Aan de
basis komen meer schelpen voor dan aan de top, die bovendien kleiïger is. In het centrum van het
modelgebied en op de oostelijke grens is de Formatie van Lillo niet aanwezig. Onder de quartaire
afzettingen komt daar de Formatie van Diest voor. De basis van de Formatie van Lillo toont een helling in de
zuid-noord richting, van 5 m TAW tot 0.4 m TAW. De laag is dikker aan de rand van het modelgebied (7 à 8
m in de noorden, 3 à 1 m langs de westelijke grens en ca. 1 – 2 m in de zuiden) en wordt dunner naar het
centrum.
Formatie van Diest (Mioceen): De formatie bestaat uit bruingroen sterek glauconiethoudend middelmatig tot
grof zand met zeer dunne kleilaagjes. De basis van de formatie van Diest varieert tussen - 15 m TAW
(Zuidwest) en - 33 m TAW (Noordoost). De dikte van Formatie neemt in de zuidwest-noordoost richting toe,
van 20 m tot 34 m.
Formatie van Berchem (Mioceen): Ten zuiden van het modelgebied bereikt de basis - 43 m TAW, terwijl ten
noorden heeft de basis een diepte van ongeveer -62 m TAW. De dikte van de Formatie varieert tussen 34 m
(Noordwest) en 26 m (Zuid)
Formatie van Boom (Vroeg-Oligoceen): afwisseling van siltige klei en kleiig silt. De formatie van Boom is
ondoorlatend. De dikte neemt in de west-oost richting toe van 70 m tot 80 m.
m-TAW
8-3
m-mv
0-5
Formatie van Diest
-25
-33
Formatie van Berchem
-50
-58
Formatie van Boom
Figuur 5: Geologie ter hoogte van het projectgebied
3.2.3
Beschrijving bestaande situatie ahv een grondwatermodel
3.2.3.1
Modelgrenzen en randvoorwaarden
Het 3D hydrogeologische model werd met de eindig-verschil numerieke rekencode MODFLOW gerund
(processor GMS 6.0). Gezien de permanente invloed van de wijziging op het grondwatersysteem en de
geringe kennis van de lokale hydraulische parameters wordt er gekozen om de simulaties met een stationair
model uit te voeren. Het gebied is door een vierkant 3D-grid van 4580 x 3460 m bedekt met een constante
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
28/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
celresolutie van 20 x 20 m. Het 3D grondwaterstromingsmodel bestaat uit 4 lagen en is opgebouwd volgens
de gegevens van de HCOV database. De 4 lagen stemmen overeen met de geologie ter hoogte van het
model. Onderstaande tabel geeft de voor het model gebruikte geohydrologische parameters. De parameters
werden uit het rapport “Ontwikkeling van regionale modellen ten behoeve van het Vlaams Grondwater Model
(VGM) in GMS/MODFLOW” (Y. Meyus et al, 2004) gehaald.
Tabel 2: Geohydrologische parameters voor de modellering
Laag
Afzetting
Kh (m/dag)
Hani
Kh/Kv1
1
Kwartaire
6
1
5
2
Formatie van Lillo
2
1
5
3
Formatie van Diest
11
1
5
4
Formatie van Berchem
4
1
5
De effectieve neerslag werd op basis van het model WetSpass2 bepaald. In het modelgebied bedraagt de
grondwatervoeding gemiddeld 268 mm/jaar.
Er werd een drainage aan alle cellen toegekend om kwelfux te simuleren. Het bodempeil van de drainage
werd op basis van het DHM Vlaanderen (Digitaal Hoogtemodel) bepaald.
De trajecten (ligging) van waterlopen binnen het modelgebied werden aan de hand van de Vlaams
Hydrologische Atlas (VHA) gedefinieerd. Het water- en bodempeil van de verschillende waterlopen werden
op basis van het DHM ingeschat, de conductance (doorlatendheid) van de waterlopen werd op basis van de
categorie bepaald. De waterlopen werden in functie van hun bodempeil in modellaag 1 of 2 gedefinieerd.
Omdat het Albertkanaal dicht bij het projectgebied gelegen is, werd hij met behulp van het River Package
Head in het model toegebracht. Die mogelijkheid houdt rekening met het water- en bodempeil en de
conductance van het bodem van het kanaal. Op basis van informatie over het Albertkanaal werd het
waterpeil op 9.50 mTAW gedefinieerd, het bodempeil op 4.70 mTAW en de conductance op 0.1 m²/dag/m².
Aan de andere kant van het Albertkanaal, tegenover het projectgebied, ligt het Spaarbekken Broechem van
AWW3. Volgens de van AWW gekregen informatie, heeft het waterpeil in het spaarbekken in de periode
2000 tot 2010 tussen 17.28 en 19.86 mTAW gevarieerd. Het bodempeil van het spaarbekkens ligt op 5
mTAW, die van het controlebekken ligt op 4.50 mTAW. De bodem laag heeft een dikte van 1.50 m en een
doorlatendheid kleiner dan 10-4 m/sec (0.0864 m/d - conductance: 0.0576 m²/dag/m²). De binnenkant van
de dijken is met een waterdicht membraan bedekt. Op basis van deze informatie, werd er besloten om de
bekkens met het River Package te modeleren, omdat het bodempeil en waterpeil en de conductance van de
bodemlaag gekend zijn. Gezien de bodem van de bekkens in Formatie van Lillo gelokaliseerd is, zijn deze
randvoorwaarden in modellaag 2 gedefinieerd.
1
Verhouding tussen horizontale doorlatenheid en verticale doorlatenheid.
Water and Energy Transfer between Soil, Plants and Atmosphere under quasi-Steady State
3
Antwerpse Waterwerken, http://www.aww.be/Hoe_maken_wij_water.html
2
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
29/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
De aanwezige grondwaterwinningen in het modelgebied werden uit DOV (Databank Ondergrond
Vlaanderen) gehaald. Omdat er hier naar lange termijn effecten wordt gekeken, werden de jaarlijkse
vergunde debieten gebruikt om de wateronttrekking te bereken. geeft een lijst met de grondwaterwinningen
op het modelgebied weer.
Tabel 3: Lijst der grondwaterwinningen op het modelgebied
Winningen
X
Y
Debiet [m³/dag]
Actief in
modellaag
ANT-gw2/236
169500.0
210500.0
0.15
3
ANT-gw2/3331
169437.0
210442.0
8.22
4
ANT-gw2/3779
169347.0
210120.0
19.18
3
ANT-gw2/2449
169165.0
211395.0
6.85
3
ANT-gw1/1710
167422.0
212503.0
10.99
4
3.2.3.2
Calibratie
In het kader van deze studie werden een 6-tal peilbuizen geplaatst om het model te kunnen calibreren (zie
Figuur 6). De lijst van de peilbuizen, het gemiddelde grondwaterpeil en de standaarde afwijking zijn
opgenomen in Tabel 4. In deze tabel zijn de gemiddelde grondwaterpeilen vergeleken met de berekende
grondwaterpeilen. In Figuur 7 zijn de schommelingen van de gemeten grondwaterpeilen grafische
weergegeven. Figuur 8 toont de afwijking tussen de gemeten en berekende grondwaterpeilen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
30/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 6: Locatie peilbuizen
Tabel 4: Lijst van peilbuizen – afwijking tussen berekende en opgemeten peilen
Peilbuis
X (m)
Y (m)
Opgemeten
Standaard
Berekend
Afwijking
peil (mTAW)
afwijking (m)
peil (mTAW)
(m)
Ranst1
167568
210527
8.20
0.098
8.29
0.08
Ranst2Diep
167737
210542
7.57
0.0756
7.68
0.11
Ranst3Ondiep
167747
210546
7.61
0.265
7.66
0.05
Ranst4
167832
210528
6.84
0.015
7.39
0.55
Ranst5
168063
210991
7.40
0.081
7.35
-0.05
Ranst6
167761
211562
8.65
0.22
8.00
-0.65
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
31/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 7: Schommeling van gemeten grondwaterpeilen
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
32/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 8: Fit tussen opgemeten en berekende grondwaterpeil
Het meetpunt ‘Tappelbeek1’ betreft het waterpeil van de waterloop terwijl de modelberekening het
grondwaterpeil simuleert in de cel ter hoogte van de meetlocatie. Omdat GMS het waterpeil in de waterloop
niet berekent (het is een grondwatermodel en geen oppervlaktewatermodel), dient deze afwijking niet in
aanmerking genomen worden. De peilbuis ‘Ranst4’ vertoont bijna geen schommelingen. Het verschil tussen
het maximale en minimale waterpeil bedraagt (in de meetperiode) slechts 0.045 m terwijl de andere
peilbuizen een verschil van minimaal 0.21 m hebben. De peilbuis ‘Ranst4’ kan als een verstopte
(geblokkeerde) peilbuis beschouwd worden. De peilbuis ‘Ranst6’ is in het infiltratiegebied gelegen waar het
moeilijker is om het grondwaterpeil in te schatten.
In het modelgebied liggen ook enkele peilbuizen van DOV en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek
(INBO) waarvan peilmetingen ter beschikking zijn. Deze peilbuizen zijn ook in beschouwing genomen om de
modelcalibratie uit te voeren. Omdat het over ondiepe peilbuizen gaat, zijn de opgemeten peilen met de
berekende grondwaterpeilen binnen de eerste modellaag vergeleken. geeft de lijst van deze peilbuizen en
de vergelijking tussen de berekende en opgemeten peilen.
Tabel 5: Peilbuizen van DOV en INBO - afwijking tussen berekende en gemeten grondwaterpeilen
Peilbuis
X
Y
Opgemeten peil
Standard
Berekend peil
Afwijking
(m)
(m)
(mTAW)
afwijking
(mTAW)
(m)
(m)
VRIP008
166770
212695
7.57
0.13
7.88
0.31
VRIP002
166670
212420
7.90
0.22
7.88
-0.02
VRIP025A
166987
212736
7.82
0.10
7.93
0.11
VRIP024X
167122
212402
8.09
0.27
7.95
0.14
VRIP023X
167294
211830
8.86
0.47
8.07
-0.79
VRIP022X
167429
212372
8.38
0.26
8.17
-0.21
VRIP021X
167411
212583
8.52
0.29
8.22
-0.30
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
33/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.2.3.3
Bestaande toestand
Figuur 9 en Figuur 10 tonen de initiële toestand; respectievelijk de ondiepe grondwaterstijghoogte en de
kwelfluxen in de omgeving van het projectgebied. De balkjes geven de vergelijking tussen het berekende en
het gemeten grondwaterpeil. De minimum en maximum grens van de balkjes is op basis van de
standaarddeviatie van de meetreeksen bepaald. Als het berekende waterpeil binnen het door de standaard
deviatie bepaalde interval valt, is de balkkleur groen, indien niet is de kleur geel.
Tussen de zwaaikom en de snelweg zijn er kwelfluxen tot 35 mm/dag. Aan de andere kant van de
autosnelweg varieert de maximale kwelflux tussen 15 en 23 mm/dag. Juist ten noorden van de zwaaikom
bedraagt de maximale kwel 20 mm/dag. Ten oosten van de bedrijventerrein zijn er kwelfluxen tot 20 mm/dag
(nabij het Albertkanaal) en tot 30 mm/dag ter hoogte van de Tappelbeek.
Waterloop
Modelgrens
Albertkanaal/Waterspaarbekkens
Figuur 9: Bestaande toestand – Grondwaterstijghoogten (mTAW)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
34/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Albertkanaal/Waterspaarbekkens
60 mm/dag
0mm/dag
Figuur 10: Bestaande toestand – Kwelfluxen (mm/dag)
Onderstaande Figuur 11 toont de ondiepe grondwaterstroming ter hoogte van het bedrijventerrein. Het
grondwater stroomt in het algemeen in de noordelijke richtingtot noordoostelijke richting.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
35/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Albertkanaal/Waterspaarbekkens
Figuur 11 : Bestaande toestand – Grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied
3.3
Geluid
3.3.1
Omgevingsgeluid in het plangebied4
De belangrijkste geluidsbronnen die het omgevingsgeluid in de huidige situatie in het studiegebied bepalen
is het wegverkeersgeluid ten gevolge het verkeer op de E34 en E313. Ook de passerende schepen op het
Albertkanaal zorgen voor tijdelijke verhoging van het omgevingsgeluid.
Er werd geopteerd om het omgevingsgeluid te bepalen aan de hand van ambulante metingen in de
nabijgelegen kwetsbare gebieden.
Deze metingen leveren de waarden op van de grootheden LAeq,T, LA05,T, LA10,T, LA50,T en LA95,T
uitgedrukt in dB(A). Op elk meetpunt werd 10 à 15 minuten gemeten en dit enkel tijdens de dagperiode.
Deze meetduur is in de omgeving van de drukke snelwegen voldoende lang om een kwalitatieve
beschrijving van het omgevingsgeluid te geven. De metingen werden uitgevoerd op 24 februari 2011 in de
late namiddag/avond bij een wind uit westelijke tot zuidwestelijke richting.
De metingen worden uitgevoerd conform de bijlage 4.5.1 van het VLAREM II. De meetresultaten worden
getoetst aan de richtwaarden uit VLAREM II in functie van de bestemming van het meetpunt volgens het
gewestplan. De meetresultaten worden tevens getoetst aan de richtwaarden uit VLAREM II in functie van de
4
De geluidsmetingen en -modellering werden uitgevoerd door dBA-Plan bvba
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
36/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
huidige en toekomstige bestemming van het meetpunt volgens het gewestplan. Aan de hand van deze
toetsing wordt nagegaan in hoeverre de milieukwaliteitsnorm wordt gerespecteerd.
De ligging van de meetpunten is weergegeven op Figuur 12 en Figuur 13.
Meetpunten A, B en C zijn gelegen in een gebied op minder dan 500 m van een industriegebied. De
milieukwaliteitsnorm bedraagt hier voor de dagperiode 50 dB(A) en voor de avond – en nachtperiode 45
dB(A). De andere meetpunten liggen volgens de huidige bestemming op meer dan 500 m van een
industriegebied. In bosgebied (meetpunten D, E en G) geldt voor de dagperiode 40 dB(A), voor de
avondperiode 35 dB(A) en voor de nachtperiode 30 dB(A). In agrarisch gebied (meetpunt F) geldt voor de
dagperiode 45 dB(A), voor de avondperiode 40 dB(A) en voor de nachtperiode 35 dB(A).
De meetresultaten op de ambulante meetpunten is hierna weergegeven.
Tabel 6: Meetresultaten gemeten op ambulante meetpunten
Datum
Mpt
Starttijd meting
LAeq,T
LA01,T
LA05,T
LA10,T
LA50,T
LA95,T
24/02/’11
A
16u
57,3
59,4
58,7
58,3
57,3
56,1
B
16u15
54,9
56,8
56,0
55,8
54,7
53,7
C
16u30
52,3
54,6
53,7
53,3
52,2
51,1
D
16u45
50,5
51,9
51,7
51,4
50,5
49,3
E
17u
48,8
50,0
49,8
49,6
48,7
48,0
F
17u30
59,6
61,8
61,0
60,8
59,5
57,7
G
17u50
57,4
60,7
59,8
59,5
57,1
54,5
Uit de meetresultaten kunnen we al afleiden dat het geluidsniveau rondom de zwaaikom vrij stabiel is door
het continu geluid van het wegverkeer. Het gemeten LAeq,T en LA95,T verschillen 1 à 2 dB(A) wat duidt op
een continu geluid. In de omgeving waren er ook weinig stoorbronnen die een fluctuerend geluid
veroorzaakte zoals vliegtuigen, lokaal verkeer, hondengeblaf. De enige verhoging werd opgetekend door
een passerend schip of een luidruchtige brommer op de autosnelweg. De meetpunten A,B,C, F en G worden
het sterkst verstoord door het wegverkeer. De milieukwaliteitsnorm van 50 dB(A) voor de dagperiode wordt
op deze punten A,B en C al overschreden. Voor alle andere meetpunten die in het bosgebied worden ook de
milieukwaliteitsnormen overschreden. Hoewel er geen metingen tijdens de avond noch nachtperiode zijn
uitgevoerd zal dit zeker ook zo zijn voor de avond en nachtperiode.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
37/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 12: Ligging van de meetpunten op luchtfoto
Figuur 13: Ligging van de meetpunten volgens het gewestplan
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
39/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.4
Lucht
Op programmaniveau zijn de emissies van zowel verkeer (wegverkeer en scheepvaart) als van de
bijkomende industriële ontwikkelingen berekend. Onderstaande alinea’s geven een korte duiding.
Voor een meer uitgebreide toelichting over de toegepaste methodiek wordt verwezen naar het
programmaniveau.
3.4.1
Verkeersimpact
De inschatting van de emissies voor verkeer is uitgevoerd op basis van verkeersintensiteiten en de verdeling
over personenwagens en vrachtwagens, overgenomen uit de discipline mobiliteit, in combinatie met de
emissiefactoren uit het MIMOSA-model.
De inschatting van de emissies voor binnenvaart is uitgevoerd op basis van intensiteiten, met name het VMM
cijfermateriaal voor de actuele situatie op het Albertkanaal en de prognose die voor Vlaanderen wordt
gehanteerd in het EMMOSS model5, in combinatie met emissie-factoren.
Zowel voor wegverkeer als scheepvaart worden voor de actuele situatie (2007) hoge immissiebijdragen
vastgesteld in de onmiddellijke omgeving van de hoofdwegen en het Albertkanaal. Deze bijdragen dalen heel
snel in functie van de afstand tot de wegas / het kanaal en op enkele 100’en meter van de snelwegen /
vaarweg is de impact niet langer waarneembaar.
In de referentiesituatie 2020 (dit is de situatie 2020 waarbij de 3 onbesliste bedrijventerreinen, waaronder
Zwaaikom Ranst, niet ontwikeld zijn) wordt een toename van emissies van wegverkeer berekend. Dit wordt
verklaard door de toename aan verkeer, ondanks de verbeterde emissiesituatie voor het wagenpark in 2020.
Voor de scheepvaart wordt, ondanks een toename van het aantal schepen, wel een daling in emissies
verwacht. Vooral voor SO2 is het effect zeer groot. Dit effect wordt veroorzaakt door betere technologieën in
de binnenvaart en het gebruik van brandstoffen met een lager zwavel gehalte.
Globaal geldt echter ook voor deze situatie dat de invloed van het wegverkeer / de scheepvaart beperkt blijft
tot enkele 100’en meter van de snelwegen / vaarweg.
3.4.2
Industrie
De emissies van de industrie voor de actuele situatie zijn in kaart gebracht op basis van de gegevens van
VMM. Voor de referentiesituatie 2020 zijn enkel de emissies van de bijkomende bedrijventerreinen ingeschat
op basis van de netto oppervlakte, het type bedrijventerrein en emissiefactoren. De evolutie van de emissies
op de bestaande bedrijventerreinen zijn niet in kaart gebracht, omdat hiervoor de noodzakelijke gegevens
ontbreken.
3.5
Receptor Natuur
3.5.1
Afbakening studiegebied
Het te onderzoeken plangebied beslaat een oppervlakte van ongeveer 60 ha. De zone is in het noordwesten
(visueel) begrensd door de E34 (op pijlers), in het noord(oosten) grenst ze aan het Habitatrichlijngebied ‘Bosen heidegebieden ten oosten van Antwerpen’ en in het zuid(westen) ligt ze langs de insteek van het
omleidingskanaal Oelegem-Zandvliet. Min of meer centraal in het gebied stroomt de Kapelbeek richting de
zuidoostelijk gelegen Tappelbeek. Het antitankkanaal vertrekt vanaf het projectgebied richting Kapellen. Het
plangebied ligt volledig op het grondgebied van de gemeente Ranst.
5
EMMOSS, 2007, Emissiemodel voor spoorverkeer en scheepvaart in Vlaanderen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
40/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Het studiegebied omvat in eerste instantie het plangebied waar de directe effecten van ruimtebeslag zich
manifesteren. Verder zal het studiegebied uitgebreid worden om relevante verstoringseffecten op de ruimere
omgeving te kunnen inschatten. Omwille van mogelijke invloeden op ecologische verbindingen en netwerken
wordt het studiegebied verruimd met enkele aandachtsgebieden: ondermeer de Habitatrichlijngebieden ‘Bosen heidegebieden ten oosten van Antwerpen’ en ‘Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden,
moerassen en heide’, alsook de omliggende VEN-gebieden ‘De Schijnvallei’, ‘Het bos van Ranst’, ‘De Vallei
van de Molenbeek en Tappelbeek’ en ‘De Kleine Netevallei ten noorden van Lier’. Bijkomend wordt ook het
waterspaarbekken ‘Oelegem – Broechem’ aan de overzijde van het Albertkanaal in beschouwing genomen
gezien deze open waterplas van nationaal belang is als pleistergebied voor eenden. Binnen het studiegebied
zal in het bijzonder rekening worden gehouden met meer mobiele organismen, zoals vogels en vleermuizen.
3.5.2
Methodiek beschrijving referentiesituatie
Bij de beschrijving van de referentiesituatie wordt in de eerste plaats de aanwezige fauna en flora binnen het
plangebied onder de loep genomen. Nadien wordt de ecologische waarde van het plangebied in relatie
gebracht met de nabijgelegen natuur(beschermings-)gebieden. De natuurwaarde van deze natuurgebieden
zal kort worden besproken en het belang van de bestaande ecologische verbindingen en noodzakelijke
bufferfuncties zal worden toegelicht.
Voor de beschrijving en waardering van de vegetaties binnen het projectgebied wordt in eerste instantie
beroep gedaan op de Biologische Waarderingskaart (BWK) – versie 2.1, opgesteld door het Instituut voor
Natuur en Bosbouw (INBO). Deze vegetatiekartering werd door het studiebureau Econnection geactualiseerd
in het kader van de opmaak van de oude passende beoordeling voor de terreinen Zwaaikom Oelegem-Ranst
(maart 2008). Via een gericht terreinbezoek werden de aanwezige vegetatietypes en de voornaamste
plantensoorten in het projectgebied genoteerd.
de
Tijdens terreinbezoeken op 31/08/2010 en 06/09/2010 werd de BWK voor een 2 maal geactualiseerd.
Daarnaast werden ook faunawaarnemingen genoteerd (vogels, sprinkhanen, amfibieën, vlinders,
spinnen,C). Hierbij dient vermeld dat deze waarnemingen echter geen volledig beeld geven van de actuele
faunistische waarde van het gebied daar we niet beschikken over voorjaarsgegevens (mei/juni).
Voor de ruimere omgeving wordt een beschrijving gegeven van de aanwezige ecotopen en habitats evenals
de faunistische waarde. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bestaande gegevens:
•
(Geactualiseerde) Biologische waarderingskaart
•
Informatie van het Instituut voor Natuurbehoud
•
Bestaande informatie betreffende VEN, SBZ-H en SBZ-V
Gezien het voorliggend plan mogelijks een betekenisvolle impact op het nabijgelegen habitatrichtlijngebied
met zich meebrengt, wordt een passende beoordeling opgemaakt. Deze passende beoordeling beoordeelt
de effecten van het plan op de huidige situatie en gewenste situatie van het habitatrichtlijngebied ‘Bos- en
heidegebieden ten oosten van Antwerpen’.
De passende beoordeling is geïntegreerd in dit plan-MER (zie §4.7). Bij de beschrijving van de
referentiesituatie wordt er een korte algemene beschrijving gegeven van de betrokken speciale
beschermingszone (SBZ). Van het plangebied en de omgeving wordt vervolgens een detailbeschrijving
opgemaakt met vermelding van:
• de voorkomende beschermde habitats (bijlage I habitatrichtlijn);
• de aanwezige soorten van de habitatrichtlijn, zowel bijlage II als bijlage IV soorten;
• de ecologische netwerken van het plangebied, zowel deze tussen de verschillende SBZ of tussen
verschillende deelgebieden van een SBZ als tussen het SBZ en zijn omgeving.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
41/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
N.B. In 2008 is er reeds een passende beoordeling voor het gebied opgemaakt, de zgn ‘oude passende
beoordeling’ (zie bijlage). Deze passende beoordeling werd afgekeurd door ANB, waarbij aanvullend
onderzoek gevraagd werd om de passende beoordeling aan te vullen.Vele aspecten van deze oude
passende beoodeling zijn wat betreft de bespreking van de referentiesituatie nog steeds relevant – waar
nodig wordt er hiernaar verwezen.
Het studiegebied werd niet specifiek onderzocht voor fauna. Op basis van gekende monitoringsgegevens en
waarnemingen tijdens de inventarisaties zal de faunistische waarde van het plangebied kort worden
beschreven.
3.5.3
Aanwezige fauna en flora (excl. vleermuizen)
Eerst wordt er een eerste indicatie gegeven van de floristische waarde van het plangebied op basis van de
Biologische Waarderingskaart en de Habitatkaart. De Biologische Waarderingskaart werd door het
studiebureau Econnection geactualiseerd in het kader van de opmaak van de oude passende beoordeling
(maart 2008).
In 2010 werd het plangebied verder in detail geanalyseerd en ingedeeld in deelgebieden op basis van de
toen uitgevoerde terreininventarisatie. De aanwezige vegetatietypes en het huidig/voormalig gebruik van de
de
maal
percelen werden per deelgebied bepaald. De Biologische Waarderingskaart werd een 2
geactualiseerd.
3.5.3.1
Geactualiseerde Biologische Waarderingskaart (2008)
De Biologische Waarderingskaart – versie 2.1 wordt voorgesteld op Figuur 14.
N.B. Deze kaart wordt niet besproken maar enkel ter vergelijking voorgesteld ten opzichte van de eerste
geactualiseerde Biologische Waarderingskaart op basis van een terreininventarisatie in 2008 (Figuur 15).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
42/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 14: Biologische Waarderingskaart – versie 2.1
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
43/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 15: Geactualiseerde Biologische Waarderingskaart (2008)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
44/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
De in 2008 geactualiseerde Biologische waarderingskaart (zie bovenstaande figuur ) duidt een groot deel van
het plangebied en de ruime omgeving aan als ‘biologisch waardevol’ en ‘biologisch zeer waardevol’ of
complexen ervan. Vooral de natte zones begroeid met Essen-olmenbos, Elzen-essenbos, nitrofiel Elzenbos,
rietruigte en grote zeggenvegetaties in de vallei van de Kapelbeek worden als ‘biologisch zeer waardevol’
gewaardeerd, maar ook de natte ruigtegraslanden met kenmerken van moerasspirea-ruigte en
dotterbloemgrasland worden hoog gewaardeerd.
In de huidige toestand bedraagt de oppervlakte aan biologisch waardevolle tot zeer waardevolle ecotopen (w,
wz en z) binnen een straal van 1 km rond het plangebied 309,65 ha. Dit betekent ruim 40% van de totale
oppervlakte van het studiegebied binnen 1 km van het plangebied (738,87 ha).
Tabel 7: De oppervlakteverdeling voor de verschillende ecotooptypes volgens de geactualiseerde BWK binnen het
plangebied Zwaaikom -Ranst (opname januari 2008)
Ecotoop
Oppervlakte
BWK-code
BWK-waardering
(ha)
Eutrofe plas
0,33
aer
Zeer waardevol
Akker op zandige bodem
10,45
bs
Minder waardevol
Gemengd loofhout
3,57
gml
waardevol
Vochtig, licht bemest grasland met boomopslag
1,44
hc
Zeer waardevol
Natte moerasspirearuigte met struik- of
0,40
hfc
Zeer waardevol
0,05
hj
Complex van waardevolle en
boomopslag
Vochtig, licht bemest grasland gedomineerd door
russen
Soortenarm permanent cultuurgrasland +
zeer waardevolle elementen
4,39
hp + hx
Minder waardevol
8,00
hp+
Complex van waardevolle en
ingezaaide graslanden
Soortenarm permanent cultuurgrasland met
relicten van halfnatuurlijke graslanden
Verruigd grasland (met struik- of boomopslag)
zeer waardevolle elementen
2,85
hrb + hr + hr+
Complex van waardevolle en
zeer waardevolle elementen
Mesofiel hooiland
0,48
hu-
waardevol
Ruderale ruigte
0,03
ku
waardevol
Populierenaanplant op vochtige grond met
0,08
lhi
waardevol
3,62
mc + mr
Zeer waardevol
0,16
pms
Complex van waardevolle en
ruderale ondergroei
Verbossend (ruigte) rietland en grote
zeggenvegetaties
Naaldhoutaanplant met laag struikgewas
zeer waardevolle elementen
Zuur eikenbos
0,03
qs+
Zeer waardevol
Vochtig wilgenstruweel op voedselrijke bodem
0,17
sf
Zeer waardevol
Open bebouwing met tuin
0,40
un
Minder waardevol
weekendverblijf
0,51
uv
Minder waardevol
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
45/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Ecotoop
Oppervlakte
BWK-code
BWK-waardering
va + va+ + vf
Zeer waardevol
(ha)
elzenbroekbos
2,93
+ vm + vnOpen water (zwaaikom)
14,93
wat
Minder waardevol
wegenis
5,56
weg
Minder waardevol
Totaal
60,38
Omwille van het grote belang voor vogels werd de gehele Tappelbeekvallei op de BWK-kaarten
opgewaardeerd. Met uitsluiting van de noordoostelijke landbouwpercelen wordt het gebied tevens integraal
aangeduid als voor faunistisch voornaam gebied. Het gaat hier om broedvogels van rietkragen, moerassige
ruigten, moerasbossen en oude loofhoutbossen. Belangrijke soorten zijn Blauwborst, Roodborsttapuit,
IJsvogel (dit zijn 3 Rode Lijstsoorten van broedvogels in Vlaanderen) en verder ook Kleine karekiet,
Sprinkhaanrietzanger, Bosrietzanger, Rietgors, Sperwer, Boomvalk, Grote bonte specht, enz.
3.5.3.2
Geactualiseerde Biologische Waarderingskaart (2010)
Tijdens terreinbezoeken op 31/08/2010 en 06/09/2010 werden een gedetaileerde vegetatiekartering
de
uitgevoerd. Op basis van deze terreininventarisatie werd de BWK voor een 2 maal geactualiseerd.
Daarnaast werden ook faunawaarnemingen genoteerd (vogels, sprinkhanen, amfibieën, vlinders,
spinnen,C). Hierbij dient vermeld dat deze waarnemingen geen volledig beeld geven van de actuele
faunistische waarde van het gebied daar we niet beschikken over voorjaarsgegevens (mei/juni).
De geactualiseerde Biologische Waarderingskaart (2010) wordt voorgesteld op Figuur 16. Ook de
oppervlakteverdeling voor de verschillende ecotooptypes werd geupdated. De oppervlakteverdeling wordt
voorgesteld in Tabel 8.
Tabel 8: De oppervlakteverdeling voor de verschillende ecotooptypes volgens de geactualiseerde BWK binnen het
plangebied Zwaaikom -Ranst (opname augustus en september 2010)
Ecotoop
Oppervlakte
BWK-code
BWK-waardering
(ha)
Eutrofe plas
0,03
ae
Zeer waardevol
Recente, eutrofe plas
0,10
aer
Minder waardevol
Akker op zandige bodem
11,50
bs
Minder waardevol
Gemengd loofhout
3,57
gml
Waardevol
Vochtig, licht bemest grasland met boomopslag
2,17
hc + hc-
Zeer waardevol
Natte ruigte met Moerasspirea + Natte
4,57
hf + hf- +
Zeer waardevol
moerasspirearuigte met struik- of boomopslag +
hfb + hfc
Natte moerasspirearuigte met Moesdistel
Vochtig, licht bemest grasland gedomineerd door
0,20
hj
Waardevol
9,71
hp
Minder waardevol of complex
russen
Soortenarm permanent cultuurgrasland
van minder waardevolle en
waardevolle elementen
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
46/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Ecotoop
Oppervlakte
BWK-code
BWK-waardering
hp+
Complex van waardevolle en
(ha)
Soortenarm permanent cultuurgrasland met relicten
1,04
van halfnatuurlijke graslanden
zeer waardevolle elementen
Bomenrij of houtkant met dominantie van Els
1,15
kba + kha
Zeer Waardevol
Houtkant met dominantie van Populier
0,12
khp
Waardevol
Houtkant met dominantie van Wilg
0,48
khs
Zeer Waardevol
Ruderale ruigte
0,03
ku
Complex van waardevolle en
zeer waardevolle elementen
Opgehoogd terrein
0,12
kz
Waardevol
Populierenaanplant op vochtige grond met ruderale
0,25
lhi
Waardevol
0,80
mr
Zeer waardevol
Naaldhoutaanplant met laag struikgewas
0,16
pms
Waardevol
Zuur eikenbos
0,03
qs+
Zeer waardevol
Vochtig wilgenstruweel op voedselrijke bodem
2,86
sf
Waardevol tot zeer waardevol
Opslag van allerlei aard (vaak op sterk gestoorde
0,66
sz
Waardevol
Open bebouwing met tuin
0,40
un
Minder waardevol
Weekendverblijf
0,51
uv
Minder waardevol
Elzenbroekbos
3,07
va + va+ +
Zeer waardevol
ondergroei
Verbossend (ruigte) rietland en grote
zeggenvegetaties
gronden)
va- + vf +
vm
Open water (zwaaikom)
14,93
wat
Minder waardevol
wegenis
1,91
weg
Minder waardevol
Totaal
60,37
Op basis van de aanwezige vegetatietypes en het huidig/voormalig gebruik van de percelen kunnen we het
plangebied indelen in 4 deelgebieden:
1.
2.
3.
4.
De landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg naar de zwaaikom
(Zandhovensteenweg).
De landbouwgronden en soortenrijke graslanden ten westen van de zwaaikom.
De landbouwgronden, voormalig akkerland en soortenrijke graslanden ten oosten van de zwaaikom.
Elzenbos met riet- en grote zeggenvegetaties in het valleitje van de Kapelbeek, ten noorden van de
zwaaikom.
Vervolgens worden ook de natuurwaarde van twee zones binnen het plangebied besproken die niet onder
één van de vier deelgebieden vallen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
47/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 16 : Geactualiseerde Biologische Waarderingskaart (2010) met indeling van het plangebied in 4 deelgebieden
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
48/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Deelgebied 1: landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg naar de zwaaikom
(Zandhovensteenweg)
BWK-actualisatie:
Een deel van de grote akker (bs) wordt momenteel gebruikt als paardenweide en is als hp gekarteerd.
Met uitzondering van de snelwegberm (gml), bestaat deelgebied 1 volledig uit landbouwgronden (momenteel
in gebruik).
Deelgebied 2: landbouwgronden en soortenrijke graslanden ten westen van de zwaaikom
BWK-actualisatie:
Met uitzondering van de twee soortenarme cultuurgraslanden (hp), bestaat deelgebied 2 zo goed als volledig
uit zeer waardevolle verboste/verruigde soortenrijke graslanden en dotterbloemgraslanden. Ten noordoosten
van het soortenarm cultuurgrasland komt nog een voormalige poel voor (momenteel verland). Deze poel,
alsook het natte soortenrijke graslandje rondom de poel wordt als waardevol tot zeer waardevol beoordeeld.
Gedetailleerde bespreking per vegetatietype:
De dominante/frequente aanwezigheid van grassen, kruipende boterbloem, perzikkruid en ridderzuring in de
twee soortenarme cultuurgraslanden (hp) wijst erop dat deze twee vochtige weiden, ofwel in het verleden
overbemest geweest zijn, ofwel nog steeds worden (over)bemest. De occasionele aanwezigheid van meer
interessante plantensoorten als gewone rolklaver, kale jonker, grote kattenstaart, kantig hertshooi en
biggenkruid geeft aan dat dit grasland nog relicten van soortenrijk grasland bevat. Dit wordt bevestigd door
de BWK-code hp+ die door de medewerkers van het INBO gegeven is aan dit perceel. Dit toont aan dat het
in het recente verleden soortenrijker moet geweest zijn en/of dat bovenvermelde waardevolle soorten over
grotere oppervlakte voorkwamen in dit grasland.
Ter hoogte van de voormalige poel en het nat soortenrijk graslandje eromheen komen nog biologisch
waardevolle plantenrelicten voor van natte soortenrijke graslanden, met name: gewone waterbies, valse
voszegge, vergeet-mij-nietje, wolfspoot, lidrus, kale jonker, ruige zegge, veldlathyrus, gele lis,
moerasrolklaver en grote kattenstaart.
Op deze natte plek werd een kustsprinkhaan waargenomen. Deze soort is opgenomen in de Rode Lijst
(Decleer et al., 2000), onder de categorie ‘zeldzaam’. Aangezien de soort sindsdien op vele plaatsen in het
binnenland is aangetroffen, en zich plaatselijk lijkt uit te breiden, wordt de soort beter als ‘momenteel niet
bedreigd’ beschouwd. Ook in twee aanpalende percelen is kustsprinkhaan waargenomen.
Centraal in deelgebied 2 komt een zeer waardevol complex voor van moerasspirearuigte (hf), eutrofe plassen
(ae – ook grachtjes), vochtig wilgenstruweel (sf) en elzenbosjes (kha). Op de vorige BWK werd deze zone
nog aangeduid als hp+ (soortenrijk permanent cultuurgrasland met relicten van halnatuurlijke graslanden).
Momenteel is dit natte hooiland (dat naar alle waarschijnlijkheid nooit overbemest en intensief bewerkt is
geweest) aan het verruigen. Het ontwikkelt tot een biologisch zeer waardevolle, natte bloemrijke ruigte van
het type moerasspirea-ruigte. Her en der treedt verbossing op. Andere typische soorten van het
moerasspirea-verbond die tijdens het terreinbezoek occasioneel/frequent (al naargelang de locatie) werden
waargenomen zijn: harig wilgenroosje, koninginnekruid gewone engelwortel, gele lis, moesdistel, heelblaadje,
bosbies, grote kattenstaart, zeegroene rus, lidrus en wolfspoot.
De zuidelijke zone van deelgebied 2 is volgens de BWK een dotterbloemhooiland (hc). Wij stelden in elk
geval vast dat er veel kwel optreedt en dat er plaatselijk nog kenmerkende soorten van dottergraslanden
domineren, met name veldrus, tweerijige zegge en bosbies. Het grasland is momenteel (sterk) aan het
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
49/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
verruigen, met riet(kragen), grote zeggenvegetaties en andere ruigtevegetaties met volgende typische
plantensoorten: koninginnekruid, riet, harig wilgenroosje, watermunt, zeegroene rus, engelwortel, heelblaadje
en lisdodde. Tevens is er een flinke populatie van de zeldzame moerasmelkdistel aanwezig. Deze bijzondere
soort komt slechts zeer zeldzaam voor in België (opgenomen in de Rode Lijst Vlaanderen als ‘zeldzaam’).
Moerasmelkdistel is een karakteristieke soort voor natte, voedselrijke, kalkhoudende, zoete tot brakke grond.
Tabel 9: Faunawaarnemingen in deelgebied 2: landbouwgronden en soortenrijke graslanden ten westen van de
zwaaikom
Soort
Aantal
Locatie
Wetenschappelijke naam
Nederlandse naam
Conocephalus discolor
Zuidelijk Spitskopje
1
vochtig soortenarm cultuurgrasland
Chorthippus parallelus
Krasser
1
vochtig soortenarm cultuurgrasland
Polyommatus icarus
Icarusblauwtje
1
vochtig soortenarm cultuurgrasland
Aeshna mixta
Paardenbijter
1
vochtig soortenarm cultuurgrasland
Aeshna cyanea
Blauwe Glazenmaker
1
voormalige poel en nat soortenrijk graslandje
Chorthippus albomarginatus
Kustsprinkhaan
1
voormalige poel en nat soortenrijk graslandje
Phaneroptera falcata
Sikkelsprinkhaan
3
complex van moerasspirearuigte, wilgenstruweel
en elzenbosjes .
Tetrix subulata
Zeggendoorntje
1
complex van moerasspirearuigte, wilgenstruweel
en elzenbosjes.
Chorthippus albomarginatus
Kustsprinkhaan
1
complex van moerasspirearuigte, wilgenstruweel
en elzenbosjes.
Coccinella septempunctata
Zevenstippelig
2
Lieveheersbeestje
Araschnia levana
Landkaartje
complex van moerasspirearuigte, wilgenstruweel
en elzenbosjes.
1
complex van moerasspirearuigte, wilgenstruweel
en elzenbosjes.
Pieris rapae
Klein koolwitje
2
complex van moerasspirearuigte, wilgenstruweel
en elzenbosjes.
Buteo buteo
Buizerd
2
complex van moerasspirearuigte, wilgenstruweel
en elzenbosjes.
Araneus quadratus
Viervlekwielwebspin
1
complex van moerasspirearuigte, wilgenstruweel
en elzenbosjes.
Chorthippus albomarginatus
Kustsprinkhaan
1
natte ruigte (voormalig hc)
Chorthippus parallelus
Krasser
2
natte ruigte (voormalig hc)
Tettigonia viridissima
Grote Groene
1
natte ruigte (voormalig hc)
Sabelsprinkhaan
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
50/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Deelgebied 3: landbouwgronden, voormalig akkerland en soortenrijke graslanden ten oosten van de
zwaaikom
BWK-actualisatie:
Deelgebied 3 bestaat uit een mozaïek van uiteenlopende grondgebruiken en daaruit voortvloeiende
vegetatietypes, met name een maïsakker, een ingezaaid wildbeheerakkertje, loofhoutopslag en
wilgenstruweel, een relatief soortenarme paardenweide met een natte soortenrijke zone in de oostelijke hoek,
en een braakliggend perceel (voormalige akker) – door de INBO-karteerders als hr (verruigd grasland)
gekarteerd - dat aan het verruigen is tot een biologisch zeer waardevolle natte moerasspirearuigte.
Gedetailleerde bespreking per vegetatietype:
Het meest noordelijk grasland betreft een biologisch zeer waardevolle natte moerasspirearuigte met
Moesdistel (hfc). Andere plantensoortensoorten die hier frequent voorkomen zijn harig wilgenroosje, gewone
engelwortel en koninginnekruid. Occasioneel komen hier moesdistel en de zeldzame moerasmelkdistel voor.
Op basis van de topokaart betreft het voormalig akkerland.
De snelle kolonisatie door interessante plantensoorten wijst er op dat de bodemomstandigheden geschikt zijn
(geschikte hydrologie en / of bodemtrofie).
Net ten zuiden van deze soortenrijke ruigte (hfc) ligt een wildbeheerakkertje van maïs, zonnebloemen waarin
veel akkerdistel, koninginnekruid, speerdistel,Copduiken.
Belangrijke kanttekening: in de akker zien we een spontane ontwikkeling van koninginnekruid. Dit wijst
opnieuw op de goede potenties voor ontwikkeling van soortenrijke ruigtes. Snelle kolonisatie vindt ook plaats
doordat in de nabije omgeving nog relictpopulaties van deze plantensoort aanwezig zijn (verspreiding via de
wind).
De paardenweide in het zuiden van deelgebied 3 wordt aangeduid als een soortenarm permanent
cultuurgrasland (hp). Hier komen verschillende storingssoorten voor die typisch zijn voor voedselrijke
gronden, ondermeer ridderzuring (dominant), brandnetel, pitrus, krulzuring, kruipende boterbloem en
akkerdistel.
De oostelijke hoek van de paardenweide (grenzend aan het SBZ-H) is opvallend soortenrijker en natter. Hier
is duidelijk kwelinvloed aanwezig en dit vertaalt zich naar de aanwezige plantensoorten (complex van hp* + hj
+ hc-): litrus, wolfspoot, harig wilgenroosje, koninginnekruid, kale jonker, grote wederik, kattenstaart,
penningkruid en pitrus. Achter de prikkeldraad komt een rietvegetatie voor (mr).
In de uiterste zuidelijke hoek van de paardenweide, voorbij de prikkeldraad, ligt een klein waardevol nat
graslandje dat wordt gedomineerd door russen en rietvegetatie.
Ook het veldwegje tussen de maïsakker en de paardenweide geeft duidelijk aan dat dit een vochtig gebied is
dat onder invloed staat van kwel. Verschillende typische vochtminnende planten komen hier samen voor:
pitrus, koninginnekruid, heelblaadje, grote wederik, harig wilgenroosje, watermunt, moesdistel, watermuur, en
engelwortel. Er is opslag van wilg.
Plaatselijk is er dan weer een dichte vegetatie van Adelaarsvaren aanwezig.
In de berm van het veldwegje werd tevens Wilde bertram waargenomen. Deze soort is vrij zeldzaam in
België, maar komt nog wel vrij algemeen voor in de Kempen. De soort die gevoelig is voor bemestingen kan
hier als een relict beschouwd worden.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
51/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tussen de maïsakker en het SBZ-H komt eveneens een opvallend natte zone voor met enkele typische
plantensoorten met een natte standplaats: watermunt, wolfspoot, knikkend tandzaad en zwart tandzaad.
Tabel 10: Faunawaarnemingen in deelgebied 3: landbouwgronden, voormalig akkerland en soortenrijke graslanden ten
oosten van de zwaaikom
Soort
Wetenschappelijke naam
Nederlandse naam
Phaneroptera falcata
Sikkelsprinkhaan
Aantal
Locatie
6
moerasspirearuigte met Moesdistel (voormalig
akker)
Conocephalus discolor
Zuidelijk Spitskopje
1
moerasspirearuigte met Moesdistel (voormalig
akker)
Coccinella septempunctata
Zevenstippelig
4
Lieveheersbeestje
Harmonia axyridis
Veelkleurig Aziatisch
akker)
1
Lieveheersbeestje
Lestes viridis
Houtpantserjuffer
moerasspirearuigte met Moesdistel (voormalig
moerasspirearuigte met Moesdistel (voormalig
akker)
1
moerasspirearuigte met Moesdistel (voormalig
akker)
Argiope bruennichi
Wespenspin
1
moerasspirearuigte met Moesdistel (voormalig
akker)
Scutellaria galericulata
Blauw glidkruid
1
moerasspirearuigte met Moesdistel (voormalig
akker)
Pholidoptera griseoaptera
Bramensprinkhaan
20
wildbeheerakker
Tettigonia viridissima
Grote Groene
1
wildbeheerakker
Sabelsprinkhaan
Falco tinnunculus
Torenvalk
1
natte soortenrijke zone in paardenweide
Rana temporaria
Bruine Kikker
1
natte soortenrijke zone in paardenweide
Chorthippus parallelus
Krasser
10
natte soortenrijke zone in paardenweide
Conocephalus dorsalis
Gewoon Spitskopje
20
natte soortenrijke zone in paardenweide
Tetrix subulata
Zeggendoorntje
1
natte soortenrijke zone in paardenweide
Pieris napi
Klein geaderd witje
1
natte soortenrijke zone in paardenweide
Vanessa cardui
Distelvlinder
1
natte soortenrijke zone in paardenweide
Argiope bruennichi
Wespenspin
1
natte soortenrijke zone in paardenweide
Chorthippus brunneus
Bruine Sprinkhaan
1
veldwegje tussen maïsakker en paardenweide
Lycaena phlaeas
Kleine vuurvlinder
1
veldwegje tussen maïsakker en paardenweide
Sympetrum striolatum
Bruinrode Heidelibel
1
veldwegje tussen maïsakker en paardenweide
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
52/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Soort
Aantal
Locatie
Sympetrum sanguineum
Bloedrode Heidelibel
3
rand SBZ-H
Sericomyia silentis
Gele Veenzweefvlieg
1
rand SBZ-H
Myathropa florea
Doodskopzweefvlieg
1
rand SBZ-H
Vespa crabro
Hoornaar
1
rand SBZ-H
Pararge aegeria
Bont zandoogje
1
rand SBZ-H
Aeshna mixta
Paardenbijter
5
rand SBZ-H
Deelgebied 4: elzenbos met riet- en grote zeggenvegetaties in het valleitje van de Kapelbeek, ten
noorden van de zwaaikom
BWK-actualisatie:
Ten noorden van de zwaaikom ligt een biologisch zeer waardevol elzenbroekbos met fragmenten van (al dan
niet verboste) riet- en grote zeggenvegetaties. Bepaalde zones binnen het elzenbroek, bijvoorbeeld meer
recente opslag van hazelaar en wilg (sf), zijn nog niet zo goed ontwikkeld en werden bij de BWK-actualisatie
daarom aangeduid als ‘va-‘.
Gedetailleerde bespreking per vegetatietype:
Net ten oosten van het verlaten weekendverblijf ligt een biologisch zeer waardevolle grote
zeggengemeenschap die momenteel sterk aan het verbossen is met boswilg en elzen (mc + sf). De
zeggenvegetatie is wel nog aanwezig in de ondergroei.
Verspreid tussen de elzenbroekbossen liggen enkele zeer waardevolle rietvegetaties met ondermeer
heelblaadje, koninginnekruid, watermunt, wolfspoot, kattenstaart en tandzaad aan de oevers. Op enkele
plaatsen is de rietvegetatie aan het verbossen met ondermeer opschietende boswilg en zwarte els.
Zoals reeds vermeld kunnen bepaalde zones binnen het elzenbroekbos (va) nog niet aangeduid worden als
een ‘volwaardig’ elzenbroekbos. Plantensoorten zoals hazelaar, spaanse aak, sporkehout, meidoorn, braam,
wilg in de struiklaag geven aan dat het hier eerder gaat om een jonger elzenbroekbos in ontwikkeling. We
kunnen we er wel vanuit gaan dat, via natuurlijke successie, de volledige zone ten noorden van de zwaaikom
op termijn een goed ontwikkeld elzenbroekbos wordt.
Vermeldenswaardig: in de natte ruigte nabij de E34, op de rand met het elzenbroekbos werd eveneens de
zeldzame moerasmelkdistel waargenomen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
53/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 11: Faunawaarnemingen in deelgebied 4: elzenbos met riet- en grote zeggenvegetaties in het valleitje van de
Kapelbeek, ten noorden van de zwaaikom
Soort
Aantal
Wetenschappelijke naam
Nederlandse naam
Tetrix subulata
Zeggendoorntje
1
Tetrix undulata
Gewoon Doorntje
1
Pholidoptera griseoaptera
Bramensprinkhaan
10
Rana temporaria
Bruine Kikker
3
Vanessa atalanta
Atalanta
1
Aeshna cyanea
Blauwe Glazenmaker
1
Ten slotte beschrijven we kort de natuurwaarde van twee zones binnen het plangebied die niet onder één
van de vier deelgebieden werden besproken, met name de wegberm rond de zwaaikom en het verlaten
weekendverblijf met vijver.
Wegberm rond de zwaaikom
De wegberm aan de westelijke zijde van de zwaaikom wordt gekarteerd als een biologisch minder waardevol
soortenarm cultuurgrasland. Het is een grazige vegetatie met slechts hier en daar beperkte aanwezigheid
van kruiden als duizendblad, smalle weegbree, knoopkruid, akkerdistel en vogelwikke.
De wegberm aan de oostelijke zijde van de zwaaikom is soortenrijker met hier en daar aanwezigheid van
interessante soorten, zoals knoopkruid, wilde peen, rode klaver, glanshaver, margriet en veldlathyrus. Dit
indiceert dat het hier een (matig tot zwak ontwikkeld) glanshavergrasland (hu-) betreft. Naast de genoemde
soorten zijn ook volgende minder typische plantensoorten waargenomen: vogelwikke, akkerdistel, smalle
weegbree, duizendblad, sint-janskruid, krulzuring, kamille.
Tabel 12: Faunawaarnemingen aan de wegberm van de zwaaikom
Soort
Aantal
Wetenschappelijke naam
Nederlandse naam
Lycaena phlaeas
Kleine vuurvlinder
1
Pieris rapae
Klein koolwitje
1
Chorthippus biguttulus
Ratelaar
1
Pholidoptera griseoaptera
Bramensprinkhaan
2
Conocephalus discolor
Zuidelijk Spitskopje
5
Coenonympha pamphilus
Hooibeestje
1
Verlaten weekendverblijf met vijver
Langsheen de oever van de verlaten visvijver vinden we een mix van ‘storingsoorten’ enerzijds (akkerdistel,
ruige zegge, klit, teunisbloem, kruldistel, cichorei, speerdistel) en typische plantensoorten van moerassige
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
54/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
situaties anderzijds (harig wilgenroosje, lisdodde, heelblaadje, bosbies en bitterzoet). In het water komt de
waterplant gedoornd hoornblad frequent voor.
In de vijver zelf zitten grote karperachtigen, hetgeen nefast is voor de ontwikkeling van salamander en
libellen. Niettegenstaande noteerden we hier onderstaande faunawaarnemingen.
Tabel 13: Faunawaarnemingen aan het verlaten weekendverblijf met vijver
Soort
Aantal
Wetenschappelijke naam
Nederlandse naam
Erythromma viridulum
Kleine Roodoogjuffer
5
Aeshna mixta
Paardenbijter
1
Aeshna cyanea
Blauwe Glazenmaker
1
Lestes viridis
Houtpantserjuffer
10
Ischnura elegans
Lantaarntje
1
Sympetrum sanguineum
Bloedrode Heidelibel
1
Xylota sylvarum
Grote Gouden Bladloper
1
Pholidoptera griseoaptera
Bramensprinkhaan
10
Conclusie
Binnen het gebied zijn verschillende percelen aanwezig met belangrijke intrinsieke waarde: waardevolle
vegetaties als dotterbloemgraslanden (hc), moerasspirearuigte (hf), rietland (mr), grote zeggenvegetaties
(mc), elzenbroekbos (va). De vervangbaarheid van grondwaterafhankelijke vegetaties is gering omwille van
de zeer locatiespecifieke hydrologische condities, in het bijzonder in deelgebied 2 en 4.
Het plangebied vormt een onderdeel van zeer waardevolle vliegroute en foerageergebied voor vleermuizen
(zie paragraaf 3.5.5). In het bijzonder zijn wederom de broekbossen tussen de zwaaikom en E34 hier van
belang (cf. deelgebied 4).
Het oostelijke deel van het plangebied vormt een belangrijke bufferzone naar het Habitatrichtlijngebied toe.
3.5.3.3
Habitatkaart
De Habitatkaart geeft voor de meeste habitattypen van de Bijlage I van de Habitatrichtlijn een indicatie van
hun voorkomen; zowel binnen als buiten de speciale beschermingszones. De Habitatkaart die voor het
plangebied is opgemaakt is gebaseerd op de geactualiseerde BWK van 2010 (zie Figuur 17).
Op deze kaart zijn eveneens regionaal belangrijke biotopen aangeduid. Dit zijn biotopen die naar biologische
waarden en belang voor de biodiversiteit vergelijkbaar met habitats, maar op Europees niveau minder
bedreigd zijn. Daarenboven zijn ze opgenomen in de Natuurtypen van Vlaanderen en/of in de BWKkarteringseenheden. Deze biotopen genieten tevens een Vlaamse bescherming in uitvoering van het Natuuren/of Bosdecreet.
Uit de achterliggende gegevens van de habitatkaart kan afgeleid worden dat, hoewel het eigenlijke gebied
Zwaaikom Ranst niet als Natura 2000-gebied werd aangemeld, er toch een aantal voorname habitattypes
voor van de Europese Habitatrichtlijn voorkomen. Tabel 14 geeft een overzicht van de gekarteerde habitats.
Van de aanwezige beschermde habitats wordt het grootste aandeel ingenomen door voedselrijke
zoomvormende ruigten (6430,rbbhf), regionaal belangrijk biotoop moerasbos van breedbladige wilgen (rbbsf)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
55/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
en regionaal belangrijk biotoop dotterbloemgrasland (rbbhc). Alluviale bossen (91E0) nemen ca. 1 ha in. Dit
habitattype is aangeduid als een prioritair habitat en komt ook voor op de aangrenzende percelen langsheen
de Tappelbeek. Deze percelen zijn opgenomen in het habitatrichtlijngebied ‘Bos- en heidegebieden ten
oosten van Antwerpen (gebiedscode BE 2100017 – deelgebied Bevaardbrugse bossen)’.
Tabel 14: Habitats aanwezig binnen het plangebied
Habitat
Omschrijving
6430, rbbhf
voedselrijke zoomvormende ruigten
6430u, rbbhf
voedselrijke zoomvormende ruigten
9120
Atlantische zuurminnende beukenbossen met Ilex en soms ook Taxus in de ondergroei
91E0
bossen op alluviale grond met Alnion glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae,
Salicion albae)
91E0_va
beekbegeleidend bos met essen en olmen
91E0_vm;
Mesotroof elzenbroekbos
91E0u_va
Niet goed ontwikkeld alluviaal broekbos
gh
geen habitattype uit de Habitatrichtlijn
gh_ha
geen habitattype uit de Habitatrichtlijn; struisgrasvegetatie op zure bodem - potentieel habitat
rbbhc
regionaal belangrijk biotoop dotterbloemgrasland
rbbmr
regionaal belangrijk biotoop rietland en andere Phragmition-vegetaties
rbbsf
regionaal belangrijk biotoop moerasbos van breedbladige wilgen
Onderstaand wordt de inname van Europese habitattypes en regionaal belangrijke biotopen binnen het
projectgebied visueel weergegeven, alsook een detail van de indeling van habitatkaart volgens de
habitatcodes: HAB1 en HAB2. In het linkerdeel van onderstaande figuur worden de habitats verbeeld die
ofwel de volledige zone (90-100%) innemen ofwel waarbij het habitat 50-90 % van de zone inneemt (HAB1).
Het rechterdeel verbeeldt dan op zijn beurt HAB2, wat inhoudt dat 10-50% van de zone door het habitat is
ingenomen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
56/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 17: Habitatkaart o.b.v. geactualiseerde Biologische Waarderingskaart (2010)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
57/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.5.4
Beschrijving SBZ6
In 1996 werd een eerste reeks van speciale beschermingszones als Habitatrichtlijngebied aangeduid. In
2001 werd een herziening en uitbreiding van de afgebakende Habitatrichtlijngebieden door de Vlaamse
regering goedgekeurd. Ook het Habitatrichtlijngebied ‘Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen’,
werd uitgebreid tot een totale oppervlakte, alle deelgebieden samen van 5240 ha gelegen in de gemeenten
Ranst, Zandhoven, Malle, Zoersel, Wechelderzande, Lille, Gierle, Vosselaar en Schilde (provincie
Antwerpen), opgenomen. De Bevaardbrugse bossen langs de Tappelbeek werden in 2001 aangewezen. Het
projectgebied ligt niet in deze speciale beschermingszone. In de onmiddellijke omgeving en aansluitend
ervan liggen wel verschillende deelgebieden van deze SBZ.
Het Habitatrichtlijngebied bestaat uit een veertiental deelgebieden. Het gebied werd aangewezen als
Habitatrichtlijngebied omwille van het voorkomen van de volgende habitats en soorten:
Tabel 15: Habitats, vissen en planten binnen Habitatrichtlijngebied ‘Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen’
Habitats
2330
Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen
3110
Mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten met amfibische vegetatie: Lobelia,
Littorellia en Isoëtes
3130
Oligotrofe wateren van het Middeneuropese en peri-alpiene gebied met Littorella- of Isoëtes-vegetatie of
met eenjarige vegetatie op drooggevallen oevers (Nanocyperetalia)
4010
Noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix
4030
Droge heide (alle subtypen)
6410
Grasland met Molinia op kalkhoudende bodem en kleibodem (Eu-Molinion)
9120
Beukenbossen van het type met Ilex- en Taxus-soorten, rijk aan epifyten
9190
Oude zuurminnende bossen met Quercus robur op zandvlakten
91E0 (+)
Alluviale bossen met Alnion glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion
albae) (prioritair te beschermen habitat)
Vissen
1149
Cobitis taenia
Kleine modderkruiper
1163
Cottus gobia
Rivierdonderpad
1096
Lampetra planeri
Beekprik
1393
Drepanocladus vernicosus
Geel schorpioenmos
1831
Luronium natans
Drijvende waterweegbree
Planten
6
Bron: Passende Beoordeling zwaaikom Oelegem-Ranst, Econnection i.o.v. NV De Scheepvaart, 2008.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
59/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 18: Situering Habitatrichtlijngebieden (bron MBP Ranst)
3.5.4.1
Korte beschrijving van de in het Habitatrichtlijngebied voorkomende habitats volgens de
Habitatrichtlijn (naar IN, habitatfiches 2003)
2330 Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen
In het binnenland kunnen landduinen ontstaan op arme kalkarme tot kalkloze, zure zandbodems als gevolg
van zandverstuiving door allerlei verstoringen (overbegrazing, brand, overbetreding) of door sedimentatie
van zand in de onmiddellijke omgeving van grote rivieren, waarbij rivierduinen ontstaan. Dit habitat betreft
zowel instabiele landduinen met actieve zandverstuivingen als gestabiliseerde duinen.
De begroeiing op stuifzanden ontwikkelt zich langzaam langs diverse successiestadia. De vastlegging van
de stuifzanden wordt ingeleid door draadvormige groen- en blauwwieren. Na verloop van tijd ontstaat een ijle
begroeiing van hoofdzakelijk grasachtige vaatplanten met eventueel enkele mossen. In dit extreem milieu
komt slechts een gering aantal hogere plantensoorten voor.
Landduinen zijn met een oppervlakte van circa 2.000 à 4.000 ha zeer zeldzaam in Vlaanderen. Het
overgrote deel ervan is bebost met naaldhout. De meest uitgestrekte stuifduinformaties liggen in de grote
reservaten en de militaire domeinen in de Antwerpse en Limburgse Kempen.
Bedreigingen worden gevormd door atmosferische deposities, betreding, gebrek aan winddynamiek,
bebossing of spontane verbossing. Herstel is mogelijk door kappen, uitgraven van de stronken en
verwijderen van de humuslaag. De potenties zijn afhankelijk van de oppervlakte van gemakkelijk verstuifbare
zandbodems en van de hoeveelheid atmosferische deposities.
Dit habitattype komt niet direct in de onmiddellijke omgeving van het projectgebied voor.
3110 Mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten met amfibische vegetatie:
Lobelia, Littorellia en Isoëtes
Dit habitat omvat laagblijvende pioniersvegetaties van voedselarme wateren. Ze groeien op minerale
bodems, zowel in ondiep water als in de oeverzone van diepere wateren. Onder optimale omstandigheden
kunnen deze pioniersgemeenschappen lang stand houden, bijvoorbeeld in grote vennen waar voldoende
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
60/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
windwerking mogelijk is. Veel groeiplaatsen ontstonden na uitvening van oude, verlande vennen. De best
ontwikkelde typen komen voor in vensystemen met geringe kwel en grote schommelingen van het venpeil.
Dit habitat komt ook voor in oppervlakkige uitgravingen die tot aan de grondwatertafel reiken, daar waar het
substraat zwak lemig is.
Veel typische plantensoorten zijn zeer zeldzaam en in Vlaanderen bedreigd met uitsterven, zodat dit habitat
prioritair is voor het natuurbehoud.
Bedreigingen zijn ontginning van heidevelden en verdroging, verzuring, verruiging en eutrofïering.
Herstel is mogelijk door het schonen en uitbaggeren van ondiep water waar in het verleden Littorelleteabegroeiingen voorkwamen. In goed gebufferde gebieden kan via natuurtechnische milieubouw opnieuw
geschikt milieu gecreëerd worden waarbij opnieuw pioniersituaties ontstaan op een minerale bodem. Er
moet voldoende buffering tegen verzuring gegarandeerd zijn. Indien de venrand bebost is kan door
ontbossing de wateronttrekking (en het watertekort) tegengaan worden en kan zo eveneens de belangrijke
inwerking van de wind terug toegelaten worden.
Dit habitattype komt niet in de onmiddellijke omgeving van het projectgebied voor.
3130 Oligotrofe wateren van het Middeneuropese en peri-alpiene gebied met Littorella- of Isoëtesvegetatie of met eenjarige vegetatie op drooggevallen oevers (Nanocyperetalia)
De habitatrichtlijn verwijst naar een mid-europese tot peri-alpiene verspreiding, maar plaatst het habitat
eveneens in België. Het betreft vegetaties in en rond mesotrofe waters en pioniersgemeenschappen op
oevers van vijvers en andere nutriëntenarme standplaatsen op natte bodems, zowel in heiden, duinvalleien
als bosranden.
Oeverkruidvegetaties zijn uiterst zeldzaam in heel Vlaanderen. Ze komen hoofdzakelijk voor in de Kempen
maar ook in de leemstreek en de zandleemstreek.
Een groot deel van deze vegetaties ging verloren door ontginning van heidevelden en verdroging. Verder
zijn deze vegetaties zeer gevoelig voor eutrofiëring en verzuring.
Herstel is mogelijk door het schonen en uitbaggeren van ondiep water waar in het verleden Littorelleteabegroeiingen voorkwamen. Indien de venrand bebost is kan door ontbossing de wateronttrekking (en het
watertekort) tegengaan worden en kan zo eveneens de belangrijke inwerking van de wind terug toegelaten
worden.
Dit habitattype komt niet in de onmiddellijke omgeving van het projectgebied voor.
4010 Noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix (dopheide)
Vochtige heide bestaat uit dwergstruikvegetaties met Dopheide in vochtige of natte voedselarme zand- of
zandleembodems, vaak met een goed ontwikkelde moslaag met diverse soorten veenmossen en
levermossen.
Natte heide is een verzameling van een groot aantal verschillende vegetatietypen die meestal in complex
voorkomen en waarvan de soortensamenstelling in belangrijke mate bepaald wordt door het plaatselijk
heersende grondwaterregime en door het beheer. De vegetaties zijn grondwaterafhankelijk en de
grondwaterstanden mogen niet te sterk wisselen. De laagste grondwaterstand is cruciaal (max. 50 cm onder
het maaiveld).
Gemeenschappen van natte heide zijn doorgaans soortenrijker dan die van droge heide. De soortenrijkdom
neemt meestal toe met de ouderdom van de vegetatie.
Natte heidevegetaties zijn uiterst zeldzaam. De oppervlakte bedraagt naar schatting nog 1.000-1.500 ha,
voornamelijk in de Antwerpse en Limburgse Kempen.
Veel vochtige heidevegetaties zijn geëvolueerd naar soortenarme graslanden, gedomineerd door
Pijpestrootje. De belangrijkste oorzaken zijn eutrofiëring en verzuring door atmosferische deposities en
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
61/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
verdroging door een sterke grondwaterdaling. Bij achterstallig beheer of verlaging van de grondwatertafel
treedt een verbossing op naar Eiken-berkenbos of struweelvorming met Gagel. Natte heide is eveneens zeer
kwetsbaar voor betreding.
Herstel van verzuurde heidebodems is mogelijk door maaien of diep plaggen van vergraste heidevegetaties
in combinatie met hydrologische maatregelen. Hierbij dient zwak gebufferd grondwater aanwezig te zijn dat
tot in de wortelzone kan doordringen.
Dit habitattype komt niet in de onmiddellijke omgeving van het projectgebied voor.
4030 Droge heide (alle subtypen)
Droge heidevegetaties bestaan uit formaties van altijdgroene dwergstruiken, gedomineerd door Struikhei. De
aspectbepalende laag is vaak niet hoger dan 1 m. Plaatselijk kunnen dennen of struweel aanwezig zijn. In
deze half-natuurlijke vegetaties spelen mossen en korstmossen een belangrijke rol.
Ze komen voor op droge, zure voedselarme zandgronden met een goed ontwikkeld podzolprofiel,
gekenmerkt door een donkere sterk humeuze A1-horizont met daaronder een askleurige, uitgeloogde A2horizont, gevolgd door een donker gekleurde, vaak verkitte inspoelingshorizont waarin ijzer, aluminium en/of
organische stof zijn geaccumuleerd, soms ook op iets voedselrijkere bodems zoals lemige zanden. De
afbraak van het bodemmateriaal verloopt traag, waardoor een humuslaag gevormd wordt. Heidevegetaties
komen alleen voor bij een koel, gematigd klimaat met een hoge luchtvochtigheid gedurende het grootste
deel van het jaar. De vegetatie is gevarieerder naarmate de bodem beter gebufferd is tegen verzuring.
Dit habitattype komt niet in de onmiddellijke omgeving van het projectgebied voor.
6410 Grasland met Molinia op kalkhoudende bodem en kleibodem (Eu-Molinion)
Tot dit habitat behoren de zogenaamde Blauwgraslanden. Dit zijn onbemeste, één keer per jaar gehooide
graslanden die 's winters plas-dras staan en 's zomers enigszins uitdrogen. Ze danken hun naam aan de
aspectbepalende blauwe kleur van een aantal soorten zoals Blauwe knoop, Vleugeltjesbloem, Pijpestrootje,
Blauwe zegge, Zeegroene zegge, Blonde zegge en Tandjesgras. Blauwgraslanden kunnen echter ook bruin
ogen door Veenmossen en soorten als Biezenknoppen. Vertegenwoordigers op minerale bodems zijn veel
bloemrijker dan hun tegenhangers op meer venige bodem. Veel plantensoorten komen ook in andere
graslanden voor zodat er verschillende interpretaties bestaan voor de term blauwgrasland. In de Vlaamse
natuurtypen onderscheidt men twee vormen:
blauwgrasland in enge zin betreft een strikt omschreven planten-associatie (Cirsio dissecti-Molinietum) met
als kensoorten Spaanse ruiter, Blonde zegge, Vlozegge, de hybride tussen Spaanse ruiter en Kale jonker en
als zwakkere kensoort Blauwe zegge;
de Veldrus-associatie is een zeldzaam graslandtype, gekenmerkt door het gezamenlijk voorkomen van Klein
glidkruid en Veldrus en ontstonden in de wastines. Dit waren de gemeenschappelijke, extensief bewerkte
gronden buiten het eigenlijke landbouwareaal.
Daarnaast komen nog een aantal rompgemeenschappen voor:
rompgemeenschappen met een dominantie van Biezenknoppen ontstaan na het kappen van struweel op
voormalige blauwgraslanden. Ze zijn te beschouwen als een tussenfase in het herstel van blauwgrasland;
bij het stopzetten van het hooibeheer van blauwgraslanden ontstaan ruige rietvegetaties of dottergraslanden
als intermediare tussenstadia bij spontane successie naar struweel en bos;
indien het regenwater stagneert treedt een verzuring op van blauwgraslanden naar kleine zeggevegetaties
met een belangrijk aspect van veenmossen;
derivaatgemeenschappen met Zaagblad zijn relicten van vroegere pijpestrootjesgraslanden. Onder invloed
van intensieve landbouw naast de meeste relictstandplaatsen komt deze plant nu meestal voor in vegetaties
die niet meer als blauwgrasland kunnen bestempeld worden.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
62/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Op overgangen naar voedselarme dottergraslanden ontstaan gemeenschappen met veel Veldrus, Blauwe
zegge, Zwarte zegge, Biezeknoppen, Kale jonker, Brede orchis en Gevlekte orchis. Soortenarme
Pijpestrootjesgraslanden of gedegradeerde vegetaties op gedraineerde veenbodems behoren volgens de
EU-interpretatiegids niet tot dit habitat. Ook soortenarme Molinia-graslanden waarin Blauwe knoop en
Blauwe zegge zich kunnen handhaven, vallen er buiten.
Blauwgraslanden komen voor op zure vaak venige bodems met basenrijke kwel met een periodiek sterk
wisselende waterstand. Onder invloed van ijzerrijk kwelwater slaan de fosfaten uit het grondwater neer
waardoor ze onbereikbaar zijn voor de vegetatie. Het ondiepe grondwater bevat ook lage concentraties
nitraat, ammonium en fosfaat. Veldrusassociaties komen voor op venige zandgronden met lateraal
bewegend grondwater. In tegenstelling tot blauwgraslanden betreft het vaak standplaatsen met ondiepe,
basenarme kwel die 's winters meestal onder water staan. Rompgemeenschappen met Blauwe knoop
komen voor op licht zure tot neutrale en meestal lemige zandbodems.
Dit habitat komt in Vlaanderen nagenoeg niet meer voor. De oppervlakte bedraagt naar schatting 80-160 ha,
inclusief de rompgemeenschappen. Echte blauwgraslanden vindt men nog slechts op 5 locaties: het
Torfbroek te Berg, de Groot Schijnvallei in Oelegem (Vrieselhof), het Vorsdonkbos-Turfputten in Aarschot,
de Langdonken in Herselt en de Dorpsbeek in Diepenbeek. Veldrusassociaties komen voor op een beperkt
aantal plaatsen in de Kempen en het Vlaams District, vaak in bos- en zoomvegetaties. Ze zijn eveneens
uiterst zeldzaam. De rompgemeenschappen hebben een ruimer verspreidingsgebied.
Bedreigingen: Verstoring van de delicate waterhuishouding (door drainage, algemene ontwatering,
verhoogde invloed van zuur regenwater, overstroming met voedselrijk water) leidt snel tot een achteruitgang
van de typische soorten. Onder invloed van eutrofiëring ontstaan soortenarme begroeiingen met dominante
grassen zoals Pijpestrootje, Moerasstruisgras of Gestreepte witbol. Zonder jaarlijks maaibeheer evolueren
deze vegetaties naar bloemrijke ruigten met Moerasspirea (Hf) of Hennegras en op langere termijn naar
struweel en bos.
Beheer: De instandhouding hangt voornamelijk af van een jaarlijks maaibeheer en een gunstige
waterhuishouding, onder invloed van basenrijk grondwater. Oppervlakkige drainage is belangrijk om
verzuring door stagnerend regenwater tegen te gaan. Daarnaast streeft het beheer naar het tegengaan van
elke vorm van eutrofiëring.
Herstelkansen: Herstel van blauwgraslanden is mogelijk op verruigde en verboste percelen, in de buurt van
de nu nog bestaande blauwgraslandrelicten. Daarbij spelen de zaadvoorraad in de bodem en de nog
bestaande relicten de belangrijkste rol. De Veldrusassociatie kan wellicht op iets meer plaatsen hersteld
worden. De ontwikkeling is afhankelijk van herstel van grasland uit zoom- en bossituaties en van het
heropduiken van de kenmerkende soorten uit de zaadvoorraad.
In of in de directe omgeving van het projectgebied komen geen blauwgraslanden voor. Wel zijn deze
aanwezig in het ten noorden van de autostrade gelegen Vriezelhof op een afstand van ongeveer 2,3 km.
9120 Zuurminnende Atlantische beukenbossen van het type met Ilex- en Taxus-soorten, rijk aan
epifyten (Ilici-Fagetum)
Deze beukenbossen komen voor op zure bodems in vlakten en montaan gebied, onder een vochtig,
Atlantisch klimaat. De variant die in onze streken voorkomt is het ‘subatlantisch, beuken-eikenbos van
vlaktes en heuvels met Hulst’. De EU-interpretatiegids vermeldt expliciet dat de boomlaag van dit bostype
kan gedomineerd worden door eik als gevolg van het vroegere middel- en hakhoutbeheer. Bij ontbreken of
extensiveren van het beheer kunnen Beuk en vaak ook Hulst spontaan verjongen in deze bestanden. In
onze streken beantwoorden de eikenmengbossen en eiken-beukenbossen op voedselrijkere zand- en
zandleemgronden het best aan dit type. Het betreft de oude bossen op de iets rijkere, hydromorfe, eerder
lemige zandgronden en zandleemgronden van de Vlaamse zandrug (door Hermy (1985) benoemd als VioloQuercetum roboris), evenals de eiken-beukenbossen op tertiair zand in het Brabants district. De
aanwezigheid van Zwarte els, Zachte berk en Geoorde wilg wijzen op een hogere vochtigheid van de
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
63/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
bodem. Ook het Milio-Fagetum dient tot dit type gerekend te worden: de kruidlaag is er weliswaar soms iets
rijker met ook Bosanemoon en Groot heksenkruid, maar anderzijds te arm om bij de types van het Carpinion
betuli (9160) te worden gerekend. Dit type kan evenmin onder het Luzulo-Fagetum (habitat 9110) worden
gecatalogeerd, gezien het ontbreken of zeer zeldzaam voorkomen van de kensoort Witte veldbies en het
uitgesproken (sub)atlantisch karakter van het Brabants district, waarbinnen dit bostype bij ons voorkomt. In
beide types is bij ons vaak eik (zowel Zomer- als Wintereik) dominant aanwezig, maar Beuk verjongt en
groeit er vrij goed en plaatselijk ook Gewone esdoorn, Gewone es en Zoete kers. In de struiklaag komt
vooral veel Hazelaar voor. Gelderse roos en Haagbeuk kunnen ook voorkomen. Typische plantensoorten uit
de kruidlaag zijn o.a. Bochtige smele, Adelaarsvaren, Blauwe bosbes, Wilde kamperfoelie, Hengel, Valse
salie en Gladde witbol. De rijkere varianten hebben Lelietje-van-dalen en Dalkruid. Bramen overheersen bij
recente verstoring.
Dit bostype is vrij zeldzaam en heeft een oppervlakte van circa 10.000 à 15.000 ha, waarvan maximum circa
7.000 ha goed ontwikkeld zijn. Het komt voor op de Vlaamse zandrug, de Lage Kempen en de Tertiaire
zandkoppen in het Brabants district.
Bedreigingen: Dit bostype is extreem gevoelig voor eutrofiëring en verzuring door atmosferische deposities
en voor inspoeling van hoger gelegen plateaus en aangrenzende akkers.
Beheer: Dit habitat komt in aanmerking voor verschillende bosbeheersvormen, zoals nulbeheer, middelhoutof hakhoutbeheer.
Herstelkansen: Herstel en ontwikkeling van waardevolle bostypen vereist het verminderen van de
atmosferische depositie en luchtvervuiling en de aanleg van bufferzones. Herstel van een meer natuurlijk
bostype is mogelijk door natuurlijke successie of actieve omvorming van exoten- en monotone
beukenaanplantingen naar bossen met een natuurlijke boomsamenstelling.
Dit bostype is goed vertegenwoordigd, soms in menging met zuur eikenbos en eiken-haagbeukenbos, in het
aan het projectgebied aangrenzende bosgebied langs de Tappelbeek (Habitatrichtlijngebied).
9190 Oude zuurminnende bossen met Quercus robur op zandvlakten
Acidofiele oligotrofe eikenberkenbossen op zeer voedselarme, vaak gepodsoliseerde of hydromorfe
kwartaire dekzandgronden met Zomereik, Ruwe en Zachte berk, vaak gemengd met Lijsterbes en
Ratelpopulier. In mindere mate komen ook Wintereik en Beuk voor. Het Zomereikenberkenbos kent een vrij
groot potentieel verspreidingsgebied, op de voedselarme zanden in de Kempen en plaatselijk op de armste
plaatsen op de Vlaamse zandrug. Ondanks het grote potentiële verspreidingsgebied, en het feit dat veel van
deze gronden ook effectief bebost zijn, zijn oud-bos-locaties van dit type die bovendien bestaan uit loofhout
uiterst zeldzaam. Veel van de jonge bossen bevinden zich nog in een pionierstadium, waarbij de
ontwikkeling van een bosbodem nog aan de gang is. De struiklaag is zwak ontwikkeld en bevat Sporkehout
en berk en verder ook sporadisch Wilde lijsterbes. De kruidlaag is arm en bestaat vooral uit Bochtige smele,
Blauwe bosbes, Struikhei en andere grassen en kruiden van zure bodems. Pijpestrootje groeit op vochtige
plekken. Verder komt vaak een dichte moslaag voor met vooral Klauwtjesmos.
Goed ontwikkelde oud-bos-sites van dit type zijn uiterst zeldzaam en hebben actueel slechts een
oppervlakte van enkele honderden ha (ongeveer 900 ha).
Bedreigingen: in het verleden zijn deze bossen gedegradeerd tot heide door de overbegrazing waardoor oud
en goed ontwikkeld bos zeer zeldzaam is; atmosferische depositie met aanrijking en verzuring tot gevolg,
verdroging door drainage of ontwatering van de natte variant, degradatie door intensieve recreatie vormt
soms een probleem; versnippering leidt tot verlies aan soortenrijkdom; kolonisatie en overwoekering van de
struiklaag met Amerikaanse vogelkers, oud bossites zijn vaak ingeplant met Grove den en exoten als
Corsicaanse den, Amerikaanse eik, Lork en Douglasspar; grootschalig en/of intensief kapbeheer met
grondbewerking, bemesten, heraanplanten en overexploitatie waardoor weinig oude bomen, dood hout en
een arme structuur aanwezig zijn; te hoge wildstand die verjonging belet.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
64/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Zelfherstel is mogelijk door natuurlijke successie, natuurlijke successie uit voedselarme open terreinen
(heide, kapvlakte of stuifzanden) of actieve omvorming van exotenaanplantingen naar bossen met een
natuurlijke boomsamenstelling. Bestrijding van Amerikaanse vogelkers (en in sommige gevallen ook
Amerikaanse eik) is een basisvereiste om een succesvolle omvorming te realiseren of spontane successie
kans op succes te geven.
Dit habitattype komt beperkt voor in het naastgelegen bosgebied langs de Tappelbeek
(Habitatrichtlijngebied), waar het een menging vormt met zuurminnend beukenbos, eiken-haagbeukenbos,
alluviaal Essen-olmenbos en mesotroof Elzenbos met plaatselijk inplant van Populier.
91E0 (+) Alluviale bossen met Alnion glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae,
Salicion albae)
Het betreft Elzen-Essenbossen (Alno-Padion) en wilgenbossen langs waterlopen. De belangrijkste
boomsoorten in Vlaanderen zijn Zwarte els en de Gewone es, verder Wilg en Vogelkers. De kruidlaag omvat
veel ruigtekruiden zoals Moerasspirea, Gewone engelwortel, Moesdistel en verschillende voorjaarsbloeiers
zoals Speenkruid, Bosanemoon, Slanke sleutelbloem en Eenbes.
Alle types komen voor op zware bodems, algemeen rijk aan alluviale afzettingen. Ze worden periodiek
overstroomd door de jaarlijkse stijging van het waterniveau in rivier of moeras, maar bij laagwaterniveau
worden ze goed gedraineerd en doorlucht in tegenstelling tot habitat 91D0 waarbij de bodem nooit goed
doorlucht is.
Bedreigingen voor dit habitat zijn verdroging door waterwinning, inpoldering, drainage of ontwatering,
watervervuiling, aanrijking en verstoring van de bodem met verruiging tot gevolg. Beperkt voorkomen in
Vlaanderen door ontbossing en beperken van de rivierdynamiek met versnippering tot gevolg.
Herstel- en ontwikkelingskansen: Herstel is mogelijk door areaaluitbreiding en het verbinden van bestaande
bossen, in combinatie met het voorkomen of ongedaan maken van aanrijking en vervuiling. Herstel van
watertafel en rivierdynamiek. Bij het bosbeheer dient men te streven naar spontaan herstel door natuurlijke
successie. Populieren laten afsterven of actieve omvorming van populierenaanplantingen naar natuurlijke
boomsamenstelling waarbij de bomen blijven liggen of worden uitgesleept met een kabel; verrijken van de
structuur en de hoeveelheid dood hout.
Dit habitattype komt voor in en in de onmiddellijke nabijheid van het projectgebied langs de Kapelbeek en de
Tappelbeek. Afhankelijk van de ligging komen er diverse typen voor met zowel binnen als aan de rand van
het projectgebied goed ontwikkeld alluviaal Essen-olmenbos (Va), Elzen-essenbos met kwelbeïnvloeding
(Vc) en mesotroof Elzenbroekbos met zeggen (Vm).
3.5.4.2
Korte beschrijving van de in het Habitatrichtlijngebied voorkomende habitatrichtlijnsoorten
en soorten van bijlage IV van het Natuurdecreet (naar IN, 2003)
1096 Beekprik (Lampetra planeri)
Beekprik komt voor in een beperkt aantal boven- en middenloopjes in het bekken van de Kleine Nete
(Desselse Nete), in het bekken van de Grote Nete (middenloop Grote Nete, Asbeek en Balense Gracht), in
het Demerbekken (Zwarte Beek), in het Maasbekken (Warmbeek- Oude Beek, Aabeek-Bullenbeek,
Itterbeek, Zijpbeek-Asbeek, Voer), in het Zennebekken (Steenputbeek), in het Denderbekken
(Terkleppebeek) en in het Zwalmbekken (Dorenbosbeek, Verrebeek).
De totale levensduur van de soort is 7 jaar. Hiervan brengt ze 6,5 jaar door als larve in beken en rivieren. Na
de metamorfose tot adulte prik voeden de dieren zich vermoedelijk niet meer en worden eenmalig eieren
gelegd waarna ze sterven. Het afzetten van eieren gebeurt in ‘nesten’ in grof zand en/of kiezel. Uitgekomen
larven graven zich in stroomafwaarts gelegen slijkafzettingen in en voeden zich voornamelijk met detritus en
algen (diatomeeën).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
65/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Waterverontreiniging (ook periodieke verontreiniging uit overstorten) vormt een grote bedreiging, aangezien
de soort zeer gevoelig is voor zuurstofgebrek. Daarnaast zijn ook rechttrekking en ruiming van beken en
rivieren nefast voor de soort aangezien hierbij de vitale paaibedden voor de adulten en ingraafbiotopen voor
de larven verdwijnen. Ook migratiebarrières naar de bovenlopen (bereiken van ‘paaibedden’) zijn nefast voor
de instandhouding van populaties van de soort.
De soort is volledig beschermd door de Wet op de Riviervisserij. Daarnaast ook beschermd (bijlage III) door
de Conventie van Bern.
De soort komt voor in de Tappelbeek (MBP Ranst, 2004).
1149 Kleine modderkruiper (Cobitis taenia)
Deze soort is plaatselijk zeer talrijk in de Antwerpse Kempen, met name in beken uit het bekken van de
Kleine Nete en iets minder talrijk in de Molse en de Grote Nete. In de rest van Vlaanderen is de soort
zeldzaam. Het is een soort van hoofdzakelijk beken en rivieren, maar ook in sloten en vijvers met een
zandbodem komt ze voor. Overdag leeft ze ingegraven in het bodemsubstraat. Dit bodemsubstraat wordt
opgezogen en de voedseldeeltjes worden er uit gezeefd. De soort is volledig beschermd door de Wet op de
Riviervisserij en is een bijlage III-soort van de Conventie van Bern. De grootste bedreiging wordt gevormd
door waterverontreiniging, ook periodieke verontreiniging door bv. overstorten.
De soort komt voor in de Tappelbeek (Seeuws, 1999).
1163 Rivierdonderpad (Cottus gobio)
De soort komt in Vlaanderen vooral voor in de Voerstreek, het bekken van de Kleine Nete en de bovenlopen
van de Zenne en de Zwalm. Het is een typische bodemvis die vooral snel stromend, helder en zuurstofrijk
water verkiest. Zijn voedsel bestaat vooral uit insectenlarven en kreeftachtigen. Pas na twee jaar zijn de
visjes geslachtsrijp. De soort is zeer gevoelig voor organische verontreiniging en voor veranderingen in de
fysische omgeving van waterlopen. Beekregulaties en –ruimingen zijn nefast voor de soort. Ook
sedimentatie door slib of leem die afspoelt van akkers vormt een grote bedreiging.
De soort komt voor in de Tappelbeek (Seeuws, 1998).
1393 Geel schorpioenmos (Drepanocladus vernicosus)
In Vlaanderen is de soort slechts van enkele vindplaatsen bekend, alle in de Antwerpse Kempen. Een aantal
hiervan zijn van vóór 1900 of 1950. De soort groeit in moskussens in mineraalrijke, meestal niet kalkrijke
kwelvenen. De hoofdoorzaak van de achteruitgang is de ontginning en de ontwatering van de
valleimoerassen in de Antwerpse Kempen.
Recent werd de soort nog gevonden in het Vrieselhof, gelegen ten noorden van het projectgebied.
1831 Drijvende waterweegbree (Luronium natans)
De soort komt in Vlaanderen bijna uitsluitend voor in de Kempen. De soort is endemisch voor Europa. Zij
groeit in voedselarm tot matig voedselrijk water. De soort is volledig beschermd, ook door de Conventie van
Bern. De achteruitgang van de soort is te wijten aan eutrofiëring en/of verzuring van het water.
Deze soort komt niet in de omgeving van het projectgebied voor.
3.5.4.3
Criteria voor de aanwijzing van de gebieden
In de voorgaande paragraaf werd reeds uitvoerig ingegaan op de voorkomende habitats en
habitatrichtlijnsoorten die in de betreffende SBZ’s aangetroffen worden, met telkens de vermelding van hun
zeldzaamheid en specifieke habitatvereisten. Het gehele gebied werd dan ook omwille van het voorkomen
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
66/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
van diverse zeldzame habitats en soorten als speciale beschermingszone aangeduid. Op het projectgebied
sluit ten oosten het deelgebied van de SBZ Bevaardbrugse bossen aan. Dit deelgebied herbergt de
volgende habitattypes: 9120, 9190 en 91E0 en de richtlijnsoorten 1096, 1149 en 1163.
Naast de specifieke habitats en soorten vermeld in bijlage I en II van de Habitatrichtlijn, komen binnen de
gebieden ook nog andere soorten voor die via het Natuurdecreet (bijlage III en bijlage IV Habitatrichtlijn)
integraal beschermd zijn (zie verder). Ook een aantal er voorkomende habitats zelf zijn via het
Natuurdecreet beschermd (verboden te wijzigen vegetaties).
Figuur 19: Deelgebieden binnen Habitatrichtlijngebied (groen)
De instandhoudingsdoelstellingen voor deze gebieden kunnen in het kort als volgt omschreven worden:
• Behoud van een gunstige staat van instandhouding van de natuurlijke habitats in de biogeografische
regio waartoe het behoort.
• Het vermijden van vervuiling, eutrofiëring en bodemverstoring door bijvoorbeeld betreding, berijding e.d.
van resterende habitats en te herstellen habitats.
• Het nemen van gepaste beheersmaatregelen om de habitats in stand te houden.
• Naast de oppervlakte aan bijzondere habitats is ook de kwaliteit ervan van groot belang.
3.5.4.4
Strikt te beschermen soorten over hele grondgebied: soorten in Bijlage III Decreet
Natuurbehoud (bijlage IV Habitatrichtlijn)
De volgende soorten die in het projectgebied voorkomen staan vermeld op de bijlage III van het decreet op
het Natuurbehoud als strikt te beschermen soorten:
• Vleermuizen: zie §3.5.5
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
67/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.5.5
Vleermuizen7
Op basis van beschikbare gegevens, landschapsanalyse en expert judgement is een inschatting gemaakt
van de waarde van Zwaaikom Ranst voor vleermuizen. Omwille van het beperkte beschikbare tijd werd
slechts een beperkte terreininventarisatie uitgevoerd. Hierdoor is enkel tijdens het late najaar
geïnventariseerd.
In dit hoofdstuk worden de beschikbare gegevens, de geografische context (landschapsanalyse) en de
gegevens van de terreininventarisatie overlopen.
3.5.5.1
Gebiedsfuncties van vleermuizen
Vleermuizen hebben een complexe ecologie en ze gebruiken het landschap voor heel verschillende
deelfuncties. Ze horen dan ook niet thuis in één biotooptype, maar gebruiken het volledige landschap, met
inbegrip van menselijke structuren.
De definities van de gebiedsfuncties
• Verblijfplaats: Een object (huis, boom, bunker, grot, kast en dergelijke) waarin een of meerdere
vleermuizen verblijven (overdag of ’s winters permanent).
• Zomerverblijfplaats: Een verblijfplaats die gebruikt wordt door vleermuizen die niet in winterslaap zijn
waarvan niet aangetoond is dat het een kraamverblijfplaats dan wel een paarverblijfplaats is.
• Kraamverblijfplaats: Een verblijfplaats van een kraamgroep met vrouwtjes met jongen.
• Paar(verblijf)plaats: Een verblijfplaats of de omgeving daarvan, waar meerdere vleermuizen overdag
verblijven en paren. Afhankelijk van de soort. Te herkennen aan zwermgedrag of baltsroepen.
• Zwermlocatie: Een plaats waar dieren hun typisch zwermgedrag vertonen. Vaak in de omgeving van de
paar(verblijf)plaats, maar niet noodzakelijk op exact dezelfde plaats.
• Winterverblijfplaats: Een verblijfplaats waar in de winter een of meerdere vleermuizen in winterslaap
(hybernation) gaan.
• Vliegroute: Een vaste route van een vleermuis of een groep van vleermuizen vanaf een verblijfplaats naar
een foerageergebied en visa versa.
• Migratieroute: Een vaste route van zomerverblijfplaats naar winterverblijfplaats en visa versa.
• Foerageergebied: Een gebied waar een vleermuis of een groep van vleermuizen foerageert.
3.5.5.2
Landschapsanalyse
Zoals hoger vermeld is het landschapsgebruik van vleermuizen bijzonder complex. Een gebied of bepaalde
elementen in een gebied kunnen een rol vervullen als verblijfplaats, jachtbiotoop, maar ook als corridor langs
waar vleermuizen zich verplaatsen. Een combinatie van deze verschillende functies is natuurlijk ook nog
mogelijk. Verder zijn de functies en daarmee samenhangend de ecologische vereisten van deze elementen
ook sterk verschillend, afhankelijk van het seizoen. In Tabel 16 wordt een overzicht gegeven van de
verschillende functies die mogelijk zijn en de potentiële aanwezigheid ervan in het gebied. De verschillende
functies worden na de tabel kort even besproken. Verder is het ook belangrijk om te beseffen dat de impact
van een ingreep niet altijd voelbaar is in het gebied zelf, maar ook daarbuiten. In deze studie moet rekening
gehouden worden met de mogelijke impact op de winterverblijven in de forten (o.a. het fort van Oelegem),
dat zich weliswaar buiten het eigenlijke plangebied bevindt, maar er via de antitankgracht wel mee is
verbonden.
7
Het beperkt vleermuizenonderzoek en desktopanalyse werd uitgevoerd door Verkem Sven – Faunaonderzoek.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
68/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 16: Overzicht van de potentieel aanwezige functies op basis van de landschapsanalyse.
Functie
Potentieel aanwezig in het studiegebied
Zomer(kraam)verblijf bomen
Zomer(kraam)verblijf in gebouwen
Paarverblijf in bomen
Paarverblijf in gebouwen
Winterverblijf in bomen
Winterverblijf in gebouwen
Vliegroutes (zomer)
Migratieroute
Foerageergebied
Zomer- of kraamverblijf, paarverblijf of winterverblijf in holle bomen
In het plangebied is slechts één zone aanwezig met bomen die een voldoende leeftijd en bijhorende
stamdiameter hebben om een reële waarde te hebben voor vleermuizen. Het betreft de bomen langsheen
de Oude Zandhovensteenweg (de huidige insteekweg, parallel met de E34). Mogelijk zijn er ook bomen in
de bosrand van het habitatrichtlijngebied “Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen” of elders in het
gebied die dienst doen als zomer- of kraamverblijf voor vleermuizen. Gezien de beperkte stamdiameter van
de meeste bomen en de boomsoort (Populier, Els,R) is de kans niet heel groot dat er belangrijke
verblijfplaatsen aanwezig zijn.
Zomer- of kraamverblijf, paarverblijf of winterverblijf in gebouwen
Er bevinden zich in de zoekzone een weekendverblijf en zijn nog twee constructies die potentieel door
vleermuizen gebruikt kunnen worden. Het gaat hierbij om de viaducten van de E34 over het Albertkanaal en
over de Antitankgracht In deze constructies werden sporen van vleermuizen aangetroffen. Het is daarom
niet uit te sluiten dat tijdens de zomer vleermuizen in de viaducten verblijven.
Verder mogen de winterverblijven in de forten langs de antitankgracht niet uit het oog verloren worden. Zij
liggen weliswaar buiten de zoekzone, maar ingrepen in de zoekzone kunnen hun effect hebben op de
winterpopulatie in deze forten.
Vliegroute
Tijdens het zomerhalfjaar maken vleermuizen gebruik van allerlei landschapselementen om zich te
verplaatsen tussen hun verblijf en de jachtgebieden en tussen de jachtgebieden onderling. Ze volgen hierbij
vaste “vliegroutes”. Het ontbreken of verstoren van de vliegroutes kan een jachtgebied totaal onbereikbaar
maken voor vleermuizen. Gezien de grote aantallen vleermuizen in de regio en de aanwezigheid van het
kanaal en andere belangrijke jachtbiotopen (zie verder) is het aannemelijk dat er vliegroutes doorheen de
zoekzone lopen. Er zijn verschillende elementen in het gebied aanwezig die graag door vleermuizen als
vliegroute gebruikt worden.
Migratieroute
Hoewel vaak dezelfde structuren gebruikt worden als voor vliegroutes, is er een fundamenteel verschil met
een migratieroute. Migratieroutes worden gebruikt in het najaar en het voorjaar wanneer dieren migreren van
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
69/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
de zomerverblijven naar de winterverblijven. Zowel het kanaal zelf als de antitankgracht vormen een
belangrijke migratieroute en vormen een belangrijke schakel tussen de forten van Oelegem, ’s Gravenwezel,
Brasschaat, Ertbrand en Stabroek en de rest van Vlaanderen. Daarbij liggen tussen deze forten nog grote
aantallen kleinere schansen en bunkers. Als men rekening houdt met het feit in de Antwerpse forten ca 50%
van alle overwinterende vleermuizen wordt geteld en dat de forten van Oelegem en Brasschaat tot de
topforten behoren met meer dan 1000 vleermuizen per telling, dan mag men veronderstellen dat er langs
deze migratieroutes ook zeer grote aantallen dieren passeren.
Foerageergebied
Op basis van de aanwezige biotopen lijkt het plangebied bijzonder geschikt als jachtgebied voor
vleermuizen. Er kunnen drie belangrijke zones onderscheiden worden:
• Het kanaal en de zwaaikom: sleutelbiotoop voor de Meervleermuis en zeer waardevol jachtgebied voor
Watervleermuis, Rosse Vleermuis, Ruige dwergvleermuis en Gewone dwergvleermuis
• De zone tussen de zwaaikom en E34. Het gebied is uitermate geschikt als jachtgebied voor vleermuizen
door het kleinschalige landschap met afwisseling van ruigtes, kleine landschapselementen, bos en
weiland. Er komen ook een aantal kleine waterpartijen en vochtige zones voor. Het gebied vormt een
zeer waardevol jachtgebied voor Grootoorvleermuizen, verschillende vleermuizen van het genus Myotis
(Baard/Brandts vleermuis, Franjestaart, Watervleermuis), Rosse vleermuis, Laatvlieger, Gewone
dwergvleermuis en Ruige dwergvleermuis.
• De bosrand ten oosten van de zwaaikom en de beboste zone rond de antitankgracht. Bosranden vormen
een belangrijk jachtgebied voor verschillende vleermuissoorten. De bosrand is goed ontwikkeld met
daarbij nog de aanwezigheid van enkele waterlopen, de antitankgracht en enkele vochtige zones. Deze
zone vormt daardoor een potentieel zeer waardevol jachtgebied voor Grootoorvleermuizen, verschillende
vleermuizen van het genus Myotis (Baard/Brandts vleermuis, Franjestaart, Watervleermuis), Rosse
vleermuis, Laatvlieger, Gewone dwergvleermuis en Ruige dwergvleermuis.
Enkel de akkers en weilanden tussen de zwaaikom en de bosrand ten oosten van de zwaaikom en de
maisakkers in het noordelijk deel vormen wellicht een minder waardevol jachtbiotoop voor vleermuizen.
3.5.5.3
Beschikbare data
Er is in het betrokken gebied in het verleden geen systematisch vleermuisonderzoek uitgevoerd. Wel werden
langs het kanaal, vooral langs de zijde van het waterspaarbekken, eind jaren ’90 enkele malen naar
vleermuizen geluisterd, vooral gericht op Meervleermuizen. De gegevens daarvan zijn, zij het niet in detail,
terug te vinden in de zoogdierenatlas. Verder werd door Sven Verkem en Ben Van der Wijden in 2000 een
verkennend onderzoek uitgevoerd naar het belang van de welfsels onder de bruggen van de E34 voor
vleermuizen. In aangrenzende gebieden werd wel intensiever onderzoek naar vleermuizen gevoerd. Deze
gegevens worden mee in overweging genomen te bepalen welke soorten te verwachten zijn en om de
potentiële waarde van het gebied in te schatten.
Gegevens zoogdierenatlas
In Tabel 17 wordt een overzicht gegeven van de data zoals gepubliceerd in de meest recente
zoogdierenatlas van Vlaanderen (VERKEM et al., 2003) voor het UTM 5x5 hok waarin het studiegebied ligt.
Het is belangrijk om te beseffen dat het ontbreken van een soort in de atlas niet noodzakelijk betekent dat de
soort er niet voorkomt. Een belangrijke parameter daarbij is immers hoe grondig er geïnventariseerd is. In de
inleiding van de atlas wordt een inschatting gegeven van de geleverde inspanning van het onderzoek, en die
wordt wat betreft bat-detector onderzoek voor het betrokken 5X5km hok gemiddeld ingeschat. Er ligt in de
betrokken UTM5x5 eveneens een gekend winterverblijf, nl. het fort van Broechem, waardoor er ook winter
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
70/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
waarnemingen vermeld worden. De relevantie daarvan voor de Zwaaikom is eerder onrechtstreeks (zie
verder).
Tabel 17: Overzicht van de waarnemingen van vleermuizen zoals vermeld in de Zoogdierenatlas van 2003 (Verkem et
al., 2003)
Soort
Zomerwaarneming
uit de
zoogdieratlas
(UTM 5x5 km hok)
Winterwaarneming
uit de
zoogdieratlas
(UTM 5x5 km hok)
Zomerwaarnemingen
uit de omliggende
UTM hokken
Winterwaarnemingen
uit de omliggende
UTM hokken
Laatvlieger
Baard/Brandts
Meervleermuis
Watervleermuis
Ingekorven vleermuis
Franjestaart
Myotis species
Rosse vleermuis
Ruige dwergvleermuis
Gewone
Kleine dwergvleermuis
Dwergvleermuis
Gewone/Grijze
grootoorvleermuis
Bechsteins vleermuis*
* waarneming niet afkomstig uit de Zoogdieratlas (na 2003)
Uit deze gegevens blijkt dat de regio bijzonder vleermuisrijk is, er komen minstens 10 soorten (soortgroepen)
voor. Daar zitten naast de meer algemene soorten ook 3 soorten tussen van annex II van de habitatrichtlijn
(Bechsteins vleermuis, Ingekorven Vleermuis en Meervleermuis). Verder valt ook de grote variatie op in de
soorten van het genus Myotis. De meeste waarnemingen zijn weliswaar winterwaarnemingen, maar daar
moet men bij bedenken dat het vleermuisonderzoek in de regio grotendeels is uitgevoerd voor 2000, toen
nog geen gebruik werd gemaakt van time-expansion detectoren en determinatie van dit genus zo goed als
onmogelijk was. Dit verklaart ook de vele Myotis species waarnemingen tijdens de zomer.
De waarnemingen van Meervleermuizen tijdens de zomer hebben betrekking op waarnemingen boven het
waterspaarbekken van de AWW, net ten zuiden van het studiegebied. Op het Albertkanaal zelf werden ter
hoogte van het studiegebied geen waarnemingen gedaan. Het is evenwel zeer aannemelijk dat de dieren
ook boven het kanaal jagen. Brede kanalen zijn immers het jachtbiotoop bij uitstek van deze soort. Het
ontbreken van waarnemingen heeft 3 oorzaken: het kanaal is zo breed dat enkel dieren die voldoende dicht
bij de oever jagen door een bat-detector opgepikt worden, het jachtgebied van een Meervleermuis is zo
groot en de dieren leggen al jagend grote afstanden af dat het noodzakelijk is om lange tijd op één plaats te
luisteren wat nooit is gedaan en tenslotte is er nooit systematisch onderzoek verricht langs het Albertkanaal.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
71/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Andere data
Zoals in de inleiding vermeld werd in 2000 door Sven Verkem en Ben Van der Wijden, toen beiden
verbonden aan de Universiteit Antwerpen, een verkennend onderzoek verricht naar de aanwezigheid van
vleermuizen in bruggen. Daarbij werden o.a. de viaduct van de E34 boven het Albertkanaal en het antitankkanaal onderzocht. In de beide viaducten werden vleermuisuitwerpselen aangetroffen in de hoofden van de
viaducten. In het holle welfsel van het viaduct boven het antitankkanaal werden eveneens
vleermuisuitwerpselen aangetroffen. De holle welfsels boven het Albertkanaal waren toen afgesloten en
werden niet onderzocht.
3.5.5.4
Resultaten terreininventarisatie
Op 19 en 30 september 2010 werd een bat-detector inventarisatie uitgevoerd in het studiegebied. Hoewel
deze inventarisaties vrij laat op het jaar werden uitgevoerd, waren de weersomstandigheden goed en
kunnen deze inventarisaties als representatief voor de najaarsperiode gezien worden. Het bat-detector
onderzoek werd uitgevoerd met behulp van 2 bat-detectoren simultaan: een Pettersson D240X gekoppeld
aan een opnametoestel die gebruikt werd om de frequenties rond 40kHz te scannen en een 2e toestel die
ingesteld op 20 kHz voor soorten met een lagere frequentie. De locatie van de waarnemingen is vastgelegd
met behulp van een GPS (Garmin map 60CSx). Kleine afwijkingen zijn hierdoor mogelijk, maar deze zijn
verwaarloosbaar wanneer rekening wordt gehouden met het feit dat het bij bat-detector waarnemingen
onmogelijk is om de exacte afstand tussen vleermuis en waarnemer vast te stellen. Men dient er wel
rekening mee te houden dat bij een waarneming niet de locatie van de vleermuis, maar wel de locatie van de
waarnemer in kaart wordt gebracht. Vermits de meeste vleermuizen slechts tot op een afstand van 15-30 m
hoorbaar zijn, is deze afwijking niet zo belangrijk. Bij Rosse vleermuizen is de detectieafstand soms 100 m
en kan de afwijking dus aanzienlijk zijn. Bij de onderliggende studie zal bijvoorbeeld op de kaarten opvallen
dat de waarnemingen van de Watervleermuizen zich steeds op de kanaaloever bevinden, terwijl de dieren
eigenlijk boven het kanaal foerageerden.
Bij de interpretatie van de gegevens is het belangrijk om ook rekening te houden met de exacte route die
gevolgd werd bij de inventarisatie. Daarom wordt op de kaarten telkens ook de afgelegde weg weergegeven.
Deze werd tijdens het veldwerk vastgesteld met behulp van een GPS (Garmin, MAP60SCX) en kan dus
kleine afwijkingen vertonen tov de reële weg.
Er werden 6 soorten(groepen) waargenomen. Daarnaast werden ook verschillende waarnemingen gedaan
van Myotis species. Het is zeer waarschijnlijk dat een aantal van deze waarnemingen Baard/Brandts
vleermuizen betreft, wat het soortenaantal op 7 brengt. Opvallende afwezige is de Laatvlieger, maar dat is
wellicht te wijten aan de timing van het onderzoek.
Wanneer de soortsamenstelling meer in detail wordt bekeken, valt op dat slechts ca 50% van de
waarnemingen Gewone dwergvleermuizen zijn. In modale studies ligt dit percentage rond 80%. Dit toont aan
dat de soortsamenstelling in het gebied bijzonder soortendivers is en dat het gebied een meer dan
gemiddeld belang heeft voor o.a. de soorten van het genus Myotis (die samen 30% van de waarnemingen
uitmaken).
Er werden ook relatief veel Ruige dwergvleermuizen waargenomen (11%). Deze soort komt in onze regio’s
vooral voor tijdens de migratieperiode en tijdens de winter. De grote aantallen wijzen dus zeer sterk op een
belangrijke migratieroute.
Zowel onder het viaduct over het Albertkanaal als onder het viaduct over de antitankgracht werd op beide
avonden zwermgedrag waargenomen (van Grootoorvleermuizen, Myotis species en Franjestaart). De holle
brugwelfsels worden dus als paarverblijf gebruikt en dit door meerdere soorten. Gezien het feit dat de
inventarisaties laat op het jaar werden uitgevoerd en de piek van het zwermen zich afspeelt in augustus en
begin september is het aannemelijk dat het gaat om zeer belangrijke zwermplaatsen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
72/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Overal in het gebied werden sociale roepen (paarroepen) van Gewone dwergvleermuizen waargenomen.
Hoewel verschillende Ruige dwergvleermuizen werden waargenomen, werden van deze soort geen
paarverblijven aangetroffen, noch van andere boombewonende vleermuizen zoals de Rosse vleermuis.
Wat de ruimtelijke spreiding van de waarnemingen betreft, sluit die sterk aan bij de landschapsanalyse. De
meeste waarnemingen werden verricht boven het kanaal, in de zone tussen E34 en zwaaikom en in de
beboste zone langs de antitankgracht en langs de bosrand ten oosten van de zwaaikom. Wat de
waarnemingen boven het kanaal betreft vallen twee zaken op:
Gewone dwergvleermuizen (soort van half-open milieu) werd vooral aangetroffen in het meest noordelijke
deel van de zwaaikom, waar bos tot bijna aan het water komt. Het is duidelijk dat deze zone voor soorten
van half-open milieu geprefereerd wordt. De overige gedeelten van de zwaaikom zijn te open om voor deze
soorten echt aantrekkelijk te zijn.
Watervleermuizen werden langsheen het kanaal en in de zwaaikom aangetroffen, maar vooral langs de
oostelijke zijde. In het noordelijke deel van de zwaaikom was ook continu jachtactiviteit van
Watervleermuizen, terwijl op de andere plekken de waarnemingen meestal slechts kort verliepen. Mogelijk
gaat het hier voor een deel om migratie en niet om jachtgedrag. Anderzijds is het noordelijke deel van de
zwaaikom het meest beschut en is het daardoor interessanter als jachtgebied.
Meervleermuis werd niet waargenomen, maar zoals hoger reeds vermeld is het water enorm breed en is het
daardoor technisch niet eenvoudig om de soort waar te nemen en ook de timing in het jaar was niet ideaal.
Er werd tijdens de tweede inventarisatieavond ook onderzocht of er vliegactiviteit was langsheen de
Tappelbeek. Waar de Tappelbeek aansluit op het kanaal was echter bijzonder weinig vleermuisactiviteit
waar te nemen, wat er op wijst dat migratie niet zozeer via de Tappelbeek verloopt, maar eerder via de
zwaaikom en de bosranden.
Het gebied vervult in het najaar duidelijk een belangrijke rol als jachtgebied en aan de grens van het
studiegebied zijn ook twee paarverblijven. Verder zijn er verschillende aanwijzingen dat er doorheen het
gebied migratie plaatsvindt. Er werd echter geen specifieke migratieroute vastgesteld. Het is op basis van de
gegevens aannemelijk dat de hele zone als een soort trechter werkt waar de verschillende soorten via
verschillende migratieroutes, met mogelijk tussenstops om te foerageren en/of te paren, samenkomen ter
hoogte van de antitankgracht.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
73/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 18: Overzicht van de waarnemingen van vleermuizen tijdens de inventarisaties van najaar 2010.
Soort
Bat-detector
waarneming
Zwermgedrag
(paarverblijf)
Laatvlieger
Baard/Brandts vleermuis
Meervleermuis
Watervleermuis
Ingekorven vleermuis
Franjestaart
Myotis species
Rosse vleermuis
Ruige dwergvleermuis
Gewone dwergvleermuis
Kleine dwergvleermuis
Dwergvleermuis species
Gewone/Grijze grootoorvleermuis
Figuur 20: Procentuele verdeling van de waargenomen soorten bij de najaarsinventarisatie van 2010.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
74/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 21: Locatie waarnemingen van vleermuizen tijdens de inventarisaties van najaar 2010
3.5.5.5
Conclusie
Zowel op basis van de landschapsanalyse, de beschikbare gegevens en de terreininventarisatie van najaar
2010 kan geconcludeerd worden dat de regio in zijn geheel en ook het plangebied voor vleermuizen een
bijzonder belang hebben. Er wordt in de regio een groot aantal vleermuissoorten aangetroffen, waaronder
verschillende bijlage II soorten van de Habitatrichtlijn. Verder blijkt uit de najaarsinventarisatie dat de
soortenrijkdom in de zoekzone zelf ook bijzonder hoog ligt.
Drie functies zijn met zekerheid in het plangebied en directe omgeving aanwezig: jachtgebied, paarverblijven
en migratieroute. Het is ook aannemelijk dat er tijdens de zomer vliegroutes doorheen het gebied zullen
lopen. Er zijn geen aanwijzingen dat verblijven in holle bomen (zomer, paarverblijf of winterverblijf)
voorkomen. Op basis van de beschikbare gegevens lijkt vooral de functie als migratieroute – en de daarmee
verbonden aanwezigheid van paarverblijven – primordiaal. Deze conclusie kan natuurlijk sterk vertekend zijn
doordat enkel in het najaar geïnventariseerd werd.
Verder mag niet uit het oog verloren worden dat het plangebied aan het begin van de Antitankgracht ligt die
een zeer belangrijke rol speelt als verbindingselementen tussen een aantal forten die een zeer belangrijke
rol spelen voor de Vlaamse vleermuispopulatie.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
75/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.5.6
Beschrijving nabijgelegen natuurgebieden in relatie tot het plangebied8
Naast de intrinsieke natuurwaarde van de aanwezige ecotopen (zie hoger) is ook de verbindingsfunctie van
‘Zwaaikom Ranst’ als ecologische stapsteen van bovenlokaal belang.
Om het belang van dit gebied binnen het ecologisch netwerk goed in te kunnen schatten is het noodzakelijk
de grote natuurkernen in een voldoende ruime omgeving mee in beschouwing te nemen. We onderscheiden
hierbij vier grote natuurcomplexen:
1. de vallei van de Tappelbeek die stroomt richting de Kleine Netevallei,
2. de vallei van het Groot Schijn met het waardevol complex Vrieselhof-Rundvoort-Bleekhof,
3. het Antitankkanaal die vanaf het plangebied in noordwestelijke richting stroomt richting het
havengebied, en
4. de bossen van Ranst (Muizenbos, Hoge Aard, Zevenbergenbos, Tussen Maas en Moor).
De ecologische waarde van deze vier natuurcomplexen worden hieronder opeenvolgend besproken. Bij de
beschrijving van elk natuurcomplex zal telkens worden aangegeven tot welk ecotooptype het natuurgebied
behoort.
1. VALLEI VAN DE TAPPELBEEK (ter hoogte van plangebied)
Ecotooptypes: gesloten bos met mozaïek van vochtige en droge vegetaties
De Tappelbeek vormt het grensgebied tussen Zoersel, Ranst en Zandhoven. Ze wordt ten noorden van het
Albertkanaal langs weerszijden begeleid door een strook van biologisch (zeer) waardevolle terreinen,
voornamelijk bossen, rietlanden en struwelen. De E34, het Albertkanaal en de Boudewijnsnelweg
doorsnijden de beekvallei en zijn de belangrijkste barrières voor de migratie van organismen.
Het deelgebied van de Tappelbeekvallei dat aansluit bij het plangebied wordt aangeduid als het bosgebied
van de Bevaardbrugse Bossen – Kasteel Montens. Het gebied bestaat uit zowel typische
beekbegeleidende bostypes (Essen-olmenbos, Elzen-essenbos, mesotroof Elzenbos), als bostypen die
karakteristiek zijn voor minder natte interfluvia op de hogere zand- of lemig zandgronden (Eikenhaagbeukenbos, zuur Eikenbos, zuur Beukenbos). Ze zijn alle vrij goed ontwikkeld en komen in mozaïek
voor met verschillende overgangsvormen. Tevens treft men er oude bosbestanden aan met waardevolle
bosvegetaties van oud-bosplanten zoals ijle zegge, bosanemoon, slanke sleutelbloem, eenbes, gele
dovenetel, bleeksporig bosviooltje, gewone salomonszegel, lelietje-van-dalen, dalkruid, ruige veldbies en
wijfjesvaren. Tevens vindt men er soorten gebonden aan kwelmilieus en permanent hoge
grondwaterstanden zoals verspreidbladig goudveil, bittere veldkers, bosbies, dotterbloem, gele lis, grote
wederik, grote keverorchis, elzenzegge, stijve zegge en moesdistel. Deze bostypen hebben een
uitgesproken voorjaarsaspect met vaak massale bloei van bosanemoon, speenkruid en witte klaverzuring.
De struiklaag wordt gekenmerkt door hazelaar, aalbes, eenstijlige meidoorn, wilg, iep, boskers en witte
kornoelje. Op diverse plaatsen werd populier ingeplant. Verschillende percelen zijn vrij open van structuur en
zeer nat met een uitgesproken rietbegroeiing.
Door de ouderdom van het bosgebied en de grote interne variatie met zowel gesloten als open delen, treft
men er ook een gevarieerde avifauna aan met zowel soorten gebonden aan open water, moerasruigten als
oud-boscomplexen. Te vermelden als broedvogel zijn ondermeer blauwborst, kleine karekiet,
sprinkhaanzanger, bosrietzanger, groene specht, grote bonte specht, roodborsttapuit, ijsvogel. Het GNOP
Ranst onderstreept het grote belang van de Tappelbeek voor avifauna. Verder werden er ook
Alpenwatersalamander en groene kikker waargenomen.
8
Bronnen: Passende Beoordeling zwaaikom Oelegem-Ranst, Econnection i.o.v. NV De Scheepvaart, 2008; Provinciaal
Natuurontweikkelingsplan (PNOP) Antwerpen, 2004.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
76/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Ten noorden van het plangebied loopt de Tappelbeek door het Begijnenbos. Hier vindt men een mozaïek
biologisch zeer waardevolle alluviale essen-olmenbossen, mesotrofe elzenbossen, ruigten en waardevol
naaldhoutaanplant.
In vergelijking met het deel boven het Albertkanaal, is de beekvallei ten zuiden ervan biologisch minder
interessant. De vallei wordt allereerst doorkruist door de E313 en verder vindt men er vooral zones met
weekendverblijven en visvijvers, monotone populierenbestanden, opgehoogde terreinen, soortenarme
graslanden en maïsakkers. Enkele meer oorspronkelijke biotooprelicten (ruigten, rietland) resteren en zijn
biologisch zeer waardevol. (bron: PNOP_Nieuwborg, 1996(29)). De Tappelbeek vormt hier wel een
potentieel interessante natte natuurverbinding richting de zuidelijker gelegen vallei van de Kleine Nete (zie
verder: ecologische verbindingen).
De vallei van de Tappelbeek behoort tot het Habitatrichtlijngebied ‘Bos- en heidegebieden ten oosten
van Antwerpen’. In het deelgebied dat grenst aan het plangebied komen volgende habitattypes voor:
Zuurminnende Atlantische beukenbossen van het type Ilex- en Taxussoorten, rijk aan epifyten (Ilici –
Fagetum). (9120). Dit bostype is hier goed vertegenwoordigd, soms in menging met zuur eikenbos en eikenhaagbeukenbos.
Oude zuurminnende bossen met Quercus robur op zandvlakten.(9190) Dit habitattype komt hier beperkt
voor.
Alnion glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) (91E0).
In de Tappelbeek komen volgende habitatrichtlijnsoorten voor (i.e. soorten van bijlage IV van het
Natuurdecreet):
Beekprik (Lampetra planeri): bewonen beken en rivieren met een goede waterkwaliteit; zuurstofgebrek en
waterverontreiniging zijn nefast.
Kleine modderkruiper (Cobitis taenia): typische bodembewoner van beken, en vijvers met goede
waterkwaliteit; waterverontreiniging en intensief ruimingbeheer zijn belangrijke berdeigingen.
Rivierdonderdpad (Cottus gobio): typische bodemvis van ondiepe, zuurstofrijke beken; zeer gevoelig voor
waterverontreiniging en voor veranderingen in de fysische omgeving van de waterloop.
Ter hoogte van de Bevaardbrug ligt het rabattenbos met Populus x canadensis, Corylus avellana en
plaatselijk zeggevelden. Het betreft een voormalig hakhout/middenbos waar een 15tal autochtone bomen
staan. Autochtone genenbronnen zijn zeldzaam en zijn daarom van groot natuurbehoudsbelang.
Daarnaast moet worden opgemerkt dat het aandeel freatofyten plaatselijk belangrijk is in dit deelgebied.
Freatofyten zijn plantensoorten die zicht vestigen op standplaatsen met een duidelijke grondwaterinvloed.
Bijgevolg is dit deel van het studiegebied zeer gevoelig voor ingrepen in de waterhuishouding.
2. VALLEI VAN HET GROOT SCHIJN (ter hoogte van Vrieselhof-Rundvoort-Bleekhof)
Ecotooptypes: mozaïek van natte ecotopen (zowel vochtige bosvegetaties als natte graslanden) en droge,
gesloten bossen.
De vallei van het Groot Schijn kent in deze landschapseenheid overwegend waardevolle tot zeer
waardevolle biotopen die versnipperd worden door minder waardevolle woonparken, soortenarme
graslanden en akkers.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
77/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
In relatie tot het plangebied is hier vooral het deelgebied Vrieselhof-Rundvoort-Bleekhof van belang. In
deze bosrijke zone vindt men een mozaïek van alluviale essen-olmenbossen, zure eikenbossen, zeer arme,
zure eikenbossen, naaldhoutaanplanten en populierenaanplanten. Hier komen overwegend jonge
bosvegetaties voor. Naast bossen kan men in dit deelgebied een aantal matig soortenrijke tot uitzonderlijk
soortenrijke graslandvegetaties onderscheiden, met onder meer dotterbloem, schildereprijs, tweerijïge
zegge, moerasbastaardwederik, veldrus, waterdrieblad en wateraardbei. In het provinciaal domein Vrieselhof
komt uiterst waardevol blauwgrasland voor. Deze natuurrijke kern is bijzonder interessant voor broedvogels,
o.a. kleine karekiet, wielewaal, grasmus, bonte vliegenvanger en sperwer.
3. ANTITANKKANAAL
Ecotooptypes: gesloten bos met mozaïek van vochtige en droge vegetaties
Noord-zuid georiënteerd loopt vanaf het plangebied tot aan het havengebied het inmiddels als
natuurverbindingsgebied uitgegroeide Antitankkanaal. De rust, grootte en talrijke abiotische uitgangssituaties
(droog-nat, carbonaatarm-carbonaatrijk, fosfaatarm-fosfaatrijk, ...) zorgen voor een rijke fauna en flora. Wat
de flora betreft stelt De Borgher (1991) dat in vrij representatieve mate een groot deel van de in het
Kempens fytogeografisch district voorkomende begroeiingstypen hier een refugium vindt. Opvallend zijn de
verlandingsvegetaties die op verscheidene plaatsen ontwikkelen (riet, zomp-vergeet-me-nietje, watermunt
en blauw glidkruid). Plaatselijk verstruwelen de oevers met wilgen. De houtkanten die het Antitankkanaal
aan weerszijden begeleiden zijn hoofdzakelijk samengesteld uit zwarte els, wilgen, zachte berk, ruwe berk
en lokaal wilde gagel.
Dit lange waterlint is van groot belang voor watergebonden organismen als vissen, libellen en amfibieën.
Verschillende vissoorten waaronder zeelt, snoek, baars en rietvoorn komen voor. Zij profiteren van de
aanwezigheid van kwalitatief goed water, met voldoende waterplanten (o.a. kroossoorten), rijk aan macroinvertebraten. Nabij het fort van Oelegem situeert zich een populatie rivierdonderpad (bron
PNOP_Nieuwborg, 1996(29)). De rivierdonderpad is een soort van bijlage II van de Habitatrichtlijn. Deze
populatie is van uitgesproken belang omwille van de grote genetische variatie binnen deze soort.
Wat de libellenfauna betreft, werden naast een aantal talrijk voorkomende algemene soorten verscheidene
minder algemene tot zeer zeldzame soorten geïnventariseerd (weidebeekjuffer, metaalglanslibel, bruine
korenbout). Voor vogels is het een belangrijk voedsel- en rustgebied. Naast het eigenlijke kanaal werden op
het traject diverse forten en schansen aangelegd. Deze forten zijn van groot belang als overwinteringsplaats
voor vleermuizen.
De Antwerpse Antitankgracht en de omliggende bossen zijn tevens een belangrijk foerageergebied voor
verschillende vleermuizensoorten (vermoedelijk dwergvleermuis, laatvlieger, watervleermuis, rosse
vleermuis, grootoorvleermuis, meervleermuis). Sommige vleermuizen jagen bij voorkeur in bosranden,
houtkanten en bossen, andere jagen uitsluitend boven waterlopen en waterplassen.
Vleermuizen staan vermeld op de Bijlage II van het Natuurdecreet als strikt te beschermen soorten.
4. BOSSEN VAN RANST
Ecotooptypes: gesloten bos met mozaïek van vochtige en droge vegetaties
Hoge Aard en Tussen Maas en Moor liggen als groene eilanden tussen de E313 en het Albertkanaal. Het
omgevende landschap bestaat hier uit overwegend soortenarm landbouwgebied (belangrijke uitzonderingen
zijn de weilanden rond Tussen Maas en Moor), enkele zandwinningsputten en oude bossen. Ten zuiden van
de E313, E34 en het Albertkanaal liggen Zevenbergenbos, Muizenbos (en de kasteelparken Bossenstein
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
78/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
en Broechemhof). Deze biologisch zeer waardevolle bosvegetaties worden getypeerd als eikenhaagbeukenbossen, alluviale essen-olmenbossen, elzen-eikenbos, zure eikenbossen, zure beukenbossen
en zeer arme, zure eikenbossen (bron PNOP_Rombouts e.a., 2000). Door hun relatief grote oppervlakte, de
grote verscheidenheid aan milieu-omstandigheden, de ouderdom en de ligging op de overgang van het
Kempisch naar het Vlaams fytogeografisch district komt binnen het boscomplex een unieke en zeer
zeldzame flora voor (bron PNOP_Nieuwborg, 1996(29)).
Het belang van deze ecologische samenhang wordt geïllustreerd door de avifauna. Boomkruiper,
boomklever, nachtegaal, wespendief, buizerd, kleine bonte specht, steenuil en bonte vliegenvanger zijn
belangrijke broedvogels.
3.5.7
Ecologische verbindingen
Op basis de beschrijving van de nabijgelegen natuurcomplexen kunnen volgende ecologische verbindingen
doorheen of in de directe omgeving van het plangebied worden aangeduid .
Natte noordwest-zuidoostverbinding
Het plangebied Zwaaikom Ranst situeert zich in de lijn van een belangrijke natte noordwest-zuidoostverbinding. Deze verbinding volgt de noordwest georiënteerde Antitankgracht en het zuidelijk gelegen
gedeelte van de Tappelbeekvallei.
Deze natte natuurverbinding loopt
•
•
•
•
•
vanaf de vochtige bosvegetaties van de Schijnvallei,
via de kleinere bosfragmentjes en begroeide oevers van het Antitankkanaal,
voorbij het projectgebied (Kapelbeek met natte beekbegeleidende bossen),
naar het afwaartse gedeelte van de vallei van de Tappelbeek,
tot aan de Kleine Nete.
De ecologische verbinding Antitankkanaal – Tappelbeek is in het bijzonder van belang voor verschillende
vleermuissoorten die vanuit de Europese regelgeving (en recent omgezet in een nieuw soortenbesluit) een
strikte bescherming genieten.
Natte noord-zuidverbinding
De vallei van de Tappelbeek is een natte natuurverbinding die loopt vanaf het noordelijk gelegen Zoerselbos,
voorbij het plangebied richting de Kleine Nete. De beekbegeleidende vegetaties hebben een belangrijke
verbindingsfunctie voor talrijke soorten (rivierdonderpad, beekprik, vleermuizen,R). Concreet voor het
plangebied is het vochtige elzenbroekbos langsheen de Kapelbeek het belangrijkste binnen deze natte
natuurverbindingsas.
Natte oost-westverbinding
Het Albertkanaal zelf fungeert als natte verbinding in oost – westelijke richting. Watervogels gebruiken het
kanaal als belangrijke migratieroute en van daar buigen ze af richting de vallei van de Tappelbeek en de
vallei van de Kleine Nete. Het aangrenzend spaarwaterbekken (ten zuiden van het plangebied) is een
pleistergebied van nationaal belang voor eenden.
Droge west-noordoostverbinding
De droge natuurverbinding vormt een potentiële verbinding tussen de droge bostypes (i.e. Eikenhaagbeukenbos, zuur Eikenbos, zuur Beukenbos) ten westen en ten zuiden van het plangebied
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
79/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
(Bevaardbrugse bossen, Begijnenbos, Bossen van Ranst). Het plangebied ligt aan de rand van deze
ecologische verbinding.
De functionaliteit van bovenvermelde ecologische verbindingen is momenteel suboptimaal door de
aanwezigheid van een aantal verstoringsfactoren. Zo legt de lijninfrastuctuur van het Albertkanaal, de E313
en E34 hypotheek op de optimale noord-zuidrelaties tussen de natuurkernen. De oost-westrelaties zijn op
hun beurt deels verstoord door wegenis en bebouwing. Indien het bedrijventerrein Broechem-Ranst wordt
ontwikkeld (project-MER opgemaakt door Grontmij, goedgekeurd in 2011), dan betekent dit een bijkomend
barrière effect op de nu reeds zeer kwetsbare verbinding tussen de boscomplexen van de Tappelbeekvallei
met de Kleine Nete, en met de boscomplexen van Ranst.
De aanwezige waterloopsysteem zijn in essentie de enig overgebleven natuurverbindingen en open ruimte
corridors in het landschap. De nog aanwezige natuurverbindingen zijn momenteel nog functioneel, doch erg
kwetsbaar voor bijkomende verstoring.
3.5.8
Autonome en gestuurde ontwikkeling
Het integraal project Bevaardbrug in de vallei van de Tappelbeek tussen de E34 en het Albertkanaal gaat
terug op voorgestelde acties binnen de ecologische inventarisatie en visievorming voor de Bollaak.
De doelstelling bestaat erin een natuurlijk overstromingsgebied te realiseren door maximale integratie van
waterberging en natuur. Het streefdoel voor de waterloop is een waterloop met goede structuur- en
habitatkwaliteit en een vallei met overwegend broekbossen en natte, rietrijke ruigtes.
Hiertoe worden zowel maatregelen genomen in de vallei als in de waterloop. In de vallei wordt de afvoer van
grondwater gereduceerd door het verondiepen van ontwateringgrachten. De resulterende vernatting komt de
biologische waarde van de aanwezige broekbossen ten goede. Een aantal akkers worden omgevormd tot
natte ruigtes. De naaldhoutaanplanten worden herplant met standplaatsgeschikge inheemse
loofboomsoorten. De populierenaanplanten worden op middellange termijn beheerd als wilgenen/of
elzenbos. De oevers van de waterloop worden beheerd als ruigte of kunnen verbossen. Om de
bergingsfunctie te verhogen worden (tijdelijk) knijpen voorzien, namelijk aan de Bevaardbrug en juist
opwaarts het Albertkanaal. Op de rechteroever wordt de bedijking afgegraven. Op de linkeroever worden
ruimingsslibdijkjes verwijderd of doorgestoken.
Er mag verwacht worden dat deze ontwikkelingen leiden tot uitbreiding van het areaal van het habitattype
91E0, alluviale bossen met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior (prioritair habitat) en habitattype 6430,
voedselrijke zoomvormende ruigten.
De Rivierdonderpad is gebaat bij het herstel van een natuurlijker ontwikkelend beektraject met goede
waterkwaliteit. De soort gebruikt een structuurrijk substraat om te foerageren en te schuilen. Een betere
structuurkwaliteit van de waterloop en evenwichtige visfauna komen ook IJsvogel ten goede.
Sinds kort (Besluit Vlaamse regering van 18/07/2008) is de reservatiestrook voor een duwvaartkanaal
langs de antitankgracht opgeheven. Dit creëert potenties voor het broekbosje van de Kapelbeek die door
het studiegebied loopt. Zo zou bijvoorbeeld het overstort van de antitankgracht in de beek Groot Schijn
verlegd kunnen worden naar de Kapelbeek Hierdoor zou het aanwezige broekbos verder kunnen
ontwikkelen en wordt het Groot Schijn ontlast.
De beleidsdoelstellingen binnen de ruimtelijke visie voor landbouw natuur en bos regio Antwerpse
Gordel en Klein-Brabant erkennen de uitgesproken natuurwaarden in de vallei van de Tappelbeek en het
belang ervan als natuurverbinding. Tevens vestigen deze doelstellingen aandacht op de wenselijkheid van
een natuurverbinding tussen de ‘Bossen van Ranst’ en de vallei van de Tappelbeek.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
80/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Voor
alle
speciale
beschermingszones
dienen
instandhoudingdoelstellingen bepaald te worden.
in
uitvoering
van
de
Habitatrichtlijn
In opdracht van AMINAL Afdeling Algemeen Milieu- en Natuurbeleid werden ontsnipperingsstudies
opgesteld voor zowel de E34, de E313 als voor het Albertkanaal op het grondgebied van de provincie
Antwerpen. Het boscomplex van Ranst en de vallei van de Tappelbeek werden hierbij afgebakend als
ecologische assen. Dit zijn de belangrijkste assen waarlangs verbindingen kunnen verlopen. Het
boscomplex van Ranst wordt aangeduid als ontsnipperingsgebied. Voor deze gebieden werden
ontsnipperingsmaatregelen onderzocht en de relevante randvoorwaarden omschreven. Een meer
betekenisvolle uitbouw van de omgeving van het waterspaarbekken is een van deze randvoorwaarden.
Daarnaast zijn landschapsversterkende maatregelen ten noorden van de E313 nodig. Uit de studie blijkt
verder dat de brug van het Broechemhof over de E313 opportuniteiten biedt om deze in te richten als
faunapassage, meer bepaald als bermbrug.
In het besluit van de Vlaamse regering van 23 april 2004 met betrekking tot de afbakening van het
Economisch Netwerk Albertkanaal (ENA) is beslist, naast de selectie van nieuwe bedrijventerreinen, prioriteit
te geven aan inbreiding en herstructurering van reeds bestemde bedrijventerreinen. In de directe nabijheid
van het projectgebied maakt Broechem-Ranst eveneens deel uit van het ENA-netwerk. Voor dit
bedrijventerrein is een project-MER opgemaakt.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
81/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.6
Receptor Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie
3.6.1
Afbakening studiegebied
De reikwijdte van het studiegebied wordt bepaald door de zichtbaarheid van de geplande ontwikkeling van
bedrijventerrein. Dit omvat het plangebied en de zone van waaruit dit plangebied zichtbaar is. Bij de
bespreking van de referentiesituatie wordt, voor zover relevant, de ruimere context van het plangebied
evenwel toegelicht.
3.6.2
Methodiek beschrijving referentiesituatie
De beschrijving van de referentiesituatie werd uitgevoerd op basis van volgende informatiebronnen:
terreinbezoek (2008), landschapsatlas en lijst van beschermd erfgoed, de landschapscomposietenkaart,
e
orthofoto’s, CAI (2008), historische kaarten (18 eeuw - heden).
3.6.3
Herkenbaarheid historische elementen
Op de historische kaart van Ferraris uit 1777 herkennen we duidelijk 2 kasteeldomeinen, gelegen langs de
zuidelijke rand van de ankerplaats, alsook de Tappelbeek. Wat opvalt is dat het bos veel minder
aaneengesloten was dan nu. Langs de Tappelbeek herkennen we voornamelijk hooilanden en moerassen;
slechts af en toe grenst bos aan de beek. De relatief grote boscomplexen bevonden zich toen voornamelijk
rond de kastelen. Bijna een halve eeuw later (cf. Vandermaelen, 1854) zien we dat het aandeel bos een
weinig is toegenomen en dat langsheen de beek natte weilanden nog steeds domineren. In het begin van de
20ste eeuw (cf. MGI 1909) is het bos verder toegenomen, doch een aanzienlijk gedeelte van de ankerplaats
betreft nog natte weilenden en akkers. Vandaag domineren duidelijk de bossen. Enkel in het centrale
gedeelte van het landschap vinden we enkele weilanden en akkers. Met de aanleg van de E34 AntwerpenEindhoven werd het landschap van de vallei van de Tappelbeek echter doorsneden en moest een
aanzienlijk gedeelte van de beekbegeleidende, lagere gronden wijken. Het wegenpatroon en een gedeelte
van de perceelsstructuur in dit landschap komen nog goed overeen met wat we terugvinden op de
historische kaart van het MGI uit het begin van de 20ste eeuw. De kasteeldomeinen die reeds op de kaart
van Ferraris zijn terug te vinden, betreffen 'Hof van Liere' en 'Kasteel Montens'.
3.6.4
Landschapsatlas en bescherming
Het plangebied grenst aan het beschermd landschap ‘De Antitankgracht’. De Antitankgracht is een opvallend
lineair landschapselement dat zich van noordwest naar zuidoost doorheen de Antwerpse Scheldepolders en
Kempen slingert. Binnen de afbakening van het plangebied is nog een restant van de antitankgracht
aanwezig. Dit restant werd niet opgenomen in de bescherming aangezien, na de aanleg van de snelweg en
de kaaimuren voor het duwvaartkanaal onder de snelweg, er geen fysische verbinding tussen de twee delen
meer aanwezig was. Nu de reservatie als duwvaartkanaal is opgeheven, zou er kunnen overwogen worden
om de verbinding te herstellen in zijn historische toestand. Deze mogelijkheid bestaat daar de E34 hier als
een viaduct overheen gaat. De Antitankgracht is eveneens aangeduid als lijnrelict (L10014).
Vanuit landschapsecologisch oogpunt behoort het plangebied tot de Tappelbeekvallei. Deze vallei heeft een
zeer hoge landschappelijke waarde en dit uit zich in de waardering op de landschapsatlas en door het
beschermingsstatuut. Het gebied is aangeduid als ankerplaats ‘Kasteeldomeinen in de vallei van de
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
82/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
9,
Tappelbeek’ (A10039) als relictzone ‘Vallei van de Tappelbeek – Hulstenbeek, kasteeldomeinen en bosakkergebieden’ (R10061) en de nabijgelegen kastelen, Hof van Lier en Kasteel Montens zijn tevens
beschermd als dorpsgezicht. Door het voorkomen van een grote variatie aan beekbegleidende
vegetatietypes wordt de Tappelbeekvallei als één van de mooiste beekvalleien van de Kempen aangeduid.
Men treft hier nog verschillende typen beekbegeleidende bossen aan, die in stand worden gehouden door
regelmatige overstromingen van de Tappelbeek. De aanwezigheid van twee relatief gaaf bewaarde
kasteelparken verhoogt de belevingswaarde van dit landschap.
Via het gebied van de zwaaikom bestaat er een verbinding tussen de Tappelbeekvallei en het groene lint
van de Antitankgracht.
Ten noorden van het plangebied, voorbij de woonkern Oelegem, ligt de ankerplaats ‘Vallei van het Schijn
met kastelen Schilde, Bleekhof en Vrieselhof (A10037). De vallei van het Groot Schijn is een relatief gaaf
bewaard landschap met kleinschalig karakter. Het historisch waardevolle gebouwenpatrimonium van de
aanwezige kasteeldomeinen en omliggende hoeven maakt het landschappelijk karakter compleet.
Ingesloten langs noordelijke, westelijke en zuidelijke rand, vertegenwoordigt de vallei een belangrijke open
ruimte voor omliggende gemeenten. Via het Antitankanaal is deze ankerplaats landschappelijk verbonden
met het plangebied.
Tussen de woonkern Oelegem en de E34 ligt nog een beschermd dorpsgezicht, met name de voormalige
brouwerij Den Bol (code DA000542).
Op archeologisch vlak heeft het plangebied en zijn directe omgeving duidelijke potenties voor
de
aanwezigheid van bodemarchief. Zo werden in de 19 eeuw een 70-tal urnen uit het La Tène Tijdperk (450
tot ca. 50 v C.) gevonden in het Begijnenbos, gelegen ten noordoosten van het plangebied. Bovendien
zouden de vruchtbare gronden rond de Tappelbeek Frankische nederzettingen hebben aangetrokken in de
vroege middeleeuwen.
Binnen de perimeter van het plangebied en in de directe omgeving liggen reeds volgende (gekende)
archeologische erfgoedzones (zie Figuur 22):
• Gebiedscode 101655: losse vondst van silex-afslagfragment uit de Steentijd
• Gebiedscode 100464: vondst van aardewerk, munten en afslagfragmenten uit de Late Middeleeuwen en
Steentijd
• Gebiedscode 106028: vondst van afslagfragmenten in silex uit de Steentijd – Mesolithicum en andere
archeologische objecten (aardewerk) uit de IJzertijd en de Volle Middeleeuwen
• Gebiedscode 106029: vondst van aardewerk bij de verdwenen hoeve Bevaard uit de Late Middeleeuwen
• Gebiedscode 106060: vondst van afslagfragmenten in silex uit de Steentijd – mogelijk Mesolithicum
• Gebiedscode 106062: vondst van afslagfragmenten in silex en aardewerk uit de Steentijd – Mesolithicum,
Metaaltijd en Romeinse tijd
9
Enkel de noordoostelijke zone van het plangebied behoort tot de ankerplaats ‘Kasteeldomeinen in de vallei van de Tappelbeek’. Het
feit dat het plangebied hier niet volledig werd opgenomen binnen de ankerplaats is te wijten aan de reservatie voor het duwvaartkanaal.
Deze reservatie is ondertussen opgeheven.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
83/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 22: Archeologische sites ter hoogte van het plangebied Zwaaikom Ranst (bron: oude Passende Beoordeling,
Econnection, maart 2008)
3.6.5
Huidige landschapsstructuur van plangebied en directe omgeving
De huidige landschapsstructuur wordt samengesteld uit enerzijds de natuurlijke structuren die noordoostzuidwest-gericht zijn en anderzijds de menselijke structuren die deels de natuurlijke structuren volgen en
deels oost-west-gericht zijn.
Ter hoogte van de Zwaaikom zijn het hoofdzakelijk het Albertkanaal en de E34 die het landschap indelen.
Het Antitankkanaal maakt net geen fysische verbinding met de Zwaaikom. Twee hoogspanningsleidingen
kruisen het gebied. De E34 is hier als een viaduct aangelegd, zodat het landschap onder de snelweg door
kan lopen. Zo is er een fysische openruimteverbinding tussen de Antitankgracht (en achterliggend
openruimtegebied) en de vallei van de Tappelbeek. Via de Tappelbeekvallei, die evenwel doorknipt wordt
door het Albertkanaal en de E313 wordt verbinding gemaakt met de Netevallei.
De omgeving ten oosten en ten westen van het plangebied, langsheen het Albertkanaal, is reeds
grotendeels ingenomen door bebouwing (industriële activiteiten en woonkernen). Voorliggend plan is hier
een verderzetting van.
Binnen het plangebied en rechtstreeks rakend hier aan zijn de volgende aspecten landschappelijk van
belang:
• Het Albertkanaal is aan de zuidzijde het begrenzende element. Aan de overkant van het kanaal liggen
twee spaarwaterbekkens. Rondom deze bekkens en langs het kanaal werden vrij hoge dijken aangelegd.
• Ten noorden van het plangebied loopt de E34. Ter hoogte van plangebied ligt deze weg op verhoogd
niveau. Aan weerzijden van de weg liggen begroeide bermen.
• Ten oosten van het plangebied ligt het gesloten bosgebied van de Tappelbeekvallei
Het terrein zelf kan landschappelijk in drie delen worden onderverdeeld:
• een zuidwestelijk deel bestaande uit open grasland
• een centraal deel met broekbos langs de Kapelbeek
• enkele landbouwpercelen (akkers en cultuurgrasland) in het noordoosten van het plangebied
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
84/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.6.6
Autonome en gestuurde ontwikkeling
Relevante ontwikkelingen voor deze discipline zijn:
•
het integraal project Bevaardbrug
•
het ENA-netwerk met de Broechem-Ranst, gelegen ten zuiden van het plangebied (tussen het
Albertkanaal en de E313)
Het integraal project Bevaardbrug is gesitueerd in de vallei van de Tappelbeek tussen de E34 en het
Albertkanaal (zie ook §3.5.8). Er wordt een natuurlijk overstromingsgebied gerealiseerd. Binnen dit gebied
ontwikkelt de Tappelbeek als een waterloop met goede structuur- en habitatkwaliteit en een vallei met
overwegend broekbossen en natte, rietrrijke ruigtes. Deze ontwikkelingen leiden tot een natuurlijker
landschapsbeeld.
Binnen het Economisch Netwerk Albertkanaal (ENA) is gepland om het bedrijventerrein Broechem-Ranst
te ontwikkelen. De nieuwe bedrijvigheid en infrastructuren betekenen een versterking van de versnippering
van het landschap en kunnen leiden tot verstoring van perceptieve waarden. De landschapsecologische
effecten van dit bedrijventerrein zullen uiteraard hun weerslag hebben op het plangebied Zwaaikom Ranst.
3.7
Receptor Mens - socio-organisatorische aspecten
3.7.1
Afbakening van het studiegebied
Het studiegebied omvat in eerste instantie het plangebied waar de directe effecten van ruimtebeslag zich
manifesteren. Verder zal het studiegebied uitgebreid worden om relevante verstoringseffecten en
netwerkeffecten op de ruimere omgeving te kunnen inschatten. In functie van lucht- en geluidsverstoring
wordt het studiegebied afgebakend op basis van effectbespreking lucht, respectievelijk geluid.
De netwerkeffecten worden besproken in het deel mens – mobiliteit.
Volgende elementen worden mee opgenomen in het studiegebied voor socio-organisatorische aspecten: de
open ruimte ten oosten en ten westen van de E34, het waterbekken en omgevende open ruimte ten zuiden
van het Albertkanaal, de woonkernen Oelegem en Massenhoven, de bestaande bedrijventerreinen
Zagerijstraat – Massenhoven en Ranst-Oelegem.
3.7.2
Methodiek beschrijving referentiesituatie
Om de betekenis van de omgeving voor de mens te beschrijven, is het nuttig de menselijke leefruimte in een
aantal functionele delen op te splitsen. Deze opsplitsing kan worden gebaseerd op volgende functies:
• het wonen;
• het werken, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen:
- de primaire sector (landbouw, bosbouw);
- de secundaire sector (industrie);
- de tertiaire sector (handel en diensten);
• de recreatie;
• verkeer (wordt apart behandeld, zie §3.8).
Onderstaande beschrijving maakt gebruik van o.a. de orthofoto’s, topografische kaarten, terreinbezoek
(2008), landbouwgebruikskaart (2005) en de ruimtelijke structuurplannen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
85/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.7.3
Wonen
Binnen het plangebied liggen twee woningen: een weekendverblijf ter hoogte van de centrale zone, en een
woning in de noordelijke hoek van het plangebied, langs de Zandhovensteenweg.
Ten westen van de E34 ligt de woonkern Oelegem, gelegen tussen het Albertkanaal en het VEN-gebied ‘De
Schijnvallei’. De dorpskern van Oelegem ligt op ca. 1 km van het plangebied en is van het plangebied
gescheiden door de E34. Deze autoweg ligt hier op verhoogd niveau met aan weerzijden dichtbegroeide
bermen. De groenstrook aan de noordzijde van deze weg varieert hier van een tiental meter tot 1 km. Drie
lokale wegen, de Bolkerhoeveweg (verspreide woningen), de Europalaan (woonlint) en Heesterbos
(woonlint), liggen aan de oostzijde van de dorpskern en lopen tot op ca. 200m vanaf het plangebied.
Ten oosten van het plangebied, op ca. 100 m van het plangebied ligt de Bevaardhoeve. Verderop in het
oosten, op ruim 1 km van het plangebied, ligt de woonkern Massenhoven. De Bevaardbrugse bossen
vormen hier een visuele buffer t.a.v. het plangebied.
Ten zuiden van het plangebied, voorbij het Albertkanaal, ligt een landbouwbedrijf in open ruimte. De dijken
langs de spaarwaterbekkens vormen een visuele buffer t.a.v. het plangebied.
3.7.4
Werken
In de omgeving van het plangebied zijn twee activiteiten relevant i.f.v. de effectbepaling, met name de
industrie en de landbouw.
1. Industriële activiteiten
De bestaande industriële activiteiten situeren zich langs het Albertkanaal, ten oosten en ten westen van het
plangebied. Het bedrijventerrein Ranst-Oelegem ligt tussen de woonkernen Oelegem en Ranst en is ruim 65
ha groot.
Ter hoogte van de woonkern Massenhoven liggen de bedrijvenzones Massenhoven-Zagerijstraat en
Massenhoven-Voortstraat. De bedrijvenzone Massenhoven-Zagerijstraat werd in het gewestplan bestemd
als gebied voor milieubelastende industrieën. De gemeente heeft het grootste deel door middel van een BPA
omgezet naar KMO-zone. Het bedrijventerrein is volledig gerealiseerd.
Door het plangebied lopen twee hoogspanninleiders (150 kV). Er staan 8 pylonen in het plangebied.
2. Agrarische activiteiten
Het landschap ten noorden van het Albertkanaal is eerder gesloten en bestaat uit een afwisseling van open
weides en akkers met bosfragmeneten. De open ruimte wordt slechts in beperkte mate versnipperd door
verspreide bewoning. De open ruimte ten zuiden van de E34 bestaat hoofdzakelijk uit akkers en weilanden.
De agrarische functie is er structuurbepalend. Het landschap wordt sterk versnipperd door de talrijke
woonlinten en de verspreid voorkomende bebouwingsfragmenten.
Binnen het plangebied is ca. 10 ha in gebruik voor de landbouw. De percelen in de noordelijke zone zijn
overwegend maïsakkers, in het zuidelijk deel (ten oosten van de zwaaikom) ligt een mozaïek van akkers,
natte weilanden en bosjes.Ten westen van de zwaaikom liggen enkele verruigde en verbossende natte
graslanden. Deze percelen zijn momenteel niet in landbouwgebruik.
3.7.5
Recreatie
De zwaaikom binnen het plangebied wordt momenteel gebruikt als een recreatieve waterpartij voor jetski.
Ter hoogte van de centrale zone is een slibway uitgebouwd door de watersportvereniging Piranha Racing.
Ook vissers gebruiken deze waterplas.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
86/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Langs de zwaaikom is tevens een fietsroute aanwezig. Dit fietspad loopt vanaf het jaagpad langs het
Albertkanaal, voorbij de zwaaikom tot aan de onderdoorgang van de kanaalbrug. Van hieruit loopt het
fietspad verder langs het Albertkanaal, en geeft richting naar de Bolkerhoeveweg. Tevens is er een
fietsverbinding onder de brug van de E34 langs het Antitankkanaal. Hier is een fietsknooppunt in het
provinciaal fietsnetwerk van de Antwerpse Kempen (zie ook bespreking mobiliteit – langzaam verkeer).
Aan de overzijde van het Albertkanaal liggen twee waterbekkens van de Antwerpse Waterwerken. Rondom
het grote spaarbekken ligt een dijk die gebruikt wordt door wandelaars. Op het grote waterbekken worden
eveneens watersporten beoefend. Het kleinere waterbekken heeft geen recreatieve functie. Ook aan deze
zijde van het Albertkanaal is een jaagpad aangelegd op de kanaaldijk. Het jaagpad wordt gebruikt door
fietsers. De kanaaldijk en het jaagpad liggen iets hoger dan de ernaast gelegen gronden. Verderop naar het
oosten ligt een kleine jachthaven. Hier ligt ook het clubhuis van het VVW, een horecazaak en de lokalen van
de Navivaar vaarschool.
3.7.6
Autonome en gestuurde ontwikkeling
In de nabije omgeving van het plangebied zijn geen woonuitbreidingsgebieden voorzien.
De geplande ontwikkelingen langsheen het Albertkanaal in het kader van het ENA (met name de geplande
bedrijventerreinen Wommelgem-Ranst, Beverdonk te Grobbendonk en specifiek Broechem-Ranst ten zuiden
van het plangebied) zullen de ruimtelijke belevingswaarde en de ruimtelijke samenhang en barrièrewerking
mee bepalen.
3.8
Receptor Mens – mobiliteit
3.8.1
Afbakening van het studiegebied
Het studiegebied kan als volgt worden afgebakend:
• de zone rond de nieuw aan te sluiten ontsluitingsstructuur voor het bedrijventerrein Zwaaikom Ranst;
• het kruispunt van de hoofdontsluitingsweg van het bedrijventerrein met de Zandhovensteenweg;
• de Zandhovensteenweg-Oelegembaan, inclusief de kruispunten met de op- en afritten van E34 complex
19 en het kruispunt Oelegembaan x Kerkstraat;
• de E34 ter hoogte van het complex 19 (‘Oelegem’)
3.8.2
Methodiek beschrijving referentiesituatie
Als referentiesituatie worden, analoog aan de werkwijze op macro- en mesoniveau, twee situaties
onderscheiden:
• Basisscenario 2007 (toelichting van de huidige situatie)
• Scenario 2020 zonder ontwikkeling van de drie onbesliste terreinen (autonome en gestuurde
ontwikkeling)
In de toekomstige referentiesituatie 2020 worden twee scenario’s onderscheiden. Beide
toekomstscenario’s gaan uit van de autonome ontwikkeling en de uitvoering van het beslist beleid. Ze
onderscheiden zich echter in de ontsluitingsstructuur van de bedrijventerreinen langs het Albertkanaal naar
het hoofdwegennet (E313, E314, E34):
• In het gemengd scenario worden de bedrijventerreinen via het bestaande én het volgens het beslist
beleid te realiseren wegennet aangetakt op het hoofdwegennet.
• In het gescheiden scenario wordt er echter een splitsing doorgevoerd tussen een
verbindende/ontsluitende infrastructuur voor verkeer van/naar industriezones en een ontsluitende
structuur voor het ‘overige’ verkeer. Het aanbodsnetwerk volgens het beslist beleid is dus overgenomen
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
87/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
in het gescheiden scenario, maar ook aangepast en aangevuld met nieuwe infrastructuur in functie van
deze splitsing.
Deze twee toekomstscenario’s zijn doorgerekend met het multimodale verkeersmodel. De uitkomst van deze
doorrekeningen resulteerde in een voorkeursscenario dat opnieuw werd doorgerekend met het multimodale
verkeersmodel en geanalyseerd. In dit voorkeursscenario worden er maatregelen voorgesteld gebaseerd op
een verkeerskundige effectenbeoordeling op macro- en mesoniveau. In het geval van cluster 6 AntwerpenWommelgem-Ranst, waartoe het plangebied van Zwaaikom Ranst behoort, zijn er geen verschillen tussen
het gescheiden en het gemengd scenario.
Voor de bespreking van de huidige situatie en de beschrijving van de autonome en gestuurde ontwikkeling
wordt er beroep gedaan op het Strategisch Vlaams verkeersmodel (versie 3.5), verder in de teksten
Multimodaal Verkeersmodel of kortweg macromodel genoemd.
Dit model kan een onderbouwd beeld en inzicht geven in de huidige verkeersstromen in zowel de ochtendals avondspits, en kan bovendien aan de hand van scenario-doorrekening de impact van een
maatregelenpakket in kaart brengen, waardoor optimalisatie van de ingrepen aangereikt wordt. Het model is
een volledig strategisch modelinstrument voor basisjaar 2007 en referentie Business-As-Usual 2020.
3.8.3
Huidige situatie
Voor de beschrijving van de huidige situatie werd gebruik gemaakt van de recente wegenkaarten,
luchtfoto’s, een terreinverkenning (2009) en verkeersmodelleringen.
3.8.3.1
Beschrijving ontsluitingsstructuur
Er wordt een korte beschrijving van de bestaande ontsluitingsstructuur gegeven aan de hand van een
fotoreportage over de punten aangeduid op Figuur 23.
Figuur 23: Situering bestaande ontsluiting Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
88/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
1. Interne wegenis
Zicht richting zuidwest
Type profiel
kruispunt
Huidige
ontsluitingsweg
Breedte: 3m
Zicht richting noordoost
/
Omgeving / Functie
Beperking
(kg, km/u)
Staat
(+/0/-)
Fietsvoorzieningen
Erfontsluiting landbouw
& woning
70 km/u
-
geen
2. Kruispunt bestaande ontsluitingsweg - Zandhovensteenweg
Kruispunt bestaande ontsluitingsweg - Zandhovensteenweg
Zandhovensteenweg-Oelegembaan richting zuidoost
Type profiel /
kruispunt
Omgeving / Functie
Beperking
(kg, km/u)
Staat
(+/0/-)
Fietsvoorzieningen
Zandhovensteenweg
2x1
Lokale verbindingsweg
Zandhoven/Massenhoven - Oelegem
70 km/u
+
Vrijliggend
dubbelrichtingsfietspad aan
zuidzijde
Huidige
ontsluitingsweg
Breedte: 3m
Erfontsluiting landbouw &
woning
70 km/u
-
geen
kruispunt
Voorrang voor
Zandhovensteenweg
+
Fietsmarkeringen
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
89/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3. Kruispunten Zandhovensteenweg – Op- en afritten E34 complex 19
Kruispunt Zandhovensteenweg – afrit vanuit Antwerpen /
oprit richting Turnhout
Kruispunt Zandhovensteenweg – afrit vanuit Turnhout / oprit
richting Antwerpen
Type profiel /
kruispunt
Omgeving / Functie
Beperking (kg,
km/u)
Staat
(+/0/-)
Fietsvoorzieningen
Zandhovensteenweg
2x1 met strook voor
linksafslaand verkeer
Lokale verbindingsweg
Zandhoven/Massenhoven - Oelegem
70 km/u
+
Vrijliggend
dubbelrichtingsfietspad aan
zuidzijde
kruispunten
Voorrang voor
Zandhovensteenweg
0
Fietsmarkeringen
4. Kruispunt Oelegembaan – Kerkstraat
Kruispunt Oelegembaan – Kerkstraat: zicht op Oelegembaan
richting west
Kruispunt Oelegembaan – Kerkstraat: zicht vanuit Kerkstraat
Type profiel /
kruispunt
Omgeving / Functie
Beperking
(kg, km/u)
Staat
(+/0/-)
Fietsvoorzieningen
Oelegem-baan
2x1 met strook voor
linksafslaand verkeer
Lokale verbindingsweg
Zandhoven/Massenhoven - Oelegem
70 km/u
+
Vrijliggend
dubbelrichtingsfietspad aan
zuidzijde
Kerkstraat
Breedte: 6 m
Lokale ontsluitingsweg
(Masssenhoven)
70 km/u
+
2x1 aanliggend
kruispunt
Voorrang voor
Zandhovensteenweg
+
Fietsmarkeringen
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
90/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
5. Zandhovensteenweg ter hoogte van Antitankgracht
Oversteekplaats over Zandhovensteenweg ter hoogte van
Antitankgracht
Zandhovensteenweg ter hoogte van Antitankgracht: zicht
richting oosten (kruispunt met Heesterbos)
Zicht op pad langs Antitankgracht richting noorden
Zandhovensteenweg
3.8.3.2
Zicht op pad langs Antitankgracht richting zuiden
Type profiel /
kruispunt
Omgeving / Functie
Beperking
(kg, km/u)
Staat
(+/0/-)
Fietsvoorzieningen
2x1
Lokale verbindingsweg
Zandhoven/Massenhoven - Oelegem
70 km/u
+
Vrijliggend
dubbelrichtingsfietspad aan
zuidzijde
Verkeersintensiteiten
De spitsuurintensiteiten die door het macromodel gegenereerd zijn voor 2007 worden weergegeven in
onderstaande tabel.
In de tabel wordt er een onderscheid gemaakt tussen de intensiteiten in de ochtend- en de avondspits, en
verder in de intensiteiten personen- en vrachtwagens. Per weg wordt er nog een onderscheid gemaakt in de
rijrichting: er staat aangegeven voor weke rijrichting de vermelde intensiteiten gelden - richting noord /
richting zuid of richting oost / richting west.
Bemerk dat de intensiteiten per wegvak worden aangegeven: de intensiteiten gelden dus voor de
wegvakken tussen de kruispunten die staan aangegeven. Met andere woorden: de intensiteiten die ‘boven’
een kruispunt vermeld staan zijn de hoeveelheden vracht- en personenwagens die op dat wegvak en in de
aangegeven rijrichting het kruispunt oprijden; de intensiteiten die ‘onder’ een kruispunt vermeld staan zijn de
hoeveelheden vracht- en personenwagens die op dat wegvak en in de aangegeven rijrichting het kruispunt
verlaten. Het aantal intensiteiten dat ‘tussen’ twee kruispunten staat vermeld is afhankelijk van de
hoeveelheid knopen die in het macromodel zijn opgenomen voor dat wegvak.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
91/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 19: Spitsuurintensiteiten Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Kerkstraat en E34 t.h.v. complex 19 (2007)
2007
ochtendspits
avondspits
wagens
vracht
wagens
vracht
727
136
1042
62
380
107
905
55
150
19
626
29
92
2
468
7
210
4
145
6
347
5
318
6
347
7
317
8
346
9
353
17
71
16
209
174
141
0
192
192
1587
308
1284
269
1435
303
1163
260
1934
335
1385
267
1320
258
2085
437
1255
238
1774
407
1550
345
2363
461
Zandhovensteenweg/Oelegembaan
Richting oost
kruispunt E34 oprit richt. A'pen / afrit vanuit Turnhout
kruispunt E34 oprit richt. Turnhout / afrit vanuit A'pen
kruispunt Kerkstraat
Richting west
kruispunt Kerkstraat
kruispunt E34 oprit richt. Turnhout / afrit vanuit A'pen
kruispunt E34 oprit richt. A'pen / afrit vanuit Turnhout
Kerkstraat
Richting zuid
kruispunt Oelegembaan
Richting noord
kruispunt Oelegembaan
E34
Richting zuid
Afrit 19
Oprit 19
Richting noord
Afrit 19
Oprit 19
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
92/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Bij deze intensiteiten dient de volgende kanttekening geplaatst te worden: hoewel de ordes van grootte
overeenstemmen met de verkeersstromen in de referentiesituatie, dient men steeds in het achterhoofd te
houden dat de waarden zijn gegenereerd door een macromodel Ze kunnen dus niet op dezelfde manier
behandeld worden als waarden gegenereerd door een micromodel, waarbij er een detaillering van de
plaatselijke resolutie of zone-indeling en van het infrastructuurnetwerk heeft plaatsgevonden, of waarbij de
output gekalibreerd is met plaatselijke tellingen.
Analyse verkeersstromen
Uit de modelresultaten komt naar voor dat de intensiteiten op het wegvak van de Zandhovensteenweg ten
noordwesten van de E34 hoger liggen dan deze op het wegvak ten zuidoosten – dit is vooral merkbaar in de
richting van Zandhoven. Dit valt niet te verbazen, gezien complex 19 Oelegem, Ranst en (gedeeltes van)
Schilde ontsluit naar het hoofdwegennet, terwijl Zandhoven ook wordt ontsloten via E34 complex 20 en E313
complex 19.
Bovendien wordt het bedrijventerreinen Ter Straten in de huidige situatie via de dorpskern van Oelegem en
de Zandhovensteenweg naar het hoofdwegennet ontsloten, wat de significante vrachtverkeersstroom kan
verklaren.
Wat niet uit de modelresultaten naar voor komt is het mogelijke sluipverkeer tussen de E313 en de E34:
verkeer van en naar Noorderkempen dat via complex 19 op de E313, de N14, de Kerkstraat en de
Oelegembaan/Zandhovensteenweg rijdt ten gevolge van de onvolledigheid van de knoop E34-E313. Dit
sluipverkeer dient in rekening gebracht worden bij de effectbeschrijving, indien de vervollediging van de
knoop E34-E313 niet voorzien wordt.
Verkeerskundig functioneren
In de huidige situatie zijn de kruispunten van de Zandhovensteenweg met de op- en afritten van E34
complex 19 voorrangsgeregeld (voorrang voor Zandhovensteenweg), waarbij er op de Zandhovensteenweg
stroken voor linksafslaand verkeer zijn voorzien.
Uitgaande van de gemodelleerde intensiteiten en een theoretische capaciteit van 1.000 pae/uur kan er
worden vastgesteld dat het wegvak van de Zandhovensteenweg ten noordwesten van de E34 in de huidige
situatie oververzadigd is. Bovendien tonen de resultaten dat het gros van het verkeer vanuit Oelegem de
E34 oprijdt, en vice versa, dat het gros van het verkeer dat de snelweg aan complex 19 verlaat richting
Oelegem rijdt.
Dit overwicht aan (links-)afslaande bewegingen maakt dat ook de kruispunten in de huidige situatie mogelijk
niet optimaal functioneren. Uitgaande van de gemodelleerde intensiteiten voor 2007 zijn er a.d.h.v. de
vuistregels in bijlage, capaciteitstoetsen uitgevoerd voor de volgende kruispunten:
• Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Antwerpen / afrit E34 vanuit Turnhout
• Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Turnhout / afrit E34 vanuit Antwerpen
• Oelegembaan x Kerkstraat
Hieruit blijkt dat de voorrangsgeregelde kruispuntoplossingen aan het op- en afrittencomplex in de huidige
situatie niet voldoen aan de capaciteitsvraag tijdens de avondspits. Het kruispunt Oelegembaan x Kerkstraat
kan wel functioneren als voorrangsgeregeld kruispunt in de huidige situatie.
De maximale intensiteit op de E34 in de huidige situatie wordt geschat op 3256 pae/u10 (op het wegvak ten
noorden van complex 19, in de avondspits richting noord) Uitgaande van een theoretische capaciteit van
10
Pae = personenautoequivalent (personenwagen = 1 pae/u, vrachtwagen = 2 pae/u)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
93/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
1800 pae/u/wegvak, geeft dit een verzadigingsgraad van 90%. Dit betekent dat de snelweg in de huidige
situatie reeds tegen haar capaciteitsgrenzen aanzit.
Dagverdeling van het verkeer
Het macromodel is een spitsuurmodel. Om de spitsuurintensiteiten om te kunnen rekenen naar
dagintensiteiten dienen de dagverdelingen gekend te zijn. Van het Vlaams Verkeerscentrum werden in
functie van deze omrekeningen dagverdelingen bekomen voor personenwagens en vrachtwagens en dit
voor zowel snelwegen als het onderliggende wegennet. Deze dagverdelingen zijn weergegeven in de
onderstaande grafieken.
De Zandhovensteenweg/Oelegembaan en de Kerkstraat vallen onder de noemer “onderliggend wegennet”,
de E34 is een snelweg.
10%
9%
8%
7%
6%
5%
4%
3%
2%
Auto's Snelweg
Auto's Onderliggend
1%
U
0
U
1
U
2
U
3
U
4
U
5
U
6
U
7
U
8
U
9
U
10
U
11
U
12
U
13
U
14
U
15
U
16
U
17
U
18
U
19
U
20
U
21
U
22
U
23
0%
Grafiek 1: Dagverdeling personenwagens
8%
7%
6%
5%
4%
3%
2%
VrachtTotaal Snelweg
VrachtTotaal Onderliggend
1%
U
0
U
1
U
2
U
3
U
4
U
5
U
6
U
7
U
8
U
9
U
10
U
11
U
12
U
13
U
14
U
15
U
16
U
17
U
18
U
19
U
20
U
21
U
22
U
23
0%
Grafiek 2: Dagverdeling vrachtwagens
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
94/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.8.3.3
Openbaar vervoer
Het bestaand OV-netwerk (bussen De Lijn) is weergegeven in Figuur 24. De dichtstbijzijnde haltes voor
Zwaaikom Ranst zijn de volgende:
• ‘Oelegem Hoornveldstraat’: ca. 2 km tot kruispunt Zandhovensteenweg x ontsluitingsweg Zwaaikom
Ranst. Deze halte wordt bediend door:
- Lijn 424 Zandhoven VTI – Schilde: 1 bus voor/na schooltijd
- Lijn 425 Lier – Oelegem: 1 bus per 2 u tijdens weekdagen, 1 bus/u tijdens spitsperiodes
- Lijn 426 Lier - Ranst - Oelegem: 1 bus voor/na schooltijd
- Lijn 945 Wommelgem - Ranst - Schilde – Wijnegem: belbus
• ‘Oelegem Kerk’: ca. 2,3 km tot kruispunt Zandhovensteenweg x ontsluitingsweg Zwaaikom Ranst. Deze
halte wordt ook door deze lijnen bediend, en bijkomend door:
- Lijn 610 Oelegem - Schoten – Antwerpen: 1 bus/u, 2/3 bussen/u tijdens spitsperiodes
- Lijn 619 Oelegem – Malle: 1 bus/u voor/na schooltijd
• ‘Zandhoven Dorp’: ca. 2.5 km tot kruispunt Zandhovensteenweg x ontsluitingsweg Zwaaikom Ranst.
Deze halte wordt bediend door::
- Lijn 408 Zandhoven – Hoogstraten: 1 bus voor/na schooltijd
- Lijn 411 Antwerpen - Halle - Zandhoven (- Oostmalle): 1 bus/u
- Lijn 414 Zandhoven - Malle – Antwerpen: 1 bus voor/na schooltijd
- Lijn 420 Antwerpen - Broechem - Massenhoven – Herentals: 1 bus/u, 2/3 bussen/u tijdens
spitsperiodes
- Lijn 421 Antwerpen - Broechem - Viersel - Zandhoven: 1 bus/u
- Lijn 427 Snelbus Antwerpen - Massenhoven – Herentals: 1 bus/u, 2/3 bussen/u tijdens spitsperiodes
- Lijn 428 Lier – Vorselaar: 1 bus voor/na schooltijd
- Lijn 941 Oostmalle - Zandhoven – Zoersel: belbus
- Lijn 941 Zoersel - Zandhoven – Oostmalle: belbus
Figuur 24: Bestaand netwerk De Lijn
Analyse bereikbaarheid met het openbaar vervoer
Voor de huidige situatie wordt geen uitspraak gedaan aangaande de bereikbaarheid met het openbaar
vervoer, aangezien Zwaaikom Ranst niet is ontwikkeld.
3.8.3.4
Langzaam verkeer
De onderstaande figuren tonen de bestaande fietsroutenetwerken: het bovenlokaal functioneel
fietsroutenetwerk en het recreatief fietsroutenetwerk Antwerpse Kempen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
95/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 25: Functioneel fietsroutenetwerk
Figuur 26: Recreatief fietsroutenetwerk Antwerpse Kempen
Het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk omvat:
• het Albertkanaal (hoofdroute);
• de Zandhovensteenweg-Oelegemsebaan (functionele fietsroute);
• de Antitankgracht (alternatieve functionele fietsroute), die het studiegebied doorsnijdt.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
96/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Knoopunt 56 van het recreatief fietsroutenetwerk Antwerpse Kempen bevindt zich aan de noordelijke oever
van de Zwaaikom, en dus binnen het studiegebied. Het knooppunt is verbonden met:
• het knooppunt 78 in Oelegem, via het jaagpad aan de noordzijde van het Albertkanaal;
• het knooppunt 70 in Massenhoven, via het jaagpad aan de noordzijde van het Albertkanaal;
• het knoopunt 57 aan het fort van Oelegem, via een pad langs de antitankgracht.
Analyse langzaam verkeer
In de huidige situatie zijn o.a. de volgende conflictpunten tussen het langzaam en het gemotoriseerd verkeer
te benoemen:
• Kruising pad langs Antitankgracht (drager van alternatieve functionele fietsroute en recreatieve fietsroute)
en Zandhovensteenweg (drager van functionele fietsroute).
• Overgang van dubbelrichtingsfietspad in Oelegem naar enkelrichtingsfietspaden ter hoogte van de
voornoemde kruising. Fietsers tussen Oelegem en Zandhoven maken echter in beide richtingen gebruik
van het fietspad aan de zuidzijde, dat ook op grondgebied Oelegem voldoende breed is
gedimensioneerd.
Ter hoogte van dit punt is er een beveiligde oversteekplaats met verkeersplateau voorzien. De hoge
intensiteiten maken dat de oversteekbaarheid zonder deze voorzieningen als slecht te omschrijven is (zie
vuistregels in bijlage).
3.8.4
Referentiesituatie 2020
De autonome en gestuurde ontwikkeling voor het studiegebied bestaat uit de ontwikkelingen ten gevolge van
de verwachte spontane toename van het verkeer, aangevuld met de verkeersontwikkelingen ten gevolge
van het beslist beleid. Dit komt overeen met het voorkeursscenario op macro- en mesoniveau.
Gezien de ontwikkeling van Zwaaikom Ranst niet als beslist beleid beschouwd wordt, is dit niet in deze
verkeersmodellering opgenomen. Het voorkeursscenario met inbegrip van de bijkomende bedrijventerreinen
van beslispunt 7 komt aan bod bij de effectenbeschrijving en –beoordeling van Zwaaikom Ranst.
3.8.4.1
Gewenste ontsluitingsstructuur
Wommelgem-Antwerpen
ENA:
voorkeursscenario
voor
cluster
6
Ranst-
De cluster Ranst-Wommelgem-Antwerpen omvat de volgende bedrijventerreinen, vermeld in het
Kennisgevingsdossier Plan-MER ENA:
•
•
•
•
•
•
Antwerpen-Kanaal (herstructurering)
Kapelleveld (inbreiding)
Wommelgem-Ranst (locatieonderzoek)
Hoge Keer (herstructurering)
Zwaaikom (locatieonderzoek)
Broechem-Ranst (inbreiding)
De gegevens afkomstig uit de doorrekening van het voorkeursscenario worden gebruikt om effecten op het
niveau van deze cluster te onderzoeken. Het betreft de effecten van de groei/ontwikkeling/herstructurering
van bedrijventerreinen in Zandhoven, Ranst, Schilde, Wommelgem, Wijnegem, Schoten en Antwerpen op de
verkeersafwikkeling op het wegennet, met name de afwikkeling naar het hoofdwegennet (R1, E313, E314).
In het voorkeursscenario worden de bedrijventerreinen Wommelgem-Ranst (zoekzone), Kapelleveld, Ter
Straten en Hoge Keer ontsloten via een nieuw op- en afrittencomplex op de E313 tussen het huidige
complex 18 en de verkeerswisselaar E313-E34. Te verwachten is een daling van de hoeveelheid verkeer
(personenwagens en vrachtverkeer) op de lokale wegenis ter hoogte van de bedrijventerreinen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
97/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
3.8.4.2
Verkeersintensiteiten
De spitsuurintensiteiten die door het macromodel gegenereerd zijn voor de situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’
(situatie zonder ontwikkeling van de drie bedrijventerreinen uit beslispunt 7, i.e. autonome ontwikkeling +
beslist beleid) worden weergegeven in onderstaande tabel. Daarnaast staat het verschil in intensiteiten
tussen de situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’ en de situatie 2007 weergegeven.
In de tabel wordt er een onderscheid gemaakt tussen de intensiteiten in de ochtend- en de avondspits, en
verder in de intensiteiten personen- en vrachtwagens. Per weg wordt er nog een onderscheid gemaakt in de
rijrichting: er staat aangegeven voor weke rijrichting de vermelde intensiteiten gelden - richting noord /
richting zuid of richting oost / richting west.
Bemerk dat de intensiteiten per wegvak worden aangegeven: de intensiteiten gelden dus voor de
wegvakken tussen de kruispunten die staan aangegeven. Met andere woorden: de intensiteiten die ‘boven’
een kruispunt vermeld staan zijn de hoeveelheden vracht- en personenwagens die op dat wegvak en in de
aangegeven rijrichting het kruispunt oprijden; de intensiteiten die ‘onder’ een kruispunt vermeld staan zijn de
hoeveelheden vracht- en personenwagens die op dat wegvak en in de aangegeven rijrichting het kruispunt
verlaten. Het aantal intensiteiten dat ‘tussen’ twee kruispunten staat vermeld is afhankelijk van de
hoeveelheid knopen die in het macromodel zijn opgenomen voor dat wegvak.
Tabel 20: Spitsuurintensiteiten Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Kerkstraat en E34 t.h.v. complex 19: situatie '2020
zonder 3 terreinen' en verschil situatie '2020 zonder 3 terreinen' en situatie 2007
2020 zonder 3 terreinen
ochtendspits
∆ (‘2020 zonder 3 terreinen’ – 2007)
avondspits
ochtendspits
avondspits
wagens
vracht
wagens
vracht
wagens
vracht
wagens
vracht
649
68
951
64
-78
-68
-91
2
325
35
698
43
-55
-72
-207
-12
261
7
936
14
110
-12
313
-15
184
7
731
9
92
5
263
2
319
7
235
26
109
3
90
20
492
7
409
27
152
2
91
21
542
18
439
23
195
11
122
15
469
21
563
46
123
12
210
29
Zandhovensteenweg/
Oelegembaan
Richting oost
kruispunt E34 oprit richt. A'pen /
afrit vanuit Turnhout
kruispunt E34 oprit richt.
Turnhout / afrit vanuit A'pen
kruispunt Kerkstraat
Richting west
kruispunt Kerkstraat
kruispunt E34 oprit richt.
Turnhout / afrit vanuit A'pen
kruispunt E34 oprit richt. A'pen /
afrit vanuit Turnhout
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
98/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
2020 zonder 3 terreinen
ochtendspits
∆ (‘2020 zonder 3 terreinen’ – 2007)
avondspits
ochtendspits
avondspits
wagens
vracht
wagens
vracht
wagens
vracht
wagens
vracht
92
0
224
4
21
-16
50
-18
188
0
193
0
47
0
1
0
2262
592
1459
559
675
284
175
290
2061
584
1231
532
626
281
68
272
2659
622
1587
556
725
287
202
289
1357
587
2668
785
37
329
583
348
1209
572
2057
763
-46
334
283
356
1372
603
2399
818
-178
258
36
357
Kerkstraat
Richting zuid
kruispunt Oelegembaan
Richting noord
kruispunt Oelegembaan
E34
Richting zuid
Afrit 19
Oprit 19
Richting noord
Afrit 19
Oprit 19
Ook bij deze intensiteiten dient de volgende kanttekening geplaatst te worden: hoewel de ordes van grootte
overeenstemmen met de verkeersstromen in de referentiesituatie, dient men steeds in het achterhoofd te
houden dat de waarden zijn gegenereerd door een macromodel Ze kunnen dus niet op dezelfde manier
behandeld worden als waarden gegenereerd door een micromodel, waarbij er een detaillering van de
plaatselijke resolutie of zone-indeling en van het infrastructuurnetwerk heeft plaatsgevonden.
Analyse verkeersstromen
De modelresultaten voor het wegvak van de Zandhovensteenweg ten noordwesten van de E34 bevestigen
de verwachte daling van de hoeveelheid personen- en vrachtwagens op het lokale wegennet ten gevolge
van de ontsluiting van de bedrijventerreinen in Ranst en Wommelgem naar een nieuw op- en afrittencomplex
op de E313. Vooral de daling in vrachtintensiteiten is significant: tot ca. 70 vrachtwagens/u minder vanuit
Oelegem richting E34 complex 19 in de avondspits in het voorkeursscenario 2020 t.o.v. de situatie 2007.
De modelresultaten voor het wegvak van de Zandhovensteenweg/Oelegembaan ten zuidoosten tonen een
lichte stijging van de personenwagenintensiteiten, te wijten aan autonome en gestuurde groei. Op te merken
is dat ook in het voorkeursscenario de verkeerwisselaar E34-E313 onvolledig wordt verondersteld. Dit maakt
dat ook in de toekomstsituatie het sluipverkeer tussen de E313 en de E34 in rekening dient gebracht te
worden.
De maximale intensiteit op de E34 in de situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’ wordt geschat op 4157 pae/u (op
het wegvak ten zuiden van complex 19, in de avondspits richting noord) Uitgaande van een theoretische
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
99/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
capaciteit van 1800 pae/u/wegvak, geeft dit een verzadigingsgraad van 116%, wat betekent dat de snelweg
in de situatie 2020 oververzadigd zal zijn.
Dagverdeling van het verkeer
Voor situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’ wordt er uitgegaan van dezelfde dagverdeling als voor de situatie
2007.
3.8.4.3
Openbaar vervoer
Voor de situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’ wordt geen uitspraak gedaan aangaande de bereikbaarheid met
het openbaar vervoer, gezien Zwaaikom Ranst in dat geval niet wordt ontwikkeld.
3.8.4.4
Langzaam verkeer
Voor de situatie ‘2020 zonder 3 bedrijven’ wordt er uitgegaan van een status-quo in de tracés van de
fietsroutenetwerken en in het aantal conflictpunten tussen langzaam en gemotoriseerd verkeer, gezien de
toekomstige ontwikkelingen/aanpassingen niet gekend zijn. Er wordt dus uitgegaan van een ‘worst case
scenario’ (geen aanpassingen)
Analyse langzaam verkeer
Gezien de intensiteiten op het wegvak van de Zandhovensteenweg ten noordwesten van de E34 dalen in de
situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’ t.o.v. de situatie 2007, kan er gesteld worden dat de oversteekbaarheid ter
hoogte van de Antitankgracht verbetert.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
100/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4
Effectanalyse
4.1
Methodiek
4.1.1
Algemeen
Er wordt in dit hoofdstuk een beeld geschetst van de effecten die verwacht worden als gevolg van de
ontwikkeling van het projectgebied. Het projectgebied (oppervlakte ca. 36 ha) wordt gezien als de zone
waarbinnen het bedrijventerrein ontwikkeld wordt. Binnen het ruimere plangebied kunnen wel o.a. de
ontsluitingsweg van het terrein en ruimtelijk inpasbare milderende maatregelen worden voorzien.
Op basis van de effectanalyse wordt er ook een aangepast voorstel voor het projectgebied uitgewerkt. Dit
omvat een ontwikkeling van ca. 31,2 ha bedrijventerrein.
De contouren van het plangebied, het projectgebied en het aangepast voorstel voor projectgebied staan
weergegeven op de figuren in §1.3.3.
N.B. De contouren van het projectgebied en het aangepast voorstel omvatten de oppervlakte van het
bedrijventerrein exclusief eventueel aan te leggen bufferzones, maar inclusief aan te leggen
ontsluitingsinfrastructuur voor het bedrijventerrein.
De milieubeoordeling wordt uitgewerkt volgens de receptorgerichte benadering. Hierbij worden de
mogelijke effecten beoordeeld vanuit de optiek van die specifieke receptor. Als receptoren beschouwen we
‘natuur’, ‘landschap’ en ‘mens’. Bij receptor mens wordt een onderscheid gemaakt tussen enerzijds de
‘socio-organisatorische aspecten’ en anderzijds ‘mobiliteit’.
Per receptor wordt er een onderscheid gemaakt tussen volgende effectgroepen: direct ruimtebeslag,
verstoringseffecten en netwerkeffecten. Iedere effectgroep wordt voor de drie afzonderlijke
receptordisciplines besproken. Waar relevant wordt informatie vanuit technische disciplines (geluid, lucht,
water, bodem) toegevoegd.
N.B. Apart van de receptorgerichte benadering omvat de effectanalyse ook drie hoofdstukken die niet zijn
opgesplitst per effectgroep:
• Info m.b.t. de watertoets
• Effecten op vleermuizenPassende beoordeling
Op basis van de milieubeoordeling wordt per receptordiscipline een geïntegreerd voorstel van maatregelen
uitgewerkt.
N.B. Bij de maatregelen wordt er ook telkens een onderscheid gemaakt tussen wat er is voorgesteld in de
oude passende beoordeling en wat er in het plan-MER en de nieuwe passende beoordeling wordt
voorgesteld (zie ook §1.3.4).
4.1.2
Direct ruimtebeslag
Op basis van de beschrijving van de referentiesituatie wordt aangegeven welke directe verliezen verwacht
kunnen worden:
• Voor de receptor natuur wordt hierbij de focus gelegd op het verlies aan ecotopen, waarbij de ernst van
het verlies wordt beoordeeld aan de hand van biologische waarde, zeldzaamheid, ontwikkelingsgraad,
vervangbaarheid, =
• Voor de receptor landschap wordt het verlies aan landschapsbepalende elementen in beeld gebracht,
waarbij de ernst beoordeeld wordt aan de hand van gaafheid en cultuurhistorische waarde. Daarnaast is
kort ingegaan op de problematiek van het archeologisch erfgoed.
• Voor de receptor mens wordt aangegeven welke functionele bodemgebruiken zullen verdwijnen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
101/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Er wordt benadrukt dat de beoordeling van de verliezen een beoordeling op micro-niveau betreft. Het is niet
noodzakelijk dat, in de context van het volledige ENA, verliezen binnen een bepaald gebied doorslaggevend
zijn in de keuze tot het al dan niet ontwikkelen van een gebied; maar op lokaal niveau kan een verlies wel als
belangrijk (en te milderen/compenseren) beschouwd worden.
Verliezen van bodems, oppervlaktewatersystemen, = worden deels binnen de bespreking van het directe
ruimtebeslag per receptordiscipline geïntegreerd in zoverre deze onderdelen van het abiotische systeem een
specifieke waarde hebben binnen de receptordiscipline (bv verlies van een waardevol ven, bodem met
cultuurhistorische waarde, =).
Vaak hebben directe verliezen binnen het abiotische systeem een indirect effect op de receptordisciplines.
Waar dergelijke verliezen relevant zijn, worden ze bij de bespreking van de verstoringseffecten per
receptorgroep besproken. Een bespreking (en beoordeling) van de directe verliezen binnen de abiotische
sfeer ‘an sich’ is in dit rapport niet opgenomen.
4.1.3
Verstoringeffecten
Verstoringseffecten zijn indirecte effecten op de receptordisciplines die veroorzaakt worden door wijzigingen
in het abiotisch milieu, de directe ruimteverliezen of wijzigingen die bij de andere receptoren optreden.
In relatie tot de receptoren zijn volgende wijzigingen in het abiotisch milieu van belang:
Wijziging van bodem en waterhuishouding, relevant voor:
• Natuur: vegetaties gevoelig voor verdroging binnen plangebied en in omgeving aanwezig. Effecten
kunnen zowel door bemaling, aanwezigheid van ondergrondse constructies als wijziging van infiltratie- en
afstromingspatroon veroorzaakt worden. Kwaliteitswijzigingen in bodem en/of water (zowel grond- als
oppervlaktewater) kunnen effecten tot buiten het plangebied veroorzaken, waardoor wijziging van
aanwezige vegetatietypes kan optreden (bv verruiging tgv. innundatie met verontreinigd/eutroof water)
• Landschap: 2de-lijns effect door wijziging van vegetatie
• Mens: verzakking van woningen in omgeving van plangebied tgv bemalingen, wijziging van risico op
overstroming tgv wijziging run-off.
Wijziging van het geluidsklimaat, relevant voor:
• Mens: woningen op relatief korte afstand van het plangebied aanwezig
• Natuur: Tappelbeekvallei en bossen ten noorden van het plangebied vormen aandachtsgebieden.
Wijziging van de luchtkwaliteit, relevant voor:
• Mens: in de nabije omgeving van het plangebied zijn enkele alleenstaande woningen aanwezig. Ten
westen van het plangebied ligt de woonkern Oelegem
• Natuur: in omgeving van plangebied ecotopen aanwezig die gevoelig zijn voor verzuring en vermesting.
Aandachtszone: Tappelbeekvallei
Lichtverstoring, relevant voor:
• Mens: verscheidene woningen in nabijheid van plangebied aanwezig
• Natuur: natuurwaarden langsheen vallei van de Tappelbeek en Antitankgracht (migratieroute voor
vleermuizen)
Toelichting mbt impact op de luchtkwaliteit
Zoals aangegeven in §3.4 werd op programmaniveau een modellering uitgevoerd. De resultaten van deze
modellering geven het volgende aan:
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
102/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
• Voor wegverkeer en scheepvaart zijn emissiebijdragen en dus ook immissiebijdragen in de plansituatie
2020 (ontwikkeling van alle ENA-gebieden, incl. de onbesliste terreinen) vergelijkbaar met de
referentiesituatie 2020.
Zeker wat betreft de ontwikkeling van het terrein Zwaaikom Ranst, waarvan de relatieve bijdrage tot
verhoging van het verkeer eerder beperkt is, betekent dit dat de bijkomende impact op de luchtkwaliteit
tgv de emissies van verkeer (weg en scheepvaart) als beperkt kan ingeschat worden. Bovendien kan het
terrein ‘onmiddellijk’ aansluiten op de snelweg en is de impact op (langs) het lagere wegennet (waarlangs
woonkernen en woonlinten aanwezig zijn) dus beperkt. Op micro-niveau wordt dan ook niet verder
ingegaan op de impact van het wegverkeer. Dit neemt echter niet weg dat maatregelen om de impact te
beperken niet noodzakelijk zijn, maar de noordzaak hiervan wordt verantwoord vanuit een meer globaal
kader (macro-niveau). Op programmaniveau worden er mogelijke flankerende maatergelen voorgesteld
om de immissies t.g.v verkeer te beperken.
• De bijkomende ontwikkeling van bedrijventerreinen zal (vanzelfsprekend) aanleiding geven tot een
stijging van de industriële emissies. De bijkomende ontwikkeling van de nog niet besliste
bedrijventerreinen (waaronder het terrein Zwaaikom Ranst) zal aanleiding geven tot een stijging van de
industriële emissies van SO2, NOx en PM10 van 36% t.o.v. het beslist beleid.
De stijging met 36% van de emissies van industriële bronnen in de plansituatie heeft slechts een
beperkte impact op de maximale immissiebijdragen voor de verschillende polluenten. Voor de
bijkomende bedrijventerreinen kunnen de immissiebijdragen in de onmiddellijke omgeving van de grotere
terreinen met een relevant aandeel industriële activiteit in de plansituatie oplopen tot 13,2 µg/m³ voor
NOx, 16,7 µg/m³ voor SO2 en 1,3 µg/m³ voor PM10. Ter hoogte van bedrijventerreinen met een
belangrijk aandeel logistieke activiteit en kleinere bedrijventerreinen zijn de maximale immissiebijdragen
lager. Op een afstand van enkele 100’en meter van de bedrijventerreinen is de immissiebijdrage lager
dan 1 µg/m³ voor alle polluenten.
Als milderende maatregelen wordt vanuit het meso-niveau aangegeven dat het voor industrie van belang
is om aandacht te schenken aan minimale afstanden van bewoning en daarnaast rekening te houden met
ruimtelijke spreiding van nieuwe bronnen. Verder dient rekening gehouden te worden met specifieke
lokale luchtkwaliteit, bij de keuze van de inplantingplaats van nieuwe activiteiten. Er wordt ook
aanbevolen om de best beschikbare technieken toe te passen, zowel voor bestaande als voor nieuwe
industriële installaties.
Binnen dit planMER wordt niet verder ingegaan op de specifieke locale luchtkwaliteit thv het plangebied.
Bij de specifieke milieuvergunningsaanvragen door de bedrijven die zich zullen vestigen moet wel een
onderzoek naar de impact op de luchtkwaliteit uitgevoerd worden (op het ogenblik van de
vergunningsaanvraag zijn voldoende gegevens aanwezig om concrete effecten correcter te kunnen
inschatten).
Toelichting m.b.t. milieuzoneringsvoorstel
Om een eerste inschatting te krijgen over hoe verstoringseffecten op de receptor Mens te vermijden, is er
een milieuzoneringsvoorstel uitgewerkt voor het projectgebied. In bijlage is beknopt de methodiek
beschreven die toegepast wordt ifv de uitwerking van een milieuzoneringsvoorstel.
4.1.4
Netwerkeffecten
Aan de hand van de beschrijving van de referentiesituatie en situering van het plangebied ten opzichte van
de beschreven netwerken wordt voor de recptordisciplines natuur en landschap aangegeven op welke wijze
de functionaliteit van deze netwerken al dan niet wordt aangetast (zowel door direct ruimtebeslag als
verstoring).
Bij de bespreking van de impact op de menselijke functionele relaties komen volgende effectgroepen aan
bod:
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
103/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
•
•
•
•
•
Doorstroming gemotoriseerd verkeer
Bereikbaarheid met het openbaar vervoer
Langzaam verkeer: bereikbaarheid, verkeersveiligheid, verkeersleefbaarheid
Behoud functionele relaties
Interne verkeersafwikkeling industrieterrein & parkeermogelijkheden
4.1.5
Effecten op vleermuizen
De aanleg van een bedrijventerrein kan op verschillende manieren een impact hebben op de
vleermuispopulatie. Deze impact omvat zowel de effecten door direct ruimtebeslag, verstoringseffecten als
netwerkeffecten. Om de leesbaarheid van de effectanalyse voor vleermuizen te verhogen is er dan ook voor
geopeerd om deze samen te houden in één paragraaf (§ 4.6).
4.1.6
Info m.b.t. de watertoets
Ook de info m.b.t.d e watertoets wordt in één paragraaf gebundeld.
4.1.7
Passende beoordeling
De info mbt de passende beoordeling wordt eveneens in een paragraaf samengevat.
4.2
Direct ruimtebeslag
4.2.1
Receptor Natuur
Als gevolg van de inplanting van het industrieterrein (projectgebied) zal in totaal ca. 19 ha vegetatie worden
ingenomen en/of gewijzigd. Deze ecotoopinname is quasi volledig permanent en irreversibel. Hiervan is ruim
13 ha waardevol tot zeer waardevol volgens de geüpdate Biologische Waarderingskaart (2010) (zie Figuur
16). In het bijzonder het elzenbroekbos (ca. 2,5 ha), gedeeltelijk gelegen langsheen de Kapelbeek, en de
zuidelijk gelegen natte ruigten en vochtige graslanden (6 ha) worden zeer hoog gewaardeerd.
Ter hoogte van de Kapelbeek is er kwelinvloed aanwezig (zie §3.2.3.3). Hierdoor is de vervangbaarheid van
de beekbegeleidende vegetatie (elzenbroekbos met grote zeggenvegetaties) zeer beperkt. De inname van
dit habitattype wordt dan ook zeer negatief beoordeeld. Temeer omdat dit habitat is aangeduid als prioritair
Europees habitattype.
Het plangebied maakt geen deel uit van een Speciale Beschermingszone. Het vormt wel een onderdeel van
een grote eenheid van natuurgebieden waarin deze speciale beschermingszones zijn gelegen en vormt zo
het bindmiddel ertussen. Tevens sluit het gebied volledig aan op deze SBZ-H. Bij ontwikkeling ervan als
bedrijventerrein zal in eerste instantie geen directe grondinname van Habitat- of Vogelrichtlijngebied
plaatsvinden, wel zal het verbindingsgebied tussen verschillende deelgebieden ervan aangetast worden en
zal tevens habitatrichtlijn-waardig biotoop verdwijnen.
Het plangebied heeft bovendien een belangrijke bufferende werking ten aanzien van nabijgelegen kwetsbare
natuurgebieden (o.a. Begijnebos, Bevaardbrugse Bossen,=). Het wegvallen van deze brede en groene
noordelijke bufferzone zal invloed hebben op het aangrenzende gebied die kwetsbaarder kan worden voor
ondermeer geluid, eutrofiëring,=(zie ook effectgroep verstoring, §4.3.1).
Gezien de hoge waarde van de aanwezige ecotopen, de grote natuurbehoudwaarde van alluviaal bos en de
directe relatie met de Tappelbeekvallei (gelijkaardige natuurtypes), wordt de ecotoopinname als zeer
significant negatief beoordeeld.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
104/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Milderende maatregelen:
In de oude Passende Beoordeling (2008) is voorgesteld om een deel van het broekbos te vrijwaren van
bebouwing. In totaal zou dan ongeveer de helft (ca. 3ha) van het elzenbroekbos binnen het plangebied
behouden blijven. De zeer waardevol natte vegetaties ten zuiden van de Kapelbeek (eveneens
elzenbroekbos) worden niet aangeduid als te behouden.
Vanuit dit plan-MER wordt ervoor gepleit om het volledige elzenbroekbos langs de Kapelbeek te behouden
(ca 1,1 ha). Behoud van het elzenbroekbos langs de Kapelbeek betekent dat de noordelijke grens van het
projectgebied (eigenlijke industrieterrein) ca 200 meter zuidwaarts moet opschuiven (zie aangepast
voorstel projectgebied, Figuur 4)
Mbt tot boscompensatie kan gesteld dat de jonge verbossingen langs het kanaal niet compensatieplichtig
zijn . Enkel voor een beperkt deel van het Elzenbroekbos dat ontbost zal worden voor de aanleg van het
bedrijventerrein (niet gelegen langs de Kapelbeek) dient een boscompensatie conform het Bosdecreet te
gebeuren (loofbos, compensatiefactor 2).
De natte graslanden ten westen van de zwaaikom worden vanuit ecologisch standpunt het best behouden.
Gebeurt dat niet dan moeten, conform de bepalingen van het decreet voor Natuurbehoud de verboden te
wijzigen vegetaties die verloren gaan ten westen van de zwaaikom op kwantitatieve en kwalitatieve wijze
gecompenseerd te worden, in het bijzonder de zeer waardevolle ecotopen van rietland en grote
zeggenvegetaties (mr) en natte ruigtegrasland met kenmerken van Dotterbloemgrasland (hc) en
Moerasspirearuigte (hf). Zowel de aard, oppervlakte en locatie van dergelijke compensatie dient met het
Agentschap voor Natuur en Bos afgesproken te worden.
Daarnaast moet het verlies aan historisch permanent grasland (BWK-code: hp+ en hp met fauna-overdruk)
elders worden gecompenseerd. Op die manier wordt voldaan aan het stand-still principe en de zorgplicht
van het Natuurdecreet.
Indien de oppervlakte elzenbroekbos langsheen de Kapelbeek niet wordt gevrijwaard dient ook deze
gecompenseerd te worden =
4.2.2
Receptor Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie
Het direct verlies aan landschappelijke kwaliteit is het resultaat van het verdwijnen van elementen of
kenmerken die een zekere landschappelijke waarde hebben. In het plangebied komen geen wettelijk
beschermde landschappelijk of cultureel erfgoed en monumenten voor. De beoordeling van de effecten
omtrent het direct ruimtebeslag van de ontwikkeling van het bedrijventerrein op landschap betreft dus het
verlies van de niet-beschermde landschapswaarden en van archeologische waarden.
Direct verlies landschapselementen
Voor de ontwikkeling van het bedrijventerrein zullen kleine landschapselementen moeten verdwijnen (vooral
in zuidwestelijke zone). Deze historisch-geografische structuren zijn kenmerkend voor de relictzone ‘Vallei
van de Tappelbeek-Hulstenbeek, kasteeldomeinen en bosakkergebieden’. Gezien het landschap al in
belangrijke mate uitgekleed is, en rekening houdend met de structurele aantasting door Albertkanaal en E34,
is dit een matig negatief effect.
Volgens de landschapsatlas loopt het lijnrelict ‘Antitankgracht’ door tot aan het Albertkanaal. Echter, in de
huidige situatie stopt de Antitankgracht ter hoogte van de noordelijke grens van het plangebied. Dit betekent
dat de historisch-landschappelijk waardevolle gracht niet wordt ingenomen bij ontwikkeling van het
bedrijventerrein.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
105/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
De aanleg van het bedrijventerrein Zwaaikom betekent wel dat een fysische open-ruimteverbinding tussen
de Antitankgracht (en achterliggend openruimtegebied) en het afwaarts gedeelte van de vallei van de
Tappelbeek wordt doorsneden. Dit negatief effect wordt verder besproken onder hoofdstuk
‘Landschappelijke relaties’ (zie §4.4.2).
Door bodemverdichting, nivellering van het terrein, (gedeeltelijke) omlegging van de Kapelbeek, en het
uitgraven van weggrachten en eventuele zones voor waterberging worden het reliëf, de typische
bodemstructuren en geomorfologie gewijzigd. Hierdoor zal de context van de Kapelbeek met de aanpalende
gronden worden verstoord en zal de leesbaarheid en herkenbaarheid van het ruimere landschap
(Tappelbeekvallei) achteruit gaan. Door de realisatie van bedrijvigheid aan de rand van de relictzone ‘Vallei
van de Tappelbeek – Hulstenbeek, kasteeldomeinen en bos-akkergebieden’ wordt bovendien de context van
de beschermde sites Hof van Lier en Kasteel Montens, en van het valleilandschap in zijn geheel aangetast.
Dit gaat in tegen de beleidswenselijkheden voor deze relictzone. Het effect wordt bijgevolg significant
negatief beoordeeld.
Indirect/direct verlies archeologisch erfgoed
De beschrijving van de referentiesituatie heeft aangetoond dat het voorkomen van bijkomende
archeologische sites in het plangebied niet uit te sluiten valt. De aantasting van ongekende archeologische
sites is dus zeer reëel. Directe aantasting van het bodemerfgoed is het resultaat van vergraving. Indirecte
aantasting van het bodemerfgoed ontstaat door verandering van de hydrologie, compactie of gewijzigd
bodemgebruik. Compactie treedt op ter hoogte van de nieuwe wegenis, gebouwen en infrastructuur.
Verandering van de hydrologie kan zich over een ruimere invloedssfeer manifesteren, afhankelijk van de
wijze van uitvoering van de werken en noodzaak van bemaling.
De beoordeling van het verlies en/of de schade is afhankelijk van de waarde van de ongekende
archeologica en dus per definitie negatief, zonder verdere mogelijke specifiëring van de grootte-orde.
Als milderende maatregel wordt voorgesteld om een archeologisch onderzoek te laten uitvoeren bij de
verkavelingsvergunning. Het beperken van de invloedsfeer van een eventuele bemaling (tijdens aanlegfase)
is eveneens van groot belang gezien de impact op verdroging op het bodemerfgoed. Om aantasting door
compactie te vermijden, is een zuinig ruimtegebruik tijdens de werken belangrijk.
4.2.3
Receptor Menselijke functies
Direct verlies van ruimtegebruik is enkel mogelijk binnen het plangebied. De menselijke functies binnen het
plangebied betreffen landbouwgebruik, 2 (vakantie)woningen, watersport op de zwaaikom en fietsrecreatie.
De landbouwpercelen in het noordoosten van het plangebied naast de voorziene ontsluitingsweg kunnen in
principe behouden blijven. Ze kunnen mogelijk wel worden ingeschakeld als jachtgebied voor vleermuizen,
waarbij op (een deel van) deze percelen vijvers worden ingericht (zie §4.6)
De landbouwpercelen in het projectgebied (effectieve invulling van bedrijventerrein) zullen moeten
verdwijnen. Het is niet duidelijk in hoeverre het hier om professionele landbouw gaat en of deze
landbouwer(s) nog gronden heeft/hebben buiten de projectzone. Het gaat in hoofdzaak om gronden die zeer
geschikt zijn voor de maïsteelt en matig geschikt als permanent grasland.
Het resulterende effect op landbouw wordt als licht negatief effect beschouwd omwille van de beperkte
oppervlakte die in gebruik is en omwille van de geïsoleerde ligging van de percelen.
Met de realisatie van het bedrijventerrein zal het weekendverblijf in de centrale zone moeten verdwijnen. Het
is niet duidelijk of dit verblijf permanent bewoond is en/of nog in gebruik als weekendverblijfplaats. Het
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
106/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
verlies van deze (zonevreemde) woning wordt matig negatief beoordeeld.
De woning in de noordelijke zone kan behouden blijven op voorwaarde dat een goede leefkwaliteit kan
worden gegarandeerd. De ontsluitingsweg voor het bedrijventerrein ligt net ten zuiden van deze woning.
De fietsrecreatie loopt enerzijds over het jaagpad van het kanaal, anderzijds in noordelijke richting langs het
Antitankkanaal. Naar alle waarschijnlijkheid zal het fietsverkeer langs Albertkanaal geheel of gedeeltelijk
worden ingenomen voor los- en laadactiviteiten en hierdoor functioneel verdwijnen. Het planvoorstel voorziet
een nieuw fietspad langs de buitengrenzen van het bedrijventerrein, waarna het dan meer westelijk terug op
de kanaalweg kan aangesloten worden. Vanaf dit nieuwe fietspad kan ook worden aangetakt op de
bestaande fietsroute langs het Antitankkanaal. Door omlegging van het fietsverkeer wordt het fietsnetwerk
niet verbroken, dit is een neutraal effect (zie ook bespreking netwerkeffecten, §4.4.3.4).
Echter, de invulling van het bedrijventerrein (gebouwen, grondopslag, aanlegkade(s),=) zal een negatieve
impact hebben op de visuele belevingswaarde voor recreanten.
De realisatie van het bedrijventerrein impliceert de opvulling van de zwaaikom (zie projectvoorstel). Hierdoor
zullen de recreatieactiviteiten op de zwaaikom (jetski, hengelsport) moeten verdwijnen.
4.3
Verstoringseffecten
4.3.1
Receptor Natuur
4.3.1.1
Via bodem en grondwater
4.3.1.1.1
Hydrologische effectanalyse (modelsimulaties)
Met het grondwatermodel zijn drie hydrologische scenario’s doorgerekend (zie Figuur 27)
• Scenario 1: ontwikkeling van het projectgebied;
• Scenario 2: ontwikkeling van het aangepast voorstel projectgebied;
• Scenario 1bis: enkel opvulling zwaaikom.
Alle scenario’s omvatten de volgende aanpassingen t.o.v. de actuele toestand:
• de opvulling van de zwaaikom met een materiaal met een horizontale doorlatendheid van 2 m/dag en een
verticale anisotropie van 5;
• aanpassing van de kaaimuren en de geometrie van het kanaal.
Bij scenario 1 en 2 is als derde ingreep de drainage ter hoogte van de bedrijventerrein verwijderd (dit gaat
samen met de nivellering van het maaiveld) en de infiltratie aangepast (gereduceerd tot 50 mm/jaar).
Scenario 1bis betreft uitsluitend de opvulling van de zwaaikom waarbij de infiltratie ter hoogte van de
opgevulde zone op 300 mm/jaar werd ingesteld. N.B. Dit scenario is een tussenscenario om het
hydrologisch effect van enkel de opvulling van de zwaaikom te kunnen inschatten.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
107/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Perimeter Scenario1
Perimeter Scenario2
Figuur 27: Aanduiding hydrologische scenario’s
Figuur 28, Figuur 31 en Figuur 34 geven de grondwaterverlaging ten gevolg van de opvulling van de
zwaaikom (alle drie scenario’s), de nivellering en de verharding van het bedrijventerrein (scenario 1 en 2).
Een grondwaterverlaging is met een positieve waarde uitgedrukt, terwijl een negatieve waarde een
grondwaterverhoging voorstelt.
Figuur 29, Figuur 32 en Figuur 35 geven de kwelreducties voor de drie scenario aan. Een negatieve waarde
is een effectieve vermindering van de kwelflux.
4.3.1.1.1.1
Scenario 1 - ontwikkeling van het projectgebied
Dit scenario geeft aanleiding tot een grondwaterverhoging ten westen van de zwaaikom (tot 0.50 m) en een
verlaging ter hoogte van de zwaaikom (tot 0.60 m). Deze stijghoogteverlaging zet zich in noordelijk en
oostelijke richting verder.
De kwelfluxen, die momenteel voorkomen ten westen en ten noorden van de zwaaikom, verdwijnen door de
nivellering van het terrein. In de oostelijke zone dalen de kwelfluxen eveneens. Er is een toename van de
kwelfluxen aan de andere kant van de autosnelweg (ca. 1 mm/dag, maar plaatselijk tot 3.5 mm/dag) en van
het Albertkanaal (tot 2 mm/dag).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
108/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 28: Scenario 1 – stijghoogteveranderingen t.o.v. actuele toestand [m]
-40 mm/dag
3 mm/dag
Figuur 29: Scenario 1 – veranderingen in kwelfluxen t.o.v. de actuele toestand [mm/dag]
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
109/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 30 toont de grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied. De algemene grondwaterstroming
is noord-noordoost. De richting wordt meer uniform ter westen van de zwaaikom.
Albertkanaal/Waterspaarbekkens
Figuur 30: Scenario 1 – Grondwaterstroming ter hoogte van het project gebied
4.3.1.1.1.2
Scenario 2 - ontwikkeling van het aangepast voorstel projectgebied
Wat betreft de grondwaterverlaging zijn de resultaten van het tweede scenario gelijkaardig met die van
scenario 1. De grondwaterverlaging ten noorden van het projectgebied reikt wel ongeveer 20 m verder.
Door de nivellering (en ophoging) verdwijnen de kwelfluxen ten westen van de zwaaikom. Dit is vergelijkbaar
met scenario 1. Juist ten noorden van de zwaaikom nemen de kwelfluxen af tot 7.5 mm/dag. In het geval van
scenario 2 is deze zone niet genivelleerd. De af- of toename van de kwelfluxen ten westen van het
bedrijventerrein, aan de andere kant van de autosnelweg en aan het kanaal zijn in dezelfde orde van grootte
als bij het eerste scenario.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
110/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 31: Scenario 2 - stijghoogteveranderingen t.o.v. actuele toestand [m]
-40 mm/dag
3 mm/dag
Figuur 32: Scenario 2 – veranderingen in kwelfluxen t.o.v. de actuele toestand [mm/dag]
Figuur 33 geeft de grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied weer. De algemene
grondwaterstroming is noord-noordoost. De richting wordt meer uniform ter westen van de zwaaikom.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
111/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Albertkanaal/Waterspaarbekkens
Figuur 33 : Scenario 2 – Grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied
4.3.1.1.1.3
Scenario 1bis - Enkel opvulling zwaaikom
De opvulling van de zwaaikom geeft aanleiding tot stijghoogtedalingen (grondwaterpeilverlaging) en een
reductie van de kwelfluxen.
De maximale verlaging – tot 0.60 m – vindt plaats ter hoogte van de zwaaikom. In noordelijke richting reikt
de verlaging een 100-tal meter verder dan de verlaging in geval van scenario 1.
Omdat het terrein bij dit scenario niet genivelleerd is, verdwijnen de kwelfluxen niet, maar verliezen aan
intensiteit. Plaatselijk tot 10 mm/dag ten noorden en ten westen van de zwaaikom.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
112/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 34: Scenario 1B - stijghoogteveranderingen t.o.v. actuele toestand [m]
-40 mm/dag
3 mm/dag
Figuur 35: Scenario 1B – veranderingen in kwelfluxen t.o.v. de actuele toestand [mm/dag]
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
113/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 36 geeft de grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied weer. De algemene
grondwaterstroming is noord-noordoost.
Albertkanaal/Waterspaarbekkens
Figuur 36 : Scenario 1bis – Grondwaterstroming ter hoogte van het projectgebied
4.3.1.1.1.4
Samenvatting scenario’s
De veranderingen in kwelfluxen en stijghoogtes omheen het bedrijventerrein worden door 3 processen
beïnvloed: ten eerste de opvulling van de zwaaikom, ten tweede de nivellering/ophoging van het terrein en
tenslotte de afname van de infiltratie (verharding van het terrein).
Enkel de opvulling van de zwaaikom zorgt voor een vermindering van de kwelfluxen en resulteert in de
grootste stijghoogtedalingen.
De ophoging van het terrein (~ nivellering) zorgt ervoor dat de grondwatertafel stijgt. Deze stijging t.h.v. het
bedrijventerrein compenseert de effecten van de opvulling van de zwaaikom en verharding van het terrein.
Het effect van scenario 2 is daarom iets groter dan scenario 1 omdat de nivellering/ophoging van scenario 1
ongeveer 160 m verder naar het noorden reikt dan in geval van scenario 2, waardoor er minder compensatie
is door de ophoging. In het geval van scenario 2 zijn er wel nog kwelfluxen ten noorden van het
bedrijventerrein terwijl deze in geval van scenario 1 niet meer aanwezig zijn door nivellering en verharding (~
direct effect).
In alle drie de gevallen gebeurt een uniformisering van de grondwaterstroming ter hoogte het projectgebied.
Het grondwater stroomt in de noord-noordoostelijke richting.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
114/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.3.1.1.2
Ecohydrologische effectanalyse
Ten gevolge van de ingreep kan er zowel verdroging als vernatting optreden.
Verdroging betekent een door de mens veroorzaakte vermindering van de waterinhoud van de
watervoerende lagen of de bodem. Dit uit zich in een daling van stijghoogten en grondwaterstanden,
vermindering van de kwelintensiteit in kwelzones en wijziging van de chemische samenstelling van het
grondwater. Voor de vegetatie is de dynamiek en de kwaliteit van het ondiepe grondwater en het
bodemwater van belang. Een verminderd vochtgehalte in de bodem als gevolg van een daling in de
grondwaterstand heeft voor de vegetatie twee gevolgen. Het directe gevolg is een verminderde
vochttoevoer. Het tweede gevolg is indirect: door de daling van het vochtgehalte nemen de beluchting en de
temperatuur toe. Hierdoor versnelt de mineralisatie van de humus en komen nutriënten als stikstof en fosfor
in verhoogde mate beschikbaar voor de vegetatie. Bepaalde plantensoorten profiteren van deze
veranderingen en verdringen de oorspronkelijke vegetatie. Waterminnende en waterafhankelijke soorten
behoren tot de meer zeldzame soorten, vooral indien ze gebonden zijn aan opkwellend grondwater. Afname
in diversiteit van de vegetatie zal ongetwijfeld leiden tot een gelijkaardige tendens in de fauna door het
verlies aan habitatdiversiteit.
Vernatting betekent het vochtiger worden van de standplaats ten gevolge van menselijke ingrepen. Dit kan
het gevolg zijn van een toegenomen berging van oppervlaktewater of een stijging van de grondwaterstand.
Binnen de ecohydrologie wordt standplaatsvernatting ten gevolge van een stijging van de grondwaterstand
in principe niet als een negatief effect benaderd. Vandaar dat het ook geen onderdeel is van de ‘VER’thema’s (verdroging, verzuring, vermesting) in de MIRA-rapporten. Antiverdrogingsmaatregelen in gebieden
met een natuurbestemming kunnen wel negatieve effecten hebben op omliggende landbouwgebieden. In dat
geval is er sprake van vernattingsschade (= materiële schade zoals verminderde opbrengsten of lagere
kwaliteit).
Evenals bij andere effectanalyses, kan bij een ecohydrologische analyse onderscheid worden gemaakt
tussen een effectgerichte benadering en een kwetsbaarheidsanalyse.
De effectgerichte benadering vertrekt vanuit een reële situatie. Vervolgens worden de effecten van de
ingreep beschreven en wordt de situatie na de ingreep voorspeld. Een dergelijke benadering is niet
eenvoudig. Ze veronderstelt veel kennis over het aanwezige systeem, de ingreep of ingrepen en over dosiseffectrelaties bij ingrepen op het systeem. In een aantal gevallen is het onmogelijk of niet opportuun om het
systeem na de ingreep te voorspellen. Redenen hiervoor kunnen zijn:
•
Ontbreken van specifieke basisinformatie over karakteristieken van het systeem.
•
Onvoldoende kennis over de dosis-effectrelaties.
•
Onvoldoende detailkennis over de ingreep zelf.
Omwille van deze tekortkomingen kan de kwetsbaarheidsbenadering gebruikt worden. Essentieel in de
kwetsbaarheidsbenadering is dat niet een milieueffect voorspeld wordt, maar uitgegaan wordt van een
verwachting dat een specifiek milieusysteem in negatieve zin zal veranderen door een bepaalde effectgroep
(biotoopverlies, barrière-effect,=). Door de resultaten van de kwetsbaarheidsanalyse weer te geven onder
de vorm van een kwetsbaarheidskaart wordt een ruimtelijk beeld geschapen van de kwetsbaarheid van
verschillende gebieden m.b.t. een bepaalde ingreep (Peymen et al., 2000).
De ecohydrologische effectanalyse vertrekt vanuit de actuele vegetatiekaart (geactualiseerde Biologische
Waarderingskaart 2010). Alle recente, digitale informatiebronnen in verband met de actuele vegetatie in het
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
115/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
gebied werden gebruikt om een zo correct mogelijk, vlakdekkend beeld te verkrijgen. Op basis van de
geactualiseerde vegetatiekaart is een kwetsbaarheidskaart voor verdroging van de omgeving van het
studiegebied opgesteld door gebruik te maken van een koppelingstabel van vegetatietypes (BWKeenheden) en corresponderende kwetsbaarheden voor verdroging, opgesteld door het INBO (De Becker et
al., 2005). Hierin zijn de vegetatietypes ingedeeld in drie categorieën van gevoeligheid:
•
Categorie 0 (rood): Zeer gevoelig
•
Categorie 1 (oranje): Gevoelig
•
Categorie 2 (wit): Niet gevoelig
Er blijven nog een aantal polygonen over op de kaart:
•
Categorie 3 (lichtgrijs): Onbekend (vegetatiegegevens zijn bekend, maar er werd geen
kwetsbaarheidscategorie toegekend, vb. wegbermen). Dit betekent niet dat deze ecotopen niet
kwetsbaar zijn, maar er werd geen uitspraak over gedaan.
•
Categorie 4 (blauw): Open water
•
Categorie 5 (wit): niet van toepassing, vb. bebouwing
•
Categorie 9 (donkergrijs): Niet gekarteerd
Van de geactualiseerde vegetatiekaart werd van de BWK zowel ecotoop 1 als ecotoop 2 aan de
kwetsbaarheidstabel gekoppeld en werd de meest gevoelige kwetsbaarheidswaarde weerhouden. Indien
vegetatietypes in het gebied aanwezig zijn, die niet in de koppelingstabel van het INBO zijn opgenomen,
werd de kwetsbaarheid toegekend op basis van expert jugdgement, literatuurgegevens (SynBioSys en
Waternood) en de kwetsbaarheid volgens Peymen et al. (2000).
De ecohydrologische effecten van de ingrepen worden vervolgens ingeschat door superpositie van de
stijghoogteverschilcontouren met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging. In essentie betreft het hier een
combinatie van effectgerichte (hydrologisch) en kwetsbaarheidsbenadering (ecologisch). Als grenswaarde
wordt 5 cm daling van het freatisch grondwaterpeil genomen. Alle zeer gevoelige en gevoelige vegetaties,
die in het gebied met een (gemiddelde) waterstandsdaling groter dan 5 cm liggen, kennen een negatief
effect tengevolge van de ingrepen. In welke mate sprake is een significant negatief effect is afhankelijk van
het vegatietype en de heersende standplaatscondities (grondwaterpeil en bodemtextuur). Het kleinste
stijghoogteverschil dat wordt weergegeven is 5 cm en dit omwille van volgende redenen:
• effecten op grondwaterpeilen van 5 cm en minder kunnen door middel van peilmetingen, rekening
houdend met klimatologische verschillen en meetfouten, niet éénduidig worden afgeleid;
• Mertens & Huybrechts (INBO, 2007) en Snellings (VMM afdeling Water, 2006) stellen dat
stijghoogtedalingen van minder dan 5 cm niet significant zijn. Dit wil niet zeggen dat er geen
hydrologische en ecologische effecten zijn, maar ze worden als niet belangrijk beschouwd.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
116/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Beoordelingskader
Er is sprake van een significant negatief effect indien voor ecologische (zeer) waardevolle,
grondwaterafhankelijke vegetaties t.g.v. verschuivingen in de standplaats geen duurzame instandhouding
kan gegarandeerd worden. Hierbij wordt gefocust op die vegetaties die gelegen zijn in Habitatrichtlijngebied.
Indien kwetsbare vegetaties gelegen zijn binnen Habitatrichtlijngebied, weegt dit zwaarder door in de
beoordeling dan buiten Habitatrichtlijngebied.
Tabel 21: Beoordelingskader wijziging vegetatie t.g.v. wijzigingen in het watersysteem
Beoordelingscriteria
Beoordeling effect
Interpretatie effect
Vernatting op locaties waar van nature een
Positief effect
Wenselijke evolutie
Geen effect
Geen significant effect,
grondwatergebonden vegetatie voorkomt
Geen verdroging of vernatting
aanvaardbaar, geen milderende
maatregelen vereist
Verdroging t.h.v. niet-
Neutraal effect
grondwaterafhankelijke ecotopen
Geen significant effect,
aanvaardbaar, geen milderende
maatregelen vereist
Verdroging thv minder waardevolle,
Negatief effect
grondwaterafhankelijke ecotopen
significant effect, aanvaardbaar,
milderende maatregelen wenselijk
wegens stand still
Voor ecologische (zeer) waardevolle,
(Ernstig) negatief effect =knelpunt
grondwaterafhankelijke vegetaties kan t.g.v.
Significant negatief effect, te
milderen of compenseren
verschuivingen in de standplaats geen
duurzame instandhouding gegarandeerd
worden.
Referentiesituatie verdrogingsgevoeligheid
De kwetsbaarheid voor verdroging (in relatie tot het projectgebied) is weergegeven op Fout!
Verwijzingsbron niet gevonden.. Inzake vegetaties, die gevoelig zijn voor standplaatsverdroging, blijkt dat
de vallei van de Tappelbeek er hier uitspringt: in de vallei (Habitatrichtlijngebied) wordt een aanzienlijke
oppervlakte ingenomen door vegetaties die gevoelig tot zeer gevoelig zijn voor verdroging. Bij de meest
kwetsbare categorie is bovendien een aanzienlijke oppervlakte prioritaire habitats (91E0 Broekbossen, BWK
code vm, vc en vf). Ook buiten het Habitatrichtlijngebied komen kwetsbare vegetaties voor, ondermeer in het
eigenlijke projectgebied. Dit zijn niet noodzakelijk Europese habitats, maar ondermeer ook regionaal
belangrijke biotopen (RBB) zoals Dotterbloemgraslanden (BWK code hc).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
117/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 37: Gevoeligheid voor verdroging (volgens methodiek van De Becker et al., 2005).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
118/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.3.1.1.2.1
Scenario 1 - ontwikkeling van het projectgebied
Scenario 1 omvat volgende “hydrologische” ingrepen:
• de opvulling van de zwaaikom met een materiaal met een horizontale doorlatendheid van 2 m/dag en een
verticale ansotropie van 5;
• de aanpassing van de kaaimuren en de geometrie van het kanaal;
• Ophoging en nivellering van bedrijventerrein op 11 mTAW;
• het verwijderen van de drainage ter hoogte van de bedrijventerrein;
• de aanpassing van de infiltratie ter hoogte van het bedrijventerrein (50 mm/jaar)
Op Figuur 38 zijn de grondwaterstijghoogteverschillen (tot op 5 cm) weergegeven t.o.v. de
referentietoestand (actuele hydrologie) en dit in overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging (De
Becker et al., 2005).
Ten gevolge van deze combinatie van ingrepen treden er zowel stijghoogtedalingen (~verdroging) als
stijghoogtetoenames (~vernatting) op. De vernatting vindt plaats ten westen van het projectgebied, terwijl de
verdroging zich ten noorden en ten oosten van het projectgebied manifesteert. De stijghoogtedalingen reiken
tot in het Habitatrichtlijngebied, maar zijn beperkt tot 5-10 cm (t.o.v. de gemiddelde grondwaterstijghoogte).
Om een beter beeld te krijgen van de zone, die indirect beïnvloed wordt door het project, is op Figuur 39 de
5 cm verlagingscontour weergegeven rekeninghoudend met de celresolutie van het modelgrid (20x20 m). De
5 cm verlagingscontour betreft hierdoor een bandbreedte van 20 m. Binnen het Habitatrichtlijngebied worden
uitsluitend alluviale broekbossen (Europees Habitattype 91e0) indirect beïnvloed (8,15 ha). Buiten
Habitatrichtlijngebied wordt in het noordoosten o.a. het RBB Dotterbloemgrasland (BWK code hc) indirect
beïnvloed (8,57 ha).
De grondwaterdynamiek in de vallei van de Tappelbeek wordt in belangrijke mate bepaald door kwel
(opwaartse grondwaterstroming). Die is enerzijds natuurlijk, maar anderzijds ook afkomstig vanuit het
Albertkanaal (en de zwaaikom) door lekverliezen en het hoogteverschil (kanaalpeil in relatie tot de
maaiveldhoogte van de omliggende terreinen). Op Figuur 40 is de verandering in kwelflux (mm/dag)
weergegeven in overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging. Het patroon is enigszins verschillende
van de stijghoogteverschilcontouren omdat een verandering in kwelflux niet noodzakelijk resulteert in een
stijghoogteverandering van minimaal 5 cm. De afname in kwelflux reikt iets verder tot in het
Habitrichtlijngebied dan de stijghoogtedalingen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
119/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 38: Stijghoogteverschillen (5 cm verlagingscontour) t.o.v. de referentiesituatie voor scenario 1 in overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
120/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 39 : Situering van de reikwijdte van de stijghoogtedalingen (5 cm verlagingscontour, 20 m bandbreedte) bij scenario 1.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
121/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 40: Situering van de verandering aan kwelflux (mm/dag) bij scenario 1 in overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
122/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.3.1.1.2.2
Scenario 1 bis - Enkel opvulling zwaaikom
Zoals hoger beschreven vereist de realisatie van het bedrijventerrein een aantal ingrepen, die als één
hydrologisch scenario zijn doorgerekend. In essentie zijn er hydrologisch 3 belangrijke ingrepen:
• Opvulling van de zwaaikom;
• Ophoging en nivellering van het terrein;
• Verharding van het terrein.
Door deze als één hydrologisch scenario door te rekenen, kan in eerste instantie niet worden ingeschat
welke ingreep het grootste effect heeft op de hydrologie en in welke mate ingrepen elkaar tegenwerken, dan
wel versterken.
Daarom is een scenario 1bis doorgerekend dat enkel het effect simuleert van de opvulling van de
zwaaikom zonder bijkomende ophoging van het terrein en zonder bijkomende verharding.
Op Figuur 41 zijn de stijghoogteverschillen weergegeven t.o.v. de referentie (actuele hydrologie) bij opvulling
van de zwaaikom. Hieruit blijkt dat:
• Dit enkel aanleiding geeft tot stijghoogtedalingen (~verdroging);
• De stijghoogtedalingen verder naar het noorden (richting Antitankkanaal) reiken dan bij scenario 1.
Op Figuur 42 zijn de wijzigingen in kwelfluxen weergegeven t.o.v. de referentie. Naar analogie met de
stijghoogteverschillen blijkt dat er enkel afnames zijn in kwelfluxen en dat die zich voordoen rondom de
opgevulde zwaaikom.
Bij scenario 1 reikt de verdroging minder ver naar het noorden en zijn er ten westen van het projectgebied
ook stijghoogtetoenames. Dit betekent dat de andere ingrepen het effect van de opvulling tegenwerken. Dit
laatste kan echter niet het geval zijn voor de verharding: afname van de infiltratie zal het verdrogend effect
versterken. De ophoging van het terrein zorgt dus voor een stijghoogtetoename, die het effect van de
opvulling naar het noorden afzwakt en voor een vernatting zorgt ten westen van het projectgebied. Dit in een
dusdanige mate dat ondanks het bijkomend effect van de verharding de invloed van scenario 1 toch minder
ver reikt dan enkel de opvulling van de zwaaikom (scenario 1bis).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
123/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 41: Situering van de stijghoogteverschillen (5 cm verlagingscontour) t.o.v. de referentiesituatie bij opvulling van de zwaaikom (scenario 1bis)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
124/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 42: Situering van de verschillen in kwelflux (mm/dag) t.o.v. de referentiesituatie bij opvulling van de zwaaikom (scenario 1bis)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
125/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.3.1.1.2.3
Scenario 2 - ontwikkeling van het aangepast voorstel projectgebied
Op Figuur 43 en Figuur 44 zijn respectievelijk de stijghoogte- en kwelfluxverschillen voor scenario 2
weergegeven t.o.v. de referentie in overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging. Wanneer we de
resultaten vergelijken met scenario 1 blijkt dat er nauwelijks een verschil is: de zones buiten de perimeter
van scenario 1 ondergaan gelijkaardige hydrologische effecten bij scenario 1 en 2. De zone die in scenario 2
niet wordt aangesneden en wel bij scenario 1 ondergaat wel hydrologische effecten: stijghoogtedalingen en
afnames in kwelflux. In die zone komt ondermeer een alluviaal broekbos (BWK code va, Europees habitat
91E0) voor. Het is niet uitgesloten dat dit broekbos op termijn zal evolueren naar een Ruigt elzenbroekbos
t.g.v. standplaatsverdroging.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
126/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 43: Stijghoogteverschillen (5 cm verlagingscontour) t.o.v. de referentiesituatie voor scenario 2 in overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
127/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 44: Situering van de verandering aan kwelflux (mm/dag) bij scenario 2 in overlay met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
128/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.3.1.1.2.4
Evaluatie
Ecohydrologisch zijn enkel de scenario’s 1 en 2 relevant. Wanneer we de resultaten vergelijken van de twee
scenario’s blijkt dat er nauwelijks een verschil is: de zones buiten de perimeter van scenario 1 ondergaan
gelijkaardige hydrologische effecten bij scenario 1 en 2. De zone die in scenario 2 niet wordt aangesneden
en wel bij scenario 1 ondergaat wel hydrologische effecten: stijghoogtedalingen en afnames in kwelflux. In
die zone (buiten Habitatrichtlijngebied) komt ondermeer een alluviaal broekbos (BWK code va, Europees
habitat 91E0) voor. Het is niet uitgesloten dat dit broekbos op termijn zal evolueren naar een Ruigt
elzenbroekbos t.g.v. standplaatsverdroging.
Uit de hydrologische analyse blijkt dat de vallei van de Tappelbeek (Habitatrichtlijngebied) enkel
stijghoogtedalingen en afnames in kwelflux ondervindt, maar deze zijn beperkt tot 5-10 cm (t.o.v. de
gemiddelde grondwaterstijghoogte). In het Habitatrichtlijngebied worden uitsluitend alluviale broekbossen
(Europees Habitattype 91e0) indirect beïnvloed (± 8,15 ha). Hoewel de stijghoogtedalingen beperkt zijn,
dient afgewogen te worden of deze al dan niet aanleiding geven tot significant negatieve effecten. Daarvoor
zijn niet zozeer de verschillen van belang, maar wel de grondwaterstanden in de Tappelbeekvallei die zullen
voorkomen na realisatie van het project.
Om voldoende snel te kunnen starten met de opbouw en calibratie van het grondwatermodel is het
grondwatermeetnet slechts gedurende een korte periode intensief bemeten (oktober – december 2010).
Eind maart 2011 is nog een controlemeting gebeurd om de grondwaterstanden ecohydrologisch te
evalueren in het begin van het voorjaar. Hierbij zijn vooral de peilbuizen Ranst2Diep en Ranst3Ondiep van
belang omdat deze centraal in de Tappelbeekvallei staan in een goed ontwikkeld alluviaal Broekbos.
Wanneer we de resultaten van deze 2 peilbuizen vergelijken met de standplaatsvereisten (amplitude van de
grondwaterdynamiek) voor alluviaal broekbos (Europees habitattype 91E0) dan situeren de
grondwaterpeilen zich momenteel aan de bovengrens (zie onderstaande figuur). Dit betekent dat een
beperkte daling van de grondwaterstanden geen aanleiding zal geven tot significant negatieve effecten.
Figuur 45: Tijdscurven van de peilbuizen in de Tappelbeekvallei (diepte onder maaiveld, m) – ecologische amplitude
alluviaal broekbos (habitattype 91E0).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
129/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
E
Teneinde een standstill na te streven en dus geen standplaatsverdroging en verruiging van habitattype 91 0*
via indirecte invloed mogelijks te veroorzaken, wordt als maatregel de oostelijke zone voorzien van ondiepe
poelen en vijvers die min of meer de oostelijke volumeberm volgen, best op te vatten als aaneengesloten
lijnvormig, voldoende volumineus oppervlaktewater tussen het Albertkanaal en viaduct Antitankkanaal,
gevoed met kanaalwater. De dimensionering en technische uitvoering wordt in een later stadium onderzocht.
Dergelijke maatregel draagt eveneens bij tot het garanderen van voldoende geschikt jachtgebied voor
vleermuizen (zie verder).
4.3.1.1.3
Conclusies vanuit de grondwatermodellering
In het kader van dit onderzoek is een grondwatermodel opgebouwd. Met dit grondwatermodel zijn 3
hydrologische scenario’s doorgerekend. De hydrologische output van deze scenario’s werd in overlay gelegd
met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging om een ecohydrologische effectanalyse te kunnen uitvoeren.
De veranderingen in kwelfluxen en stijghoogtes omheen het bedrijventerrein worden door 3 processen
beïnvloed: ten eerste de opvulling van de zwaaikom, ten tweede de nivellering/ophoging van het terrein en
tenslotte de afname van de infiltratie (verharding van het terrein).
Enkel de opvulling van de zwaaikom zorgt voor een vermindering van de kwelfluxen en resulteert in de
grootste stijghoogtedalingen.
De ophoging van het terrein (~nivellering) zorgt ervoor dat de grondwatertafel stijgt. Deze stijging t.h.v. het
bedrijventerrein compenseert de effecten van de opvulling van de zwaaikom en verharding van het terrein.
De zone die in scenario 2 (aangepast voorstel) niet wordt aangesneden en wel bij scenario 1 (projectgebied)
ondergaat hydrologische effecten: stijghoogtedalingen en afnames in kwelflux. In die zone (buiten
Habitatrichtlijngebied) komt ondermeer een alluviaal broekbos (BWK code va, Europees habitat 91E0) voor.
Het is niet uitgesloten dat dit broekbos op termijn zal evolueren naar een Ruigte elzenbroekbos t.g.v.
standplaatsverdroging.
Uit de hydrologische analyse blijkt dat de vallei van de Tappelbeek (Habitatrichtlijngebied) enkel
stijghoogtedalingen en afnames in kwelflux ondervindt, maar deze zijn beperkt tot 5-10 cm (t.o.v. de
gemiddelde grondwaterstijghoogte). In het Habitatrichtlijngebied worden uitsluitend alluviale broekbossen
(Europees Habitattype 91e0) indirect beïnvloed. Uit de vergelijking van de actuele grondwaterstanden met
de standplaatsvereisten voor Elzenbroekbossen blijkt dat deze momenteel aan de bovengrens van de
ecologische amplitude gesitueerd zijn. Dit betekent dat een beperkte daling van de grondwaterstanden geen
aanleiding zal geven tot significant negatieve effecten.
E
Teneinde een standstill na te streven en dus geen standplaatsverdroging en verruiging van habitattype 91 0*
via indirecte invloed mogelijks te veroorzaken, wordt als maatregel de oostelijke zone voorzien van ondiepe
poelen en vijvers die min of meer de oostelijke volumeberm volgen, best op te vatten als aaneengesloten
lijnvormig, voldoende volumineus oppervlaktewater tussen het Albertkanaal en viaduct Antitankkanaal,
gevoed met kanaalwater. De dimensionering en technische uitvoering wordt in een later stadium onderzocht.
Dergelijke maatregel draagt eveneens bij tot het garanderen van voldoende geschikt jachtgebied voor
vleermuizen (zie verder).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
130/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.3.1.1.4
Aanvullende kwalitatieve bespreking ifv bemalingen
Diverse ecotooptypes die voorkomen in het deelgebied Bevaardbrugse bossen zijn kwel- en
grondwatergebonden en bijgevolg zeer kwetsbaar voor tijdelijke en permanente verandering hierin.
Bemaling bij aanleg en/of exploitatie van het bedrijventerrein kan bijgevolg een sterk negatief effect hebben
op de grondwaterafhankelijke vegetaties. Eventuele bemalingen moeten steeds op dusdanige wijze
uitgevoerd worden, dat negatieve effecten op de SBZ vermeden worden.
In het plan-MER wordt daarom de volgende milderende maatregel voorgesteld ter bescherming van de
grondwaterkwantiteit (reeds opgenomen in de oude passende beoordeling):
• Het oppompen van grondwater in het bedrijventerrein voor industriële of huishoudelijke doelen (tijdens
exploitatie) wordt niet toegelaten.
4.3.1.1.5
Kwalitatieve effecten op de bodem en het grondwater
De watervoerende grondlagen ter hoogte van het plangebied zijn zeer kwetsbaar voor verontreinigingen. Bij
de realisatie van het bedrijventerrein bestaat de kans op grondwaterverontreiniging. Er dienen maatregelen
genomen te worden om te vermijden dat soorten in de SBZ via kwel door een mogelijke verontreiniging
beïnvloed worden.
In het plan-MER wordt de volgende milderende maatregel voorgesteld voorgesteld ter bescherming van de
grondwaterkwaliteit (reeds opgenomen in de oude passende beoordeling):
• De oppervlakken waarop mogelijk stoffen worden opgeslagen van waaruit verontreinigde stoffen kunnen
uitlogen of uitspoelen, worden verhard met een niet poreuze grondbedekking. Alle afvloeiwater van deze
opslagplaatsen wordt opgevangen en naar de waterzuiveringsinstallatie of aan te leggen DWA-riolering
afgevoerd.
4.3.1.2
Via oppervlaktewater
Bij realisatie van het bedrijventerrein bestaat het risico dat vervuild water in de Kapelbeek, en zo in de
Tappelbeek terecht komt. Dit is een negatief effect.
In het plan-MER worden volgende milderende maatregelen opgenomen ter bescherming van de
oppervlaktewaterkwantiteit- en kwaliteit (reeds opgenomen in de oude passende beoordeling)::
• geen rechtstreekse lozing van hemelwater of afvalwater in de Kapelbeek en/of Tappelbeek.
• piekdebieten, die op korte tijd sterk de morfologie van de beekloop kunnen beïnvloeden,
worden vermeden.
• het oppervlaktewater (RWA) dat op de verharde oppervlakten valt, zal worden opgevangen in
een breed open grachtensysteem binnen het bedrijventerrein. De grachten worden beplant met
riet en andere zuiverende waterplanten. Voor de buffering worden door de bevoegde instanties
(provinciebestuur, VMM) normen opgelegd die via de bouwvergunning dienen gerespecteerd
te worden. Indien dit nodig zou blijken zullen olieafscheiders geplaatst worden.
Met betrekking tot het bedrijfsafvalwater en sanitair water zullen eveneens de wettelijke normen en
bepalingen gevolgd worden. Ofwel zullen de bedrijven aansluiten op het aan te leggen rioleringsnet wanneer
dubbele riolering wordt aangelegd (DWA), ofwel wordt een eigen waterzuivering voorzien.
De olieafscheiders worden bij voorkeur ter hoogte van de instroom van de grachten voorzien.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
131/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Volgende bijkomende milderende maatregel dient te worden opgenomen in de plan-MER:
• De inrichtingsstudie die bij de vergunningsaanvraag voor de stedenbouwkundige vergunning gevoegd zal
worden, dient aan te tonen dat de voorziene oppervlaktes en volumes aan infiltratie- en bufferinstallaties
voldoen.
In eerste instantie moet hemelwater opgevangen worden in een hemelwaterput en hergebruikt.
Vervolgens wordt het hemelwater bij voorkeur geïnfiltreerd. Is dat niet of slechts gedeeltelijk mogelijk dan
kan er vertraagd afgevoerd worden.
Met betrekking tot het vereiste buffervolume kan een terugkeerperiode (voor overloop naar de beek) van
minstens 20 jaar vooropgesteld worden.
Bij infiltratie worden in de gewijzigde verordening hemelwater die op 8 februari 2013 principieel werd
goedgekeurd, de volgende volumes en (relatieve) infiltratieoppervlaktes vooropgesteld (afhankelijk van de
infiltratiecapaciteit) :
Tabel 2 (T = 20 jaar)
infiltratiecap.
20-50 mm/h (fijn zand)
50-100
>100
Minimale dimensioneringsvoorwaarden
400 m³/ha verharde oppervlakte (v.o.), inf.opp. van min. 4% vd v.o.
330 m³/ha vo en 4 % inf.opp.
250 m³/ha vo en 4 % inf.opp.
of
250 m³/ha vo en 20% inf.opp
250 m³/ha vo en 10% inf.opp
Blijkt uit infiltratieproeven dat de infiltratiecapaciteit kleiner is dan 20mm/h dan is buffering met vertraagde
afvoer toegestaan. Gezien het effectief overstroomd gebied langs de Tappelbeek kunnen mbt de buffering
verstrengde normen opgelegd worden.
De provincie hanteert voor zones met wateroverlast de volgende normen, afhankelijk van het lozingsdebiet :
250m³/ha bij lozingsdebiet van 20l/s/ha, 330m³/ha bij 10l/s/ha of 400m³/ha bij 5l/s/ha.
Volgens de gewijzigde verordening hemelwater die op 8 februari 2013 principieel werd goedgekeurd en die
op korte termijn in werking zou treden zijn de volgende verstrengde normen van toepassing:
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
132/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Het concrete vereiste volume dient bepaald te worden in samenspraak met de beheerder van de
ontvangende waterloop.
4.3.1.3
Via geluid en beweging (rustverstoring)
Rustverstoring kan optreden door beweging (rijdende auto’s, vrachtwagens, bulldozers,H) en door
lawaaihinder van industriële activiteit. Rustverstoring heeft vooral een directe negatieve invloed op fauna
door afname van broedsucces, afname van biotoopoppervlak en negatieve energiebalans. Verschillende
studies onderzochten reeds het effect van verkeerslawaai op o.a. broedvogels. Echter, specifieke studies
over de invloed van bedrijventerreinen op nabijgelegen natuurgebieden zijn (nog) niet beschikbaar. Net als
bij verkeerslawaai, zal ook hier het effect sterk afhankelijk zijn van de aard van de activiteit die op het terrein
wordt uitgevoerd. Het geproduceerde geluid op een bedrijventerrein zal vermoedelijk hoofdzakelijk
discontinu van aard zijn waardoor een gewenning minder snel of niet zal optreden (dit zou wel het geval zijn
bij continue geluidsbronnen zoals verkeersgeluid).
4.3.1.3.1
Berekening geluidseffecten
Voor het effect van de ontwikkeling zijn er twee aspecten die een invloed kunnen hebben op het
omgevingsgeluid. Zo zijn er de activiteiten op het bedrijventerrein zelf enerzijds maar anderzijds is er het
verkeersgenererend effect dat de uitbreiding met zich zal meebrengen. Belangrijk is echter te vermelden dat
het specifiek geluidsniveau van hinderlijke inrichtingen sowieso moet voldoen aan de grenswaarden
opgelegd volgens de bepalingen in Vlarem II. Ook de herbestemming van het gebied kan een gevolg
hebben op de toegelaten grenswaarde voor de immissiepunten rondom de uitbreiding. Het effect van het
wegverkeer op het omgevingsgeluid zal berekend worden op basis van de verkeersgegevens. Zo worden
de LAeq,dag en Lden berekend zodat een eventuele toe – of afname voor de desbetreffende wegen kan
berekend worden.
Voor de effectbespreking worden 2 pistes gevolgd. Enerzijds wordt de invulling onderzocht met de
voorwaarde dat aan de grenswaarde voor een nieuwe inrichting moet worden voldaan maar anderzijds of er
beperkingen zijn indien we het “stand still” principe hanteren. Met andere woorden, het omgevingsgeluid
mag zeker niet verhogen.
4.3.1.3.2
Effect van de bedrijvigheden
Vermits er momenteel nog geen concrete plannen bestaan van welke bedrijven (in het bijzonder welke
geluidsbronnen/installaties) zich op het bedrijventerrein zullen vestigen is het niet evident om enige
uitspraken te doen over de te verwachte geluidsniveaus. Bijgevolg is het enkel mogelijk om met een soort
kengetallen te werken en dit afhankelijk van het type activiteit. Indien men echter weet welke installaties er
gepland worden zoals motoren, ventilatoren, schouwen, compressoren, H kan men vooraf al een inschatting
maken van welke geluidsniveaus kunnen verwacht worden voor een bepaald geluidsvermogenniveau.
In het rapport ‘Bedrijven en Milieuzonering’ (opgesteld in 200711) worden verschillende activiteiten opgesomd
met de nodige afstand opdat het effect te verwaarlozen zou zijn. Indien de voorziene afstand gerespecteerd
wordt, gaat men er in dit rapport vanuit dat er geen geluidshinder te verwachten is. De lijst van activiteiten op
basis van de Nederlandse milieuzonering is zeer uitgebreid en in onderstaande tabel worden een aantal
relevante activiteiten weergegeven met de minstens te respecteren afstanden:
11
Bedrijven en milieuzonering – Handreiking voor maatwerk in de gemeentelijke ruimtelijke ordeningspraktijk ; Opdrachtgever:
Vereniging Nederlandse Gemeenten in samenwerking met de Ministeries van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en Economische zaken – uitgegeven op 16 april 2007
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
133/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 22: Te respecteren richtafstanden volgens ‘Bedrijven en Milieuzonering’
Omschrijving van type bedrijvigheid
Afstanden minstens te respecteren en dit volgens
bijlage 1 en 2 uit VNG methode ‘Bedrijven en
milieuzonering’
Puinbrekerijen (beton, mengpuin,..)
300 à 700 m
Zuivelproducten fabrieken
300 à 500 m
Meelfabrieken
200 à 300 m
Koffiebranderijen
200 m
Bierbrouwerijen
100 m
Houtzagerijen
100 m
Betoncentrales
100 à 300 m
Elektriciteitsbedrijven – gasgestookt
500 m
WKK (kleine installaties)
100 m
Windturbines
200 à 300 m
Groothandel allerlei
30 tot 100 m
Kolenterminal
500 m
Detailhandel
10 à 50 m
Laad, los, en overslagbedrijven t.b.v. binnenvaart –
containers
300 m
Laad, los, en overslagbedrijven t.b.v. binnenvaart – ertsen,
mineralen,..
300 à 700 m
Autoparkeerterreinen
30 m
RWZI’s
100 à 300 m
Afvalverwerkingsbedrijven
100 à 300 m
Composteerbedrijven
100 m
Anderzijds kunnen we per ha een geluidsvermogenniveau toekennen en kijken wat het maximale
geluidsvermogenniveau per ha is, opdat er geen overschrijding van Vlarem II normen optreden enerzijds en
anderzijds er geen effect op het omgevingsgeluid te verwachten is.
²
Zo werd op programmaniveau ENA gebruikt gemaakt van 63 dB(A)/m als kengetal voor industrie. Dit komt
overeen met een 103 dB(A)/ha als kengetal. Voor TDL12 activiteiten wordt standaard 58 dB(A)/m² gehanteerd
wat overeenkomt met 98 dB(A)/ha.
Belangrijk is echter wel te vermelden dat elk individueel bedrijf aan de meest nabijgelegen woningen of op
200 m van de perceelsgrens van het bedrijf moet voldoen aan de bepalingen conform Vlarem II en dit voor
nieuwe inrichtingen. Met andere woorden, als beoordelingscriteria gaat de studie in de eerste plaats uit van
het streven naar het respecteren van milieukwaliteitsnormen voor geluid in open lucht, zoals beschreven in
de milieuwetgeving Vlarem II. In het kader van het MER is het wel belangrijk om de effecten te milderen
zeker als toch voldaan zou zijn aan de richtwaarde/grenswaarde maar toch het omgevingsgeluid nog
12
Transport, Distributie, Logistiek
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
134/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
beduidend zou stijgen. Uiteraard kan door een bestemmingswijziging ook de richtwaarde/grenswaarde
minder streng worden zodat het effect nog groter kan zijn.
Tevens is het opleggen van een voorafgaandelijke geluidsstudie een goede preventieve maatregel. Op basis
van een geluidsmodel kan men vooraf nagaan welke milderende maatregelen nodig zullen zijn opdat de
grenswaarde voor een nieuwe inrichting zal gehaald worden.
Scenario – invulling conform ENA – kengetal industrie Lw = 63 dB(A)/m²
Indien we de invulling van de Zwaaikom voorzien met industrie met een kengetal (conform het
programmaniveau) van 63 dB(A)/m² dan bekomen we de geluidscontouren volgens Figuur 46, volgens ISO
9613 bij een luchtvochtigheid van 70 % en een temperatuur van 10° C en rekening houdend met harde en
zachte oppervlaktes .
Op 200 m van het plangebied (op 200 m van het toekomstig industrie/havengebied) bekomen we dan een
specifieke bijdrage van 45 dB(A). Volgens de huidige bestemming zou dit voor een overschrijding zorgen.
Indien de bestemming van het gebied gelijkwaardig is aan een industriegebied (paarse inkleuring) dan is een
grenswaarde voor de nieuwe inrichting toegelaten van 45 dB(A) voor de dagperiode en 40 dB(A) voor de
nachtperiode. Hierdoor zouden we voor de avond – en nachtperiode dan een overschrijding van de
grenswaarde vaststellen. Op basis van de immissiemetingen kunnen we wel al stellen dat een invulling van
de Zwaaikom met een industrie met kengetal 63 dB(A)/m2, overdag geen effect zal hebben op het
omgevingsgeluid vermits dit op de meeste ambulante meetpunten al meer dan 50 dB(A) in LA95,T bedroeg.
Scenario – invulling conform ENA – kengetal industrie Lw = 63 dB(A)/m² met volumeberm van 5 m
hoog
Indien tussen het industrieterrein en het bosgebied nog een volumeberm van 5 m hoog wordt voorzien,
kunnen de geluidscontouren zoals weergegeven op Figuur 47 verwacht worden.
Scenario – invulling conform ENA – kengetal TDL = 58 dB(A)/m²
Voor TDL bedrijven hanteert men een geluidsvermogenniveau van 58 dB(A)/m², wat overeenkomt met een
geluidsvermogenniveau va 98 dB(A)/ha. Aan de hand van een overdrachtsberekening werden de
geluidscontouren op Figuur 48 bekomen.
Scenario – invulling conform ENA – kengetal TDL = 58 dB(A)/m² – volumeberm van 5 m hoog
Indien tussen het industrieterrein en het bosgebied nog een volumeberm van 5 m hoog wordt voorzien,
kunnen de geluidscontouren zoals weergegeven op Figuur 49 verwacht worden.
Door de aanwezigheid van de volumeberm zal de specifieke bijdrage in het bosgebied minder dan 35 dB(A)
bedragen bij een invulling van 58 dB(A)/m². Er is dan zeker voldaan aan de grenswaarden voor nieuwe
inrichtingen voor een gebied op minder dan 500 m van een industriegebied. Tevens zal er geen effect zijn op
het omgevingsgeluid: niet voor de avond – en nachtperiode, en zeker niet voor de dagperiode.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
135/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 46: geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw=63 dB(A)/m2
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
136/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 47: geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw=63 dB(A)/m² met een volumeberm van 5 m
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
137/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 48: geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw= 58 dB(A)/m²
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
138/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 49: geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw= 58 dB(A)/m² met een volumeberm van 5 m in oostelijke grens van plangebied
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
139/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.3.1.3.3
Effect van verkeer
Indien we de verkeerstoename tengevolge het plan bekijken ten opzichte van het referentiejaar 2020, dan
blijkt dat er geen relevante toename te verwachten is op de autosnelwegen. Dit betekent dat het
wegverkeersgeluid door het plan niet zal stijgen. Ook voor de Zandhovensesteenweg en de Oelegembaan
zijn geen verhogingen te verwachten omdat er nagenoeg geen verkeer bijkomt.
4.3.1.3.4
Conclusie
Op basis van de immissiemetingen en de overdrachtsberekeningen met diverse invullingen van het
plangebied kunnen we het volgende besluiten :
Een volledige invulling van het terrein met Lw = 63 dB(A)/m² zou voor de toekomstige bestemming van het
gebied voor een overschrijding zorgen van de grenswaarde voor de avond – en nachtperiode. Er wordt wel
geen verhoging van het omgevingsgeluid verwacht voor de dagperiode.
Een volledige invulling van het terrein met Lw = 63 dB(A)/m² en met volumeberm van 5 m zou op 200 m in
het natuurgebied niet meer voor een overschrijding zorgen van de grenswaarde en dit voor de toekomstige
bestemming van het plangebied. Voor de woningen ten noordwesten van het plangebied aan de overkant
van de autosnelweg werd wel een overschrijding van de grenswaarde voor de avond – en nachtperiode
berekend. Er wordt wel een verhoging van het omgevingsgeluid verwacht voor de nachtperiode.
Een volledige invulling van het terrein met Lw = 58 dB(A)/m² zou voor de toekomstige bestemming van het
gebied niet voor een overschrijding zorgen van de grenswaarde voor de dag, avond – en nachtperiode. Er
wordt ook geen verhoging van het omgevingsgeluid verwacht voor de avond – en dagperiode. Enkel voor
de nachtperiode zou er een verhoging van het omgevingsgeluid kunnen optreden en dit in de periode dat er
weinig verkeer is op de autosnelwegen (tussen 1u en 4u).
Een volledige invulling van het terrein met Lw = 58 dB(A)/m² met volumeberm van 5 m zou voor de
toekomstige bestemming van het gebied niet voor een overschrijding zorgen van de grenswaarde voor de
dag, avond – en nachtperiode. Er wordt ook geen verhoging van het omgevingsgeluid meer verwacht noch
voor de dagperiode noch voor de avond – en nachtperiode.
Belangrijk is wel te vermelden dat het geluidsklimaat tengevolge het wegverkeer op de E34 en E313 nu in
plangebied slecht is met of zonder invulling van het gebied. Het omgevingsgeluid wordt er nu uitsluitend
bepaald door het wegverkeer. Flankerende milderende maatregelen voor de geluidsbuffering van de
snelwegen zelf – met of zonder de aanleg van het bedrijventerrein – kunnen het huidige geluidsklimaat
uiteraard verbeteren.
Rekening houdende met de volgende randvoorwaarden is er geen verhoging van het actuele
omgevingsgeluid ten gevolge van de aanleg van het bedrijventerrein te verwachten, met andere woorden
een status quo van actuele geluidsklimaat, bij:
• Een invulling van het bedrijventerrein met 58 dB(A) /m²;
• De realisatie van een noordoostelijk gelegen volumeberm (5m hoogte).
Het omgevingsgeluid in het gebied wordt momenteel uitsluitend bepaald door het wegverkeer. Het
geluidsklimaat ten gevolge van het wegverkeer op de E34 en E313 is momenteel reeds slecht met of zonder
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
140/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
invulling van het gebied. Voornoemde berekeningen en randvoorwaarden voor de aanleg van het
bedrijventerrein gaan uit van een status quo ten opzichte van het huidig geluidsklimaat bij de receptoren.
Flankerende milderende maatregelen voor de geluidsbuffering van de snelwegen zelf – met of zonder de
aanleg van het bedrijventerrein – kunnen het huidige geluidsklimaat uiteraard verbeteren.
4.3.1.3.5
Voorstel milderende maatregelen en principes ter beperking geluidsverstoring
Vanuit de effectanalyse geluid wordt de volgende milderende maatregel opgenomen in het plan-MER
• Het voorzien van een volumeberm van minstens 5 m hoog langs de noord- en oostgrens van het
plangebied.
In de oude passende beoordeling (2008) staan de volgende milderende maatregelen vermeld ter
beperking van de geluidsverstoring:
• Aanleg van een gronddam van minstens 5m langs de noord- en oostgrens van het plangebied. Deze
berm wordt dicht bebost met streekeigen struweel.
• De ontsluitingsweg (Zandhovensteenweg), gelegen langs de Bevaardbugse bossen, niet voorzien van
verkeersdrempels. Op die manier wordt verkeerslawaai van optrekkende vrachtwagens vermeden.
• Een goed onderhoud van de weginfrastructuur; putten en andere oneffenheden in het wegdek herstellen.
• Bij de bouw van bedrijfshallen waarin lawaaierige activiteiten zullen plaatsvinden dienen
geluidsabsorberende materialen (bv. Rockfon rotswolplaten met glasvliesafwerking) aangebracht te
worden.
• Voor een goede geluidsbuffering is het van belang dat het bedrijventerrein een zo beperkt mogelijke
ophoging kent om te vermijden dat bedrijfsgebouwen of opslagplaatsen (in sterke mate) boven de
geluidsberm uitkomen.
• De machines die op het industrieterrein worden ingezet, moeten geluidsarm zijn.
Deze maatregelen worden in principe meegenomen in het plan-MER. De maatregelen die betrekking
hebben op de bedrijvigheid op het terrein kunnen gevat worden in een akoestische studie die in functie van
de vergunning (verkavelingsvergunning of omgevingsvergunning) kan opgelegd worden om aan te tonen dat
geen significante effecten gegenereerd worden.
In deze plan-MER wordt ook de volgende bijkomende milderende maatregel opgenomen:
• Om de impact op avifaunistisch waardevolle en gevoelige ecotopen zo gering mogelijk te houden dienen
de aanlegwerken opgestart te worden vóór de aanvang van het broedseizoen, zodat vogels hun
broedterritoria kunnen afstemmen op de aanwezigheid van het bedrijventerrein.
Verder kunnen de volgende principes vooropgesteld worden bij de inrichting van het bedrijventerrein:
• De meest effectieve geluidsbuffering gebeurt door brongerichte maatregelen te nemen. De nood aan en
wijze waarop brongerichte maatregelen moeten uitgevoerd worden, dienen bij verdere inrichting van het
terrein en bedrijfsvergunningen nagegaan te worden.
• Tevens kunnen maatregelen genomen worden met betrekking tot de inrichting en configuratie van het
bedrijventerrein. Dit kan gerealiseerd worden door de gebouwen aan de oostzijde van het terrein als een
aaneensluitend geheel te voorzien of afzonderlijke gebouwen te verbinden door schermen zodat een
aaneensluitende wand ontstaat. Waar doorgangen noodzakelijk zijn kan een schranking van gebouwen
en/of schermen een oplossing bieden. Eveneens kan een zonering uitgewerkt worden waarbij aan de
oostzijde enkel activiteiten met lage (geluids)verstoring worden toegelaten.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
141/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.3.1.4
Door verzuring/eutrofiëring
Industriële activiteiten en verkeer dragen in belangrijke mate bij tot de luchtvervuiling (stofdeeltjes,
koolmonoxide, stikstofoxiden, zwaveloxiden en PAK’s) en zodoende ook tot verzuring en vervuiling van
natuurgebieden. Dit negatief effect zal groter zijn in voedselarme systemen dan in voedselrijke. De
invloedzone t.o.v. het bedrijventerrein is afhankelijk van omgevings- en klimatologische factoren (voorkomen
schermbeplanting, grondwal, windsterkte, windrichting, G) en de aard van de activiteiten die er plaatsvinden.
Het bedrijventerrein is specifiek bestemd voor watergebonden bedrijvigheid zoals de overslag van goederen
in bulk (zand, grind, metalen, G), het verwerken van recuperatiematerialen en de verhandeling van
containers en andere stukgoederen. De opslag en verhandeling van deze goederen kan, vooral bij droog
weer, veel hinder veroorzaken waardoor het naastliggend natuurgebied negatief kan worden beïnvloed.
Het gehele gebied zal nu reeds negatief beïnvloed worden door emissies afkomstig van de E34, temeer daar
deze langs de westzijde van de SBZ ligt en de overheersende windrichting de vervuilende stoffen richting
het beschermingsgebied blaast.
In de oude passende beoordeling (2008) staan de volgende milderende maatregelen vermeld ter om
stofhinder te vermijden:
• De brede met bomen en struiken beplante autostradebermen spelen een belangrijke rol als buffer en
dienen behouden te blijven.
• Op het bedrijventerrein: gebruik van sproeiinstallaties bij opslag van bulkgoederen
• Aan de noord- en oostrand van het plangebied wordt een beboste gronddam aangelegd. Deze berm zal
ook de stofhinder naar het omliggende natuurgebied beperken.
• Voor een goede buffering is het van belang dat het bedrijventerrein een zo beperkt mogelijke ophoging
kent om te vermijden dat bedrijfsgebouwen of opslagplaatsen (in sterke mate) boven de gronddam
uitkomen.
Deze maatregelen worden in het plan-MER opgenomen.
4.3.1.5
Door lichtverstoring
Verkeer en bedrijfsactiviteiten geven ook aanleiding tot een visuele verstoring voor fauna, veroorzaakt door
wegverlichting of verlichting op het industrieterrein. Verlichting, en dan vooral de UV/blauwe component (wit
licht), beïnvloedt natuurlijke processen bij vogels (zoals voortplanting, trek en rui) en veroorzaakt aantrekking
en afstoting (de Molenaar et al., 1997, 2000). In een specifiek onderzoek naar de mogelijke invloed van
wegverlichting op grondbroeders (hier: Grutto’s) van open landschappen bleek verlichting een statistisch
significant en negatief te hebben op de habitatkwaliteit van het broedgebied van Grutto’s. Deze invloed kan
zich uitstrekken over enkele honderden meters. Vermoedelijk kan deze conclusie ook doorgetrokken worden
naar andere soorten, alhoewel hierover geen specifieke gegevens beschikbaar zijn.
Het inschatten van de ecologische invloedzone per soort is dus niet gemakkelijk. Voor veel soorten zijn
trouwens geen exacte gegevens beschikbaar. Op basis van literatuur (Van der Zande, 1984, Peltzer, 1987,
Belonje, 1986, Gendebien en Mörzer Bruijns, 1970) kunnen een aantal belangrijke soorten die in het gebied
of de onmiddellijke nabijheid voorkomen of voorkwamen ingedeeld worden in de volgende
verstoringsgevoeligheidsklassen:
•
•
•
•
niet of weinig gevoelig: Zwarte specht
matig gevoelig: Wintertaling, Zomertaling, Boomleeuwerik, Wespendief, Blauwborst
gevoelig: Porseleinhoen, Tapuit, Grauwe klauwier, Roerdomp, Watersnip
zeer gevoelig: Korhoen, Nachtzwaluw, Bruine kiekendief, Grauwe kiekendief, Klapekster.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
142/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Andere bronnen (Stiltegebieden in Limburg, Lisec, 1997) of eigen ervaringen geven soms andere indelingen
of plaatsen al deze soorten onder de algemene term ‘storingsgevoelig’.
De omgeving van het plangebied ondervindt reeds lichtvervuiling door aanwezigheid van de straatverlichting
van de E34 (op verhoogd niveau). Bijkomende lichthinder in de omringende natuurgebieden moet vermeden
worden. Temeer omdat de Tappelbeekvallei en het Antitankkanaal het foerageergebied zijn van o.a.
Watervleermuis. Deze soort is erg lichtschuw. Bijgevolg zal elke toename van verlichting door de nieuwe
bedrijvigheid en wegenis een belangrijke negatieve impact hebben op deze soort.
In de oude passende beoordeling (2008) staan de volgende milderende maatregelen vermeld ter om
lichtverstoring te vermijden:
• De eventueel te plaatsen verlichting van het bedrijventerrein wordt tot het aller-noodzakelijkste beperkt.
• De verlichting wordt uitgevoerd in energiearme natrium hogedruklampen in een full-cutoff
reflectorarmatuur die zorgt voor een neerwaartse gebundelde lichtstraal met zo weinig mogelijk
lichtverstrooiing. Dit soort verlichting trekt weinig of geen insecten aan, en dus ook geen predators (N.B.
vanuit de effectenbeschrijving vleermuizen worden er bijkomende maatregelen voor verlichting
voorgesteld, zie §4.6.2.4)
• Het gebruik van wit licht moet vermeden worden.
• De eventueel gebruikte verstralers worden niet naar het oosten gericht om het achterliggende
natuurgebied niet te verstoren.
• Aan de noord- en oostrand van het plangebied wordt een beboste gronddam aangelegd. Deze bermen
zullen ook de lichthinder naar het omliggende natuurgebied beperken.
• Voor een goede buffering is het van belang dat het bedrijventerrein een zo beperkt mogelijke ophoging
kent om te vermijden dat bedrijfsgebouwen of opslagplaatsen (in sterke mate) boven de gronddam
uitkomen.
Deze maatregelen worden in het plan-MER opgenomen.
4.3.1.6
Effecten in het verticale vlak (windmolens)
Met betrekking tot de eventuele mogelijkheid om in het betrokken gebied windmolens te plaatsen, kunnen de
volgende studies aangehaald worden:
• Windplan Vlaanderen
• Vlaamse risico-atlas vogels-windturbines INBO
Windplan Vlaanderen
In het Windplan Vlaanderen worden mogelijke inplantingsplaatsen voor windturbines in Vlaanderen
weergegeven. Hierbij wordt rekening gehouden met ondermeer windaanbod, plaatsconfiguraties,
landschappelijke inpassing, netinpassing, milieuvoorwaarden en vogelbeschermingsgebieden. Op basis van
de beschikbare ruimtelijke informatie werd een analyse van het grondgebied uitgevoerd.
Het grondgebied werd verdeeld in vier klassen. Klasse 0 kan worden beschouwd als zijnde harde
uitsluitingen. Klasse 1 betreft de gebieden die vanuit het bestaande wettelijk kader het gemakkelijkst kunnen
vergund worden. Deze klasse bevat vooral industrie gebieden en zones voor openbaar nut. Klasse 2 bevat
voornamelijk landbouwgebieden die omwille van het open karakter zeer goed geschikt zijn. Landschappelijk
waardevol agrarisch gebied valt onder klasse 3. Naast deze verschillende klassen zijn op de kaart ook
buffergebieden ingetekend van 250 m rond woningen en groen- of natuurgebieden en 500 m ten opzichte
van vogelrichtlijngebieden.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
143/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Vlaamse risico-atlas vogels-windturbines INBO
De Vlaamse risico-atlas vogels-windturbines is een dynamisch beslissingsondersteunend instrument rond de
risico’s voor vogels en vleermuizen bij geplande windturbines in Vlaanderen. De atlas is opgemaakt door het
INBO. In deze risicoatlas is Vlaanderen op basis van verschillende deelkaarten opgesplitst in gebieden met
risicoklassen 0 tot 3 (laag tot hoog risico). De risicoatlas vogels-windturbines kan beschouwd worden als een
startpunt in de analyse en beoordeling van geplande windturbines. Een verdere impactanalyse op project- of
planniveau zal moeten onderzoeken of de effecten werkelijk aanzienlijk (significant) kunnen zijn voor de
belangrijke natuurwaarden.
Tabel 23: Situering t.o.v. Windplan Vlaanderen en de Vlaamse risico-atlas vogels-windturbines
GZO
Vlaamse risico-atlas vogels-windturbines INBO
Windplan Vlaanderen
Risicoklasse 2 à 3
Klasse 2
Betekenis: Risico tot groot risico
Volgens de kaarten van het windplan is het gebied in klasse 2 ingetekend Klasse 2 bevat voornamelijk
landbouwgebieden die omwille van het open karakter zeer goed geschikt zijn. Volgens de Vlaamse risicoatlas houdt de plaatsing van windturbines hier risico’s tot grote risico’s in. Op basis van deze eerste analyse
kan gesteld dat de inplanting van windturbines niet wenselijk is. Dit wordt onderbouwd door het belang van
het gebied voor vleermuizen. Een verdere impactanalyse op projectniveau zal desgevallend moeten
onderzoeken of en in welke mate er aanzienlijke effecten kunnen optreden. In het bijzonder dient de nodige
impactanalyse te gebeuren op vleermuizen.
4.3.2
Receptor Menselijke functies
4.3.2.1
Via bodem en grondwater
Vanuit de discipline mens zijn geen negatieve effecten te verwachten tengevolge van veranderingen op
bodem en/of grondwater
4.3.2.2
Via oppervlaktewater
Bij de realisatie van het bedrijventerrein wordten bijkomende verhardingen aangebracht wat mogelijks leidt
tot een versnelde afvoer met wateroverlast tot gevolg. Dit is een negatief effect.
Bijkomende dwingende milderende maatregel:
Bij inname van het gebied moet de nodige aandacht gaan naar maatregelen om effecten van verminderde
infiltratie en versnelde afvoer te minimaliseren (zie reeds § 4.3.1.2).
4.3.2.3
Geluid- en Luchthinder
Zoals aangegeven in de toelichting m.b.t. de methodiek effectbespreking wordt voor de effectgroepen
geluidshinder en luchthinder een voorstel tot milieuzonering opgemaakt (zie §4.3.2.5)
4.3.2.4
Visuele verstoring
Ten aanzien van het openruimtegebied ten oosten en ten noorden van het plangebied vormt de oprukkende
industrie langs het Albertkanaal een negatief landschapselement. Bijkomende industriële ontwikkelingen
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
144/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
zullen een negatief effect hebben op de belevingswaarde van het studiegebied voor recreanten en
omwonenden.
Ter visuele buffering zal het bedrijventerrein ten oosten en ten noorden worden begrensd door een
bufferzone, waar mogelijk te combineren met de volumeberm (zie §4.3.1.3.5). Deze bufferzone wordt
beplant met streekeigen groen. Voor een goede buffering is het van belang dat het bedrijventerrein een zo
beperkt mogelijke ophoging kent om te vermijden dat bedrijfsgebouwen of opslagplaatsen (in sterke mate)
boven de groenbuffer uitkomen.
Het fietspad (zie §4.4.3.4) kan worden geintegreerd in de bufferstrook binnen het eigenlijk bedrijventerrein.
Op die manier is het gescheiden van de eigenlijke industriële activiteiten en de omliggende natuurgebieden.
4.3.2.5
Cumulatief verstoringseffect
Voor het gebied Zwaaikom Ranst wordt uitgegaan van een ontwikkeling met watergebonden activiteiten.
Tabel 24 geeft een overzicht van de bedrijfstypes en richtafstanden voor watergebonden activiteiten zoals
opgenomen in de VNG-studie. Andere activiteiten kunnen eveneens binnen zones voor watergebonden
activiteiten voorzien worden, op voorwaarde dat een specifieke relatie met het watergebonden karakter kan
aangetoond worden (bv betonwarenfabrieken waarvoor grondstoffen in hoofdzaak worden aangevoerd via
water en/of afvoer van de eindproducten eveneens via water is voorzien).
Indien de intentie bestaat om Seveso-bedrijven op het bedrijventerrein toe te laten, is de opmaak van een
RVR noodzakelijk. Hierbij wordt alvast aangegeven dat op een afstand van minder dan 2 km gevoelige
functies (woningen) aanwezig zijn (zie kaart 10.8).
Tabel
24:
Bedrijfstypes
en
richtafstanden
watergebonden
activiteiten
(en
goederenvervoer)
13
(naar VNG, publikatie Nr. 9 uit 1999)
Omschrijving
Afstanden in meters
Geur
Categorie
Stof
Geluid
Gevaar
Grootste
Laad-, los- en overslagbedrijven tbv binnenvaart
Containers
0
10
300
50r
300
4.2
Tankercleaning
300
10
100
200
300
4.2
Stukgoederen
0
10
100
50
100
3.2
Ertsen, mineralen ed, opslagopp <2.000 m²
30
200
300
30
300
4.2
Ertsen, mineralen ed, opslagopp ≥2.000 m²
50
500
700
50
700
5.2
Granen of meelsoorten, vc <500 t/u
50
300
200
50r
300
4.2
Granen of meelsoorten, vc ≥500 t/u
100
500
300
100
500
5.1
Steenkool, opslagopp <2.000m²
50
300
300
50
300
4.2
Steenkool, opslagopp ≥2.000m²
50
500
500
100
500
5.1
Olie, LPG ed
100
0
50
700
700
5.2
13
Lettercodes die verwijzen naar Nederlandse wetgeving zijn niet mee overgenomen in de tabel.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
145/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Situering woongebieden
Kaart 10.8 geeft een beeld van de woongebieden in de omgeving van het plangebied. Deze kaart is
opgemaakt op basis van informatie van het gewestplan (potentiële woongebieden) en de biologische
waarderingskaart (dit is een gebiedsdekkende kartering die naast ecologisch waardevolle gebieden
eveneens andere zones, zoals bebouwing, aanduidt).
Woningen aan de overzijde van de E34 (Oelegem) bevinden zich op een afstand van ongeveer 170 m tov
het plangebied. Deze kunnen, omwille van de nabijheid van de E34 beschouwd worden als behorend tot het
omgevingstype ‘gemengd gebied’ zoals in de VNG-studie gedefinieerd.
Ten oosten bevinden woningen zich op een afstand van ongeveer 700 m ten opzichte van het plangebied
(Massenhoeven). Deze woningen kunnen beschouwd worden als een ‘rustige woonwijk’ zoals in de VNGstudie gedefinieerd.
In het plangebied is een verlaten weekendverblijf gelegen. In de uitwerking van het zoneringsvoorstel wordt
hiermee geen rekening gehouden.
Ten oosten (vallei Tappelbeek) zijn een aantal weekenverblijven (woningen?) gelegen. Omwille van de hoge
natuurwaarden van deze valleizone zijn vanuit de receptordiscipline natuur maatregelen voorgesteld om
verstoringseffecten in deze zone te beperken. Deze maatregelen worden verondersteld voldoende te zijn om
ook een goede kwaliteit ter hoogte van de weekendverblijven te garanderen.
Milieuzoneringsvoorstel vanuit bewoning
Omwille van de aanwezigheid van wonigen aan de overzijde van de E34 wordt voorgesteld in een strook van
150 m langsheen de snelweg enkel activiteiten t.e.m. deze van milieucategorie 4.2 toe te staan (lichtroze
zone op Figuur 50). Aansluitend wordt een strook van 200 m breed voorgesteld waar maximaal activiteiten
van milieucategorie 5.1 worden toegestaan (donker roze zone op Figuur 50). Ook aan de oostelijke zijde van
het plangebied wordt in een strook van 300 m voorgesteld maximaal activiteiten van milieucategorie 5.1 toe
te staan (donker roze zone op Figuur 50). In de centrale zone zijn activiteiten van milieucategorie 5.2
mogelijk.
Indien bijkomende maatregelen worden genomen zoals het plaatsen van een geluidsberm/-scherm kunnen
in de voorgestelde zones eventueel activiteiten met een hogere verstoringsgraad (van een hogere
milieucategorie) toegestaan worden.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
146/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 50: Voorstel milieuzonering
4.4
Netwerkeffecten
4.4.1
Ecologische verbindingen
De aanwezige ecologische verbindingen werden besproken onder § 3.5.7.
Zoals hoger vermeld situeert het plangebied zich op de lijn van verschillende natte en droge ecologische
verbindingen. Gelegen tussen het Antitankkanaal en de Tappelbeekvallei fungeert de spontane natuur
binnen het plangebied als ideale stapsteen voor tal van diersoorten (o.a. vleermuizen en vogels). Het
plangebied ligt bovendien temidden van een netwerk van SBZ-deelgebieden (habitatrichtijngebieden ‘Bosen heidegebieden ten oosten van Antwerpen’ en ‘Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden,
moerassen en heide’).
Door de ontwikkeling van het projectgebied en de aanleg van een bijkomende ontsluiting zal de
verbindingszone tussen het Antitankanaal en de Tappelbeekvallei aangetast worden. Ook aan de laterale
verbinding langs het Albertkanaal wordt geraakt door inname van de kanaaldijk aan een zijde. Omwille van
de reeds bestaande graad van aansnijding en isolement (door Albertkanaal, E313; E34, bebouwing,G), is
een bijkomende versnippering of isolement van de open ruimte hier des te kritischer en vormt aldus een
reële bedreiging voor de natuurwaarden van de omliggende (habitat)richtlijngebieden. De voorgestelde
maatregelen uit de ontsnipperingsstudie voor de E34 zijn onontbeerlijk om de impact van de bestaande
barrière te beperken. Echter, deze zullen niet volstaan om alle (bestaande en toekomstige) barrière-effecten
weg te werken gezien het groot belang van de de groene corridor Antitankanaal – Tappelbeek.
Door inplanting van een bedrijventerrein wordt een voor fauna en flora ongeschikt terrein gecreëerd. Vele
soorten zullen dit ‘vreemd’ biotoop daarom vermijden waardoor uitwisseling van populaties onmogelijk wordt
gemaakt. Zowel het verbreken van huidige relaties als het hypothekeren van gewenste relaties worden
daarom significant negatief beoordeeld.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
147/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Milderende maatregelen:
In de oude passende beoordeling (2008) wordt voorgesteld om de open verbinding onder de E34 (tussen het
Antitankkanaal en de Tappelbeekvallei) te vrijwaren door de oppervlakte van het bedrijventerrein te
beperken tot de westelijke lob, de opvulling van de zwaaikom en enkele percelen ten oosten van de
zwaaikom Het verloop van de Kapelbeek zal deels worden verlegd tot tegen de grens van het
bedrijventerrein. Ten noorden van de zwaaikom wordt een natuurcorridor voorzien.
Vanuit de inzichten uit deze plan-MER volstaan deze milderende maatregelen niet om het barrière-effect van
het regionaal bedrijventerrein te minimaliseren. De volgende bemerkingen op het voorstel uit de oude
passende beoordeling kunnen worden gemaakt:
• In het voorstel uit de oude passende beoordeling ligt de natuurcorridor voornamelijk ter hoogte van
biologisch minder waardevolle natuur (hp), terwijl de huidige corridorfunctie van het plangebied zich in de
eerste plaats situeert ter hoogte van het centraal gelegen beekbegeleidend broekbos (langs de
Kapelbeek) De te vrijwaren zone langsheen de Kapelbeek is onvoldoende om te kunnen ontwikkelen tot
een waardevol broekbos.
• Bovendien wordt de natuurverbindingsfunctie van de geplande natuurcorridor gehypothekeerd door
kruising met de ontsluitingsweg van het bedrijventerrein.
Op basis van bovenstaande bemerkingen besluiten we dat de inplanting van een bedrijventerrein binnen het
plangebied vanuit landschapsecologisch standpunt niet wenselijk is. Minstens moet de volgende zone
gevrijwaard moeten worden in functie van de ecologische verbinding:
• valleigebied van de Kapelbeek
4.4.2
Landschappelijke relaties
Conform de beschrijving van de referentiesituatie (zie §3.6) ligt het plangebied op een landschapsecologisch
belangrijke verbinding tussen het groen lint van de Antitankgracht en het beboste valleigebied rond de
Tappelbeek. De Antitankgracht en de Tappelbeek zijn vanuit de omgeving niet zichtbaar; het zijn de
begeleidende bossen die hier de landschappelijke relatie vormen.
Met de inrichting van het bedrijventerrein zal een barrière ontstaan tussen de beekbegeleidende bossen van
de Tappelbeekvallei en de groene lijnstructuur van de Antitankgracht. Het doorknippen van deze verbinding
hypothekeert de bestaande landschappelijke relatie tussen beide landschappsecologisch waardevolle
gebieden. Dit is een significant negatief effect.
Vanuit landschappelijk oogpunt is het wenselijk dat de verbindingsfunctie van het plangebied Zwaaikom
volledig gevrijwaard blijft van bebouwing. Het betreft hier immers een zeer belangrijke verbinding tussen de
Tappelbeekvallei en de Antitankgracht (en zo ook naar de vallei van het Groot Schijn). Via de Tappelbeek is
er ook een verbinding mogelijk met de valleigebieden rond het Netekanaal en de Kleine Nete. Belangrijke
voorwaarde is dan wel dat het valleigebied van de Tappelbeek tussen het Albertkanaal en de E313
eveneens gevrijwaard wordt van bebouwing. Ook is er een huidige verbinding van de Tappelbeekvallei naar
de boscomplexen van Ranst via waardevolle (historische) bosfragmenten.
In het plan-MER wordt er vanuit het behoud van de landschappelijke relaties dan ook voor gepleit om de
verbinding van de Antitankgracht met de vallei van de Kapelbeek zo veel mogelijk te vrijwaren.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
148/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.4.3
Menselijke functionele relaties
4.4.3.1
Verkeersintensiteiten
Voor de beschrijving van de netwerkeffecten voor de receptor mens wordt er uitgegaan van de
verkeersintensiteiten uit de doorrekening van het voorkeursscenario 2020, aangevuld met de 3
bedrijventerreinen uit beslispunt 7. Deze worden vergeleken met de situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’, welke
fungeert als referentiesituatie om de effecten t.g.v. de ontwikkeling van Zwaaikom Ranst te kunnen
beschrijven.
In de tabel wordt er een onderscheid gemaakt tussen de intensiteiten in de ochtend- en de avondspits, en
verder in de intensiteiten personen- en vrachtwagens. Per weg wordt er nog een onderscheid gemaakt in de
rijrichting: er staat aangegeven voor weke rijrichting de vermelde intensiteiten gelden - richting noord /
richting zuid of richting oost / richting west.
Bemerk dat de intensiteiten per wegvak worden aangegeven: de intensiteiten gelden dus voor de
wegvakken tussen de kruispunten die staan aangegeven. Met andere woorden: de intensiteiten die ‘boven’
een kruispunt vermeld staan zijn de hoeveelheden vracht- en personenwagens die op dat wegvak en in de
aangegeven rijrichting het kruispunt oprijden; de intensiteiten die ‘onder’ een kruispunt vermeld staan zijn de
hoeveelheden vracht- en personenwagens die op dat wegvak en in de aangegeven rijrichting het kruispunt
verlaten. Het aantal intensiteiten dat ‘tussen’ twee kruispunten staat vermeld is afhankelijk van de
hoeveelheid knopen die in het macromodel zijn opgenomen voor dat wegvak.
Tabel 25: Spitsuurintensiteiten Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Kerkstraat en E34 t.h.v. complex 19: situatie ‘2020
met 3 terreinen’
2020 met 3 terreinen
ochtendspits
avondspits
wagens
vracht
wagens
vracht
650
69
951
64
330
36
701
43
263
7
962
13
185
6
744
9
320
7
240
27
493
7
413
29
545
18
465
22
469
20
578
45
Zandhovensteenweg/Oelegembaan
Richting oost
kruispunt E34 oprit richt. A'pen / afrit vanuit Turnhout
kruispunt E34 oprit richt. Turnhout / afrit vanuit A'pen
kruispunt Kerkstraat
Richting west
kruispunt Kerkstraat
kruispunt E34 oprit richt. Turnhout / afrit vanuit A'pen
kruispunt E34 oprit richt. A'pen / afrit vanuit Turnhout
Kerkstraat
Richting zuid
kruispunt Oelegembaan
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
149/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
2020 met 3 terreinen
ochtendspits
avondspits
wagens
vracht
wagens
vracht
93
0
237
4
187
0
192
1
2263
590
1461
558
2059
583
1231
533
2659
621
1598
557
1360
587
2672
783
1210
572
2062
763
1374
604
2408
819
Richting noord
kruispunt Oelegembaan
E34
Richting zuid
Afrit 19
Oprit 19
Richting noord
Afrit 19
Oprit 19
Op basis van deze waarden werden de onderstaande effectbepalingen uitgevoerd.
4.4.3.2
Doorstroming gemotoriseerd verkeer
Om het effect van de ontwikkeling van Zwaaikom Ranst op de doorstroming voor gemotoriseerd verkeer te
kunnen beoordelen, worden de intensiteiten gegenereerd voor de situatie ‘2020 met 3 terreinen’ tegenover
deze gegenereerd voor de situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’ geplaatst.
In onderstaande tabel wordt er een onderscheid gemaakt tussen de intensiteiten in de ochtend- en de
avondspits, en verder in de intensiteiten personen- en vrachtwagens. Per weg wordt er nog een onderscheid
gemaakt in de rijrichting: er staat aangegeven voor weke rijrichting de vermelde intensiteiten gelden - richting
noord / richting zuid of richting oost / richting west.
Bemerk dat de intensiteiten per wegvak worden aangegeven: de intensiteiten gelden dus voor de
wegvakken tussen de kruispunten die staan aangegeven. Met andere woorden: de intensiteiten die ‘boven’
een kruispunt vermeld staan zijn de hoeveelheden vracht- en personenwagens die op dat wegvak en in de
aangegeven rijrichting het kruispunt oprijden; de intensiteiten die ‘onder’ een kruispunt vermeld staan zijn de
hoeveelheden vracht- en personenwagens die op dat wegvak en in de aangegeven rijrichting het kruispunt
verlaten. Het aantal intensiteiten dat ‘tussen’ twee kruispunten staat vermeld is afhankelijk van de
hoeveelheid knopen die in het macromodel zijn opgenomen voor dat wegvak.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
150/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 26: Spitsuurintensiteiten Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Kerkstraat en E34 t.h.v. complex 19: situatie '2020
met 3 terreinen' en verschil situatie '2020 met 3 terreinen' en situatie '2020 zonder 3 terreinen'
2020 met 3 terreinen
ochtendspits
∆ (‘2020 met 3 terreinen’ – ‘2020
zonder 3 terreinen’)
avondspits
ochtendspits
avondspits
wagens
vracht
wagens
vracht
wagens
vracht
wagens
vracht
650
69
951
64
1
1
0
0
330
36
701
43
5
1
3
0
263
7
962
13
2
0
26
-1
185
6
744
9
1
-1
13
0
320
7
240
27
1
0
5
1
493
7
413
29
1
0
4
2
545
18
465
22
3
0
26
-1
469
20
578
45
0
-1
15
-1
93
0
237
4
1
0
13
0
187
0
192
1
-1
0
-1
1
2263
590
1461
558
1
-2
2
-1
2059
583
1231
533
-2
-1
0
1
2659
621
1598
557
0
-1
11
1
1360
587
2672
783
3
0
4
-2
Zandhovensteenweg /
Oelegembaan
Richting oost
kruispunt E34 oprit richt. A'pen /
afrit vanuit Turnhout
kruispunt E34 oprit richt.
Turnhout / afrit vanuit A'pen
kruispunt Kerkstraat
Richting west
kruispunt Kerkstraat
kruispunt E34 oprit richt.
Turnhout / afrit vanuit A'pen
kruispunt E34 oprit richt. A'pen /
afrit vanuit Turnhout
Kerkstraat
Richting zuid
kruispunt Oelegembaan
Richting noord
kruispunt Oelegembaan
E34
Richting zuid
Afrit 19
Oprit 19
Richting noord
Afrit 19
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
151/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
2020 met 3 terreinen
ochtendspits
∆ (‘2020 met 3 terreinen’ – ‘2020
zonder 3 terreinen’)
avondspits
ochtendspits
avondspits
wagens
vracht
wagens
vracht
wagens
vracht
wagens
vracht
1210
572
2062
763
1
0
5
0
1374
604
2408
819
2
1
9
1
Oprit 19
Bij het vergelijken van de intensiteiten voor de situatie ‘2020 met 3 terreinen’ en de situatie ‘2020 zonder 3
terreinen’ valt onmiddellijk op dat de verschillen tussen beide situaties klein zijn. Dit is te verklaren doordat:
• de verkeersgeneratie op basis van de te ontwikkelen oppervlakte voor Zwaaikom Ranst relatief beperkt is
(zie verder);
• het macromodel een spitsuurmodel is, waardoor de impact van de ontwikkeling op de
verkeersintensiteiten klein is in absolute waarde;
• het aanbodnetwerk van het macromodel te grofmazig is en de zones voor verkeerstoedeling vaak te
groot zijn om de impact van de ontwikkeling van het bedrijventerrein op kleine en ondergeschikte straten
gedetailleerd te kunnen afleiden.
In bovenstaande tabel is er over het algemeen een lichte toename in de hoeveelheid personenwagens
merkbaar, indien het bedrijventerrein gerealiseerd wordt. Om een beeld te kunnen krijgen van de
gegenereerde hoeveelheid vrachtverkeer door Zwaaikom Ranst in 2020 wordt er uitgegaan van de
verkeersverdeling, vermeld in de kennisgeving plan-MER ENA en geïntegreerd in het macromodel. Deze is
weergegeven in de onderstaande tabel.
Hierbij is het belangrijk op te merken dat de netto bijkomende oppervlakte voor het bedrijventerrein mogelijk
kleiner zal zijn nadat de milderende maatregelen vanuit de andere disciplines in rekening zijn gebracht. De
effecten ten gevolge van de bijkomende verkeersgeneratie zullen in dat geval minder groot zijn. Indien er
maatregelen voortkomen uit de beschrijving van de netwerkeffecten voor de receptor mens op basis van de
‘maximale’ bijkomende oppervlakte, zal de noodzaak van deze maatregelen dan ook worden herbekeken in
functie van een eventueel kleinere netto bijkomende oppervlakte.
Tabel 27: Gebruikte gegevens verkeersverdeling Zwaaikom Ranst
Bruto max.
Gewenst type
Netto max.
Bijkomende
Vrachtveroer
Personenvervoer
oppervlakte
bedrijvigheid
oppervlakte
tewerkstelling
(voertuig-
(voertuig-
bewegingen/dag)
bewegingen/dag)
415
317
bijkomend
32.7
bijkomend
Watergebonden
25.2
252
Gebruikte kengetallen:
Kengetallen vrachtvervoer voor ‘watergebonden’: 16 bewegingen/ha/etmaal
Kengetallen personenvervoer voor ‘watergebonden’: 10 personen/ha (geschatte tewerkstelling)*0.9 (bezettingsgraad) *0.7 (aandeel
autoverkeer in het totale vervoer) *2 (aankomst en vertrek)
Kengetallen zijn afkomstig uit ‘verkeersgeneratie woon- en werkgebieden, vuistregels en kengetallen gemotoriseerd verkeer’, CROW,
publicatie 256, oktober 2007.
Door de geschatte toekomstige voertuigbewegingen te koppelen aan de voorgestelde dagverdeling (zie
hoger), kan er een uurverdeling beschouwd worden voor het plangebied. Deze is in onderstaande tabel
weergegeven.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
152/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 28: Gegevens uurverdeling Zwaaikom Ranst
U0
U1
U2
U3
U4
U5
U6
U7
U8
U9
U10
U11
personenwagens
3
2
2
1
2
6
11
21
22
17
15
15
vrachtwagens
3
4
4
6
8
16
25
28
26
26
26
26
U12
U13
U14
U15
U16
U17
U18
U19
U20
U21
U22
U23
personenwagens
16
18
18
20
24
25
22
17
12
10
10
6
vrachtwagens
25
26
27
29
28
24
18
14
11
7
6
4
Er zullen dus zo’n 26 vrachtwagens/u van en naar Zwaaikom Ranst rijden tijdens de spitsperiodes. Er wordt
uitgegaan van de veronderstelling dat de vrachtbewegingen gelijkmatig over de dag verdeeld zijn, en dat alle
vrachtwagens van en naar E34 complex 19 rijden. Dit maakt dat er, in de situatie ‘2020 met 3 terreinen’, 13
vrachtwagens per rijrichting méér kunnen verondersteld worden op het wegvak tussen het kruispunt met de
nieuwe ontsluitingsweg voor Zwaaikom Ranst en het complex 19 in beide spitsperiodes.
Niettegenstaande deze verwachte stijging in de hoeveelheid vrachtverkeer en de stijging in de hoeveelheid
personenverkeer die ook uit het macromodel naar voor komt, zijn de verschillen tussen de situatie ‘2020 met
3 terreinen’ en de situatie ‘2020 zonder 3 terreinen’ klein. De analyse van de verkeersstromen uit de
referentiesituatie voor 2020 blijft dan ook dezelfde:
• De modelresultaten voor het wegvak van de Zandhovensteenweg ten noordwesten
bevestigen de verwachte daling i.v.m. de situatie 2007 van de hoeveelheid personen- en
op het lokale wegennet ten gevolge van de ontsluiting van de bedrijventerreinen
Wommelgem naar een nieuw op- en afrittencomplex op de E313. Hierbij is vooral
vrachtintensiteiten significant te noemen
• De E34 zal in de situatie 2020 oververzadigd zijn ter hoogte van complex 19.
van de E34
vrachtwagens
in Ranst en
de daling in
De capaciteit van de wegvakken relevant voor deze MER is afhankelijk van:
• de capaciteit van de wegvakken zelf;
• de capaciteit van de kruispunten en hun wederzijdse beïnvloeding.
Capaciteitstoets wegvakken
Voor de capaciteitstoets van de autosnelweg E34 wordt 1800 pae/u/rijstrook als capaciteit beschouwd, voor
de overige wegvakken wordt er een capaciteit van 1000 pae/u/rijstrook voor ogen gehouden.
In de situatie ‘2020 met 3 terreinen’ wordt de maximale intensiteit op de E34 bereikt op het wegvak ten
zuiden van complex 19, in de avondspits richting noord (4159 pae/u) Dit geeft een verzadigingsgraad van
116%, wat betekent dat de snelweg in de situatie ‘2020 met 3 terreinen’ oververzadigd zal zijn. Zoals reeds
eerder aangehaald zal de E34 in 2020 echter ook oververzadigd zijn indien Zwaaikom Ranst niet wordt
gerealiseerd.
Op de Zandhovensteenweg wordt de maximale intensiteit bereikt op het wegvak tussen Oelegem en E34
complex 19, in de avondspits richting snelweg: 1067 pae/u. Een lichte oververzadiging van 107% kan
worden opgemerkt. De doorstroming op dit wegvak hangt sterk af van de capaciteit van de kruispunten
Zandhovensteenweg x op- en afrittencomplex 19 – deze wordt hierna beoordeeld.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
153/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Capaciteitstoets kruispunten
Er worden vier kruispunten beoordeeld op capaciteit:
•
•
•
•
Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Antwerpen / afrit E34 vanuit Turnhout
Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Turnhout / afrit E34 vanuit Antwerpen
Zandhovensteenweg x nieuwe ontsluitingsweg Zwaaikom Ranst
Oelegembaan x Kerkstraat
In de
huidige situatie
zijn dit allen
voorrangsgeregelde kruispunten (voorrang
voor
Zandhovensteenweg/Oelegembaan). Of deze kruispunten in deze configuratie kunnen blijven functioneren in
2020 wanneer Zwaaikom Ranst is ontwikkeld, wordt beoordeeld a.d.h.v. de vuistregels in bijlage.
Uit de capaciteitstoetsen blijkt:
• Het kruispunt ‘Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Antwerpen / afrit E34 vanuit Turnhout’ heeft,
gezien de piekbelasting gedurende de avondspits, nood aan VRI14, een dubbelstrooksrotonde met
dubbele toerit vanuit Oelegem of een enkelstrooksrotonde met bypass Oelegem - oprit E34 richting
Antwerpen.
• Het kruispunt ‘Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Turnhout / afrit E34 vanuit Antwerpen’ heeft,
gezien de piekbelasting gedurende de avondspits, nood aan VRI of een enkelstrooksrotonde.
• Het kruispunt ‘Zandhovensteenweg x nieuwe ontsluitingsweg Zwaaikom Ranst’ kan, gezien de beperkte
piekbelasting die zal gegenereerd worden door Zwaaikom Ranst, worden uitgerust als
voorrangskruispunt
• Het kruispunt ‘Oelegembaan x Kerkstraat’ heeft, gezien de piekbelasting gedurende de avondspits, nood
aan VRI of een enkelstrooksrotonde.
De keuze tussen VRI en een rotonde gebeurt op basis van een afweging van verschillende factoren:
verkeersanalyse (o.a. verkeersdeelnemers), ongevallenanalyse, stedenbouwkundige context, de conclusies
van de eventuele streefbeeldstudie, de typeoplossingen voorgesteld in de tabel gebaseerd op de
categorisering van de twee kruisende wegen, een afweging van de kostprijs van de maatregel en de effecten
voor de verkeersveiligheid. Voor deze afweging dient men ook de voor- en nadelen van beide oplossingen
tegen elkaar af te wegen op basis van de prioriteiten die gesteld worden per individueel kruispunt:
Nadelen VRI t.o.v. rotonde:
•
•
•
•
•
•
•
•
hogere snelheid (vooral in minder drukke uren)
kans op roodlichtnegatie door zowel fietsers/voetgangers als automobilisten (ernstige flankongevallen)
indien niet conflictvrij geregeld: meer conflicten tussen afslaand en doorgaand verkeer
hoger kans op ongevallen, per definitie verkeersonveiliger
meer kop-staart-ongevallen
meer verliestijd voor doorgaande richting
langere wachttijden voor zachte weggebruikers
geen ruimtelijke karakter, poorteffect
Voordelen VRI t.o.v. rotonde:
•
•
•
•
•
14
doorstroming openbaar vervoer (afhankelijk van prioriteitsmaatregelen)
indien conflictvrij geregeld: minder conflicten autoverkeer - zachte weggebruikers
grotere totale verwerkingscapaciteit van het kruispunt
werkt meer ‘sturend’ dan een rotonde: bepaalde richtingen kunnen bevoordeeld worden
minder ruimtebeslag? (afhankelijk van gekozen lichtenregeling: met of zonder pijllichten)
VRI = Verkeersregelinstallatie
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
154/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Bij de bekomen kruispuntoplossingen kunnen nog de volgende opmerkingen geformuleerd worden:
• Een doorrekening van de intensiteiten 2007 op de kruispunten van de Zandhovensteenweg met de open afritten van E34 complex 19 toont aan dat de voorrangsgeregelde kruispuntoplossingen ook in de
huidige situatie niet voldoen aan de capaciteitsvraag. Dit heeft uiteraard alles te maken met de in het
voorkeursscenario voorziene ontsluiting van de bedrijventerreinen in Wommelgem en Ranst via een
nieuw complex op de E313, waardoor het complex 19 op de E34 deze verkeersstroom niet meer hoeft te
verwerken, en deze kruispunten dus minder belast worden in 2020 dan in 2007.
• Een geïntegreerde oplossing voor het kruispunt ‘Zandhovensteenweg x nieuwe ontsluitingsweg
Zwaaikom Ranst’ en het kruispunt ‘Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Turnhout / afrit E34 vanuit
Antwerpen’ is mogelijk.
• Een capaciteitstoets van het kruispunt ‘Oelegembaan x Kerkstraat‘ voor 2007 toont aan dat het kruispunt
kan functioneren als voorrangsgeregeld kruispunt in de huidige situatie. De meerintensiteit op het
kruispunt in de situatie 2020 is echter slechts in kleine mate te wijten aan de verkeersgeneratie door
Zwaaikom Ranst: zelfs zonder de ontwikkeling van Zwaaikom Ranst noopt de intensiteitsgroei tot een
geregelde kruispuntoplossing.
Er kan geconcludeerd worden dat de ontwikkeling van Zwaaikom Ranst geen bijkomend negatief effect heeft
op de doorstroming voor gemotoriseerd verkeer binnen het studiegebied. De aanpassingen die benodigd
zijn, zijn niet afhankelijk van het verkeer gegenereerd door Zwaaikom Ranst.
Er kan dus geconcludeerd worden dat er voor de effectgroep ‘doorstroming gemotoriseerd verkeer’ geen
noodzakelijke maatregelen rechtsreeks verbonden met de ontwikkeling van Zwaaikom Ranst te nemen zijn.
Logischerwijs zullen er voor deze effectgroep ook geen maatregelen genomen moeten worden indien er een
kleinere netto oppervlakte dan origineel aangenomen zal worden ontwikkeld.
4.4.3.3
Bereikbaarheid met openbaar vervoer
Er wordt uitgegaan van een status-quo in de lijnvoering en frequentie van de busverbindingen, gezien de
toekomstige ontwikkelingen/aanpassingen niet gekend zijn. Er wordt dus uitgegaan van een worst case
scenario (geen aanpassingen).
In dat geval kan de bereikbaarheid van Zwaaikom Ranst met het openbaar vervoer als volgt worden
geanalyseerd:
• Om een significante modal shift ten voordele van OV te kunnen bewerkstelligen is de afstand tot de
haltes te groot.
• Bovendien is de frequentie van de busverbindingen die halthouden bij de dichtstbijzijnde haltes
(Oelegem) onvoldoende hoog.
Als maatregel op gebiedsniveau kan er een pendelverbinding worden voorzien het bedrijventerrein en de
halte ‘Zandhoven Dorp’. Deze kan gebruik maken van de nieuwe ontsluitingsweg en aansluiten op de
busfrequenties (specifiek rond 6, 14 en 22u). De zinvolheid hiervan zal sterk afhangen van de
personeelsbezetting van de bedrijven en dient bij de opmaak van het inrichtingsplan nagegaan te worden.
4.4.3.4
Bereikbaarheid voor langzaam verkeer
Om de bereikbaarheid voor langzaam verkeer van het studiegebied te beoordelen wordt er gekeken naar de
gevolgen van de ontwikkeling van Zwaaikom Ranst op het functioneel (en het recreatief) fietsroutenetwerk.
Waar nodig wordt de link gelegd met de effectgroepen verkeersleefbaarheid en verkeersveiligheid, welke
verderop meer in detail worden behandeld.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
155/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Provinciale hoofdroute en recreatieve fietsroute langs Albertkanaal - Alternatieve functionele fietsroute en
recreatieve fietsroute langs Antitankgracht
Zowel de hoofdroute en recreatieve fietsroute langs het Albertkanaal als de alternatieve functionele
fietsroute en recreatieve fietsroute langs de Antitankgracht doorkruisen het studiegebied. In hoeverre het
fietsverkeer op de hoofdroute langsheen het Albertkanaal in conflict komt met het verkeer gegenereerd door
de watergebonden activiteiten dient in een latere fase te worden onderzocht. Een verplaatsing van de
hoofdroute is hoe dan ook niet wenselijk indien de verkeersveiligheid op de route niet in het gedrang komt
door de ontwikkeling van watergebonden activiteiten.
Indien men beslist de hoofdroute te verleggen, kunnen er twee alternatieven met beperkte omrijfactor t.o.v.
de huidige situatie worden voorgesteld:
• Een omleiding via het pad langs de Antitankgracht en een nieuw aan te leggen fietspad aan de
noordzijde van het bedrijventerrein, tussen dit pad en het Albertkanaal.
• Een omleiding via het jaagpad aan de zuidelijke oever, via de bruggen in Massenhoven (N14) en
Oelegem.
Het eerste alternatief geniet de voorkeur, omdat de omrijfactor beperkter is en er geen nieuwe conflictpunten
(behalve een eventuele kruising met de ontsluitingsweg van Zwaaikom Ranst) worden gecreëerd. Bij het
tweede alternatief ontstaan er conflictpunten ter hoogte van de Oelegemsteenweg, de N14 ter hoogte van
E313 complex 19 en ter hoogte van het bedrijventerrein Massenhoven (ontwikkeling van bijkomende
watergebonden activiteit). Bovendien wordt bij het eerste alternatief de alternatieve functionele fietsroute
langs de antitankgracht gevrijwaard.
Merk op dat, volgens de voorwaarden uit de oude passende beoordeling ( 2008), de fietsverbinding langs
het Albertkanaal niet kan behouden blijven. Als reden wordt er aangehaald dat het niet wenselijk is dat, door
de watergebonden activiteiten die er zullen doorgaan, doorgaand fietsverkeer langs het kanaal bestendigd
blijft. Daarom stelt de passende beoordeling voor om het fietsverkeer langs de buitengrenzen van het
bedrijventerrein te organiseren, waarna dan meer westelijk terug op de kanaalweg en in het noorden op de
Antitankgracht kan aangesloten worden. Dit stemt overeen met het eerste alternatief.
Het ontwikkelen van Zwaaikom Ranst heeft een negatief effect op de beeldwaarde van de fietsroutes, en
veroorzaakt geluidshinder. Gezien de omrijfactor hier niet speelt, kan de verplaatsing van de recreatieve
fietsroutes overwogen worden.
Indien ervoor wordt geopteerd om de hoofdroute te verplaatsen, kan de omleiding via het pad langs de
Antitankgracht en een nieuw aan te leggen fietspad tussen dit pad en het Albertkanaal aan de noordzijde
van het bedrijventerrein, als milderende maatregel worden voorgesteld.
Functionele fietsroute langs Zandhovensteenweg/Oelegembaan
De functionele fietsroute langs de Zandhovensteenweg/Oelegembaan kan blijven bestaan indien Zwaaikom
Ranst wordt ontwikkeld, mits het nemen van de maatregelen beschreven onder ‘verkeersleefbaarheid’ en
verkeersveiligheid’ (zie verder)
4.4.3.5
Verkeersleefbaarheid
De verkeersleefbaarheid wordt beoordeeld a.d.h.v. een inschatting van de oversteekbaarheid die samengaat
met de verkeersintensiteiten op de wegen. De oversteekbaarheid wordt beoordeeld gebruik makend van de
methode beschreven in bijlage.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
156/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Om de oversteekbaarheid te kunnen kwalificeren, wordt er een onderscheid gemaakt tussen een 2x1 zonder
middengeleider en een 2x1 met middengeleider:
• 2x1 zonder middengeleider: de 2x1 bestaat uit 2 rijbanen met een breedte van 3,25 m. De totale breedte
bedraagt 6,50 m. Voor een oversteeksnelheid van 1 m/s bedraagt het nodige hiaat om over te steken 6,5
m x 1 m/s= 6,5 s.
• 2x1 met middengeleider: de 2x1 bestaat uit twee rijbanen met een breedte van 3,25 m gescheiden door
een doorlopende middengeleider. Deze middengeleider dient voldoende breed te zijn opdat de ruimtelijke
en verkeerskundige functie kan nagestreefd worden. Door het aanbrengen van de middengeleider wordt
de oversteek opgedeeld in twee oversteken met hiaat benodigd 3,25 s.
De onderstaande tabel toont de gemiddelde wachttijd en de hieraan gekoppelde kwalificatie van de
oversteekbaarheid voor de Zandhovensteenweg/Oelegembaan, de Kerkstraat en de nieuwe ontsluitingsweg
voor Zwaaikom Ranst.
Tabel 29: Kwalificatie oversteekbaarheid
Ochtendspits
Avondspits
2x1 met
middengeleider
2x1 zonder
middengeleider
2x1 met
middengeleider
2x1 zonder
middengeleider
Gem.
wachttijd (s)
Kwalificatie
Gem.
wachttijd (s)
Kwalificatie
Gem.
wachttijd (s)
Kwalificatie
Gem.
wachttijd (s)
Kwalificatie
t.h.v. Antitankgracht
0-5
Goed
15-30
Slecht
5-10
Redelijk
> 30
Zeer
slecht
t.h.v. nieuwe ontsluitingsweg
0-5
Goed
5-10
Redelijk
0-5
Goed
15-30
Slecht
Kerkstraat
0-5
Goed
0-5
Goed
0-5
Goed
0-5
Goed
Nieuwe ontsluitingsweg
Zwaaikom Ranst
0-5
Goed
0-5
Goed
0-5
Goed
0-5
Goed
Zandhovensteenweg /
Oelegembaan
Er kan dus geconcludeerd worden dat de oversteekbaarheid van de Kerkstraat en de nieuwe
ontsluitingsweg geen problemen stelt. De oversteekbaarheid van de Zandhovensteenweg voldoet niet indien
er geen middenberm voorzien wordt ter hoogte van de oversteekplaatsen voor langzaam verkeer. Hierbij
dient vermeld te worden dat er in de huidige situatie reeds een dubbelrichtingsfietspad langs de zuidzijde
van de Zandhovensteenweg/Oelegembaan aanwezig is, en de enige oversteekplaats op de
Zandhovensteenweg in het studiegebied zich ter hoogte van de Antitankgracht (alternatieve functionele
fietsroute) bevindt. Ter hoogte van dit punt is er een beveiligde oversteekplaats met verkeersplateau
aanwezig.
De oversteekbaarheid van de Zandhovensteenweg voor langzaam verkeer, bijvoorbeeld ter hoogte van de
Doornbaan en de Antitankgracht, is te omschrijven als slecht, zowel in de situatie 2007 als in de situaties
2020.
De ontwikkeling van Zwaaikom Ranst heeft echter quasi geen bijkomend negatief effect op de
oversteekbaarheid. De aanpassingen die dus eventueel benodigd zijn, zijn niet afhankelijk van het verkeer
gegenereerd door Zwaaikom Ranst.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
157/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.4.3.6
Verkeersveiligheid
De conclusies i.v.m. verkeersveiligheid kunnen uit de vorige paragrafen worden afgeleid.
Indien Zwaaikom Ranst wordt ontwikkeld, dient er als milderende maatregel voldoende aandacht
geschonken te worden aan de vormgeving van de (alternatieve) functionele fietsroutes
(Zandhovensteenweg/Oelegembaan, Antitankgracht). Hetzelfde geldt voor de hoofdroute langs het
Albertkanaal: het vermijden van conflicten met watergebonden activiteiten indien de route niet wordt
verplaatst, of het beveiligen van de kruising met de ontsluitingsweg voor het bedrijventerrein indien de route
wel wordt verplaatst.
4.4.3.7
Behoud functionele relaties (alle modi)
De ontwikkeling van het bedrijventerrein Zwaaikom Ranst heeft geen bijkomende barrièrewerking tot gevolg.
4.4.3.8
Interne ontsluitingsstructuur & parkeermogelijkheden
De interne ontsluitingsstructuur van Zwaaikom Ranst zal op projectniveau uitgewerkt worden. Een eerste
aanzet wordt gegeven in §5.2.1.
4.5
Info m.b.t. de watertoets
4.5.1
Effecten via grondwater
4.5.1.1
Conclusies vanuit de grondwatermodelering
In het kader van dit onderzoek is een grondwatermodel opgebouwd. Met dit grondwatermodel zijn 3
hydrologische scenario’s doorgerekend. De hydrologische output van deze scenario’s werd in overlay gelegd
met de kwetsbaarheidskaart voor verdroging om een ecohydrologische effectanalyse te kunnen uitvoeren.
De veranderingen in kwelfluxen en stijghoogtes omheen het bedrijventerrein worden door 3 processen
beïnvloed: ten eerste de opvulling van de zwaaikom, ten tweede de nivellering/ophoging van het terrein en
tenslotte de afname van de infiltratie (verharding van het terrein).
Enkel de opvulling van de zwaaikom zorgt voor een vermindering van de kwelfluxen en resulteert in de
grootste stijghoogtedalingen.
De ophoging van het terrein (~nivellering) zorgt ervoor dat de grondwatertafel stijgt. Deze stijging t.h.v. het
bedrijventerrein compenseert de effecten van de opvulling van de zwaaikom en verharding van het terrein.
De zone die in scenario 2 (aangepast voorstel) niet wordt aangesneden en wel bij scenario 1 (projectgebied)
ondergaat hydrologische effecten: stijghoogtedalingen en afnames in kwelflux. In die zone (buiten
Habitatrichtlijngebied) komt ondermeer een alluviaal broekbos (BWK code va, Europees habitat 91E0) voor.
Het is niet uitgesloten dat dit broekbos op termijn zal evolueren naar een Ruigt elzenbroekbos t.g.v.
standplaatsverdroging.
Uit de hydrologische analyse blijkt dat de vallei van de Tappelbeek (Habitatrichtlijngebied) enkel
stijghoogtedalingen en afnames in kwelflux ondervindt, maar deze zijn beperkt tot 5-10 cm (t.o.v. de
gemiddelde grondwaterstijghoogte). In het Habitatrichtlijngebied worden uitsluitend alluviale broekbossen
(Europees Habitattype 91e0) indirect beïnvloed. Uit de vergelijking van de actuele grondwaterstanden met
de standplaatsvereisten voor Elzenbroekbossen blijkt dat deze momenteel aan de bovengrens van de
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
158/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
ecologische amplitude gesitueerd zijn. Dit betekent dat een beperkte daling van de grondwaterstanden geen
aanleiding zal geven tot significant negatieve effecten.
4.5.1.2
Aanvullende kwalitatieve bespreking ifv bemalingen
Diverse ecotooptypes die voorkomen in het deelgebied Bevaardbrugse bossen zijn kwel- en
grondwatergebonden en bijgevolg zeer kwetsbaar voor tijdelijke en permanente verandering hierin.
Bemaling bij aanleg en/of exploitatie van het bedrijventerrein kan bijgevolg een sterk negatief effect hebben
op de grondwaterafhankelijke vegetaties. Eventuele bemalingen moeten steeds op dusdanige wijze
uitgevoerd worden, dat negatieve effecten op de SBZ vermeden worden.
In het plan-MER wordt daarom de volgende milderende maatregel voorgesteld ter bescherming van de
grondwaterkwantiteit (reeds opgenomen in de oude passende beoordeling):
• Het oppompen van grondwater in het bedrijventerrein voor industriële of huishoudelijke doelen (tijdens
exploitatie) wordt niet toegelaten.
4.5.1.3
Kwalitatieve effecten op de bodem en het grondwater
De watervoerende grondlagen ter hoogte van het plangebied zijn zeer kwetsbaar voor verontreinigingen. Bij
de realisatie van het bedrijventerrein bestaat de kans op grondwaterverontreiniging. Er dienen maatregelen
genomen te worden om te vermijden dat soorten in de SBZ via kwel door een mogelijke verontreiniging
beïnvloed worden.
In het plan-MER wordt de volgende milderende maatregel voorgesteld voorgesteld ter bescherming van de
grondwaterkwaliteit (reeds opgenomen in de oude passende beoordeling):
• De oppervlakken waarop mogelijk stoffen worden opgeslagen van waaruit verontreinigde stoffen kunnen
uitlogen of uitspoelen, worden verhard met een niet poreuze grondbedekking. Alle afvloeiwater van deze
opslagplaatsen wordt opgevangen en naar de waterzuiveringsinstallatie of aan te leggen DWA-riolering
afgevoerd.
4.5.2
Effecten via oppervlaktewater
Bij realisatie van het bedrijventerrein bestaat het risico dat vervuild water in de Kapelbeek, en zo in de
Tappelbeek terecht komt. Dit is een negatief effect.
In het plan-MER worden volgende milderende maatregelen opgenomen ter bescherming van de
oppervlaktewaterkwantiteit- en kwaliteit (reeds opgenomen in de oude passende beoordeling)::
• geen rechtstreekse lozing van hemelwater of afvalwater in de Kapelbeek en/of Tappelbeek.
• piekdebieten, die op korte tijd sterk de morfologie van de beekloop kunnen beïnvloeden,
worden vermeden.
• het oppervlaktewater (RWA) dat op de verharde oppervlakten valt, zal worden opgevangen in
een breed open grachtensysteem binnen het bedrijventerrein. De grachten worden beplant met
riet en andere zuiverende waterplanten. Voor de buffering worden door de bevoegde instanties
(provinciebestuur, VMM) normen opgelegd die via de bouwvergunning dienen gerespecteerd
te worden. Indien dit nodig zou blijken zullen olieafscheiders geplaatst worden.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
159/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Met betrekking tot het bedrijfsafvalwater en sanitair water zullen eveneens de wettelijke normen en
bepalingen gevolgd worden. Ofwel zullen de bedrijven aansluiten op het aan te leggen rioleringsnet wanneer
dubbele riolering wordt aangelegd (DWA), ofwel wordt een eigen waterzuivering voorzien.
De olieafscheiders worden bij voorkeur ter hoogte van de instroom van de grachten voorzien.
Volgende bijkomende milderende maatregel dient te worden opgenomen in de plan-MER:
• De inrichtingsstudie die bij de vergunningsaanvraag voor de stedenbouwkundige vergunning gevoegd zal
worden, dient aan te tonen dat de voorziene oppervlaktes en volumes aan infiltratie- en bufferinstallaties
voldoen.
In eerste instantie moet hemelwater opgevangen worden in een hemelwaterput en hergebruikt.
Vervolgens wordt het hemelwater bij voorkeur geïnfiltreerd. Is dat niet of slechts gedeeltelijk mogelijk dan
kan er vertraagd afgevoerd worden.
Met betrekking tot het vereiste buffervolume kan een terugkeerperiode (voor overloop naar de beek) van
minstens 20 jaar vooropgesteld worden.
Bij infiltratie worden in de gewijzigde verordening hemelwater die op 8 februari 2013 principieel werd
goedgekeurd, de volgende volumes en (relatieve) infiltratieoppervlaktes vooropgesteld (afhankelijk van de
infiltratiecapaciteit) :
Tabel 2 (T = 20 jaar)
infiltratiecap.
20-50 mm/h (fijn zand)
50-100
>100
Minimale dimensioneringsvoorwaarden
400 m³/ha verharde oppervlakte (v.o.), inf.opp. van min. 4% vd v.o.
330 m³/ha vo en 4 % inf.opp.
250 m³/ha vo en 4 % inf.opp.
of
250 m³/ha vo en 20% inf.opp
250 m³/ha vo en 10% inf.opp
Blijkt uit infiltratieproeven dat de infiltratiecapaciteit kleiner is dan 20mm/h dan is buffering met vertraagde
afvoer toegestaan. Gezien het effectief overstroomd gebied langs de Tappelbeek kunnen mbt de buffering
verstrengde normen opgelegd worden.
De provincie hanteert voor zones met wateroverlast de volgende normen, afhankelijk van het lozingsdebiet :
250m³/ha bij lozingsdebiet van 20l/s/ha, 330m³/ha bij 10l/s/ha of 400m³/ha bij 5l/s/ha.
Volgens de gewijzigde verordening hemelwater die op 8 februari 2013 principieel werd goedgekeurd en die
op korte termijn in werking zou treden zijn de volgende verstrengde normen van toepassing:
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
160/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Het concrete vereiste volume dient bepaald te worden in samenspraak met de beheerder van de
ontvangende waterloop.
4.6
Effecten op vleermuizen
4.6.1
Mogelijke impact van realisatie plan
De aanleg van een bedrijventerrein kan op verschillende manieren een impact hebben op de
vleermuispopulatie. In volgend hoofdstuk worden kort de mogelijke effecten opgesomd en kort toegelicht.
Deze worden daarna samengevat in Tabel 30 en Tabel 31. Bij deze opsomming wordt onderscheid
gemaakt tussen effecten tijdens de aanlegfase en effecten die optreden na realisatie (ingebruikname).
4.6.1.1
Tijdens aanlegfase
Direct biotoopverlies
Verdwijnen verblijfplaatsen:
• Verblijfplaatsen in holle bomen.
• Verblijfplaatsen in gebouwen of ander constructies.
Verdwijnen / Versnippering van vliegroutes en migratieroutes: Open zones worden door de meeste
vleermuizen vermeden. Enkel soorten zoals Laatvlieger en Rosse vleermuis vliegen hoog genoeg om hier
niet door gehinderd te worden. Het verdwijnen van de bestaande landschapselementen die dienen als
geleidend element voor de vliegroutes maakt vliegroutes onmogelijk. Ook het doorsnijden van vliegroutes
zorgt voor een verlies van functionaliteit.
Verdwijnen foerageergebieden: Door de aanleg van het bedrijventerrein, maar ook door de
heraanleg/demping van de zwaaikom verdwijnen potentieel geschikte foerageergebieden of worden de
omstandigheden zodanig gewijzigd dat de gebieden minder interessant worden als jachtgebied.
Mortaliteit van vleermuizen: Bij het vellen van bomen waar op dat moment vleermuizen in verblijven, bestaat
het risico dat de dieren worden gedood.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
161/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Indirect biotoopverlies
Indien tijdens het zomerhalfjaar (maart-september) werkzaamheden ’s nachts worden uitgevoerd en de werf
wordt verlicht, kan dit ook een impact hebben op de kwaliteit van de omgevende biotopen en de aanwezige
verblijven. De meeste vleermuissoorten vermijden verlichting en waardoor niet enkel de werfzone zelf, maar
ook de omgeving ervan in waarde zal afnemen voor vleermuizen. Sommige soorten zoals de Gewone
dwergvleermuis of de Rosse vleermuis zullen wel in de buurt van verlichting jagen, maar ook deze soorten
zijn lichtschuw bij het verlaten van de kolonie en op vliegroute. Zowat alle andere soorten, in het bijzonder de
vleermuizen van de geslachten Myotis en Plecotus zijn op alle ogenblikken van hun actieve periode
lichtschuw.
Het verdwijnen van migratieroutes heeft ook een indirecte impact op de kwaliteit en leefbaarheid de
paarverblijven en winterverblijven die aansluiten op de vliegroute.
4.6.1.2
Na ingebruikname
Direct en permanent biotoopverlies: zie aanlegfase
Indirect biotoopverlies:
•
•
•
•
Kwaliteitsvermindering van vliegroutes en migratieroutes door verlichting en geluidshinder.
Kwaliteitsvermindering van jachtbiotoop door verlichting: verlichting schrikt vleermuizen af.
Kwaliteitsvermindering van jachtbiotoop door geluid.
Kwaliteitsvermindering van jachtbiotoop door verdroging
Verhoogde mortaliteit: impact van verkeer op vleermuispopulatie wordt vaak onderschat. Een aantal Franse
studies wijzen uit dat impact aanzienlijk kan zijn. Impact is het grootst in de buurt van kolonies en langs
vliegroutes.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
162/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 30: Ingreep-effectschema tijdens de aanlegfase
Ingreep
Primair effect
Vrijmaken van de
werkzone en
aanleg van het
bedrijventerrein
Verwijderen van de
vegetatie
Aanleg
bedrijventerrein
Verlichting van de werf
Heraanleg/dempen
zwaaikom
Wijziging van de
habitatkarakteristieken
Effecten op vleermuizen
Jachtgebieden
Connectiviteit
Verblijfplaatsen
(winter en zomer)
- Verlies jachtgebieden
-Vermindering van
connectiviteit door
verdwijnen/doorsn
ijden van
vliegroutes
- Verdwijnen van
koloniebomen
(zomer)
-Versnippering
jachtgebieden
-Verlies of
waardevermindering van
jachtgebied
-Vermindering
connectiviteit
- Verlies jachtgebied voor
watergebonden
vleermuizen
- Vermindering
van de
connectiviteit door
verdwijnen van de
bestaande
“trechtervorm”
Waardevermindering van
het jachtbiotoop doordat
het water een meer open
karakter krijgt en minder
beschut is.
-Mortaliteit van
vleermuizen bij vellen
bomen
-Verhoging
predatiekans
Tabel 31: Ingreep-effectschema na realisatie van de werken
Ingreep
Primair effect
Effecten op vleermuizen
Jachtgebieden
Connectiviteit
Verblijfplaatsen
(winter en zomer)
Aanwezigheid
bedrijventerrein
Permanent
ruimtebeslag en
verdwijnen vegetatie
-Verlies jachtgebied
-Verminderde
connectiviteit
-Minder geschikt
worden van de
viaducten als
verblijfplaats
(paarplaatsen) door
geïsoleerde ligging
Uitoefening
activiteit
Geluidsemissie en
toename van de
lichtverstoring
-Verlies of
waardevermindering
jachtgebieden
-Verminderde
connectiviteit
-Minder geschikt
worden van de
viaducten als
verblijfplaats
(paarplaatsen)
Toegenomen
verkeersintensiteit
langs de
toegangsweg naar
het bedrijventerrein
Mortaliteit van
vleermuizen
(verkeersslachtoffers)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
163/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.6.2
Inschatting van de impact
In de volgende paragrafen word voor elk van de potentiële effecten, op basis van de aanwezige soorten
aangegeven of er effectief een impact te verwachten is en wordt een inschatting gemaakt van de
significantie van de impact op de lokale populatie en op de regionale (Vlaamse) populatie.
4.6.2.1
Direct biotoopverlies tijdens de aanlegfase
Verlies verblijven in holle bomen en mortaliteit tijdens de velling
Er werden tijdens het onderzoek geen kolonies of paarverblijven in holle bomen aangetroffen. Hierbij moet
wel opgemerkt worden dat de vleermuisstudie zich beperkte tot het najaar en dat daardoor geen
zomerverblijven of kraamverblijven konden aangetroffen worden. Er werden tijdens de inventarisatie en in de
zoogdierdatabank wel boombewonende vleermuizen waargenomen. Het gaat hier om Rosse vleermuis,
Franjestaart, Baard/Brandts vleermuis, Watervleermuis, Grootoorvleermuis en Ruige dwergvleermuis. Met
uitzondering van de Grootoorvleermuis en de Baard/Brandts vleermuis, gaat het hier om soorten die hun
zomer-, paar- of winterverblijf bijna uitsluitend in loofbomen met voldoende grote diameter hebben.
Grootoorvleermuizen en Baard/Brandts vleermuizen verblijven ook achter losse schors of in meer
geëxposeerde spleten en kunnen ook al eens in naaldbomen worden aangetroffen. Gezien het ontbreken
van loofbomen met voldoende dikke diameter in het studiegebied, is weinig of geen impact te verwachten. In
de beboste zones komen mogelijk wel bomen voor die gebruikt worden als verblijf door Grootoorvleermuizen
en Baard/Brandts vleermuizen. Ook impact door mortaliteit tijdens de velling is daardoor niet te verwachten
en dus niet significant.
Verlies verblijven in gebouwen/kunstwerken en mortaliteit tijdens de sloop
Er werden tijdens het onderzoek geen vleermuisverblijven aangetroffen in gebouwen die zullen verdwijnen.
Het aanwezige weekendverblijf is niet onderzocht omdat de terreininventarisatie buiten de relevante periode
voor kolonieonderzoek viel. Op de grens van het studiegebied werden echter wel paarverblijven (en mogelijk
ook dienst doend als zomerverblijven) aangetroffen in de holle welfsels van de viaducten. Door de aanleg
van het bedrijventerrein zullen de verblijven weliswaar niet verdwijnen, maar de waarde ervan kan mogelijks
toch sterk verminderen. De waarde als paarverblijf hangt immers sterk samen met de aanwezigheid van
migratie. In de paarverblijven verblijven vooral mannetjes die proberen te paren met passerende vrouwtjes.
Door bijvoorbeeld het wegvallen van migratie zal een paarverblijf zijn functionaliteit verliezen. Ook het
verdwijnen van nabijgelegen jachtgebieden vermindert de waarde van een paarverblijf. Voor de aanwezige
mannetjes is een vlakbij gelegen jachtgebeid immers om twee redenen belangrijk. Ten eerste moeten de
mannetjes ook zelf op jacht om hun energie op peil te houden en bij voorkeur gaan zij op jacht in de
onmiddellijke omgeving van het paarverblijf. Ten tweede heeft een goed jachtgebied in de omgeving van het
paarverblijf een aantrekkingskracht op de passerende dieren en verhoogt het dus de kans op een paring.
Op basis van de beschikbare gegevens en rekening houdend met het voorzichtheidsprincipe moeten we er
van uitgaan dat zowel het viaduct over het Albertkanaal, maar vooral het viaduct over de antitankgracht een
belangrijke rol spelen als paarverblijf. Het is door de aard van de ingreep (verlies van connectiviteit en verlies
van nabijgelegen jachtgebieden) te verwachten dat de waarde van deze paarverblijven zal afnemen. Gezien
de grootschaligheid van de ingreep is een sterk significant negatief effect te verwachten. Dit effect overstijgt
de lokale vleermuispopulatie. Dit effect is uiteraard in hoofdzaak te verwachten bij de ontwikkeling van het
voledige projectgebied, waarbij de noordelijke zone niet gevrijwaard blijft.
Vermits in het aangepast voorstel (zie §1.3.3) de migratieroute gevrijwaard wordt, is bij het voorzien van een
functionele verbinding een matig tot significant negatief effect te verwachten. De significantiegraad is
voornamelijk afhankelijk van de functionaliteit van verbinding en het nog aanwezig zijn van jachtgebieden.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
164/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Verdwijnen of versnipperen van vliegroutes en migratieroutes
Er zijn in het studiegebied verschillende vleermuissoorten aangetroffen die voor hun verplaatsingen sterk
afhankelijk zijn van vliegroutes langsheen landschapselementen (Gewone dwergvleermuis, Ruige
dwergvleermuis, Watervleermuis, Franjestaart, Baard/Brandts vleermuis en Grootoorvleermuis). Bovendien
zijn er hele sterke aanwijzingen dat het studiegebied een zeer belangrijke rol vervult als migratieroute. Dit
sluit ook aan met de bevindingen voor andere soorten waar het gebied een belangrijke rol speelt als
ecologische verbinding. Dit valt wellicht mede te verklaren doordat de zwaaikom zelf net voor een soort
trechter zorgt waar verschillende soorten samenkomen via verschillende migratieroutes. Het verdwijnen van
(deel van) de vegetatie in het gebied, de aanleg van de toegangsweg, de aanleg van het bedrijventerrein en
de heraanleg/demping van de zwaaikom zullen de connectiviteit in het gebied sterk verstoren. Het is
bijgevolg te verwachten dat de geplande ingrepen van de ontwikkeling een sterke significant negatieve
impact zullen hebben op de connectiviteit voor vleermuizen, zowel in het gebied zelf als voor de
achterliggende gebieden. Dit effect zal niet enkel van toepassing zijn op de lokale populatie, maar ook op de
Vlaamse vleermuispopulatie in zijn geheel vermits een niet onbelangrijk deel van de Vlaamse
vleermuispopulatie in de nabijgelegen forten overwintert.
Er zijn onvoldoende gegevens om met zekerheid te stellen langs waar de vleermuizen juist migreren, maar
de terreininventarisaties geven aan dat het volledige gebied als migratieroute gebruikt wordt. Het bronbos
langs de Kapelbeek speelt wellicht een zeer belangrijke rol als ‘focuspunt’. In de oude passende beoordeling
(2008) wordt voorgesteld de ecologische verbinding van het gebied te behouden door de oppervlakte van
het bedrijventerrein te beperken tot de westelijke lob, de opvulling van de zwaaikom en enkele percelen ten
oosten van de zwaaikom. Het verloop van de Kapelbeek zal deels worden verlegd tot tegen de grens van
het bedrijventerrein. Ten noorden van de zwaaikom wordt een natuurcorridor voorzien. Voor vleermuizen zijn
deze milderende maatregelen mogelijks niet voldoende en ook met enkel deze maatregelen blijft er
mogelijks nog een sterke significante negatieve impact. Dit is wederom afhankelijk van de functionaliteit en
effectiviteit van deze verbindingen voor vleermuizenpopulaties.
Door het verlies van de interessante jachtgebieden ten westen van de Zwaaikom en mogelijks in het
bronbos langs de Kapelbeek (afhankelijk van functionaliteit gevrijwaarde zone) verliest het gebied een groot
deel van zijn waarde als step-stone. Verder neemt ook het pure verbindingselement sterk af en worden de
vleermuizen gedwongen om via een smalle zone tussen het bedrijventerrein en de Bevaardbrugse bossen te
vliegen. Voor de soorten van open en half-open milieu is deze zone niet geschikt. Tenslotte moeten de
dieren in de voorziene ecologische corridor nog steeds de nieuw aan te leggen aansluitingsweg oversteken.
Milderende maatregelen voor dit laatste zijn echter te voorzien.
Alvast is het aangewezen niet enkel een oostelijke verbindingsas te voorzien, maar eveneens een
verbindingsas in het westen van het plangebied parallel aan de E34 dat de antitankgracht met het
Albertkanaal verbindt.
Mogelijke milderende maatregelen en in het bijzonder hun effectiviteit dienen nader onderzocht te worden
(zie §4.6.3).
Verlies van foerageergebied
Het verlies van foerageergebieden door de aanleg van het bedrijventerrein en de heraanleg van de
zwaaikom is onvermijdelijk. Op basis van de huidige gegevens, die enkel het ruimtegebruik tijdens het najaar
weergeven, blijkt dat zo goed als het volledige studiegebied gebruikt wordt door vleermuizen. Zowel de
jachtgebieden boven land zullen verdwijnen als de oppervlakte jachtgebied boven water vermindert.
Bovendien zal de kwaliteit van de jachtgebieden boven water aanzienlijk afnemen omdat de aangepaste
zwaaikom minder beschut zal liggen en niet meer zal grenzen aan groene elementen waardoor het
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
165/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
insectenaanbod sterk zal dalen en ook de mogelijkheid tot jagen sterk gereduceerd zal worden door de
sterkere golfslag.
Gezien de hoge soortendiversiteit in het gebied is een significant negatieve impact te verwachten op de
lokale vleermuispopulatie zonder het voorzien van milderende maatregelen. Een mogelijkheid hierbij is om
de huidige akkers in het noordelijk deel van het plangebied om te vormen. (zie §4.6.4).
4.6.2.2
Indirect biotoopverlies tijdens de aanlegfase
Nachtelijke uitvoering van de werken met de bijhorende werfverlichting zal ongetwijfeld een impact hebben
op de vleermuizen. Vermits dit niet te verwachten is wordt de impact als niet negatief beoordeeld.
4.6.2.3
Direct biotoopverlies na ingebruikname
Zie aanlegfase, vermits na aanleg de vegetatie niet hersteld wordt
4.6.2.4
Indirect biotoopverlies na ingebruikname
Impact door verlichting
De relatie tussen vleermuizen en verlichting is enigszins dubbel. Enerzijds hebben veel mensen het beeld
van vleermuizen jagend rond een lantaarnpaal en dat beeld klopt ook gedeeltelijk. Licht trekt insecten aan en
vormt daardoor een interessante jachtplek voor vleermuizen. Dit geldt in het bijzonder voor de Gewone
Dwergvleermuis, maar ook Rosse Vleermuis, Bosvleermuis, Tweekleurige vleermuis en Laatvlieger worden
al wel eens aangetroffen foeragerend ter hoogte van lantaarnpalen. ‘Witte’ verlichting trekt in verhouding
veel meer insecten aan dan ‘gele’ lampen en is daardoor ook interessanter voor vleermuizen.
Anderzijds is ondertussen ook duidelijk dat veel vleermuizen een afkeer hebben van verlichting en deze in
de mate van het mogelijke vermijden. Vooral vleermuizen van het genus Myotis, Plecotus en Rhinolophus
zijn bijzondere lichtschuw. Men heeft echter vastgesteld dat bij het verlaten van de kolonie en op vliegroute
ook de hoger genoemde soorten die bij verlichting gaan jagen lichtschuw zijn. De verklaring ligt
waarschijnlijk bij antipredator gedrag. Kolonies en vliegroutes worden door een groot aantal vleermuizen
gebruikt, vaak jaren na elkaar. Op deze plaatsen zijn de vleermuizen bijzonder kwetsbaar voor predatoren,
voornamelijk dag- en nachtroofvogels en in de bewoonde regio’s ook katten. Zo is duidelijk dat ook
Dwergvleermuizen verlichting op de vliegroute wordt vermeden, terwijl ze later op de avond wel vaak ter
hoogte van een lantaarnpaal worden aangetroffen. Bij de soorten die jagen ter hoogte van lantaarnpalen valt
verder ook op dat ze zelden in de lichtbundel zelf jagen, maar vooral aan de periferie. Vermoedelijk is ook dit
een antipredator gedrag. Ook deze soorten hebben dus behoefte aan de nodige ‘duisternis’.
Hoewel het gebied naast de verlichte E34 ligt is momenteel weinig sprake van lichthinder in het gebied. De
verlichting van de E34 wordt door de vegetatie op het talud goed afgeschermd en in het studiegebied zelf is
geen verlichting aanwezig. Elke vorm van verlichting die in het bedrijventerrein voorzien wordt, zal daardoor
de connectiviteit mogelijks verstoren. Zelfs indien gewerkt wordt met minimale verlichting en volgens de
richtlijnen zoals bepaald in de oude passende beoordeling (zie §4.3.1.5) zal voor het plangebied zelf de
barrièrewerking zeer sterk zijn en wordt het ongeschikt als vliegroute of migratieroute. Indien wegverlichting
voorzien wordt langs de toegangsweg zal ook hier de connectiviteit voor vleermuizen sterk afnemen en zal
dit de voorziene groene corridor ten noorden van het plangebied voor vleermuizen weinig functioneel maken.
Verlichting langs het kanaal zal ook de waarde van het kanaal zelf als ecologische verbinding voor
vleermuizen doen afnemen.
Door gebruik te maken van vleermuisvriendelijke verlichting en door de aanleg van de voorziene bufferzone
met begroeide bermen kan wel de impact op de omgeving beperkt worden en zal de waarde van de
jachtbiotopen in de omgeving niet dalen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
166/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
De aanwezigheid van verlichting in de omgeving van de paarverblijven zal ook de waarde van de
paarverblijven doen dalen. Rond de verblijfplaats houden vleermuizen immers niet van licht. Vooral het
paarverblijf in het viaduct over het Albertkanaal, dat dicht bij het plangebied ligt en waar geen buffer voorzien
is, zal minder interessant worden.
De aanwezigheid van verlichting zal vooral de connectiviteit in het gebied significant negatief beïnvloeden.
De waardevermindering van de aangrenzende gebieden als jachtgebied door lichtverstrooiiing kan sterk
beperkt worden door gebruik van geschikte armaturen en verlichtingstypes en door de aanleg van een
beboste bufferzone waardoor deze impact als niet significant beschouwd kan worden. Voor de
paarverblijven is onduidelijk in hoeverre ze beïnvloed zullen worden door verlichting van op het geplande
bedrijventerrein. Rekening houdend met de geplande bufferstrook tussen bedrijventerrein en het viaduct
over de antitankgracht is hier wellicht geen negatieve invloed te verwachten. Ook bij de aanleg van het
fietspad onder het viaduct mag dan geen verlichting voorzien worden. Anders zal wellicht wel een negatieve
impact optreden. Voor het paarverblijf in het viaduct over het Albertkanaal is wellicht wel een significant
negatieve impact te verwachten. Dit zal echter afhangen van de concrete invulling van het bedrijventerrein.
Mogelijke milderende maatregel is het bedrijventerrein te zoneren waarbij de bedrijven aan de buitenzijde
van het bedrijventerrein (zowel langs noordelijke, oostelijke en westelijke zijde) geen verlichting mogen
installeren over een afstand van 50m ten opzichte van de bufferstrook. Voor de verlichting langs het kanaal
kunnen strikte eisen worden opgelegd dat er geen lichtverstrooiing over het kanaal mag zijn. De praktische
haalbaarheid van dergelijke eisen is echter maar zeer de vraag, vooral op langere termijn.
Verminderde waarde door geluid
Gezien de reeds hoge mate van geluidsverstoring door het autoverkeer op de E34 is geen significant
negatief effect te verwachten door de bijkomende geluidsoverlast.
Omdat er aanwijzingen zijn dat, op zijn minst een aantal vleermuizen, gebieden met sterke geluidsoverlast
vermijden, is het aangewezen om door een combinatie van aanpak aan de bron (geluidsisolatie, G) en de
aanleg van bufferzones tussen lawaaierige bedrijven en de overblijvende groenzones de geluidsverstoring
in de groenzones te beperken.
Mortaliteit door verkeer
De huidige insteekweg (Oude Zandhoverweg) wordt bijna niet door gemotoriseerd verkeer gebruikt. Door de
aanleg van een toegangsweg naar het bedrijventerrein zal de verkeersintensiteit sterk toenemen. Indien ook
nachtelijk verkeer langs deze weg zal plaatsvinden (afhankelijk van de aard van de bedrijven) is mogelijk dat
dit leidt tot meer verkeersslachtoffers bij de vleermuizen. Dit zal vooral het geval zijn als de toegangsweg
gekruist wordt door een vliegroute of migratieroute. Op basis van de huidige beschikbare gegevens, zowel
wat verkeersintentsiteit betreft als wat de aanwezigheid van vliegroutes en de exacte ligging van de
migratieroute betreft is moeilijk uit te maken hoe groot de impact zal zijn. Het is vanuit het
voorzichtigheidsprincipe aangewezen om ervan uit te gaan dat het nachtelijke verkeer tot een verhoging in
de mortaliteit zal leiden. Hoe groot deze mortaliteit zal zijn, en wat de impact is op de populatie is echter
moeilijk in te schatten. Gelet op de grote aantallen dieren die wellicht gebruik maken van de migratieroute
en mogelijk tijdens de zomerperiode van de ecologische verbinding met het kanaal en het waterspaarbekken
is niet uit te sluiten dat mortaliteit aanzienlijk zal zijn.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
167/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.6.3
Voorstel tot monitoringsprogramma vleermuizen Zwaaikom Ranst
Het vrijwaren en voorzien van de vooropgestelde migratiemogelijkheden voor vleermuizen – i.e. zowel
oostelijk, westelijk als noordelijke zone – zijn belangrijke milderende maatregelen in functie van
vleermuispopulaties. Rekening houdende met de wetenschappelijke kennis15 die er momenteel is aangaande
de effectiviteit van verbindingen voor vleermuizen worden deze milderende maatregelen voldoende geacht
om migratie mogelijk te laten en geen betekenisvolle aantasting te veroorzaken. Om te kunnen blijven
garanderen dat er geen betekenisvolle aantasting optreedt op de migratiemogelijkheden voor vleermuizen
wordt een monitoringsprogramma opgelegd.
Een nulmonitoring kan nog verder concreet inzicht bieden in het huidig functioneren van het plangebied en in
het bijzonder de verschillende deelzones van het gebied (corridorfunctie, jachtgebieden,G) voor
vleermuizen. Daarnaast is dan een monitoring van de impact van de aanleg van het bedrijventerrein en
voornamelijk de milderende maatregelen (verbindingen oostelijk en westelijk) op de vleermuizenpopulaties
noodzakelijk. Op basis van de verkregen inzichten kunnen dan desgevallend ook in functie van de
(gefaseerde) ontwikkeling van het bedrijventerrein evaluatiemaatregelen vooropgesteld en genomen worden
teneinde geen betekenisvolle aantasting van vleermuizenpopulaties te blijven garanderen. Daarnaast wordt
met dergelijk programma ook projectoverschrijdende wetenschappelijke inzichten geboden in de
mogelijkheden en effectiviteit van verbindingen voor vleermuizenpopulaties in Vlaanderen.
Om te kunnen blijven garanderen dat er geen betekenisvolle aantasting optreedt op de
migratiemogelijkheden
voor
vleermuizen
wordt
een
monitoringsprogramma
opgelegd.
Dit
monitoringsprogramma en mogelijke evaluerende maatregelen worden noodzakelijk geacht teneinde
mogelijks significant negatieve effecten van connectiviteit op vleermuizen tot niet-significantie te blijven
herleiden.
Opstart monitoring
Dat vleermuizen migreren is reeds sinds de jaren ’50 bekend door ringonderzoek. Het besef dat de migratie
langs vaste migratieroutes verloopt en dat deze een onmisbare schakel zijn in het complexe
landschapsgebruik van vleermuizen is relatief recent. Hoe de migratie juist verloopt is nog zeer onduidelijk.
Recent telemetrisch onderzoek heeft aangetoond dat mannetjes zich in de najaarsperiode ophouden rond
de zwermplaatsen, die meestal gelegen zijn in (de buurt van of op weg naar) belangrijke winterverblijven. De
vrouwtjes blijven in de buurt van de zomerkolonie en gaan af en toe op bezoek in de zwermplaatsen om te
paren waarna ze nog dezelfde nacht terug naar hun zomerverblijf vliegen. Op deze wijze wordt gene-flow
bevorderd en inteelt vermeden. De migratieroutes worden door de vrouwtjes dus niet één maal, maar soms
meerdere malen gebruikt.
Op basis van de voorliggende gegevens en analyse is duidelijk dat de zwaaikom een belangrijke rol vervult
als migratieroute en in mindere mate als paarverblijf (zwermplaats). Door de redelijk recente onderkenning
van het belang van de migratieroutes en zwermplaatsen voor de metapopulatiestructuur en de technische
moeilijkheidsgraad van gedetailleerd onderzoek naar terreingebruik is nog relatief weinig gekend over de
eisen die gesteld worden aan deze migratieroutes. Er is dus een leemte in de kennis zowel wat betreft de
biotoopvereisten als wat betreft mitigatie. De forten die in het verlengde van de migratieroute liggen,
waaronder het fort van Oelegem, herbergen een groot deel van de winterpopulatie van Vlaanderen. Het fort
van Oelegem behoort tot de top 3 van winterverblijven in Vlaanderen, en het aantal overwinterende
15
Er zijn namelijk nauwelijks tot geen wetenschappelijke informatie en publicaties voorhanden teneinde de effectiviteit van verbindingen
voor vleermuizen als milderende maatregel concreet na te gaan.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
168/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
vleermuizen is naar West-Europese normen zeer hoog. Gelet op het verhoudingsgewijs grote belang van de
winterverblijven langsheen de migratieroute is het belangrijk om de mitigerende maatregelen voor
vleermuizen uit te voeren vooraleer de overige ingrepen plaatsvinden en het effect ervan goed te monitoren.
Voor de monitoring zijn de volgende vier aspecten op te volgen:
•
•
•
•
De intensiteit van de migratieroute (primair)
Het aantal overwinterende vleermuizen in de winterverblijven langs de migratieroute monitoren (primair)
De mate van gebruik van de paarverblijven (meerwaarde)
Monitoring van nieuw aan te leggen winterverblijven (mitigatie)
In het ideale geval verloopt de aanleg in fases parallel met monitoring
• Jaar 0: nulmonitoring
• Jaar 1: Aanleg groenbuffers langs de migratieassen en aanleg geluidsberm, gecombineerd met
verwijderen van de vegetatie in de geplande industriezone.
• Jaar 2: Dempen zwaaikom en aanleg industrieterrein.
Monitoring migratie
Er werd geen specifieke concrete as als migratieroute vastgesteld. Er zijn wel sterke aanwijzingen dat het
studiegebied een zeer belangrijke rol vervult als migratieroute. Het is op basis van de gegevens aannemelijk
dat de hele zone en in het bijzonder de zwaaikom zelf net als een soort trechter werkt waar de verschillende
soorten via verschillende migratieroutes, met mogelijk tussenstops om te foerageren en/of te paren,
samenkomen in de onderdoorgang onder de E34 ter hoogte van de antitankgracht.
Het is de bedoeling van de mitigerende maatregelen dat migratie na aanleg van het industrieterrein kan
blijven verlopen langs twee assen, één ten oosten en één ten westen van de industriezone. Migratie verloopt
sterk weersafhankelijk en kan van dag tot dag fluctueren. Figuur 51 toont de migratieactiviteit van Gewone
en Ruige dwergvleermuizen in de Maasvallei zoals geregistreerd door een automatisch meetstation
(Anabat). Hieruit blijkt duidelijk dat de aantallen passerende vleermuizen van dag tot dag variëren. Verder
blijkt uit mistnetonderzoek aan enkele belangrijke zwermplaatsen dat de zwermperiode verschilt van soort tot
soort (Figuur 52). Het is daarom zeer belangrijk om het onderzoek van een migratieroute over een
voldoende lange periode uit te voeren.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
169/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 51: Het aantal contacten van Gewone dwergvleermuis (pipipipi) en Ruige dwergvleermuis (pipinath) met een
automatische batdetector (Anabat) tussen 17 september en 12 november 2010. Gegevens verzameld door S. Verkem in
het kader van een voorstudie voor een windmolenpark te Wallonië.
Figuur 52: Overzicht van de zwermperiode voor verschillende vleermuissoorten op basis van Janssen et al., 2008
Als nulmonitoring is het belangrijk om een idee te krijgen van de vliegintensiteit voor de gehele migratieroute
en voor de twee toekomstige migratieassen. Dit kan niet door een aantal beperkte terreinbezoeken. Daarom
is het aangewezen om door middel van een automatisch monitoringsysteem (Anabat, Batcorder, D500,
SM2,G) de vliegintensiteit gedurende lange periode in kaart te brengen. Bij voorkeur wordt gebruik gemaakt
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
170/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
van een systeem dat determinatie van de Myotis groep mogelijk maakt. In de optimale situatie wordt een
automatische meetstation op een mast van 4m hoogte (tegen vandalisme) gemonteerd langs de
antitankgracht iets ten noorden van de onderdoorgang van de E34 (totale vliegintensiteit) en één op beide
toekomstige migratieassen. De te monitoren periode loopt van midden juli tot midden oktober. Eventueel kan
gewerkt worden met steekproeven binnen deze lange periode om de verwerking te beperken, evenwel
rekening houdend met de mate van variatie die kan optreden van dag tot dag. In het ideale geval zou de
monitoring reeds starten in februari, zodat ook een idee verkregen wordt van de voorjaarsmigratie en van de
residente zomerpopulatie. Verdere modaliteiten dienen in overleg met het Agentschap voor Natuur en Bos
afgesproken te worden.
Monitoring aantallen in winterverblijven
In principe worden de forten en andere winterverblijven langs de Antitankgracht jaarlijks geteld op
overwinterde vleermuizen. Dit gebeurt door vrijwilligers, meestal van de Vleermuizenwerkgroep van
Natuurpunt en voor het fort van Oelegem door Natuur 2000. Het is belangrijk dat afspraken worden gemaakt
om deze gegevens te bekomen. Het is evident dat de nodige afstemming gebeurt.
Monitoring paarverblijven
Onder de onderdoorgang van de E34 en ook onder het viaduct over het Albertkanaal werd tijdens de
inventarisatie van het plangebied zwermgedrag waargenomen (zie §3.5.5.4). Het relatief belang van de
paarverblijven/zwermplaats is echter onbekend: welke soorten zwermen er en hoe groot zijn de aantallen?
Vermits een deel van het jachtgebied rond de paarverblijven verdwijnt is niet duidelijk of de paarverblijven
geschikt blijven. Ook hier zijn grondige leemtes in de kennis, want het is onbekend wat de exacte vereisten
zijn voor succesvolle paarverblijven/zwermplaatsen. Om na te gaan in hoeverre het belang van de
paarverblijven beïnvloed wordt door de aanleg van het industrieterrein is het belangrijk om de paarverblijven
te monitoren. Hiervoor moet een antwoord gezocht worden op de twee hoger vermelde vragen: welke
soorten komen er voor en wat zijn de aantallen? Deze vragen kunnen enkel beantwoord worden door een
tweeledige aanpak:
• Mistnetonderzoek om zwermende vleermuizen te vangen en te determineren. Gezien de duidelijke
verschillen in zwermactiviteit van de verschillende vleermuissoorten is het nodig dit mistnetonderzoek
herhaaldelijk uit te voeren. Ideaal is een frequentie van 2 weken vanaf midden juli tot midden oktober (8
rondes) voor de nulmonitoring. Bij de vervolgmonitoring kan gewerkt worden met een minder frequente
bemonstering met een kortere onderzoeksperiode, afhankelijk van de resultaten van de nulmonitoring.
• Aanvullend kan gewerkt worden met videobeelden (infrarood) om het aantal zwermende dieren te
bepalen.
Monitoring van nieuw aan te leggen verblijven
Als mitigatie wordt voorzien om in de noordelijke en mogelijk ook de oostelijke zone van het plangebied een
nieuwe verblijfplaats aan te leggen (zie §4.6.4.1). Indien dit wordt uitgevoerd is het aangewezen om deze
ook na aanleg enkele jaren te monitoren door middel van zowel mistnetvangsten en/of camerabeelden (zie
hoger).
4.6.4
Voorstel tot maatregelen m.b.t. verblijfplaatsen en jachtgebieden
4.6.4.1
Maatregelen m.b.t. verblijfplaatsen
Bij het niet weerhouden van de noordelijke tip van het projectgebied voor bedrijventerrein (cf. aangepast
voorstel) is – voor zover de migratieroute behouden blijft en het verlies aan geschikt jachtgebied
gecompenseerd wordt – enkel een significant negatief effect op het paarverblijf in het viaduct van de E34 te
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
171/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
verwachten. Milderen van dit significant negatief effect kan enkel door een nieuw/alternatief paarverblijf te
voorzien.
Verscheidene wetenschappelijke studies uit het VK, Nederland en Noord-Amerika tonen aan dat de totale
kamerlengte en/of het aantal kamers bepalend is voor de geschiktheid van een paarverblijf. Objecten die
een belangrijke rol spelen als paarverblijf blijken altijd veel ‘kamers’ te hebben, vermits elk vleermuizenpaar
een eigen kamer wil. Mogelijk speelt hier ook de territorialiteit van de vleermuismannetjes mee wat echter
nog niet wetenschappelijk bewezen is. Verder tonen de studies ook aan dat de ingang best niet overgroeid
mag zijn noch te zeer verborgen en is ook de nabijheid van water (vijver of waterloop) een extra troef.
Dit betekent dat het aangewezen is een nieuw paarverblijf te bouwen volgens het concept zoals beschreven
onder §4.6.4.1.1 . Objecten met kleinere dimensies zullen de beoogde mildering niet realiseren. Verder moet
opgemerkt worden dat de nieuw aan te leggen paarverblijven op zijn minst deels moeten worden
ingegraven. Voor de locatie van dergelijke verblijfsplaatsen voor vleermuizen zijn drie mogelijkheden
geschikt binnen het ruimere plangebied Zwaaikom-Ranst (zie Figuur 57). Teneinde geen significante
effecten te veroorzaken voor paarverblijven voor vleermuizen worden twee alternatieve paarverblijven als
milderende maatregel voorzien:
• In de noordelijke zone (i.e. de zone die gevrijwaard blijft voor ontwikkeling in het aangepast voorstel). Het
nieuwe paarverblijf kan aangelegd worden ter hoogte van het einde van de huidige onverharde
toegangsweg. De opening van het paarverblijf moet dan gericht zijn naar de onderdoorgang onder de
E34. Deze locatie verdient de voorkeur gezien de nabijheid van het paarverblijf in het viaduct. Het nieuwe
object zal daardoor sneller door vleermuizen ontdekt worden en in gebruik genomen. Ingrepen die tot
doel hebben het verlies aan jachtbiotoop te milderen in de omgeving van het paarverblijf worden verder
nog besproken.
• In oostelijke zone (i.e. zone ten oosten van oostelijke aan te leggen talud), ter hoogte van het bestaande
veldweggetje tussen de maisakker en de paardenweide. De verblijfplaats dient te worden aangelegd met
de opening naar het westen gericht. Deze locatie kan als alternatief voor voornoemde optie gezien
worden (i.e. als voornoemde optie niet weerhouden zou worden). In de oostelijke zone wordt een tweede
paarverblijf voorzien worden om de migratieas langs de oostelijke zone te versterken. De aanleg van een
vijver of grote amfibieënpoel en de aanplant van enkele bomen in de nabije omgeving van het paarverblijf
is aangewezen (zie Figuur 57).
Dergelijke verblijfplaats kan ook in de volumeberm geïntegreerd worden (niet weergegeven op Figuur
57). De ingang dient in dat geval gericht te zijn gericht naar het oosten: naar de migratieas en niet naar
het industrieterrein. De verblijfplaats komt in de lengterichting onder de berm te liggen, waardoor de
ingang aan de zijkant van de tunnel komt te liggen. Aan weerszijden van de ingang wordt preferentieel
een ‘uitstulping’ van de volumeberm voorzien zodat de ingang beschut wordt. Dat kan door de berm
plaatselijk te verbreden of met behulp van vegetatie.
Een verblijfplaats kan in principe overal in de volumeberm worden ingericht. Twee locaties zijn echter het
meest geschikt: een situering net ten zuiden van de bestaande visvijver (waar de afstand tussen bosrand
en volumeberm op zijn smalst is), en een situering meer zuidelijk (waar de voorgestelde volumeberm een
bocht maakt).
4.6.4.1.1
Concept voor multifunctionele vleermuisverblijfplaats
De multifunctionele vleermuisverblijfplaats bestaat uit een ondergronds gedeelte (functie als winterverblijf en
paarverblijf) en een bovengrondse toren (zomerverblijf). De bouw van een multifunctionele verblijfplaats
(paarverblijf gecombineerd met zomerverblijf) verhoogt de effectiviteit van gebruik van het paarverblijf.
Omdat het zwermgedrag hoofdzakelijk soorten van het genus Myotis en Plecotus betrof, heeft het geen zin
om als alternatief paarverblijf vleermuiskasten te voorzien. De soorten van deze genera zwermen ter hoogte
van ondergrondse verblijven of analoge constructies. Een belangrijke voorwaarde voor een
paarverblijf/zwermplaats is dat er meerdere kamers zijn. Daarom wordt een ondergrondse gang voorzien
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
172/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
met meerdere zijkamers. Een deel van de constructie kan met prefab-elementen worden opgetrokken, maar
een deel moet in situ geconstrueerd worden en volgens onderstaande specificaties. Deze specificaties zijn
erop gericht om het microklimaat in de verblijfplaats optimaal te maken voor vleermuizen. Ook bij het gebruik
van prefab-elementen is het belangrijk dat de interne dimensies voldoende groot zijn.
De lengte van de centrale gang bedraagt minimaal 40m. Vermits de constructie in een U-vorm is
opgebouwd, is de reële lengte van de constructie ca. 20m. De zijkamers/zijgangen zijn bij voorkeur zo’n 2 à
3 m lang. Zowel de gang als de zijgangen zijn minimaal 1m breed.
Bij voorkeur geen deur met invliegopening, maar een stevig hekwerk met horizontale (!) spijlen met een
onderlinge afstand van 14cm.
Voor de wand van de verblijfplaats zijn geen bijzondere vereisten. Bij voorkeur een permeabel materiaal en
aan de binnenzijde moet het materiaal voldoende ruw zijn zodat vleermuizen er voldoende houvast aan
hebben. Aan de binnenwand worden aan de wand holle (snelbouw)stenen bevestigd met de openingen
lateraal zodat vleermuizen er kunnen inkruipen. Tegen de wand kunnen ook plexiplaten of golfplaten
bevestigd worden waarachter vleermuizen kunnen wegkruipen (op een lattenstructuur zodat er tussen wand
en plaat een afstand van ca. 1,5 cm aanwezig is)
Het dak van het verblijf moet (gedeeltelijk) bestaan uit stalroosters met daarboven een laag geotextiel en
daarboven niet gevoegde stoeptegels. De stalroosters bevatten spleten die waterinfiltratie toelaten en die
bovendien geschikt zijn als schuilplaats voor de vleermuizen.
Aan het uiteinde van het verblijf moet een ventilatie voorzien worden waarvan de inlaat zich op geringe
hoogte (maximum 0,5m hoogte) bevindt.
Op het verblijf moet een laag grondbedekking komen van minimaal 0,5 m dikte.
Het verblijf kan gedeeltelijk ingegraven worden, maar mag maximaal 30cm onder de watertafel staan omdat
anders de hoeveelheid bufferend luchtvolume teveel afneemt.
Vanuit het ondergronds verblijf vertrekt een toren die ca. 3m boven de grondbedekking uitsteekt. De toren
heeft een dubbele wand met geventileerde spouw die niet met isolatiemateriaal wordt gevuld. Het
binnenspouwblad bestaat uit (betonnen) snelbouwstenen, het buitenspouwblad uit donker gekleurde
bakstenen. In het buitenspouwblad zijn bovenaan en ook op verschillende plaatsen open stootvoegen van
ca 1,5cm hoogte. De toren is bovenaan bedekt met een deksteen. Bovenaan worden tegen de buitengevel
houten boeiboorden aangebracht van 0,5m lengte op een verticale lattenstructuur van 1,5cm dikte. Tegen de
gevelsteen wordt een gaas aangebracht dat het voor vleermuizen makkelijker moet maken om houvast te
hebben. Dit gaas moet minstens 20m lager komen dan de boeiboorden. Aan de binnenzijde wordt over de
helft van de deksteen ook een structuur aangebracht van ruwhouten schotten met tussenafstanden
variërend tussen 1cm en 2cm. Op verschillende plaatsen worden openingen tussen de planken aangebracht
zodat vleermuizen zich tussen de schotten kunnen verplaatsen. Deze toren kan door verschillende
vleermuissoorten gebruikt worden als zomerverblijf. Boombewonende vleermuizen zoals Watervleermuis en
Grootoorvleermuizen kunnen gebruik maken van de binnenzijde van de toren (bereikbaar via het
ondergronds verblijf). Gebouwbewonende soorten kunnen gebruik maken van de spouw en van de
boeiboorden. Ook soorten die achter losse schors verblijven, zoals Baardvleermuizen, kunnen achter de
boeiboorden terecht.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
173/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 53: Multifunctionele vleermuisverblijfplaats - schets
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
174/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 54: Multifunctionele vleermuisverblijfplaats – schets grondplan
Figuur 55: Multifunctionele vleermuisverblijfplaats – schets dwarsprofiel
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
175/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 56: Multifunctionele vleermuisverblijfplaats - schets langsprofiel
4.6.4.2
Maatregelen m.b.t. jachtgebieden
De oppervlakte van geschikte jachtgebieden die verloren gaan bij ontwikkeling van het bedrijventerrein is
groter dan de oppervlakte van de oostelijke zone en mogelijke oppervlakte in de gevrijwaarde noordelijke tip
(bij aangepast voorstel). Er zijn twee biotooptypes die verloren gaan, nl. vochtige ruigte en kleine
waterpartijen en groot open water, nl. het noordelijke, beschut gelegen deel van de zwaaikom. Omdat
jachtgebieden gekoppeld zijn aan paarverblijven is het noodzakelijk dat deze in elkaars omgeving gesitueerd
zijn en gerealiseerd worden. De aanleg van een alternatief paarverblijf zonder dat het verlies aan
jachtgebied eveneens aanliggend aan het paarverblijf als mildering wordt voorzien zal het significant negatief
effect niet tot niet-significantie herleiden .
De volgende mogelijkheden zijn er om de bestaande zones te optimaliseren of in te richten:
• Optimaliseren van de verlaten visvijver als jachtgebied voor vleermuizen (milderen verlies van open
water). Het huidige belang als jachtgebied voor vleermuizen werd niet in detail onderzocht, maar zoals
blijkt uit de referentiesituatie (zie §3.5.3) is de vijver sterk bezet met karperachtigen. Het afvissen van de
vijver zal een gunstig effect hebben op de aquatische insectenfauna en dus bijgevolg ook op
vleermuizen. Ook het afschuinen van steile oevers zal de kwaliteit van de vijver als jachtgebied
optimaliseren. Ten opzicht van de oppervlakte jachtgebied die verloren gaat, zal deze ingreep echter
slechts een zeer beperkte mildering inhouden.
• Natuurinrichting van oostelijke zone. De zone kan niet volledig bebost worden, want dan ontstaat
interferentie met de rol van deze zone als migratieroute. Er bestaat wel de mogelijkheid om vochtige
ruigtes te creëren. Zowel de ecohydrologische effectanalyse als de aanwezige flora geven aan dat er in
de oostelijke zone verschillende percelen zijn waar kwel is. Deze specifieke percelen kunnen ontwikkeld
worden naar vochtige ruigte. Verder is het aangewezen een soort van natte verbindingsfunctie te creëren
door langgerekte ondiepe (amfibieën)poelen en vijvers aan te leggen die min of meer de grondwal
volgen. Dit kan best worden opgevat als een min of meer aaneengesloten lijnvormig, voldoende
volumineus oppervlaktewater gevoed door kanaalwater, dit als verbinding tussen het Albertkanaal en het
viaduct aan het Antitankkanaal. De ‘houtkant’ langs de veldweg ten zuiden van de maisakker kan
behouden blijven, maar voor het overige is het veeleer aangewezen om enkele verspreide groepjes van
bomen of struiken aan te planten dan wel houtkanten aanplanten die dwars op de migratieas staan.
• Natuurontwikkeling noordelijke tip. Indien gekozen wordt voor de ontsluitingsweg variant 4 (zie §5.2.1)
dan is er een bijkomende mogelijkheid om natuurontwikkeling te doen in de zone ten noorden van de
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
176/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
verlaten visvijver. Omvorming tot een vochtige ruigte lijkt echter niet mogelijk omdat er geen kwel is in dit
gebied. Volgende mogelijkheden kunnen geopteerd worden: omvormen tot een beboste zone of
omvorming tot een grotere oppervlakte open water. Indien de milderende maatregel van natuurinrichting
met open water op landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg niet mogelijk is,
verdient het de voorkeur om deze zone om te vormen tot een ‘groot’ open water omdat het verlies van dit
biotooptype anders niet of onvoldoende gemilderd wordt. Als de milderende maatregel van
natuurinrichting met open water op de landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg
gerealiseerd wordt, kan deze zone ook bebost worden (bijv. in functie van boscompensatie). Indien de
optie voor bebossing weerhouden wordt, dient wel een open zone van ca. 15-20m voorzien te worden ten
noorden van het bestaande elzenbosje zodat die kan fungeren als migratieroute voor vleermuizen. Voor
het overige is er in de noordelijke tip geen mogelijkheid tot optimalisatie van het gebied als jachtgebied
voor vleermuizen.
Alle bovenstaande opties (aanpassingen verlaten visvijver, inrichting oostelijke zone en inrichting noordelijke
tip) samen zijn goed voor ca. 3,4 ha aan geschikt jachtgebied wat overeenkomt met slechts een deel van de
oppervlakte die verloren gaat. Het biotoop open water wordt echter nog onvoldoende gerealiseerd en
daardoor zal het totale effect op de vleermuispopulatie wat betreft geschikte jachtgebieden naar alle
waarschijnlijkheid niet gemilderd worden tot een niveau van niet-significantie. Daarom wordt voorgesteld
om een natuurinrichting te voorzien op de landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg,
ook al is de aansluiting bij de migratieas langs de oostelijke zijde niet perfect.
• Landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg: deze zone (of minstens een gedeelte
ervan) wordt omgevormd tot een groot open water (diepte ca. 1m) of een serie van grotere vijvers (totale
oppervlakte 3-5 ha). Deze moeten langs noordelijke zijde dan wel afgeschermd worden door een goed
gesloten bomenrij en/of een dichtgegroeide houtkant om lichthinder van de toegangsweg te vermijden.
Het nadeel van deze inrichting is dat deze niet direct langs de migratieroute ligt. Het voordeel is echter
wel dat deze zone dicht bij het paarverblijf in het viaduct over het antitankgracht en bij het nieuw te
voorzien paarverblijf ligt. Een aandachtspunt vormt dan wel de oversteekbaarheid voor vleermuizen van
de ontsluitingsweg die via een hop-over gefaciliteerd kan worden (zie §5.2). Indien de grondwal en
houtkant/bomenrij langs de toegangsweg en de ecoduiker van de Kapelbeek gerealiseerd worden, dan
zijn geen significant negatieve effecten te verwachten. Teneinde geen significant negatieve effecten te
veroorzaken, zijn deze milderende maatregelen noodzakelijk.
Volgende maatregelen moeten dus voorzien worden teneinde voldoende geschikt jachtgebied voor
vleermuizen te blijven garanderen bij ontwikkeling van het bedrijventerrein:
-
Natuurinrichting oostelijke zone (ten oosten van volumeberm)
Natuurinrichting noordelijke zone aan het nieuw te voorziene paarverblijf
Optimaliseren van verlaten visvijver
Natuurinrichting landbouwgronden net ten zuiden van het noordelijk tracé van de toegangsweg
4.6.5
Conclusie
Er is op heden geen éénduidig zicht op de functie van (delen van) het plangebied als migratieroute(s) voor
de betreffende vleermuizenpopulaties. Wel zijn er sterke aanwijzingen dat het studiegebied een zeer
belangrijke rol vervult als migratieroute. Het is te verwachten dat zonder het voorzien van milderende
maatregelen dergelijke sterk verminderde connectiviteit ook kan zorgen voor een indirecte impact op de
waarde van de winterverblijven in de forten langsheen de antitankgracht met in eerste instantie het fort van
Oelegem (populaties van Vlaams belang).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
177/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Er kan gesteld worden dat een aanzienlijke impact op de connectiviteit bij (volledige) ontwikkeling van het
bedrijventerrein niet uit te sluiten valt indien geen milderende maatregelen worden voorzien. Dergelijke
negatieve impact zou ook zonder twijfel de lokale populatie overstijgen.
Er worden milderende maatregelen vooropgesteld in functie van de connectiviteit voor vleermuizen, met
name het vrijwaren en versterken van de corridorfunctie vanaf het Antitankkanaal tot enerzijds de noordelijke
zone van plangebied tot ten oosten van de zwaaikom naar het Albertkanaal en anderzijds via de westelijke
verbindingsas parallel aan de E34 tot aan het Albertkanaal. Het vrijwaren en voorzien van de vooropgestelde
migratiemogelijkheden voor vleermuizen – i.e. zowel oostelijk, westelijk als noordelijke zone – zijn
belangrijke milderende maatregelen in functie van vleermuispopulaties. Hierbij dient ook de nodige aandacht
besteed te worden aan nodige maatregelen om de functionaliteit als natuurverbinding van deze zones te
verzekeren, bijv. lichthinder. Het spreekt voor zich dat de zones aan de viaducten over Albertkanaal en aan
Antitankkanaal waarop deze migratieassen aansluiten ook moeten blijven kunnen functioneren als
natuurverbinding. Zo dienen eventuele maatregelen genomen te worden om deze functie te blijven
bewerkstelligen (bijv. maximaal lichtvrij houden). Rekening houdende met de wetenschappelijke kennis16 die
er momenteel is aangaande de effectiviteit van verbindingen voor vleermuizen worden deze milderende
maatregelen voldoende geacht om migratie mogelijk te laten en geen betekenisvolle aantasting te
veroorzaken. Om te kunnen blijven garanderen dat er geen betekenisvolle aantasting optreedt op de
migratiemogelijkheden voor vleermuizen wordt een monitoringsprogramma opgelegd. Dit maakt onderdeel
uit van een flankerend programma voor de ontwikkeling van het bedrijventerrein. Een nulmonitoring kan nog
verder concreet inzicht bieden in het huidig functioneren van het plangebied en in het bijzonder de
verschillende deelzones van het gebied (corridorfunctie, jachtgebieden,G) voor vleermuizen. Daarnaast is
dan een monitoring van de impact van de aanleg van het bedrijventerrein en voornamelijk de milderende
maatregelen (verbindingen oostelijk en westelijk) op de vleermuizenpopulaties noodzakelijk. Op basis van de
verkregen inzichten kunnen dan desgevallend ook in functie van de (gefaseerde) ontwikkeling van het
bedrijventerrein evaluatiemaatregelen vooropgesteld en genomen worden teneinde geen betekenisvolle
aantasting van vleermuizenpopulaties te blijven garanderen.
Naast het vrijwaren van de noordelijke zone worden als milderende maatregelen twee functionele
migratieroutes voorzien langs westelijke en oostelijke zijde van het bedrijventerrein. Door het voorzien van
deze maatregelen kan gesteld worden dat verwacht wordt dat mogelijks significante negatieve effecten op
migratiemogelijkheden gemilderd kunnen worden.
Om te kunnen blijven garanderen dat er geen betekenisvolle aantasting optreedt op de
migratiemogelijkheden
voor
vleermuizen
wordt
een
monitoringsprogramma
opgelegd.
Dit
monitoringsprogramma en mogelijke evaluerende maatregelen worden noodzakelijk geacht teneinde
mogelijks significant negatieve effecten van connectiviteit op vleermuizen tot niet-significantie te blijven
herleiden.
Zonder het doorvoeren van milderende maatregelen is er verder ook een significant negatieve impact te
verwachten op de lokale populatie door het verdwijnen of de waardevermindering van verblijfplaatsen en een
aanzienlijke oppervlakte interessante jachtbiotopen.
Bij het niet weerhouden van de noordelijke tip van het projectgebied voor bedrijventerrein (cf. aangepast
voorstel) is – voor zover de migratieroute functioneel behouden blijft en het verlies aan geschikt jachtgebied
gecompenseerd wordt – enkel een significant negatief effect op het paarverblijf in het viaduct van de E34 te
16
Er zijn namelijk nauwelijks tot geen wetenschappelijke informatie en publicaties voorhanden teneinde de effectiviteit van verbindingen
voor vleermuizen als milderende maatregel concreet na te gaan.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
178/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
verwachten. Milderen van dit significant negatief effect kan enkel door een nieuw/alternatief paarverblijf te
voorzien.
Het is aangewezen twee nieuwe paarverblijven te bouwen volgens het concept zoals hoger beschreven.
Objecten met kleinere dimensies zullen de beoogde mildering niet realiseren. Verder moet opgemerkt
worden dat de nieuw aan te leggen paarverblijven op zijn minst deels moeten worden ingegraven. Voor de
locatie van dergelijke verblijfsplaatsen voor vleermuizen zijn verschillende mogelijkheden geschikt binnen
het ruimere plangebied Zwaaikom-Ranst: in de noordelijk en de oostelijke zone, mogelijks geïntegreerd
binnen de aan te leggen volumeberm.
De oppervlakte van geschikte jachtgebieden die verloren gaan bij ontwikkeling van het bedrijventerrein is
groter dan de oppervlakte van de oostelijke zone en mogelijke oppervlakte in de gevrijwaarde noordelijke tip
(bij aangepast voorstel). Er zijn twee biotooptypes die verloren gaan, nl. vochtige ruigte en kleine
waterpartijen en groot open water, nl. het noordelijke, beschut gelegen deel van de zwaaikom. Omdat
jachtgebieden gekoppeld zijn aan paarverblijven is het noodzakelijk dat deze in elkaars omgeving gesitueerd
zijn en gerealiseerd worden. De aanleg van een alternatief paarverblijf zonder dat het verlies aan
jachtgebied eveneens aanliggend aan het paarverblijf als mildering wordt voorzien zal het significant negatief
effect niet tot niet-significantie herleiden .
Er zijn mogelijkheden om de bestaande resterende zones te optimaliseren of in te richten als geschikt
jachtgebied. Volgende milderende maatregelen moeten voorzien worden teneinde voldoende geschikt
jachtgebied voor vleermuizen te blijven garanderen bij ontwikkeling van het bedrijventerrein:
-
Natuurinrichting oostelijke zone (ten oosten van volumeberm) (zie hoger)
Natuurinrichting noordelijke zone aan het nieuw te voorziene paarverblijf (zie hoger)
Optimaliseren van verlaten visvijver (zie hoger)
Natuurinrichting landbouwgronden net ten zuiden van het noordelijk tracé van de toegangsweg (zie
hoger)
Samengevat kan gesteld worden dat, om geen significant negatieve effecten te hebben op de
vleermuizenpopulatie:
• De westelijke en voornamelijk oostelijke migratieassen behouden en versterkt dienen te worden;
• De oostelijke zone en noordelijke tip dienen te worden ingericht als geschikt jachtgebied voor
vleermuizen zoals beschreven;
• De realisatie van oppervlakte open water op de landbouwgronden ten zuiden van ontsluitingsweg om
voldoende geschikt jachtgebied te garanderen). Aanvullend wordt de verlaten visvijer opgewaardeerd;
• Alternatieve paarverblijven voor vleermuizen dienen te worden ingericht, in de noordelijke zone nabij het
viaduct Antitankkanaal en in de oostelijke zone, al dan niet geïntegreerd in de volumeberm;
• Voldoende aandacht besteed moet worden aan vermijden van lichtverstrooiing door bedrijvigheid en
langs de toegangsweg naar vleermuizen toe, in het bijzonder migratieroutes, paarverblijven en specifieke
jachtgebieden.
• Een monitoringsprogramma wordt opgezet om te blijven garanderen dat er geen significant negatieve
effecten optreden.
Rekening houdende met volgende milderende maatregelen:
• Vrijwaren en natuurinrichting van de noordelijke zone (vallei Kapelbeek en broekbos);
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
179/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
• Realisatie van de toegangsweg volgens de voorkeursvariant (zie §5.2.1.1) met aandacht voor milderende
maatregelen: bomenrij/houtkant, oversteekbaarheid en migratiemogelijkheden (hop-over, ecoduiker),
lichtverstrooiing vermijden;
• Realisatie van de volumeberm zoals beschreven (zie ook inrichtingsschetsen §5.2) . Deze volumeberm
is minimaal 5m hoog en heeft een breedte van ca 30m (fietspad in oostelijke talud), wordt beplant met
streekeigen en standplaatsgeschikte bomen en struiken en wordt maximaal lichtvrij gehouden;Behoud en
versterken migratiemogelijkheden door westelijke en oostelijke migratieassen en vrijwaren noordelijke tip
als belangrijke verbindingsfunctie;
• Inrichting van de oostelijke zone, noordelijke zone en vijver/open water op de landbouwgronden als
geschikte jachtgebieden zoals beschreven;
• Realisatie van een alternatief paarverblijf voor vleermuizen in noordelijke zone nabij viaduct
Antitankkanaal. Een tweede alternatief paarverblijf in oostelijke zone te voorzien, al dan niet geïntegreerd
in de volumeberm.
dan valt te verwachten dat de ontwikkeling van de bedrijvenzone Zwaaikom-Ranst niet tot een
betekenisvolle aantasting van de vleermuizenpopulatie zal leiden.
Er wordt een monitoringsprogramma opgelegd om geen betekenisvolle aantasting te blijven garanderen.
Rekening houdende met de implementatie van voornoemde milderende maatregelen kan gesteld worden
dat er geen betekenisvolle aantasting van de vleermuizenpopulatie te verwachten is bij ontwikkeling van de
bedrijvenzone Zwaaikom-Ranst.
Figuur 57 toont een mogelijke ruimtelijke invulling van de voorgestelde maatregelen voor Zwaaikom Ranst.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
180/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 57: Inrichtinsschets met maatregelen voor vleermuizen
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
181/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.7
Passende beoordeling
In het kader van Artikel 36ter van het decreet voor natuurbehoud werd nagegaan of het voorgenomen
project een betekenisvolle aantasting van de natuurkenmerken van de speciale beschermingszones, met
betrekking tot de natuurwaarden waarvoor deze zones respectievelijk zijn aangemeld of aangewezen, kan
betekenen. Aangezien dit het geval is, werd een passende beoordeling opgesteld.
4.7.1
Planbeschrijving
Voor de toelichting van het plan wordt integraal verwezen naar paragraaf 1.3 van het Plan-MER Zwaaikom
Ranst.
4.7.2
Beschrijving van de betrokken SBZ
Het plangebied grenst in het oosten aan het Habitatrichtlijngebied ‘Bos- en heidegebieden ten oosten van
Antwerpen’. Voor de bespreking van de referentiesituatie van de SBZ wordt integraal verwezen naar
paragraaf 3.5.4 van het Plan-MER Zwaaikom Ranst.
Bijlage IV van de Habitatrichtlijn stipuleert dat alle vleermuizensoorten, evenals hun verblijfplaatsen, strikt
beschermd dienen te worden. Ter hoogte van het plangebied is onderzoek gedaan naar het voorkomen van
vleermuizen. De resultaten van dit onderzoek worden besproken onder paragraaf 3.5.5 van het Plan-MER
Zwaaikom Ranst.
4.7.3
Effectbespreking
4.7.3.1
Direct ruimtebeslag
Het plangebied dat het voorwerp uitmaakt van deze passende beoordeling maakt geen deel uit van een
Speciale Beschermingszone. Het vormt wel een onderdeel van een grote eenheid van natuurgebieden
waarin deze speciale beschermingszones zijn gelegen en vormt zo het bindmiddel ertussen. Tevens sluit het
gebied volledig aan op deze SBZ-H. Bij ontwikkeling ervan als watergebonden bedrijventerrein zal in eerste
instantie geen directe grondinname van Habitat- of Vogelrichtlijngebied plaatsvinden, wel zal het
verbindingsgebied tussen verschillende deelgebieden ervan aangetast worden en zal tevens habitatrichtlijnwaardig biotoop verdwijnen.
Het plangebied heeft bovendien een belangrijke bufferende werking ten aanzien van de nabijgelegen
deelgebieden Begijnebos en Bevaardbrugse Bossen. Het wegvallen van deze brede en groene noordelijke
bufferzone zal invloed hebben op deze aangrenzende gebieden die kwetsbaarder kunnen worden voor
ondermeer geluid, eutrofiëring,:(zie ook effectgroep verstoring).
Om het Habitatrichtlijngebied optimaal te vrijwaren van externe invloeden wordt het voorgestelde te
ontwikkelen bedrijventerrein beperkt tot de westelijke lob van het plangebied, de opvulling van de zwaaikom
en enkele ten oosten hiervan gelegen gronden. De ten noordoosten gelegen gronden worden niet
ingenomen voor bedrijvigheid , met uitzondering van een smalle strook waar de huidige toegangsweg is
gesitueerd.
De meest waardevolle terreinen zijn het elzenbroekbos in het valleitje van de Kapelbeek. Dit bos kent,
ondermeer door kwelinvloeden, een permanent hoge grondwaterstand. De beekloop van de Kapelbeek heeft
ten gevolge van normalisatiewerken en het jaarlijks ruimen, matige tot slechte structuurkenmerken. De
diverse elzenbroekbostypes zijn Europees prioritair te beschermen ecotooptypes en zijn op Vlaams niveau
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
182/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
zeer belangrijk. Ook buiten de grenzen van de SBZ-gebieden dienen de nodige inspanningen genomen te
worden om dit prioritair habitat te behouden.
Er wordt voor gepleit om het volledige elzenbroekbos langs de Kapelbeek te behouden. Behoud van het
volledige elzenbroekbos betekent dat de noordelijke grens van het projectgebied (eigenlijke industrieterrein)
ca 200 meter zuidwaarts moet opschuiven.
Conform de bepalingen van het decreet voor Natuurbehoud dienen de verboden te wijzigen vegetaties die
verloren gaan ten westen van de zwaaikom op kwantitatieve en kwalitatieve wijze gecompenseerd te
worden, in het bijzonder de zeer waardevolle ecotopen van rietland en grote zeggenvegetaties (mr) en natte
ruigtegrasland met kenmerken van Dotterbloemgrasland (hc) en Moerasspirearuigte (hf). Zowel de aard,
oppervlakte en locatie van dergelijke compensatie dient met het Agentschap voor Natuur en Bos
afgesproken te worden. Daarnaast moet het verlies aan historisch permanent grasland (BWK-code: hp+ en
hp met fauna-overdruk) elders worden gecompenseerd. Op die manier wordt voldaan aan het stand-still
principe en de zorgplicht van het Natuurdecreet.
Direct ruimtebeslag tav vleermuizen wordt verderop besproken onder een afzonderlijke paragraaf mbt
vleermuizen.
4.7.3.2
Verstoringseffecten
4.7.3.2.1
Via bodem en grondwater
Bij inname van het terrein en het grotendeels ophogen en verharden ervan zullen in eerste instantie de er
daar voorkomende kwelgebieden verdwijnen en zal een deel inzijggebied dat het naastgelegen valleigebied
van de Tappelbeek voedt, verloren gaan. Ook het oppompen van freatisch water kan op termijn een
belangrijk effect hebben op het naastliggende Habitatrichtlijngebied waar diverse habitattypes en soorten
gebonden zijn aan deze kwel.
De kwetsbaarheid voor verdroging (in relatie tot het plangebied) is weergegeven op Figuur 58. Inzake
vegetaties, die gevoelig zijn voor standplaatsverdroging, blijkt dat de vallei van de Tappelbeek er uitspringt:
in de vallei (Habitatrichtlijngebied) wordt een aanzienlijke oppervlakte ingenomen door vegetaties die
gevoelig tot zeer gevoelig zijn voor verdroging. Bij de meest kwetsbare categorie is bovendien een
aanzienlijke oppervlakte prioritaire habitats (91E0 Broekbossen, BWK code vm, vc en vf).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
183/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 58: Gevoeligheid voor verdroging (volgens methodiek van De Becker et al., 2005)
De effecten op de SBZ via het grondwater zijn bepaald door middel van een grondwatermodelering. Met het
grondwatermodel zijn drie scenario’s (1, 2 en 1bis) doorgerekend. Scenario 1 omvat volgende
“hydrologische” ingrepen:
• de opvulling van de zwaaikom met een materiaal met een horizontale doorlatendheid van 2 m/dag en een
verticale ansotropie van 5;
• de aanpassing van de kaaimuren en de geometrie van het kanaal;
• Ophoging en nivellering van bedrijventerrein op 11 mTAW;
• het verwijderen van de drainage ter hoogte van de bedrijventerrein;
• de aanpassing van de infiltratie ter hoogte van het bedrijventerrein (50 mm/jaar), met uitzondering van de
groenbuffer (20 m) ter hoogte van het Habitatrichtlijngebied.
In scenario 1bis wordt doorgerekend dat enkel het effect simuleert van de opvulling van de zwaaikom zonder
bijkomende ophoging van het terrein en zonder bijkomende verharding. In scenario 2 wordt de noordelijke
punt van het plangebied niet aangesneden (ontwikkeld) om zodoende die verbinding met het Antitankkanaal
in stand te houden.
De volgende drie processen die veranderingen in kwelfluxen en stijghoogtes kunnen veroorzaken, worden in
rekening gebracht: ten eerste de opvulling van de zwaaikom, ten tweede de nivellering/ophoging van het
terrein en tenslotte de afname van de infiltratie (verharding van het terrein).
Enkel de opvulling van de zwaaikom zorgt voor een vermindering van de kwelfluxen en resulteert in de
grootste stijghoogtedalingen. De ophoging van het terrein (~ nivellering) zorgt ervoor dat de grondwatertafel
stijgt. Deze stijging t.h.v. het bedrijventerrein compenseert de effecten van de opvulling van de zwaaikom en
verharding van het terrein.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
184/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Het effect van scenario 2 is groter dan scenario 1 omdat de nivellering/ophoging van scenario 1 ongeveer
160 m verder naar het noorden reikt dan in geval van scenario 2, waardoor er minder compensatie is door
de ophoging. In het geval van scenario 2 zijn er wel nog kwelfluxen ten noorden van het bedrijventerrein
terwijl deze in geval van scenario 1 niet meer aanwezig zijn door nivellering en verharding (~ direct effect).
In alle drie gevalen gebeurt een uniformisering van de grondwaterstroming ter hoogte het projectgebied. Het
grondwater stroomt in de noord-noordoostelijke richting.
In de zone die in scenario 2 niet wordt aangesneden (en wel bij scenario 1) komt ondermeer een alluviaal
broekbos (BWK code va, Europees habitat 91E0) voor. Het is niet uitgesloten dat dit broekbos (buiten
Habitatrichtlijngebied) op termijn zal evolueren naar een Ruigt elzenbroekbos t.g.v. standplaatsverdroging.
Uit de hydrologische analyse blijkt dat de vallei van de Tappelbeek (Habitatrichtlijngebied) enkel
stijghoogtedalingen en afnames in kwelflux ondervindt, maar deze zijn beperkt tot 5-10 cm (t.o.v. de
gemiddelde grondwaterstijghoogte). De alluviale broekbossen (Europees Habitattype 91E0) in het
Habitatrichtlijngebied worden uitsluitend indirect beïnvloed (± 8,15 ha).
Uit de vergelijking van de actuele grondwaterstanden met de standplaatsvereisten voor Elzenbroekbossen
blijkt dat deze momenteel aan de bovengrens van de ecologische amplitude gesitueerd zijn. Dit betekent dat
een beperkte daling van de grondwaterstanden geen aanleiding zal geven tot significant negatieve effecten
in de SBZ.
Diverse ecotooptypes die voorkomen in het deelgebied Bevaardbrugse bossen zijn kwel- en
grondwatergebonden en bijgevolg zeer kwetsbaar voor tijdelijke en permanente verandering hierin.
Bemaling bij aanleg en/of exploitatie van het bedrijventerrein kan bijgevolg een sterk negatief effect hebben
op de grondwaterafhankelijke vegetaties. Eventuele bemalingen moeten steeds op dusdanige wijze
uitgevoerd worden, dat negatieve effecten op de SBZ vermeden worden.
Daarom wordt de
grondwaterkwantiteit:
volgende
milderende
maatregel
voorgesteld
ter
bescherming
van
de
• Het oppompen van grondwater in het bedrijventerrein voor industriële of huishoudelijke doelen (tijdens
exploitatie) wordt niet toegelaten.
De watervoerende grondlagen ter hoogte van het plangebied zijn zeer kwetsbaar voor verontreinigingen. Bij
de realisatie van het bedrijventerrein bestaat de kans op grondwaterverontreiniging. Er dienen maatregelen
genomen te worden om te vermijden dat soorten in de SBZ via kwel door een mogelijke verontreiniging
beïnvloed worden.
Daarom wordt de volgende milderende maatregel voorgesteld ter bescherming van de grondwaterkwaliteit:
• De oppervlakken waarop mogelijk stoffen worden opgeslagen van waaruit verontreinigde stoffen kunnen
uitlogen of uitspoelen, worden verhard met een niet poreuze grondbedekking. Alle afvloeiwater van deze
opslagplaatsen wordt opgevangen en naar de waterzuiveringsinstallatie of aan te leggen DWA-riolering
afgevoerd.
4.7.3.2.2
Via oppervlaktewater
De aanwezige soorten in de Tappelbeek (Habitatrichtlijngebied) kunnen door de afvoer van hemelwater via
de Kapelbeek beïnvloed worden door de realisatie van het bedrijventerrein. Gezien het groot belang van de
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
185/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tappelbeek voor de er aanwezige zeldzame vispopulaties, zouden er met betrekking tot het
oppervlaktewater geen wijzigingen in negatieve zin mogen optreden met de realisatie van het
bedrijventerrein. Dit geldt zowel voor de waterkwantiteit, als voor de waterkwaliteit. Het dient dus uitgesloten
te worden dat piekafvoeren, bv. veroorzaakt door run-off water of overstortwater bij hevige buien, of enige
vorm van verontreiniging in deze beek of de toevoerbeken (Kapelbeek) terechtkomt. Piekafvoeren kunnen
het gehele ecosysteem van microhabitats binnen de beekloop op korte termijn vernietigen. Het zijn juist deze
microhabitats die door deze vissoorten geprefereerd worden. De minste verslechtering van de waterkwaliteit
kan ook nefast zijn voor het voortbestaan van deze soorten.
De volgende milderende maatregelen
oppervlaktewaterkwantiteit- en kwaliteit:
•
•
•
worden
geformuleerd
ter
bescherming
van
de
geen rechtstreekse lozing van hemelwater of afvalwater in de Kapelbeek en/of Tappelbeek.
piekdebieten, die op korte tijd sterk de morfologie van de beekloop kunnen beïnvloeden,
dienen vermeden te worden.
het hemelwater dat op de verharde oppervlakten valt, zal worden opgevangen in een breed
open grachtensysteem binnen het bedrijventerrein. De grachten worden beplant met riet en
andere zuiverende waterplanten. Voor de buffering worden door de bevoegde instanties
(provinciebestuur, VMM) normen opgelegd die via de bouwvergunning dienen gerespecteerd
te worden. Indien dit nodig zou blijken zullen olieafscheiders geplaatst worden die bij voorkeur
ter hoogte van de instroom van de grachten voorzien worden.
Met betrekking tot het vereiste buffer/infiltratievolume kan een terugkeerperiode (voor overloop
naar de beek) van minstens 20 jaar vooropgesteld worden. Er dient voldaan te worden aan de
bepalingen van de verstrengde verordening hemelwater (principieel goedgekeurd op 8
februari 2013).
Met betrekking tot het bedrijfsafvalwater en sanitair water zullen eveneens de wettelijke normen en
bepalingen gevolgd worden. Ofwel zullen de bedrijven aansluiten op het aan te leggen rioleringsnet wanneer
dubbele riolering wordt aangelegd (DWA), ofwel wordt een eigen waterzuivering voorzien.
Om piekafvoeren in de Kapelbeek te vermijden, dient de inrichtingsstudie, die bij de vergunningsaanvraag
voor de stedenbouwkundige vergunning gevoegd zal worden, aan te tonen dat de voorziene oppervlaktes en
volumes aan infiltratie- en bufferinstallaties voldoen.
In het vallei van de Kapelbeek bevindt zich een elzenbroekbos. De beekloop van de Kapelbeek heeft ten
gevolge van normalisatiewerken en het jaarlijks ruimen, matige tot slechte structuurkenmerken. Het
elzenbroekbos is echter een Europees prioritair te beschermen ecotooptypes en is op Vlaams niveau zeer
belangrijk. Ook buiten de grenzen van de SBZ-gebieden dienen de nodige inspanningen genomen te
worden om dit prioritair habitat te behouden.
Om deze reden wordt de volgende milderende maatregel geformuleerd:
•
De noordelijke grens van het projectgebied (i.e. invulling bedrijventerrein) ten minste 200 m zuidwaarts
zodat het volledige elzenbroek gevrijwaard blijft. Bij implementatie van deze maatregel dient de
Kapelbeek bovendien niet verlegd te worden. De kwelzone van de Kapelbeek blijft gevrijwaard van
verharding.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
186/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.7.3.2.3
Via geluid en beweging (rustverstoring)
Rustverstoring kan vooral optreden door de beweging (rijdende auto’s, vrachtwagens en buldozers), licht en
lawaaihinder. De inplanting van een bedrijventerrein (inclusief het bijkomend verkeer) zal aanleiding geven
tot een verhoging van het geluidsklimaat in de nabije omgeving van het plangebied. In het bijzonder de
aangrenzende SBZ zal hierdoor beïnvloed worden.
De invloedzone van het geluid is sterk afhankelijk van een aantal factoren zoals geslotenheid van het
landschap, milderende maatregelen (geluidsbermen, -schermen, aard van het wegdek, materieel),
verkeersintensiteit en is soortafhankelijk. In open graslanden begint de broedvogeldichtheid af te nemen
eens het geluid de 50 dBA overschrijdt, in beboste biotopen trad zelfs reeds vanaf 40 dBA verstoring op
(Reijnen et al., 1995). Het effect is daarnaast sterk afhankelijk van de aard van de activiteit die op het terrein
uitgevoerd wordt. Het geluid dat op het bedrijventerrein geproduceerd wordt zal vermoedelijk vooral
discontinue van aard zijn waardoor een zekere gewenning na verloop van tijd minder snel of niet zal
optreden zoals dit het geval is voor continue geluidsbronnen.
Het omgevingsgeluid in het gebied wordt momenteel uitsluitend bepaald door het wegverkeer. Belangrijk is
te vermelden dat het geluidsklimaat tengevolge het wegverkeer op de E34 en E313 nu in plangebied slecht
is met of zonder invulling van het gebied. Het omgevingsgeluid wordt er nu uitsluitend bepaald door het
wegverkeer.
In het MER werden verschillende scenario’s doorgerekend ter bepaling van de geluidsimpact op de SBZ.
Vermits er momenteel nog geen concrete plannen bestaan van welke bedrijven (in het bijzonder welke
geluidsbronnen/installaties) zich op het bedrijventerrein zullen vestigen werd met een soort kengetallen
gewerkt. De volgende scenario’s werden in rekening gebracht:
• Scenario 1: invulling conform ENA – kengetal industrie Lw = 63 dB(A)/m²;
• Scenario 2: invulling conform ENA – kengetal industrie Lw = 63 dB(A)/m² met volumeberm van 5 m hoog
tussen het industrieterrein en het bosgebied;
• Scenario 3: invulling conform ENA – kengetal TDL = 58 dB(A)/m²;
• Scenario 4: invulling conform ENA – kengetal TDL = 58 dB(A)/m² – volumeberm van 5 m hoog tussen
het industrieterrein en het bosgebied.
Uit de geluidsmodelering blijkt dat door de aanwezigheid van de volumeberm de specifieke bijdrage in het
bosgebied minder dan 35 dB(A) zal bedragen bij een invulling van 58 dB(A)/m² (= scenario 4). In dit scenario
is zeker voldaan aan de grenswaarden voor nieuwe inrichtingen voor een gebied op minder dan 500 m van
een industriegebied. Tevens zal er geen effect zijn op het omgevingsgeluid: niet voor de avond – en
nachtperiode, en zeker niet voor de dagperiode.
De geluidscontouren voor scenario 4 worden voorgesteld op de onderstaande figuur:
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
187/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 59: Geluidscontouren voor volledige invulling van terrein met Lw= 58 dB(A)/m² met een volumeberm van 5 m in
oostelijke grens van plangebied
Indien we de verkeerstoename tengevolge het plan bekijken ten opzichte van het referentiejaar 2020, dan
blijkt dat er geen relevante toename te verwachten is op de autosnelwegen. Dit betekent dat het
wegverkeersgeluid door het plan niet zal stijgen. Ook voor de Zandhovensesteenweg en de Oelegembaan
zijn geen verhogingen te verwachten omdat er nagenoeg geen verkeer bijkomt.
Rekening houdende met de volgende randvoorwaarden is er geen verhoging van het actuele
omgevingsgeluid ten gevolge van de aanleg van het bedrijventerrein te verwachten. Met andere woorden er
kan een status quo van actuele geluidsklimaat in de SBZ verwacht worden:
• Invulling van het bedrijventerrein met 58 dB(A)/m²;
• Volumeberm (5m) noordoostelijk gelegen.
Het voorzien van een met streekeigen struweel beboste gronddam van minstens 5 m hoog langs de
noord- en oostgrens van het plangebied wordt daarom als milderende maatregel opgenomen.
Flankerende milderende maatregelen voor de geluidsbuffering van de snelwegen zelf – met of zonder de
aanleg van het bedrijventerrein – kunnen het huidige geluidsklimaat uiteraard verbeteren.
Volgende bijkomende milderende maatregelen worden voorgesteld ter beperking van geluidshinder:
Om de impact op avifaunistisch waardevolle en gevoelige ecotopen zo gering mogelijk te houden
dienen de aanlegwerken opgestart te worden vóór de aanvang van het broedseizoen, zodat
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
188/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
vogels hun broedterritoria kunnen afstemmen op de aanwezigheid van het bedrijventerrein.
•
•
•
•
Bij de bouw van bedrijfshallen waarin lawaaierige activiteiten zullen plaatsvinden dienen
geluidsabsorberende materialen (bv. Rockfon rotswolplaten met glasvliesafwerking)
aangebracht te worden.
Voor een goede geluidsbuffering is het van belang dat het bedrijventerrein een zo beperkt
mogelijke ophoging kent om te vermijden dat bedrijfsgebouwen of opslagplaatsen (in sterke
mate) boven de geluidsberm uitkomen.
De machines die op het industrieterrein worden ingezet, moeten geluidsarm zijn.
Bij de concrete vergunningverlening moet worden aangetoond dat de nodige maatregelen
genomen zijn zodat er geen significante akoestische verstoring optreedt tav het
achterliggende natuurgebied.
Een concrete evaluatie en eventuele bijsturing van effectieve en efficiënte milderende maatregelen kan pas
nadat men een duidelijk beeld heeft van de activiteiten en geluidsbronnen (bijv. hoogte) die voorzien zullen
worden. Geluidsverstoring is sowieso te verwachten maar valt steeds te milderen tot een aanvaardbaar
niveau mits het nagaan en uitvoeren van goede én effectieve maatregelen, bijv. uitsluiten van bepaald type
bedrijvigheid in dichtstbijzijnde zone. Zoals reeds gesteld moet bij de concrete vergunningverlening worden
aangetoond (bv. aan de haand van een akoestische studie) dat de nodige maatregelen genomen zijn zodat
er geen significante akoestische verstoring optreedt tav het achterliggende natuurgebied.
4.7.3.2.4
Door verzuring/eutrofiëring
Het bedrijventerrein is specifiek bestemd voor watergebonden bedrijvigheid zoals de overslag van goederen
in bulk (zand, grind, metalen, :), het verwerken van recuperatiematerialen en de verhandeling van
containers en andere stukgoederen. De opslag en verhandeling van deze goederen kan, vooral bij droog
weer, veel stofhinder veroorzaken waardoor het naastliggend natuurgebied negatief kan worden beïnvloed.
De SBZ wordt nu reeds negatief beïnvloed door emissies afkomstig van de E34, temeer omdat de E34 langs
de westzijde van de SBZ ligt en de overheersende windrichting de vervuilende stoffen richting het
beschermingsgebied blaast. Met de ontwikkeling van het plangebied als bedrijventerrein kunnen de
activiteiten binnen het plangebied voor bijkomende luchtvervuiling zorgen met verzuring en vervuiling van de
SBZ tot gevolg.
Volgende milderende maatregelen worden voorgesteld ter beperking van stofhinder:
•
•
•
•
De brede met bomen en struiken beplante autostradebermen spelen een belangrijke rol als
buffer en dienen behouden te blijven.
Op het bedrijventerrein: gebruik van sproeiinstallaties bij opslag van bulkgoederen.
Aan de noord- en oostrand van het plangebied wordt een beboste gronddam aangelegd. Deze
berm zal ook de stofhinder naar het naburige SBZ beperken.
Voor een goede buffering is het van belang dat het bedrijventerrein een zo beperkt mogelijke
ophoging kent om te vermijden dat bedrijfsgebouwen of opslagplaatsen (in sterke mate) boven
de gronddam uitkomen.
4.7.3.2.5
Door lichtverstoring
Verlichting van gebouwen en wegen leidt vaak tot verstoring van fauna, zeker in gebieden die normaal
lichtarm zijn tijdens de nacht. De omgeving van het plangebied ondervindt momenteel reeds lichtvervuiling
door de aanwezigheid van de straatverlichting van de E34 (op verhoogd niveau) reeds onder lichtvervuiling.
Bijkomende lichthinder in de SBZ moet vermeden of op zijn minst zoveel mogelijk beperkt worden. Temeer
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
189/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
omdat de Tappelbeekvallei en het Antitankkanaal het foerageergebied zijn van o.a. Watervleermuis. Deze
soort is erg lichtschuw. Bijgevolg zal elke toename van verlichting door de nieuwe bedrijvigheid en wegenis
een belangrijke negatieve impact hebben op deze soort.
Volgende milderende maatregelen worden voorgesteld ter beperking van de lichtverstoring:
• De eventueel te plaatsen verlichting van het bedrijventerrein wordt tot het aller-noodzakelijkste beperkt.
• De verlichting wordt uitgevoerd in energiearme natrium hogedruklampen in een full-cutoff
reflectorarmatuur die zorgt voor een neerwaartse gebundelde lichtstraal met zo weinig mogelijk
lichtverstrooiing. Dit soort verlichting trekt weinig of geen insecten aan, en dus ook geen predators.
• Het gebruik van wit licht moet vermeden worden.
• De eventueel gebruikte verstralers worden niet naar het oosten gericht om het achterliggende
natuurgebied niet te verstoren.
• Aan de noord- en oostrand van het plangebied worden beboste geluidsbermen aangelegd. Deze bermen
zullen ook de lichthinder naar het omliggende natuurgebied beperken.
• Voor een goede buffering is het van belang dat het bedrijventerrein een zo beperkt mogelijke ophoging
kent om te vermijden dat bedrijfsgebouwen of opslagplaatsen (in sterke mate) boven de gronddam
uitkomen.
Lichtverstoring specifiek van vleermuizen dient te worden beperkt door het nemen van de gepaste
maatregelen m.b.t. plaatsing en type van verlichting.
4.7.3.2.6
Verstoring van vleermuizen
Verstoring van vleermuizen komt verderop aan bod onder een afzonderlijke paragraaf mbt mogelijke
effecten op vleermuizen.
4.7.3.3
Netwerkeffecten
Het plangebied situeert zich op de lijn van verschillende natte en droge ecologische verbindingen. Gelegen
tussen het Antitankkanaal en de Tappelbeekvallei fungeert de spontane natuur binnen het plangebied als
ideale stapsteen voor tal van diersoorten (o.a. vleermuizen en vogels). Het plangebied ligt bovendien
temidden van een netwerk van SBZ-deelgebieden (habitatrichtijngebieden ‘Bos- en heidegebieden ten
oosten van Antwerpen’ en ‘Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heide’).
Door de ontwikkeling van het projectgebied en de aanleg van een bijkomende ontsluiting zal de
verbindingszone tussen het Antitankanaal en de Tappelbeekvallei aangetast worden. Ook aan de laterale
verbinding langs het Albertkanaal wordt geraakt door inname van de kanaaldijk aan een zijde. Omwille van
de reeds bestaande graad van aansnijding en isolement (door Albertkanaal, E313; E34, bebouwing,:), is
een bijkomende versnippering of isolement van de open ruimte hier des te kritischer en vormt aldus een
reële bedreiging voor de natuurwaarden van de omliggende (habitat)richtlijngebieden. De voorgestelde
maatregelen uit de ontsnipperingsstudie voor de E34 zijn onontbeerlijk om de impact van de bestaande
barrière te beperken. Echter, deze zullen niet volstaan om alle (bestaande en toekomstige) barrière-effecten
weg te werken gezien het groot belang van de de groene corridor Antitankanaal – Tappelbeek.
Door inplanting van een bedrijventerrein wordt een voor fauna en flora ongeschikt terrein gecreëerd. Vele
soorten zullen dit ‘vreemd’ biotoop daarom vermijden waardoor uitwisseling van populaties onmogelijk wordt
gemaakt. Zowel het verbreken van huidige relaties als het hypothekeren van gewenste relaties worden
daarom significant negatief beoordeeld.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
190/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 60: Barrièrewerking thv de SBZ
Volgende milderende maatregel kan de verbindingsfunctie langs de Kapelbeek vrijwaren:
• vrijwaren van devalleigebied van de Kapelbeek (door het opschuiven van de grens van het
bedrijventerrein met ca 200 m waardoor het elzenbroekbos gespaard blijft)
Netwerkeffecten in functie van vleermuizen komen in de paragraaf hierna aan bod.
4.7.3.4
Vleermuizen
Effecten op vleermuizen zijn uitgebreid besproken onder § 4.6.
Er is op heden geen éénduidig zicht op de functie van (delen van) het plangebied als migratieroute(s) voor
de betreffende vleermuizenpopulaties. Wel zijn er sterke aanwijzingen dat het studiegebied een zeer
belangrijke rol vervult als migratieroute. Het is te verwachten dat zonder het voorzien van milderende
maatregelen dergelijke sterk verminderde connectiviteit ook kan zorgen voor een indirecte impact op de
waarde van de winterverblijven in de forten langsheen de antitankgracht met in eerste instantie het fort van
Oelegem (populaties van Vlaams belang).
Er kan gesteld worden dat een aanzienlijke impact op de connectiviteit bij (volledige) ontwikkeling van het
bedrijventerrein niet uit te sluiten valt indien geen milderende maatregelen worden voorzien. Dergelijke
negatieve impact zou ook zonder twijfel de lokale populatie overstijgen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
191/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Er worden milderende maatregelen vooropgesteld in functie van de connectiviteit voor vleermuizen, met
name het vrijwaren en versterken van de corridorfunctie vanaf het Antitankkanaal tot enerzijds de noordelijke
zone van plangebied tot ten oosten van de zwaaikom naar het Albertkanaal en anderzijds via de westelijke
verbindingsas parallel aan de E34 tot aan het Albertkanaal. Het vrijwaren en voorzien van de vooropgestelde
migratiemogelijkheden voor vleermuizen – i.e. zowel oostelijk, westelijk als noordelijke zone – zijn
belangrijke milderende maatregelen in functie van vleermuispopulaties. . Hierbij dient ook de nodige
aandacht besteed te worden aan nodige maatregelen om de functionaliteit als natuurverbinding van deze
zones te verzekeren, bijv. lichthinder. Het spreekt voor zich dat de zones aan de viaducten over Albertkanaal
en aan Antitankkanaal waarop deze migratieassen aansluiten ook moeten blijven kunnen functioneren als
natuurverbinding. Zo dienen eventuele maatregelen genomen te worden om deze functie te blijven
bewerkstelligen (bijv. maximaal lichtvrij houden). Rekening houdende met de wetenschappelijke kennis17 die
er momenteel is aangaande de effectiviteit van verbindingen voor vleermuizen worden deze milderende
maatregelen voldoende geacht om migratie mogelijk te laten en geen betekenisvolle aantasting te
veroorzaken. Om te kunnen blijven garanderen dat er geen betekenisvolle aantasting optreedt op de
migratiemogelijkheden voor vleermuizen wordt een monitoringsprogramma opgelegd. Dit maakt onderdeel
uit van een flankerend programma voor de ontwikkeling van het bedrijventerrein. Een nulmonitoring kan nog
verder concreet inzicht bieden in het huidig functioneren van het plangebied en in het bijzonder de
verschillende deelzones van het gebied (corridorfunctie, jachtgebieden,:) voor vleermuizen. Daarnaast is
dan een monitoring van de impact van de aanleg van het bedrijventerrein en voornamelijk de milderende
maatregelen (verbindingen oostelijk en westelijk) op de vleermuizenpopulaties noodzakelijk. Op basis van de
verkregen inzichten kunnen dan desgevallend ook in functie van de (gefaseerde) ontwikkeling van het
bedrijventerrein evaluatiemaatregelen vooropgesteld en genomen worden teneinde geen betekenisvolle
aantasting van vleermuizenpopulaties te blijven garanderen.
Naast het vrijwaren van de noordelijke zone worden als milderende maatregelen twee functionele
migratieroutes voorzien langs westelijke en oostelijke zijde van het bedrijventerrein. Door het voorzien van
deze maatregelen kan gesteld worden dat verwacht wordt dat mogelijks significante negatieve effecten op
migratiemogelijkheden gemilderd kunnen worden.
Om te kunnen blijven garanderen dat er geen betekenisvolle aantasting optreedt op de
migratiemogelijkheden
voor
vleermuizen
wordt
een
monitoringsprogramma
opgelegd.
Dit
monitoringsprogramma en mogelijke evaluerende maatregelen worden noodzakelijk geacht teneinde
mogelijks significant negatieve effecten van connectiviteit op vleermuizen tot niet-significantie te blijven
herleiden.
Zonder het doorvoeren van milderende maatregelen is er verder ook een significant negatieve impact te
verwachten op de lokale populatie door het verdwijnen of de waardevermindering van verblijfplaatsen en een
aanzienlijke oppervlakte interessante jachtbiotopen.
Bij het niet weerhouden van de noordelijke tip van het projectgebied voor bedrijventerrein (cf. aangepast
voorstel) is – voor zover de migratieroute functioneel behouden blijft en het verlies aan geschikt jachtgebied
gecompenseerd wordt – enkel een significant negatief effect op het paarverblijf in het viaduct van de E34 te
verwachten. Milderen van dit significant negatief effect kan enkel door een nieuw/alternatief paarverblijf te
voorzien.
Het is aangewezen twee nieuwe paarverblijven te bouwen volgens het concept zoals hoger beschreven.
Objecten met kleinere dimensies zullen de beoogde mildering niet realiseren. Verder moet opgemerkt
17
Er zijn namelijk nauwelijks tot geen wetenschappelijke informatie en publicaties voorhanden teneinde de effectiviteit van verbindingen
voor vleermuizen als milderende maatregel concreet na te gaan.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
192/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
worden dat de nieuw aan te leggen paarverblijven op zijn minst deels moeten worden ingegraven. Voor de
locatie van dergelijke verblijfsplaatsen voor vleermuizen zijn verschillende mogelijkheden geschikt binnen
het ruimere plangebied Zwaaikom-Ranst: in de noordelijk en de oostelijke zone, mogelijks geïntegreerd
binnen de aan te leggen volumeberm.
De oppervlakte van geschikte jachtgebieden die verloren gaan bij ontwikkeling van het bedrijventerrein is
groter dan de oppervlakte van de oostelijke zone en mogelijke oppervlakte in de gevrijwaarde noordelijke tip
(bij aangepast voorstel). Er zijn twee biotooptypes die verloren gaan, nl. vochtige ruigte en kleine
waterpartijen en groot open water, nl. het noordelijke, beschut gelegen deel van de zwaaikom. Omdat
jachtgebieden gekoppeld zijn aan paarverblijven is het noodzakelijk dat deze in elkaars omgeving gesitueerd
zijn en gerealiseerd worden. De aanleg van een alternatief paarverblijf zonder dat het verlies aan
jachtgebied eveneens aanliggend aan het paarverblijf als mildering wordt voorzien zal het significant negatief
effect niet tot niet-significantie herleiden .
Er zijn mogelijkheden om de bestaande resterende zones te optimaliseren of in te richten als geschikt
jachtgebied. Volgende milderende maatregelen moeten voorzien worden teneinde voldoende geschikt
jachtgebied voor vleermuizen te blijven garanderen bij ontwikkeling van het bedrijventerrein:
•
•
•
•
Natuurinrichting oostelijke zone (ten oosten van volumeberm) (zie hoger)
Natuurinrichting noordelijke zone aan het nieuw te voorziene paarverblijf (zie hoger)
Optimaliseren van verlaten visvijver (zie hoger)
Natuurinrichting landbouwgronden net ten zuiden van het noordelijk tracé van de toegangsweg (zie
hoger)
Samengevat kan gesteld worden dat, om geen significant negatieve effecten te hebben op de
vleermuizenpopulatie:
• De westelijke en voornamelijk oostelijke migratieassen behouden en versterkt dienen te worden;
• De oostelijke zone en noordelijke tip dienen te worden ingericht als geschikt jachtgebied voor
vleermuizen zoals beschreven;
• De realisatie van oppervlakte open water op de landbouwgronden ten zuiden van ontsluitingsweg om
voldoende geschikt jachtgebied te garanderen). Aanvullend wordt de verlaten visvijer opgewaardeerd;
• Alternatieve paarverblijven voor vleermuizen dienen te worden ingericht, in de noordelijke zone nabij het
viaduct Antitankkanaal en in de oostelijke zone, al dan niet geïntegreerd in de volumeberm;
• Voldoende aandacht besteed moet worden aan vermijden van lichtverstrooiing door bedrijvigheid en de
toegangsweg naar vleermuizen toe, in het bijzonder migratieroutes, paarverblijven en specifieke
jachtgebieden.
• Een monitoringsprogramma wordt opgezet om te blijven garanderen dat er geen significant negatieve
effecten optreden.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
193/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Rekening houdende met volgende milderende maatregelen:
• Vrijwaren en natuurinrichting van de noordelijke zone (vallei Kapelbeek en broekbos);
• Realisatie van de toegangsweg volgens de voorkeursvariant (zie §5.2.1.1) met aandacht voor milderende
maatregelen: bomenrij/houtkant, oversteekbaarheid en migratiemogelijkheden (hop-over, ecoduiker),
lichtverstrooiing vermijden;
• Realisatie van de volumeberm zoals beschreven (zie ook inrichtingsschetsen §5.2) . Deze volumeberm
is minimaal 5m hoog en heeft een breedte van ca 30m (fietspad in oostelijke talud), wordt beplant met
streekeigen en standplaatsgeschikte bomen en struiken en wordt maximaal lichtvrij gehouden;
• Behoud en versterken migratiemogelijkheden door westelijke en oostelijke migratieassen en vrijwaren
noordelijke tip als belangrijke verbindingsfunctie;
• Inrichting van de oostelijke zone, noordelijke zone en vijver/open water op de landbouwgronden als
geschikte jachtgebieden zoals beschreven;
• Realisatie van een alternatief paarverblijf voor vleermuizen in noordelijke zone nabij viaduct
Antitankkanaal. Een tweede alternatief paarverblijf in oostelijke zone te voorzien, al dan niet geïntegreerd
in de volumeberm.
dan valt te verwachten dat de ontwikkeling van de bedrijvenzone Zwaaikom-Ranst niet tot een
betekenisvolle aantasting van de vleermuizenpopulatie zal leiden.
Er wordt een monitoringsprogramma opgelegd om geen betekenisvolle aantasting te blijven garanderen.
Rekening houdende met de implementatie van voornoemde milderende maatregelen kan gesteld worden
dat er geen betekenisvolle aantasting van de vleermuizenpopulatie te verwachten is bij ontwikkeling van de
bedrijvenzone Zwaaikom-Ranst.
Figuur 57 toont een mogelijke ruimtelijke invulling van de voorgestelde maatregelen voor Zwaaikom Ranst.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
194/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
4.7.4
Conclusie
Rekening houdende met de implementatie van de aangehaalde milderende maatregelen kan gesteld worden
dat er geen betekenisvolle aantasting van de aangemelde natuurwaarden van het Habitatrichtlijngebied en
te beschermen soorten (vleermuizen) te verwachten zijn bij de ontwikkeling van de bedrijvenzone
Zwaaikom-Ranst.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
195/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
5
Synthese van effecten en milderende maatregelen
5.1
Samenvattende tabellen
In onderstaande tabellen wordt er per effectgroep een overzicht van de effecten per receptor gegeven.
Telkens wordt ook het verschil ineffecten tussen een ontwikkeling van het volledig projectgebied en een
beperkter projectgebied (aangepast voorstel) beschreven.
Tevens worden de milderende maatregelen vermeld, volgend uit de effectanalyse.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
197/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 32 : Direct ruimtebeslag – effecten en milderende maatregelen
DIRECT RUIMTEBESLAG
Effecten bij ontwikkeling van volledig of beperkt projectgebied
Maatregelen - Vereist
Maatregelen - Aanvullend
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
-
Inname en/of wijziging van ca. 13 ha (zeer) waardevolle vegetatie.
compenseren (dit verlies is het grootst bij het
Hierbij zal ca. 6 ha natte ruigten en vochtige graslanden en ca. 2,5 ha
volledige projectgebied).
elzenbroekbos (prioritair habitat) verloren gaan.
- Verder compensatie van het verlies aan
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
historisch permanent grasland, en verboden te
Receptor Natuur
Verlies
van
ecotopen
waardevolle
en
Europese
habitattypes
Indien de noordelijke grens van het projectgebied ca 200 m
Resterend
verlies
elzenbroekbos
te
wijzigen vegetaties (in samenspraak met ANB).
zuidwaarts wordt verlegd, blijft het gedeelte van het elzenbroekbos
langs de Kapelbeek behouden (ca 1,1 ha).
Direct
biotoopverlies
vleermuizen
Mogelijke effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Alternatief paarverblijf voorzien in noordelijke
Er wordt verwacht dat de waarde van paarverblijven in het viaduct
tip, tweede paarverblijf in oostelijke zone al dan
over het Albertkanaal en het viaduct over de antitankgracht zal
niet geïntegreerd in volumeberm
afnemen door aantasting van de verbinding en van jachtgebied
Voldoende
(significant negatief effect).
vleermuizen voorzien door:
Verlies foerageergebied
-
geschikt
jachtgebied
voor
Natuurinrichting oostelijke zone (ten
oosten van volumeberm)
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
-
Aantasting paarverblijven kleiner dan bij inname van het volledige
Natuurinrichting noordelijke zone aan
het nieuw te voorziene paarverblijf
projectgebied (matig tot significant negatief) daar de migratieroute hier
-
gevrijwaard blijft.
Verlies foerageergebied
Opwaardering verlaten visvijver
Natuurinrichting
open
water
op
landbouwgronden net ten zuiden van
de toegangsweg
Er
wordt
een
monitoringsprogramma
vooropgesteld.
Receptor Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie
Verlies van KLE’s
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Dit effect kan niet worden gemilderd.
Verlies van KLE’s die kenmerkend zijn voor de relictzone ‘Vallei van
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
198/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
de Tappelbeek-Hulstenbeek, kasteeldomeinen en bosakkergebieden’.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Elzenbroek (typisch vallei-element) blijft grotendeels gespaard.
Impact op archeologische
waarden
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Een archeologisch onderzoek uitvoeren bij de
beperken van de invloedsfeer bij
Verlies van mogelijke archeologische waarden
verkavelingsvergunning.
bemaling.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Archivering vooraleer verlies.
idem
Receptor Mens
Verlies recreatieve activiteiten
Alternatieve fietsverbinding voorzien
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Door opvulling van de zwaaikom zullen de recreatieve activiteiten op
de waterplas moeten verdwijnen (o.a. hengelsport en jetski).
Hetzelfde geldt voor een weekendverblijf.
Inname fietspad door laad- en losactiviteiten
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Idem
Verlies landbouwgronden
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Passende maatregelen te treffen ifv vergoeding
Met de inplanting van het bedrijventerrein zullen de zuidelijke
landbouwpercelen moeten verdwijnen.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Idem
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
199/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 33: Verstoring – effecten en milderende maatregelen
VERSTORINGSEFFECTEN
Effecten bij ontwikkeling van volledig of beperkt projectgebied
Maatregelen - Vereist
Maatregelen - Aanvullend
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
voorzien van ondiepe poelen en
De opvulling van de zwaaikom zorgt voor een vermindering van de kwelfluxen
vijvers die min of meer de oostelijke
en resulteert in de grootste stijghoogtedalingen. De ophoging van het terrein (~
volumeberm volgen, best opvatten
nivellering) zorgt ervoor dat de grondwatertafel stijgt. Deze stijging t.h.v. het
als
bedrijventerrein compenseert de effecten van de opvulling van de zwaaikom en
voldoende
verharding van het terrein.
oppervlaktewater
Receptor Natuur
Hydrologisch effect
In het geval van dit scenario zijn er geen kwelfluxen meer ten noorden van het
aaneengesloten
volumineus
Albertkanaal
tussen
en
Antitankkanaal,
bedrijventerrein.
lijnvormig,
het
viaduct
gevoed
met
kanaalwater.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Dimensionering
Vrijwaring kwelzone van Kapelbeek van verharding
uitvoering
Het effect van dit scenario is iets groter dan het effect van het vorige omdat de
in
en
later
technische
stadium
te
onderzoeken.
nivellering/ophoging van het vorige scenario ongeveer 160 m verder naar het
noorden reikt dan hier het geval is, waardoor er minder compensatie is door de
ophoging. In het geval van dit scenario zijn er wel nog kwelfluxen ten noorden
van het bedrijventerrein.
Ecohydrologisch
effect
/
Verdroging / vernatting
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Het oppompen van grondwater in
De aanwezigheid van het bedrijventerrein kan in een beperkte daling van de
het bedrijventerrein voor industriële
grondwaterstanden resulteren. Dit zal evenwel geen aanleiding geven tot
of huishoudelijke doelen (tijdens
significant negatieve effecten.
exploitatie) wordt niet toegelaten
Permanente bemalingen op grondwateroppompingen kunnen mogelijks wel in
verdroging resulteren.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
idem
Effecten
op
bodem-
en
grondwaterkwaliteit
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
De nodige maatregelen moeten
Grondwater is kwetsbaar voor verontreiniging Dit houdt aldus een risico in.
getroffen
200/242
worden
om
de
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Effect op de
oppervlaktewaterkwaliteit
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
verontreiniging
van
bodem
idem
grondwater tegen te gaan
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Geen
Risico op verontreiniging van de Kapelbeek
hemelwater of afvalwater in de
rechtstreekse
lozing
en
van
Kapelbeek of Tappelbeek
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Piekdebieten vermijden
idem
Hemelwater in met riet en andere
zuiverende
planten
begroeide
grachten op het terrein opvangen en
zo nodig KWS filters voorzien
Afvalwater afvoeren via dwa-afvoer
of eigen waterzuivering voorzien
Effect op
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Toepassing van de verstrengde
oppervlaktewaterkwantiteit
Versnelde afvoer van hemelwater met mogelijks wateroverlast tot gevolg
verordening hemelwater (principieel
goedgekeurd 8 februari 2013).
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
De
idem
inrichtingsstudie
die
bij
de
vergunningsaanvraag
voor
de
stedenbouwkundige
vergunning
gevoegd zal worden, dient aan te
tonen dat de voorziene oppervlaktes
en
volumes
aan
infiltratie-
en
bufferinstallaties voldoende zijn om
een significant negatieve verhoging
van de piekafvoer in de Kapelbeek
te voorkomen
Verlegging Kapelbeek
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Realisatie van planvoorstel impliceert dat een deel van de Kapelbeek zal
moeten worden verlegd. Gezien grote natuurwaarde van de beekbegeleidend
bos wordt deze ingreep negatief beoordeeld.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Indien de noordelijke grens van het projectgebied ten minste 200 m zuidwaarts
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
201/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
wordt verlegd, dient de Kapelbeek niet te worden verlegd.
Geluidshinder
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Aanleg van een beboste gronddam
Aandachtspunt voor de concrete
De inplanting van het bedrijventerrein (inclusief bijkomend verkeer) zal
van minstens 5m langs de noord-
inrichting (op projectniveau):
aanleiding geven tot een verhoging van het geluidsklimaat. Dit zal een negatief
en oostgrens van het plangebied.
- aanlegwerken bij voorkeur
effect hebben op de habitatkwaliteit van aangrenzende natuurgebieden.
Stofhinder
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Bij de vergunningverlening moet
broedseizoen
Idem
worden aangetoond dat de nodige
- de ontsluitingsweg
maatregelen genomen zijn zodat er
(Zandhovensteenweg) niet voorzien
geen significante akoestische
van verkeersdrempels.
verstoring optreedt tav het
- Een goed onderhoud van de
achterliggende natuurgebied.
weginfrastructuur;.
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
De bomen en struiken op de
Mogelijke manieren om stofhinder te
De watergebonden bedrijvigheid zoals overslag van goederen in bulk (zand,
opgehoogde bermen langs de E34
beperken zijn :
grind, metalen, F) en verhandeling van containers kan, vooral bij droog weer,
(bestaande buffer) moeten
-
Gronddam cf ifv geluid
veel stofhinder veroorzaken waardoor het aangrenzend natuurgebied negatief
behouden blijven
-
sproei-installaties.
kan beïnvloed worden.
Maatregelen nemen op het terrein
-
Minimale ophoging van
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
om stofhinder te vermijden of
het terrein
beperken
Idem
Lichthinder
opstarten vóór de aanvang van het
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Doordacht omgaan met verlichting
Mogelijke
Kans op bijkomende lichthinder door het gebruik van slecht geplaatste
op het terrein en langs
invulling aan te geven zijn :
lichtbronnen en door het overbodig gebruik van licht.
toegangsweg. Verstrooiing naar
maximaal vermijden.
Idem
om
hier
-
Niet meer verlichting dan
-
Gebruik van energiearme
zone buiten het bedrijventerrein
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
manieren
noodzakelijk
natrium hogedruklampen
in full-cutoff
-
reflectorarmatuur met
neerwaartse gebundelde
lichtstraal met zo weinig
mogelijk lichtverstrooiing.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
202/242
-
Wit licht vermijden
-
Zonering bedrijventerrein:
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
geen verlichting over een
afstand van 50m ten
opzichte van de
bufferstrook
Elders vernoemde maatregelen die
ook in functie van het vermijden van
lichthinder doorwerken :
-
Gronddam
-
Minimale ophoging
terrein.
Effecten in het verticale vlak
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Een verdere impactanalyse op
Risico’s tot grote risico’s. Op basis van eerste analyse lijkt de plaatsing van
projectniveau zal desgevallend
windmolens hier niet wenselijk
moeten onderzoeken of de effecten
aanzienlijk (significant) kunnen zijn.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Idem
Receptor Mens
Via oppervlaktewater
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Toepassing van de verstrengde
Versnelde afvoer van hemelwater met mogelijks wateroverlast tot gevolg
verordening hemelwater (principieel
goedgekeurd 8 februari 2013).
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
De
idem
inrichtingsstudie
die
bij
de
vergunningsaanvraag
voor
de
stedenbouwkundige
vergunning
gevoegd zal worden, dient aan te
tonen dat de voorziene oppervlaktes
en
volumes
aan
infiltratie-
en
bufferinstallaties voldoende zijn om
een significant negatieve verhoging
van de piekafvoer in de Kapelbeek
te voorkomen
Verstoring voor omliggende
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
bewoning
Bewoning in omgeving aanwezig waarvoor verstoringseffect relevant kan zijn
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
Bufferzone
203/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
idem
Verstoring gebruikers fietsroute
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Het fietspad kan geïntegreerd
Het uitzicht voor de gebruikers van de recreatieve fietsroute ten noorden en ten
worden in de bufferzone
zuiden van het Albertkanaal zal grotendeels bestaan uit een industrieel
(afscherming mogelijk door
landschap. Dit zal als storend element ervaren worden door de (meeste)
grondwal), volumeberm zal dan snel
recreanten.
ca. 30 m breed zijn.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
idem
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
204/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 34: Netwerk – effecten en milderende maatregelen
NETWERKEFFECTEN
Effecten bij ontwikkeling van volledig of beperkt projectgebied
Maatregelen - Vereist
Maatregelen - Aanvullend
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Door het elzenbroek te sparen
Aantasting van de ecologisch zeer waardevolle noord-zuidverbinding door
(aangepast
verlies van de stapsteen tussen Tappelbeekvallei en de Antitankgracht
verbindingsfunctie deels gespaard.
Receptor Natuur
Aantasting verbindingsfunctie
voorstel)
wordt
de
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
De verbindingsfunctie wordt deels gespaard door de inkrimping van het terrein
Effect
op
vleermuizen
migratieroutes
-
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Er worden 2 migratieroutes
De geplande ingreep kan en zal in het bijzonder wat betreft connectiviteit
voorgesteld:
mogelijks een significante negatieve impact hebben op vleermuizen, met
-
Een oostelijk
mogelijks een indirecte impact op de waarde van de winterverblijven in de
migratieroute: tussen de
forten langsheen de antitankgracht met in eerste instantie het fort van
grondwal, zoals
Oelegem.
voorgesteld ifv de
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
beperking van
geluidsverstoring, en de
Verbindingsfunctie blijft gevrijwaard
bossen van het
habitatrichlijngebied., mits
voorzien van KLE’s
-
Een westelijke
migratieroute: aanplant
van een houtwal ter
inkokering van de
vleermuizenroute (mits
maximaal behoud huidig
ontwikkelde vegetaties)
(Ander)
Om geen betekenisvolle aantasting
te blijven garanderen wordt
flankerend een
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
205/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
monitoringsprogramma opgelegd
(i.e. nulmonitoring en monitoring na
relisatie van milderende
maatregelen en de aanleg van het
bedrijventerrein).
Receptor Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie
Verdwijnen functionele open-
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
ruimteverbinding
Met de inrichting van het bedrijventerrein zal een barrière ontstaan tussen de
Verbinding maximaal vrijwaren
beekbegeleidende bossen van de Tappelbeekvallei en de groene lijnstructuur
van de Antitankgracht. Het doorknippen van deze open-ruimteverbinding
hypothekeert de bestaande landschappelijke relaties tussen beide
landschapsecologisch waardevolle gebieden. Dit is een sterk negatief effect.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
Verbindingsfunctie blijft deels gespaard
Receptor Mens
Effecten op fietsverbinding
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
De fietsroutes verleggen naar de
Door de ontwikkeling van los- en laadactiviteiten zullen er naar alle
buitengrens van het industrieterrein.
waarschijnlijkheid conflicten ontstaan met het fietsverkeer op de hoofdroute
Indien mogelijk de fietsroute langs
langs het Albertkanaal, indien er geen maatregelen getroffen worden. Ook de
de Antitankgracht behouden. (RUP)
alternatieve functionele fietsroute langsheen de antitankgracht, dewelke het
plangebied dwarst; zal mogelijks moeten verdwijnen.
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
idem
Bereikbaarheid OV
Effecten bij ontwikkeling van volledig projectgebied
Er kan een pendelverbinding
Om een significante modal shift ten voordele van OV te kunnen bewerkstelligen
worden voorzien het
is de afstand tot de haltes te groot.
bedrijventerrein en de halte
‘Zandhoven Dorp’. Deze kan
Residuele effecten bij beperking projectgebied tot voorstel
gebruik maken van de nieuwe
idem
ontsluitingsweg en aansluiten op de
busfrequenties (specifiek rond 6, 14
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
206/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
en 22u). De zin hiervan zal sterk
afhangen van de
personeelsbezetting van de
bedrijven en dient bij de opmaak
van het inrichtingsplan nagegaan te
worden.
.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
207/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
5.2
Inrichtingsprincipes
Op basis van de bevindingen uit onderhavig en eerder onderzoek, worden volgende principes voor inrichting
vooropgesteld. Deze dienen uiteraard nader concreet uitgewerkt te worden indien door de Vlaamse overheid
wordt beslist tot aansnijden van dit gebied voor bedrijvigheid en de opmaak van een gewestelijk RUP. In
kader van de nodige vergunningen zal de inrichting nader gespecificeerd worden.
Hieronder vindt u de mogelijke inrichting van het bedrijventerrein Zwaaikom Ranst en milderende
maatregelen visueel weergegeven (Figuur 61). Enkele dwarsdoorsneden worden ter verduidelijking
gevisualiseerd (Figuur 62, Figuur 63, Figuur 64). Deze schetsen worden in de volgende paragrafen tekstueel
verduidelijkt.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
208/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 61: Schets mogelijke invulling bedrijventerrein Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
209/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 62: Dwarsdoorsnede A - oostelijke buffer
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
210/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 63: Dwarsdoorsnede B - westelijke buffer
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
211/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 64: Dwarsdoorsnede C - oostelijke buffer ter hoogte van toegangsweg
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
212/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
5.2.1
Ontsluiting
5.2.1.1
Toegangsweg
Voor de locatie van de toegangsweg naar het bedrijventerrein – in het bijzonder de ligging in de noordelijke
tip van het projectgebied – zijn meerdere alternatieven onderzocht:
1. toegangsweg het verst verwijderd van het habitatrichtlijngebied:
•
•
•
•
impact op natuurwaarden in noordelijke zone groot
kruising met grondwal gunstiger voor geluidshinder naar habitatrichtlijngebied (HRL)
verste afstand naar HRL
ongunstiger voor migratieroute vleermuizen naar Antitankgracht
2. toegangsweg maximaal gebundeld met de bestaande hoogspanningslijn
•
•
•
•
kruising grondwal ongunstig voor geluidshinder naar habitatrichtijngebied
grenzend aan habitatrichtlijngebied (HRL)
minimaal direct ruimteverlies natuurwaarden buffer is gunstiger voor migratie vleermuizen
gunstiger voor migratie vleermuizen, wel nog kruising overbruggen
3. Toegangsweg gebundeld met bestaande fietstracé
•
•
•
•
kruising met grondwal gunstiger voor geluidshinder naar HRL
voldoende ver afgelegen van HRL
impact op natuurwaarden in noordelijke zone beperkter dan vorig alternatief (wel hinder)
ongunstiger voor migratieroute vleermuizen naar Antitankgracht
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
213/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
• kruising Kapelbeek en toegangsweg minder gunstig (mogelijkheid ecoduiker 20m)
4. Toegangsweg doorheen niet beboste zone ten oosten van noordelijke zone projectgebied
•
•
•
•
•
minimaal direct ruimteverlies natuurwaarden
geen kruising met geluidsbuffer
betere buffering naar HRL gebied (buffer loopt verder noordwaarts door)
buffer is gunstiger voor migratie vleermuizen
kruising toegangsweg, bestaand fietstracé en buffer met Kapelbeek minst gunstig (mogelijkheid
ecoduiker 40-50m)
Alternatief 4 draagt de voorkeur weg, aangezien dit alternatief nauwelijks tot geen negatieve effecten
veroorzaakt op natuur en landschap. De toegangsweg wordt aangelegd in een nauwelijks tot matig
begroeide zone. Hierbij wordt gestreefd naar een maximaal efficiënt ruimtegebruik. Zo wordt een deel van
deze toegangsweg gebundeld met de bestaande hoogspanningslijnen. Deze toegangsweg snijdt evenmin in
in de zone van de noordelijke zone van het projectgebied met de meest waardevolle natuurwaarden.
Hierdoor wordt een minimale impact op deze natuurwaarden nagestreefd. Deze toegangsweg wordt
eveneens van het Habitatrichtlijngebied gescheiden door een aan de steile zijde begroeide grondwal
waardoor geluidshinder en lichtverstrooiing maximaal gebufferd wordt. Ter hoogte van de noordelijke tip van
het projectgebied wordt ten westen van de toegangsweg een groenbuffer aangelegd om lichtverstoring van
de toegangsweg en verkeer in de noordelijke zone te vermijden (zie Figuur 61). Dit is in het bijzonder ook
van belang voor de migratie van vleermuizen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
214/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
De grondwal zorgt voor een geleiding van vleermuizen (zie §5.2.3). De oversteekbaarheid voor vleermuizen
van de migratieroute in de oostelijke buffer naar de Antitankgracht vormt een belangrijk aandachtspunt.
Voornoemde groenbuffer faciliteert de oversteekbaarheid voor vleermuizen. De oversteekbaarheid vormt
een onderdeel voor de monitoring voor vleermuizen. De kop van de buffer vormt eveneens een glooiende
talud. De positie van de talud staat in relatie tot een functionele migratieroute voor vleermuizen. Het principe
waar vegetatie de vleermuizen hoog houdt bij het oversteken, noemt men een ‘hop-over’ (Figuur 65). De
aanwezigheid van hoge vegetatie die niet ver van elkaar verwijderd is, verhoogt de oversteekbaarheid en
vermindert de kans op verkeersslachtoffers aanzienlijk. Daarom biedt voornoemde groenbuffer ook een
toegevoegde waarde als hop-over.
Figuur 65: Vlieggedrag van vleermuizen bij het oversteken van een open ruimte in aanwezigheid van een hop-over
(links) en zonder hop-over (rechts).
Ter hoogte van de kruising van de Kapelbeek met de volumeberm en de toegangsweg wordt een ecoduiker
vooropgesteld van 40-50m.
5.2.1.2
Fietsverbinding
De huidige fietsverbinding rondom de zwaaikom wordt in de toekomstige situatie voorzien rondom het
bedrijventerrein ingepast in het groen. Aan de oostelijke kant van het terrein kan de fietsroute worden
ingepast in het oostelijk talud van de grondwal. Hierdoor zal de breedte van de volumeberm ca. 30 m gaan
bedragen. Doordat het contact met het landschap wordt versterkt, wordt de belevingswaarde voor de fietser
ook versterkt. De fietsverbinding naar de Antitankgracht wordt op deze manier ook behouden.
5.2.1.3
Interne circulatie en kavelconfiguratie bedrijventerrein
Verschillende mogelijke concepten zijn onderzocht voor de inrichting en configuratie van het bedrijventerrein
zelf in relatie tot eerstelijns watergebondenheid, interne circulatie, kavelgroottes, @ Ter illustratie worden
deze concepten hiernavolgend weergegeven (Figuur 66 en Figuur 67).
In bovenstaande inrichtingsschets werd de volgende configuratie verder meegenomen (zie Figuur 65). Dit
concept houdt in:
•
•
•
•
•
•
centrale verbindingswegenis met zo min mogelijke impact binnen de beschikbare oppervlakte;
scheiding van wegenis en kade;
één loskade;
combinatie van eerstelijns en tweedelijns watergebonden kavels mogelijk;
mogelijkheid tot combinatie of herindeling van kavelgrenzen vanwege gehanteerde grid;
mogelijkheid tot voorzien van transportsysteem van waterkant (loskade) tot op achterliggende kavels.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
215/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 66: Schets mogelijke configuratie en interne circulatie bedrijventerrein Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
216/242
Definitiev versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
217/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
218/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
219/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
220/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 67: Verschillende mogelijke concepten voor configuratie en interne circulatie bedrijventerrein Zwaaikom Ranst
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
221/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
5.2.2
Buffering en landschappelijke inpassing
De oostelijke grens van het bedrijventerrein wordt gevormd door een grondwal die als buffer functioneert met
meerdere functies:
• Geluidsbuffering van bedrijvigheid ten opzichte van omliggende functies (o.a. natuurwaarden). Daarom
wordt de hoofdtoegangsweg van de interne circulatie zo dicht mogelijk ingepland bij de voet van de
grondwal.
• Geleidende element voor migratie van vleermuizen.
• Verbindingsfuncties voor traag verkeer (fietsverbinding, wandelen). Het fietspad wordt in de oostelijke
talud voorzien.
• Buffering lichthinder bedrijvigheid.
• Buffering visuele hinder en betere belevingswaarde.
Er wordt als oostelijke buffering van het bedrijventerrein en de toegangsweg naar het Habitatrichtlijngebied
toe een grondwal aangelegd. Deze grondwal wordt ingeplant tussen de hoogspanningslijnen in functie van
zorgvuldig en efficiënt ruimtegebruik.
Aan de oostelijke zijde aansluitend op een open landschap met kleine landschapselementen die voorzien
worden, zal de talud grazig zijn waarbij ecologisch bermbeheer wordt toegepast. Aan de westelijke kant
wordt de steilere talud van de grondwal aangeplant met streekeigen begroeiing ter buffering van het
bedrijventerrein. De talud van de grondwal zal een geleidingselement vormen voor de vleermuizen zodat
hierdoor een migratieroute wordt gefaciliteerd. De open ruimten tussen het bedrijventerrein en de bossen
van het habitatrichtlijngebied worden ecologisch beheerd in functie van fauna, in het bijzonder insecten en
vogelsoorten. De aanleg van enkele poelen en een zoom-mantel overgangssituatie naar de bossen is
aangewezen (zie verder)
De westelijke grens van het bedrijventerrein bestaat aan de westzijde uit het bestaande talud van de E34.
De begroeiing van deze talud wordt intact gehouden. De oostzijde van deze begrenzing wordt gevormd door
de bestaande hoge vegetatie en (deels) aan te leggen houtkanten. Op deze wijze vormt dit een geleiding
voor de migratie van vleermuizen. In deze bufferzone is een fietspad en de Kapelbeek gelegen. Verlichting
wordt hier expliciet niet voorzien (cf. migratieroute vleermuizen).
5.2.3
Vleermuizen
De maatregelen voor vleermuizen staan weergegeven op de inrichtingsschets (Figuur 61). Een weergave
meer in detail is te vinden op Figuur 57.
Voor de locatie van dergelijke verblijfsplaatsen voor vleermuizen zijn drie mogelijkheden geschikt binnen het
ruimere plangebied Zwaaikom-Ranst. Teneinde geen significante effecten te veroorzaken voor
paarverblijven voor vleermuizen worden twee alternatieve paarverblijven als milderende maatregel voorzien:
• In de noordelijke zone (i.e. de zone die gevrijwaard blijft voor ontwikkeling in het aangepast voorstel). Het
nieuwe paarverblijf kan aangelegd worden ter hoogte van het einde van de huidige onverharde
toegangsweg. De opening van het paarverblijf moet dan gericht zijn naar de onderdoorgang onder de
E34. Deze locatie verdient de voorkeur gezien de nabijheid van het paarverblijf in het viaduct. Het nieuwe
object zal daardoor sneller door vleermuizen ontdekt worden en in gebruik genomen. Ingrepen die tot
doel hebben het verlies aan jachtbiotoop te milderen in de omgeving van het paarverblijf worden verder
nog besproken.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
222/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
• In oostelijke zone (i.e. zone ten oosten van oostelijke aan te leggen talud), ter hoogte van het bestaande
veldweggetje tussen de maisakker en de paardenweide. De verblijfplaats dient te worden aangelegd met
de opening naar het westen gericht. Deze locatie kan als alternatief voor voornoemde optie gezien
worden (i.e. als voornoemde optie niet weerhouden zou worden). In de oostelijke zone wordt een tweede
paarverblijf voorzien worden om de migratieas langs de oostelijke zone te versterken. De aanleg van een
vijver of grote amfibieënpoel en de aanplant van enkele bomen in de nabije omgeving van het paarverblijf
is aangewezen (zie Figuur 57).
Dergelijke verblijfplaats kan ook in de volumeberm geïntegreerd worden (niet weergegeven op Figuur
57). De ingang dient in dat geval gericht te zijn gericht naar het oosten: naar de migratieas en niet naar
het industrieterrein. De verblijfplaats komt in de lengterichting onder de berm te liggen, waardoor de
ingang aan de zijkant van de tunnel komt te liggen. Aan weerszijden van de ingang wordt preferentieel
een ‘uitstulping’ van de volumeberm voorzien zodat de ingang beschut wordt. Dat kan door de berm
plaatselijk te verbreden of met behulp van vegetatie.
Een verblijfplaats kan in principe overal in de volumeberm worden ingericht. Twee locaties zijn echter het
meest geschikt: een situering net ten zuiden van de bestaande visvijver (waar de afstand tussen bosrand
en volumeberm op zijn smalst is), en een situering meer zuidelijk (waar de voorgestelde volumeberm een
bocht maakt).
De volgende maatregelen worden beoogd om de bestaande zones te optimaliseren of in te richten als
jachtgebied voor vleermuizen:
• Optimaliseren van de verlaten visvijver als jachtgebied voor vleermuizen (milderen verlies van open
water). Het huidige belang als jachtgebied voor vleermuizen werd niet in detail onderzocht, maar zoals
blijkt uit de referentiesituatie (zie §3.5.3) is de vijver sterk bezet met karperachtigen. Het afvissen van de
vijver zal een gunstig effect hebben op de aquatische insectenfauna en dus bijgevolg ook op
vleermuizen. Ook het afschuinen van steile oevers zal de kwaliteit van de vijver als jachtgebied
optimaliseren. Ten opzicht van de oppervlakte jachtgebied die verloren gaat, zal deze ingreep echter
slechts een zeer beperkte mildering inhouden.
• Natuurinrichting van oostelijke zone. De zone kan niet volledig bebost worden, want dan ontstaat
interferentie met de rol van deze zone als migratieroute. Er bestaat wel de mogelijkheid om vochtige
ruigtes te creëren. Zowel de ecohydrologische effectanalyse als de aanwezige flora geven aan dat er in
de oostelijke zone verschillende percelen zijn waar kwel is. Deze specifieke percelen kunnen ontwikkeld
worden naar vochtige ruigte. Verder is het aangewezen een soort van natte verbindingsfunctie te creëren
door langgerekte ondiepe (amfibieën)poelen en vijvers aan te leggen die min of meer de grondwal
volgen. Dit kan best worden opgevat als een min of meer aaneengesloten lijnvormig, voldoende
volumineus oppervlaktewater gevoed door kanaalwater, dit als verbinding tussen het Albertkanaal en het
viaduct aan het Antitankkanaal. De ‘houtkant’ langs de veldweg ten zuiden van de maisakker kan
behouden blijven, maar voor het overige is het veeleer aangewezen om enkele verspreide groepjes van
bomen of struiken aan te planten dan wel houtkanten aanplanten die dwars op de migratieas staan.
• Natuurontwikkeling noordelijke tip. Indien gekozen wordt voor de ontsluitingsweg variant 4 (zie §5.2.1)
dan is er een bijkomende mogelijkheid om natuurontwikkeling te doen in de zone ten noorden van de
verlaten visvijver. Omvorming tot een vochtige ruigte lijkt echter niet mogelijk omdat er geen kwel is in dit
gebied. Volgende mogelijkheden kunnen geopteerd worden: omvormen tot een beboste zone of
omvorming tot een grotere oppervlakte open water. Indien de milderende maatregel van natuurinrichting
met open water op landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg niet mogelijk is,
verdient het de voorkeur om deze zone om te vormen tot een ‘groot’ open water omdat het verlies van dit
biotooptype anders niet of onvoldoende gemilderd wordt. Als de milderende maatregel van
natuurinrichting met open water op de landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg
gerealiseerd wordt, kan deze zone ook bebost worden (bijv. in functie van boscompensatie). Indien de
optie voor bebossing weerhouden wordt, dient wel een open zone van ca. 15-20m voorzien te worden ten
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
223/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
noorden van het bestaande elzenbosje zodat die kan fungeren als migratieroute voor vleermuizen. Voor
het overige is er in de noordelijke tip geen mogelijkheid tot optimalisatie van het gebied als jachtgebied
voor vleermuizen.
• Landbouwgronden ten zuiden van de onverharde toegangsweg: deze zone (of minstens een gedeelte
ervan) wordt omgevormd tot een groot open water (diepte ca. 1m) of een serie van grotere vijvers (totale
oppervlakte 3-5 ha). Deze moeten langs noordelijke zijde dan wel afgeschermd worden door een goed
gesloten bomenrij en/of een dichtgegroeide houtkant om lichthinder van de toegangsweg te vermijden.
Het nadeel van deze inrichting is dat deze niet direct langs de migratieroute ligt. Het voordeel is echter
wel dat deze zone dicht bij het paarverblijf in het viaduct over het antitankgracht en bij het nieuw te
voorzien paarverblijf ligt. Een aandachtspunt vormt dan wel de oversteekbaarheid voor vleermuizen van
de ontsluitingsweg die via een hop-over gefaciliteerd kan worden (zie §5.2). Indien de grondwal en
houtkant/bomenrij langs de toegangsweg en de ecoduiker van de Kapelbeek gerealiseerd worden, dan
zijn geen significant negatieve effecten te verwachten. Teneinde geen significant negatieve effecten te
veroorzaken, zijn deze milderende maatregelen noodzakelijk.
Voornoemde maatregelen moeten dus voorzien worden teneinde voldoende geschikt jachtgebied voor
vleermuizen te blijven garanderen bij ontwikkeling van het bedrijventerrein:
-
Natuurinrichting oostelijke zone (ten oosten van volumeberm)
Natuurinrichting noordelijke zone aan het nieuw te voorziene paarverblijf
Optimaliseren van verlaten visvijver
Natuurinrichting landbouwgronden net ten zuiden van het noordelijk tracé van de toegangsweg
Wat betreft migratieroutes voor vleermuizen wordt er gestreefd naar koppeling van deze migratieroutes met
andere functies die de migratie niet in het gedrang brengen. Zo wordt een fietspad eveneens voorzien (cf.
hoger):
• Oostelijke migratieroute. De open ruimte ten oosten van het bedrijventerrein wordt enerzijds begrensd
door de bossen van het habitatrichtlijngebied in het oosten en de aan te leggen grondwal ten westen.
Zoals hoger aangehaald vervult deze zone de functie van een migratieroute voor vleermuizen. Het is hier
aangewezen een soort van natte verbindingsfunctie te creëren door langgerekte (amfibieën)poelen aan te
leggen die min of meer de grondwal volgen. De ‘houtkant’ langs de veldweg ten zuiden van de
maisakker kan behouden blijven, maar voor het overige is het veeleer aangewezen om enkele verspreide
groepjes van bomen of struiken aan te planten dan wel houtkanten aanplanten die dwars op de
migratieas staan.
• Westelijke migratieroute. Aan de westelijke grens van het bedrijventerrein wordt een houtwal aangeplant
ter inkokering van de vleermuizenroute. Dit houdt een bijkomende aanplanting in op plaatsen langs deze
grens waar op heden nog geen begroeiing van struweel of bomen staan. Er wordt immers gestreefd naar
een maximaal behoud van de huidige ontwikkelde vegetaties. Deze route valt samen met een onverlicht
fietspad.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
224/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
6
Leemten in de kennis
6.1
Leemten en onzekerheden betreffende het studiegebied
Algemeen kan voor de beschrijving van de referentiesituatie zelden met zekerheid worden ingeschat hoe de
omgevingsfactoren van de autonome of geplande ontwikkelingen zullen evolueren. De effectbeoordeling kan
hierdoor enigszins over- of onderschat worden na aftoetsing met de referentiesituatie.
De kennis van de disciplines bodem en water heeft de volgende leemten:
• De kennis voor de bodem- en waterkwaliteit in Vlaanderen is onvolledig en bestaat uit momentopnamen.
De reële huidige situatie is dus steeds in bepaalde mate afwijkend van de gekende situatie op het
moment van de metingen
• Gedetailleerde bodemkenmerken (bv doorlaatbaarheden) zijn onbekend en door hun ruimtelijke
variabiliteit niet volledig te bepalen
• De debieten/afvoercapaciteiten van de waterlopen zijn niet exact gekend
De kennis van de receptor fauna en flora heeft volgende typische leemten:
• Het voorkomen van vegetaties en fauna is steeds een momentopname of combinatie van verschillende
inventarisaties en zal dus nooit volledig zijn.
• Het gebruik van de verschillende ecotopen door fauna als verbindingszone of corridor is moeilijk te
bepalen en zal een experteninschatting zijn. Deze zal deels op waarnemingen gebaseerd zijn doch ook
deels steunen op de algemene kennis van de deskundige.
De receptor landschap heeft de typische leemte dat de archeologische potentie van een gebied per definitie
ongekend is.
6.2
Leemten en onzekerheden betreffende de effectbepaling
Voor de effectgroep geluidsverstoring moet men rekening houden met volgende leemte in de kennis:
• Hoewel men een regionaal bedrijventerrein met watergebonden activiteit voorziet, is het momenteel niet
duidelijk welke installaties/geluidsbronnen er zullen plaatsgrijpen. Immers in de meeste gevallen kunnen
activiteiten op een regionaal bedrijventerrein eerder geluidsarm zijn, maar er zijn ook activiteiten die zeer
luidruchtig kunnen zijn zoals bijv..breekwerven e.d.. Het effect van de invulling van het bedrijventerrein
baseert zich daarom op basis van kengetallen en is eerder een benadering op macroniveau. De
berekende geluidsniveaus voor de invulling blijven dus indicatief.
Voor de effectgroep luchthinder bestaat volgende leemte:
• Bij de opmaak van het plan-MER is ongekend welke bedrijven zich zullen vestigen. Dit brengt met zich
mee dat de emissies van toekomstige bedrijven ongekend zijn. Voor de effectbespreking binnen de
discipline lucht (specifieke contaminanten, geur) is dit een leemte in de kennis.
Voor de effectgroep visuele verstoring bestaat volgende leemte:
• Doordat momenteel nog geen exacte inrichting van het gebied gekend is, kunnen de effecten op
landschap slechts algemeen besproken worden.
• De (inter-)subjectieve effecten op de beleving door recreanten en omwonenden (o.a. ter hoogte van
noordoostelijk gelegen landelijke omgeving, langs het Albertkanaal).
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
225/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Voor de effecten op vleermuizen bestaat de volgende leemte:
• Op heden is er slechts beperkte wetenschappelijke kennis over de effectiviteit van migratieroutes voor
vleermuizenpopulaties. De vooropgestelde milderende maatregelen zijn vanuit de huidige Europese en
wereldwijde praktijk ingegeven. De leemte wordt ondervangen door de vooropgestelde monitoring.
Dergelijke monitoring zou kunnen leiden tot beperkte evaluerende maatregelen zoals bijvoorbeeld het
versterken van de connectiviteit tussen de waterpartijen.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
226/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
7
Conclusie
Het plan beoogt de ontwikkeling van een regionaal bedrijventerrein “Zwaaikom Ranst” te Oelegem-Ranst als
concrete uitvoeringsactie van de visie betreffende de nadere uitwerking van het ENA, dit in uitvoering van
het RSV. De doelstelling van de uitwerking van het economisch netwerk Albertkanaal en de verantwoording
van verschillende locatiealternatieven op macroniveau is beslist beleid. De locatie-afweging voor het
bedrijventerrein te Zwaaikom Ranst is echter te beschouwen als niet-beslist beleid gezien eerst bijkomend
onderzoek werd gelast (cf. beslissing Vlaamse Regering d.d. 23 april 2004 over de nadere uitwerking van
het Economisch Netwerk Albertkanaal). In functie van de resultaten van dit onderzoek kan volgens de
beslissing van de Vlaamse Regering voor de zone Zwaaikom-Ranst eventueel overgegaan worden tot het
opstellen van een gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplan onder de uitdrukkelijke randvoorwaarde dat een
voorafgaandelijke passende beoordeling plaatsvindt volgens de geëigende procedure en hieruit blijkt dat er
geen betekenisvolle aantasting is van de natuurlijke kenmerken van het gebied dat in aanmerking komt als
speciale beschermingszone.
De ontwikkeling van het terrein Zwaaikom Ranst wordt sterk bepaald door de ligging aan het Albertkanaal.
De toegenomen belangstelling voor de binnenvaart en de wens van de overheid om intermodaal vervoer te
steunen leidt tot de keuze om het gebied “Zwaaikom Ranst” voor te behouden voor watergebonden
bedrijven. De bedrijvigheid wordt dus beperkt tot bedrijven die omwille van de aanwezigheid van de
waterweg én de directe ontsluiting op de E34 en de E313 het Albertkanaal als vestigingsplaats zoeken.
In navolging van de beslissing van de Vlaamse regering werd voor Zwaaikom Ranst geopteerd om
bijkomend onderzoek uit te voeren naar de ontwikkelingsmogelijkheden en mogelijke conflicten met natuur,
opdat een eventuele ontwikkeling geen aantasting zou inhouden van het nabij gelegen SBZ-H deelgebied
‘Bevaardbrugse bossen’. Er diende hiervoor een passende beoordeling opgemaakt te worden. In opdracht
van de Scheepvaart nv werd een passende beoordeling opgesteld door Econnection cvba. Deze ‘oude’
passende beoordeling uit 2008 werd afgekeurd door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB, Vlaamse
Overheid) met de specifieke vraag naar aanvullend onderzoek.
Op vraag van het ANB werd, verder bouwend op de bevindingen uit de oude passende beoordeling,
bijkomend onderzoek uitgevoerd in de periode 2010-2012. Dit onderzoek betrof een meer gedetailleerd
onderzoek dan conform de richtlijnen voor het plan-MER gevraagd was, maar werd noodzakelijk geacht om
in hoofdzaak naar natuurwaarden voldoende onderbouwde informatie te kunnen aanreiken in kader van
verdere besluitvorming voor de (gedeeltelijke) ontwikkeling van de beoogde zone. In het bijzonder dienden
door middel van dit aanvullend onderzoek enkele onzekerheden of leemten in de kennis te worden
opgevuld. Er werd bijkomend onderzoek uitgevoerd m.b.t. de volgende thema’s:
• Grondwatermodellering en ecohydrologische effectanalyse;
• Geluidsmodellering;
• Vleermuizenonderzoek.
De resultaten van dit aanvullend onderzoek werden verwerkt in dit plan-MER en in een nieuwe passende
beoordeling (zie §4.7)
In dit plan-MER wordt er een onderscheid gemaakt tussen:
• Het plangebied, met een opp van ca. 60,4 ha
• Het projectgebied, dit is het “als bedrijventerrein te ontwikkelen gebied” uit de oude passende
beoordeling, met een opp. van ca. 36 ha. Het projectgebied wordt gezien als de zone waarbinnen het
bedrijventerrein ontwikkeld wordt. Binnen het ruimere plangebied kunnen wel o.a. de ontsluitingsweg van
het terrein en ruimtelijk inpasbare milderende maatregelen worden voorzien.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
227/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
• Op basis van de effectanalyse in dit plan-MER wordt er ook een aangepast voorstel voor het
projectgebied uitgewerkt. Dit omvat een ontwikkeling van ca. 31,2 ha bedrijventerrein.
De effecten en de milderende maatregelen, volgend uit de effectanalyse, werden gebundeld in tabellen
mede om het onderscheid tussen het eerste voorstel projectgebied en het aangepast voorstel te duiden (zie
§5.1).
Op basis van deze bevindingen werden er inrichtingsprincipes vooropgesteld voor het aangepast voorstel
(zie §5.2)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
228/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
8
Bijlagen
8.1
Passende beoordeling
maart 2008)
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
zwaaikom
229/242
Oelegem-Ranst (Econnection,
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
8.2
Methodiek milieuzonering
De verstoringseffecten naar mens dienen in eerste instantie beschouwd te worden als verstoring naar de
bewoners van of in de buurt van het bedrijventerrein.
Voor een goede milieuhygiënische kwaliteit op plaatsen met een woonfunctie is een juiste afstemming van
de situering van bedrijven en milieugevoelige functies (zoals woningen) noodzakelijk. Om dit te bereiken
kunnen globaal bezien twee wegen worden bewandeld:
• beïnvloeding van de ruimtelijke indeling door middel van ruimtelijke ordening;
• het nemen van maatregelen op het milieuhygiënische vlak.
De ruimtelijke ordening fungeert daarbij als het beleidskader en vormt een "grove zeef", waarbij gepoogd
wordt de juiste functie op de juiste plaats te situeren. Bij de ruimtelijke ordening zijn het aanhouden van
afstand tussen bron en gevoelig object (zonering) en functietoedeling de belangrijkste middelen.
Milieuhygiënische maatregelen zorgen er vervolgens voor dat, zonodig, voor de inrichting maatregelen
worden getroffen ter voorkoming of beperking van hinder in het omliggende gebied.
Voor de uitwerking van een zoneringsvoorstel wordt gebruik gemaakt van een "Staat van
bedrijfsactiviteiten", gebaseerd op de publicatie "Bedrijven en milieuzonering" van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten (VNG, publikatie Nr. 9 uit 1999; zie ook http://www.milieuzonering.info/).
Dit instrument geeft inzicht in de milieu-planologische aspecten per bedrijfstype. Voor een scala aan
milieubelastende activiteiten, gerangschikt volgens de Standaard Bedrijfs Indeling (SBI-code), worden
richtafstanden tot de milieugevoelige bestemming(en) (woningen, school, rusthuis, ziekenhuis,;)
aangegeven. Deze afstanden worden bepaald ten aanzien van geur, stof, geluid en gevaar. Indien deze
zoneringsafstand wordt toegepast, kan de schade en hinder t.a.v. mensen binnen aanvaardbare normen
worden gehouden.
Daarbij wordt opgemerkt dat bij het opstellen van de lijst de volgende uitgangspunten zijn gekozen:
het betreft "gemiddelde" nieuwe bedrijven met voor nieuwe bedrijven gangbare voorzieningen binnen het
gedefinieerde bedrijfstype. Ze kan echter ook aangewend worden in bestaande situaties;
het referentiegebied betreft woningen in een rustige woonwijk met weinig verkee. Er moeten aanpassingen
gemaakt worden als er rekening moet gehouden worden met een ander type gebied (zoals een landelijk
gebied of een gebied met functiemenging) r;
de opgenomen afstanden gelden in principe tussen enerzijds de perceelsgrens van het bedrijf (bij een
gangbare perceelsgrootte en -indeling) en anderzijds de gevel van een woning.
Doordat de bedrijfstypen zodanig gedefinieerd/geclusterd zijn, dat voor wat betreft de milieubelastingen
sprake is van een zekere uniformiteit, kan ondermeer door verschillende installaties, processen,
(grond)stoffen, producten, productieomvang, terreinindeling, voorzieningen en dergelijke, sprake zijn een
zekere variatie. De in de lijst aangegeven afstanden zijn dan ook indicatief. Voor wat betreft de
milieucomponenten zijn "afstanden" bepaald ten aanzien van:
•
•
•
•
geur;
stof;
geluid;
gevaar.
Als basis gebruikt deze methodiek een lijst van toegelaten bedrijfstypen. Er worden negen verschillende
hinderaspecten onderscheiden, verdeeld in twee verschillende categorieën namelijk categorieën waarvoor
de hinderfactor wordt uitgedrukt in afstanden enerzijds en in indexen en letters anderzijds.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
231/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Tabel 35: hinderaspecten
Factoren uitgedrukt in afstanden
Factoren uitgedrukt in indexen en letters
Geur
Luchtverontreiniging
Stof
Waterverontreiniging
Geluid
Bodemverontreiniging
gevaar
Verkeersaantrekkende werking
Visuele hinder
Voor elk type bedrijf wordt bepaald welke afstand er moet gehouden worden tot aan de milieugevoelige
activiteit.
Daarnaast moet er rekening mee gehouden worden dat deze afstanden indicatief zijn, het is geen norm waar
niet van kan afgeweken worden. Terreinspecifieke kenmerken moeten in acht genomen worden. Voor elk
bedrijf worden de verschillende afstanden opgenomen in een lijst. De grootse afstand weegt door en vormt
de norm voor de aan te houden afstand van de bedrijfsactiviteit tot een milieugevoelig object.
Naast de afstanden worden ook de verschillende indices en letters opgenomen in de tabel. De aspecten
verkeersaantrekkende werking en visuele hinder zijn weergegeven met een index. De index loopt uiteen van
1 t/m 3, met de volgende betekenis:
Index
Betekenis
1.
Potentieel geen of geringe emissie of hinder
2.
Potentieel aanzienlijke emissie of hinder
3.
Potentieel zeer ernstige emissie of hinder
Daarnaast is aangegeven met een B: bodemverontreiniging, D: divers en L: luchtverontreiniging. De letter B
is opgenomen indien een gemiddeld bedrijfstype een verhoogde kans op bodemverontreiniging geeft. Een D
is opgenomen bij bedrijfstypen waarbinnen de bedrijven zeer divers zijn wat tot uitdrukking komt in de
afstanden. Een L is opgenomen indien een bedrijfsactiviteit schadelijke stoffen naar de lucht uitstoot.
Door al deze gegevens te combineren kunnen er zes verschillende milieucategorieën gecreëerd worden en
per categorie gelden er verschillende afstanden.
Tabel 36: De milieucategorieën van de VNG-methode
Milieucategorie
Aan te houden afstanden (m)
1
0-10
2
30
3.1
50
3.2
100
4.1
200
4.2
300
5.1
500
5.2
1000
6
1500
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
232/242
Definitieve versie
06/03/2014
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
8.3
Vuistregels mobiliteit
Vuistregels voor capaciteitstoets kruispunten
Vanaf bepaalde intensiteiten is het wenselijk gebruik te maken van een VRI. Voor het bepalen van deze
grens volgen we dienstorder A/266 van AWV.
Tabel 37: kruispuntintensiteiten - ondergrensvoor VRI (bron: AWV, dienstorder A/266)
VRI aangewezen
Voor een willekeurig spitsuur:
Gedurende elk van de 4 drukste uren
indien:
van de dag:
Bibeko
i ≥ 120.e
800/I
i ≥ 100.e
Bubeko
i ≥ 100.e
800/I
i ≥ 80.e
800/I
800/I
Met:
i = de combinatie van het toekomende aantal personenwageneenheden (PWE) uit de
secundaire takken (PWE=PAE: 1 personenwagen = 1 PWE/u, 1 vrachtwagen = 2 pae/u)
I = het toekomend aantal PWE op de 2 hoofdtakken van het kruispunt
e = het grondtal van het natuurlijk logaritme (e = 2,718)
Of een rotonde capaciteitsgewijs al dan niet wenselijk is, kan worden bepaald aan de hand van vuistregels
die zijn opgesteld door CROW. Deze geven een eerste indruk of een rotonde gezien de verkeersintensiteiten
een juiste oplossing is.
Tabel 38: Vuistregels ter bepaling wenselijkheid rotondes
max. conflictpuntbelasting
max. som
naderingsrichtingen
(pae/uur)
(mvt/etm)
enkelstrooksrotonde
1500
20.000-25.000
tweestrooksrotonde met enkele toe/afritten
1800
22.000-30.000
tweestrooksrotonde met dubbele toe/afritten
2100-2400
35.000-40.000
Uit deze dienstorder en rekenmethode volgt een ondergrens voor een verkeerslichtenregeling en een
bovengrens voor rotondes. Tussen beide grenzen zijn zowel een rotonde als een verkeerslichtenregeling
mogelijk.
De voorwaarden (opstelstroken, afmetingen, >) die vervuld moeten worden opdat het kruispunt
verkeerskundig zou functioneren met VRI dan wel met een rotonde, wordt geanalyseerd aan de hand van de
formule van Webster, resp. de formule van Bovy. Indien het kruispunt reeds is uitgerust met VRI dan wel met
een rotonde kan hiermee de restcapaciteit worden geschat indien de capaciteit nog niet bereikt is, of
bijkomende maatregelen worden aangegeven indien de capaciteit overschreden wordt.
De methode van Webster wordt gebruikt ter evaluatie van de verkeersafwikkeling met VRI. De
verzadigingsgraden worden als volgt geïnterpreteerd :
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
233/242
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
-
X < 90%: vlotte verkeersafwikkeling;
90% < X < 100%: kortstondige, lichte filevorming; matig negatief;
100% < X: langdurige, belangrijke filevorming; sterk negatief.
.
Om de capaciteit van een rotonde te evalueren wordt gebruik gemaakt van de methode van Bovy Deze
methode analyseert de verzadigingsgraden op de verschillende segmenten van de ring, waarbij de
verzadigingsgraden als volgt dienen te worden geïnterpreteerd :
-
X ring < 80%: vlotte verkeersafwikkeling;
80% < X ring < 90%: kortstondige, lichte filevorming; matig negatief;
90% < X ring < 100%: langdurige, belangrijke filevorming; sterk negatief;
100% < X ring: oververzadigd; sterk negatief.
Voor de beoordeling van de afwikkelingskwaliteit van een voorrangsgeregeld kruispunt wordt de methodiek
gevolgd van de Highway Capacity Manual. De verzadigingsgraden worden op dezelfde manier
geïnterpreteerd als bij Bovy.
Methodiek voor bepaling oversteekbaarheid
Om de oversteekbaarheid in te kunnen schatten wordt de wachttijd bij het oversteken begroot. Voor het
oversteken van rijbanen maken voetgangers, bij het ontbreken van een verkeerslichtenregeling, gebruik van
voldoende grote hiaten in de te kruisen verkeersstroom. De daarvoor gemiddeld benodigde wachttijd is
afhankelijk van de voertuigintensiteit, van de verdeling van de voertuigen in de tijd en van de benodigde
hiaattijd:
• De voertuigintensiteiten worden geput uit het macromodel
• De verdeling van de voertuigen in de tijd wordt steeds als Poisson-verdeeld verondersteld,
• De benodigde hiaattijd is de afstand die dient overgestoken te worden, gedeeld door de
oversteeksnelheid. De afstand is uiteraard afhankelijk van het wegprofiel, en kan verkleind worden door
een middengeleider in te passen. De oversteeksnelheid wordt op 1 m/s gesteld (Bron: Vademecum
Voetgangersvoorzieningen)
Dit verband is weergegeven in Figuur 68.
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
234/242
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Figuur 68: Gemiddelde wachttijd voor overstekende voetgangers afhankelijk van voertuigintensiteit en benodigde
hiaattijd (bron: ASVV 2004 ‘Aanbevelingen voor verkeersvoorzieningen in bebouwde kom’, CROW)
Zowel uit een oogpunt van comfort als in verband met de veiligheid van de voetganger/fietser moeten lange
wachttijden worden vermeden. Door de waargenomen of berekende gemiddelde wachttijd te vergelijken met
een zekere norm kan worden vastgesteld of de wachttijden aanvaardbaar zijn. Deze norm moet eerst
worden gekozen. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van onderstaande tabel. Hierbij kunnen de volgende
opmerkingen gemaakt worden:
Bij geregelde oversteekplaatsen is de kwalificatie milder
Bij een niet-Poisson verdeelde voertuigstroom is de wachttijd doorgaans korter
Tabel 39: Kwalificatie van de wachttijd voor overstekende voetgangers op plaatsen die niet door verkeerslichten worden
geregeld ((bron: ASVV 2004 ‘Aanbevelingen voor verkeersvoorzieningen in bebouwde kom’, CROW)
Gemiddelde
Bij Poisson-verdeelde voertuigstroom is voor 95% van de
wachttijd [sec]
voetgangers de gemiddelde wachttijd kleiner dan: [sec]
0 - 5
0 - 20
goed
5 - 10
20 - 35
redelijk
10 - 15
35 - 50
matig
15 - 30
50 - 90
slecht
 30
 90
zeer slecht
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
235/242
Kwalificatie
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
8.4
Capaciteitstoetsen kruispunten
8.4.1
Kruispunt Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Antwerpen / afrit E34 vanuit
Turnhout
Ochtendspits
©DvW
CONFLICTPUNTBELASTING ROTONDE
Gemeente :
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Straat :
04/005619
Zandhovensteenweg west
oprit E34 richt A'pen
Zandhovensteenweg oost
afrit E34 vanuit Turnhout
Verwachte groei:
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
2020
0,0%
Tel gegevens per tak per richting
TAK A
1/2 rond
340
totaal aantal overstekende voetgangers
1/4 rond
442
3/4 rond
0
4/4 rond
0
0
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
0
0
0
0
TAK B
155
0
0
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
60
TAK D
0
0
0
225
3/4 rond
TAK C
354
1/2 rond
Conflictpuntbelasting (pae/u) voor
A
1322
B
734
Som naderingsrichtingen (mvt/etm)
15760
4/4 rond
0
1/4 rond
C
809
D
824
Vuistregels:
enkelstrooksrotonde
tweestrooksrotonde met enkele toe/afritten
tweestrooksrotonde met dubbele toe/afritten
max. conflictpuntbelasting
max. som naderingsrichtingen
(pae/uur)
(mvt/etm)
1500
1800
2100-2400
20.000-25.000
22.000-30.000
35.000-40.000
enkelstrooksrotonde
Verkeerslichten zijn wenselijk
Conclusie:
Conclusie:
CAPACITEITSFORMULE van Bovy
Gegevens rotonde per tak
aantal stroken
aantal toeritten
binnenstraal
buitenstraal
breedte midden geleider
bypass
A
1
1
16
25
2,5
nee
B
1
1
16
25
2,5
nee
Intensiteiten per richting per tak voor het jaar
C
1
1
16
25
2,5
nee
D
1
1
16
25
2,5
nee
2020
442
1/2 rond
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
Zandhovensteenweg west
oprit E34 richt A'pen
Zandhovensteenweg oost
afrit E34 vanuit Turnhout
Verwachte groei:
A
B
C
D
0
400
667
579
60
340
215
579
60
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
Verzadiging op toerit
1214
64%
1103
0%
1419
41%
1006
21%
Capaciteit ring (pae/u)
1098
N.V.T
1316
455
Verzadiging op ring
71%
N.V.T.
44%
47%
Verkeersafwikkeling
goed
N.V.T.
goed
goed
Intensiteit op rotonde (pae/u)
Intensiteit op afrit (pae/u)
- Beta-waarde
3/4 rond
340
4/4 rond
0
- Gamma-waarde
0
Capaciteit toerit (pae/u)
A
4/4 rond
3/4 rond
0
0
1/2 rond
1/4rond
0
0
B
D
TAK B
0
4/4 rond
225
3/4 rond
2020
0,0%
782
285
509
Intensiteit op toerit (pae/u)
- Alpha-waarde
TAK A
1/4 rond
Gemeente :
155
0
1/4 rond
1/2 rond
0
60
3/4 rond
4/4 rond
C
C
TAK D
354
1/2 rond
0
1/4 rond
TAK C
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
236/242
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Avondspits
©DvW
CONFLICTPUNTBELASTING ROTONDE
Gemeente :
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Straat :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
Zandhovensteenweg west
oprit E34 richt A'pen
Zandhovensteenweg oost
afrit E34 vanuit Turnhout
Verwachte groei:
2020
0,0%
Tel gegevens per tak per richting
TAK A
1/2 rond
719
totaal aantal overstekende voetgangers
1/4 rond
350
3/4 rond
0
4/4 rond
0
0
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
0
0
0
0
TAK B
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
220
0
0
57
TAK D
0
0
0
58
3/4 rond
TAK C
449
1/2 rond
Conflictpuntbelasting (pae/u) voor
A
1519
B
980
Som naderingsrichtingen (mvt/etm)
18530
4/4 rond
0
1/4 rond
C
924
D
813
Vuistregels:
enkelstrooksrotonde
tweestrooksrotonde met enkele toe/afritten
tweestrooksrotonde met dubbele toe/afritten
max. conflictpuntbelasting
max. som naderingsrichtingen
(pae/uur)
(mvt/etm)
1500
1800
2100-2400
20.000-25.000
22.000-30.000
35.000-40.000
tweestrooksrotonde met enkele toe/afritten
Verkeerslichten zijn wenselijk
Conclusie:
Conclusie:
CAPACITEITSFORMULE van Bovy
Gegevens rotonde per tak
aantal stroken
aantal toeritten
binnenstraal
buitenstraal
breedte midden geleider
bypass
A
2
2
16
25
2,5
nee
B
2
1
16
25
2,5
nee
Intensiteiten per richting per tak voor het jaar
C
2
1
16
25
2,5
nee
D
2
1
16
25
2,5
nee
2020
350
1/2 rond
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
Zandhovensteenweg west
oprit E34 richt A'pen
Zandhovensteenweg oost
afrit E34 vanuit Turnhout
Verwachte groei:
A
B
C
D
0
776
408
507
57
719
277
507
57
0,10
0,70
0,65
0,10
0,70
1,00
0,10
0,70
1,00
0,10
0,70
1,00
Verzadiging op toerit
2106
51%
981
0%
1401
36%
1179
23%
Capaciteit ring (pae/u)
1942
N.V.T
1254
695
Verzadiging op ring
55%
N.V.T.
40%
40%
Verkeersafwikkeling
goed
N.V.T.
goed
goed
Intensiteit op rotonde (pae/u)
Intensiteit op afrit (pae/u)
- Beta-waarde
3/4 rond
719
4/4 rond
0
- Gamma-waarde
0
Capaciteit toerit (pae/u)
A
4/4 rond
3/4 rond
0
0
1/2 rond
1/4rond
0
0
B
D
TAK B
0
4/4 rond
58
3/4 rond
2020
0,0%
1069
115
669
Intensiteit op toerit (pae/u)
- Alpha-waarde
TAK A
1/4 rond
Gemeente :
220
0
1/4 rond
1/2 rond
0
57
3/4 rond
4/4 rond
C
C
TAK D
449
1/2 rond
0
1/4 rond
TAK C
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
237/242
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
8.4.2
Kruispunt Zandhovensteenweg x oprit E34 richting Turnhout / afrit E34 vanuit
Antwerpen
Ochtendspits
©DvW
CONFLICTPUNTBELASTING ROTONDE
Gemeente :
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Straat :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
Zandhovensteenweg west
afrit E34 vanuit A'pen
Zandhovensteenweg oost
oprit E34 richt Turnhout
Verwachte groei:
2020
0,0%
Tel gegevens per tak per richting
TAK A
1/2 rond
237
totaal aantal overstekende voetgangers
1/4 rond
0
3/4 rond
164
4/4 rond
0
0
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
0
139
0
37
TAK B
0
0
0
0
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
TAK D
0
0
0
0
3/4 rond
TAK C
445
1/2 rond
62
1/4 rond
Conflictpuntbelasting (pae/u) voor
A
693
B
577
C
947
Som naderingsrichtingen (mvt/etm)
10840
4/4 rond
D
697
Vuistregels:
enkelstrooksrotonde
tweestrooksrotonde met enkele toe/afritten
tweestrooksrotonde met dubbele toe/afritten
max. conflictpuntbelasting
max. som naderingsrichtingen
(pae/uur)
(mvt/etm)
1500
1800
2100-2400
20.000-25.000
22.000-30.000
35.000-40.000
enkelstrooksrotonde
Verkeerslichten zijn uit oogpunt van de capaciteit niet nodig
Conclusie:
Conclusie:
CAPACITEITSFORMULE van Bovy
Gegevens rotonde per tak
aantal stroken
aantal toeritten
binnenstraal
buitenstraal
breedte midden geleider
bypass
A
1
1
16
25
2,5
nee
B
1
1
16
25
2,5
nee
Intensiteiten per richting per tak voor het jaar
C
1
1
16
25
2,5
nee
D
1
1
16
25
2,5
nee
2020
0
1/2 rond
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
Zandhovensteenweg west
afrit E34 vanuitA'pen
Zandhovensteenweg oost
opritE34 richtTurnhout
Verwachte groei:
3/4 rond
A
B
C
D
176
401
0
507
303
274
0
584
226
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
1448
28%
1161
15%
1220
42%
987
0%
Verzadiging op ring
1328
30%
513
34%
966
52%
N.V.T
N.V.T.
Verkeersafwikkeling
goed
goed
goed
N.V.T.
Intensiteit op rotonde (pae/u)
Intensiteit op afrit (pae/u)
- Alpha-waarde
237
4/4 rond
164
- Gamma-waarde
0
Capaciteit toerit (pae/u)
A
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
139
0
37
B
0
4/4 rond
Verzadiging op toerit
0
0
0
0
D
TAK B
0
3/4 rond
2020
0,0%
401
0
584
Intensiteit op toerit (pae/u)
- Beta-waarde
TAK A
1/4 rond
Gemeente :
C
C
TAK D
445
1/2 rond
62
1/4 rond
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
Capaciteit ring (pae/u)
TAK C
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
238/242
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Avondspits
©DvW
CONFLICTPUNTBELASTING ROTONDE
Gemeente :
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Straat :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
Zandhovensteenweg west
afrit E34 vanuit A'pen
Zandhovensteenweg oost
oprit E34 richt Turnhout
Verwachte groei:
2020
0,0%
Tel gegevens per tak per richting
TAK A
1/2 rond
508
totaal aantal overstekende voetgangers
1/4 rond
0
3/4 rond
274
4/4 rond
0
0
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
0
196
0
453
TAK B
0
0
0
0
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
TAK D
0
0
0
0
3/4 rond
TAK C
303
1/2 rond
162
1/4 rond
Conflictpuntbelasting (pae/u) voor
A
1032
B
1431
C
1416
Som naderingsrichtingen (mvt/etm)
18960
4/4 rond
D
717
Vuistregels:
enkelstrooksrotonde
tweestrooksrotonde met enkele toe/afritten
tweestrooksrotonde met dubbele toe/afritten
max. conflictpuntbelasting
max. som naderingsrichtingen
(pae/uur)
(mvt/etm)
1500
1800
2100-2400
20.000-25.000
22.000-30.000
35.000-40.000
enkelstrooksrotonde
Verkeerslichten zijn wenselijk
Conclusie:
Conclusie:
CAPACITEITSFORMULE van Bovy
Gegevens rotonde per tak
aantal stroken
aantal toeritten
binnenstraal
buitenstraal
breedte midden geleider
bypass
A
2
1
16
25
2,5
nee
B
2
1
16
25
2,5
nee
Intensiteiten per richting per tak voor het jaar
C
2
1
16
25
2,5
nee
D
2
1
16
25
2,5
nee
2020
TAK A
1/4 rond
0
1/2 rond
3/4 rond
508
4/4 rond
274
Gemeente :
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
Zandhovensteenweg west
afrit E34 vanuit A'pen
Zandhovensteenweg oost
oprit E34 richt Turnhout
Verwachte groei:
A
B
C
D
Intensiteit op afrit (pae/u)
782
0
499
649
782
0
465
470
961
0
499
436
- Alpha-waarde
0,10
0,10
0,10
0,10
- Beta-waarde
0,70
1,00
0,70
1,00
0,70
1,00
0,70
1,00
1456
54%
1013
64%
1122
41%
1151
0%
Verzadiging op ring
1419
55%
857
76%
828
56%
N.V.T
N.V.T.
Verkeersafwikkeling
goed
goed
goed
N.V.T.
Intensiteit op toerit (pae/u)
Intensiteit op rotonde (pae/u)
- Gamma-waarde
0
Capaciteit toerit (pae/u)
A
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
196
0
453
B
0
4/4 rond
Verzadiging op toerit
0
0
0
0
D
TAK B
0
3/4 rond
2020
0,0%
C
C
TAK D
303
1/2 rond
162
1/4 rond
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
Capaciteit ring (pae/u)
TAK C
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
239/242
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
8.4.3
Kruispunt Oelegembaan x Kerkstraat
Ochtendspits
©DvW
CONFLICTPUNTBELASTING ROTONDE
Gemeente :
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Straat :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
/
Oelegembaan west
Kerkstraat
Olegembaan oost
Verwachte groei:
2020
0,0%
Tel gegevens per tak per richting
TAK A
1/2 rond
0
totaal aantal overstekende voetgangers
1/4 rond
0
3/4 rond
0
4/4 rond
0
0
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
0
8
185
88
TAK B
0
0
324
10
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
TAK D
0
0
0
172
3/4 rond
TAK C
4/4 rond
0
1/2 rond
Conflictpuntbelasting (pae/u) voor
A
510
Som naderingsrichtingen (mvt/etm)
8030
16
1/4 rond
B
701
C
597
D
620
Vuistregels:
max. conflictpuntbelasting
enkelstrooksrotonde
tweestrooksrotonde met enkele toe/afritten
tweestrooksrotonde met dubbele toe/afritten
max. som naderingsrichtingen
(pae/uur)
(mvt/etm)
1500
1800
2100-2400
20.000-25.000
22.000-30.000
35.000-40.000
enkelstrooksrotonde
Verkeerslichten zijn uit oogpunt van de capaciteit niet nodig
Conclusie:
Conclusie:
CAPACITEITSFORMULE van Bovy
Gegevens rotonde per tak
aantal stroken
aantal toeritten
binnenstraal
buitenstraal
breedte midden geleider
bypass
A
1
1
16
25
2,5
nee
B
1
1
16
25
2,5
nee
Intensiteiten per richting per tak voor het jaar
C
1
1
16
25
2,5
nee
D
1
1
16
25
2,5
nee
2020
1/2 rond
0
0
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
/
Oelegembaan west
Kerkstraat
Olegembaan oost
Verwachte groei:
A
B
C
D
281
334
172
188
203
412
334
180
211
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
1072
0%
1203
23%
1292
15%
1329
25%
Verzadiging op ring
N.V.T.
N.V.T.
729
39%
712
26%
993
34%
Verkeersafwikkeling
N.V.T.
goed
goed
goed
Intensiteit op rotonde (pae/u)
Intensiteit op afrit (pae/u)
- Beta-waarde
3/4 rond
4/4 rond
0
- Gamma-waarde
0
Capaciteit toerit (pae/u)
A
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
8
185
88
B
0
4/4 rond
Verzadiging op toerit
0
0
324
10
D
TAK B
172
3/4 rond
2020
0,0%
0
506
8
Intensiteit op toerit (pae/u)
- Alpha-waarde
TAK A
1/4 rond
Gemeente :
C
C
TAK D
0
1/2 rond
16
1/4 rond
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
Capaciteit ring (pae/u)
TAK C
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
240/242
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
Avondspits
©DvW
CONFLICTPUNTBELASTING ROTONDE
Gemeente :
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Straat :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
/
Oelegembaan west
Kerkstraat
Olegembaan oost
Verwachte groei:
2020
0,0%
Tel gegevens per tak per richting
TAK A
1/2 rond
0
totaal aantal overstekende voetgangers
1/4 rond
0
3/4 rond
0
4/4 rond
0
0
4/4 rond
3/4 rond
1/2 rond
1/4rond
0
0
8
747
235
TAK B
0
274
15
10
1/4 rond
1/2 rond
3/4 rond
4/4 rond
TAK D
0
0
0
168
3/4 rond
TAK C
4/4 rond
Conflictpuntbelasting (pae/u) voor
A
471
Som naderingsrichtingen (mvt/etm)
14840
0
1/2 rond
27
1/4 rond
B
1236
C
1085
D
867
Vuistregels:
max. conflictpuntbelasting
enkelstrooksrotonde
tweestrooksrotonde met enkele toe/afritten
tweestrooksrotonde met dubbele toe/afritten
max. som naderingsrichtingen
(pae/uur)
(mvt/etm)
1500
1800
2100-2400
20.000-25.000
22.000-30.000
35.000-40.000
enkelstrooksrotonde
Verkeerslichten zijn wenselijk
Conclusie:
Conclusie:
CAPACITEITSFORMULE van Bovy
Gegevens rotonde per tak
aantal stroken
aantal toeritten
binnenstraal
buitenstraal
breedte midden geleider
bypass
A
1
1
16
25
2,5
nee
B
1
1
16
25
2,5
nee
Intensiteiten per richting per tak voor het jaar
C
1
1
16
25
2,5
nee
D
1
1
16
25
2,5
nee
2020
1/2 rond
0
0
Ranst
Berekening voor het jaar:
Prjct.nr. :
Tak A :
Tak B :
Tak C :
Tak D :
04/005619
/
Oelegembaan west
Kerkstraat
Olegembaan oost
Verwachte groei:
A
B
C
D
990
25
442
195
765
250
299
176
784
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
0,10
0,95
1,00
1105
0%
1440
69%
832
23%
1282
23%
Capaciteit ring (pae/u)
N.V.T.
1414
339
867
Verzadiging op ring
N.V.T.
70%
58%
34%
Verkeersafwikkeling
N.V.T.
goed
goed
goed
Intensiteit op rotonde (pae/u)
Intensiteit op afrit (pae/u)
- Beta-waarde
3/4 rond
4/4 rond
0
- Gamma-waarde
0
Capaciteit toerit (pae/u)
A
4/4 rond
3/4 rond
0
8
1/2 rond
1/4rond
747
235
B
0
4/4 rond
Verzadiging op toerit
D
TAK B
168
3/4 rond
2020
0,0%
0
467
8
Intensiteit op toerit (pae/u)
- Alpha-waarde
TAK A
1/4 rond
Gemeente :
0
274
1/4 rond
1/2 rond
15
10
3/4 rond
4/4 rond
C
C
TAK D
0
1/2 rond
27
1/4 rond
TAK C
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
241/242
Definitieve versie
01/06/2013
04/005619
Gebiedsgerichte analyse
Zwaaikom Ranst
8.5
Referenties
De Becker P., G. Sterckx, K. Van Looy, W. Huybrechts & K. Nagels, 2005. Evaluatie kwetsbaarheid Vlaamse
H en V gebieden langs de Grensmaas-Gevolgde procedure. IN.A.2005.7 - 18 februari 2005.
Mertens W. & Huybrechts W., 2007. Mogelijk effect ontkoppeling lozingspunt ter hoogte van Asdonk, Vallei
van de Drie Beken, INBO.A.2007.166. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel.
Peymen et al. (2000). Ecosysteemkwetsbaarheidskaarten voor verdroging, verzuring, vermesting en
versnippering. Instituut voor Natuurbehoud, Brussel.
Snellings P., 2006. Onderzoek en advies met betrekking tot een vergunningsaanvraag voor een
grondwaterwinning klasse 1. VMM, Hasselt.
Verkem S., De Maeseneer J., Vandendriessche B., Verbeylen G. en Yskout, S. 2003. Zoogdieren in
Vlaanderen. Ecologie en verspreiding van 1987 tot 2002. Natuurpunt Studie & JNM-Zoogdierenwerkgroep:
Mechelen & Gent, Belgium.
Y. Meyus, D. Adyns, J. Severyns, O. Batelaan, .F. De Smedt, Ontwikkeling van regionale modellen ten
behoeve van het Vlaams Grondwater Model (VGM) in GMS/MODFLOW, Perceel 1: Het Centraal Kempisch
model, Deelrapport 1: Basisgegevens en conceptueel model, in opdracht van AMINAL, afdeling Water;
2004
Plan-MER
Economisch Netwerk Albertkanaal
242/242
Definitieve versie
01/06/2013

Weerbroek 14, 6666 MN Heteren

2014.39 Jekerdal-scharrelkids 13 december

Algemene voorwaarden

College van Bestuur van de Universiteit van Amsterdam Mw. dr. L.J.

150310 pamflet CEVA.pdf

Klik hier

De heer W. Brussen Caspersstraat 24 7095 BK DE HEURNE

Lijst van activiteiten i - Bedrijvenvereniging De Hemrik

Poster voorjaarsconcert 2015