Samenloop van verzekeringen Jitteke Blussé van Oud-Alblas 10 november 2014 Te behandelen onderwerpen: • Definitie en afbakening samenloop • Schaderegelingen Verbond van Verzekeraars • Onderling verhaal verzekeraars • Maatstaf onderling verhaal • Harde en zachte na-u-clausules en de interactie tussen deze varianten • Relevante jurisprudentie • Praktijklessen en slotopmerkingen 2 Samenloop: • Samenloop = meervoudige of dubbele verzekering Als meerdere schadeverzekeringen voor dezelfde verzekerde een in hetzelfde belang gelegen schade dekken. • Vb. kostbare vaas die zowel verzekerd is onder een inboedelverzekering als onder een kostbaarhedenverzekering. • Afbakening: Oneigenlijke samenloop = meerdere verzekeraars, maar verschillende belangen. - Schaderegeling schuldloze derde • Vb. kostbare vaas wordt omgestoten door een gast van de heer des huizes. De eigenaar van de vaas heeft aanspraak op zijn kostbaarhedenverzekering, terwijl hij ook zijn gast kan aanspreken uit onrechtmatige daad, welke aanspraak bij de aansprakelijkheidsverzekeraar van de gast terecht zou komen. 3 Wettelijke regeling: • • • Oud recht: art. 252 WvK Artikel 7:961BW “1. Indien dezelfde schade door meer dan één verzekering wordt gedekt, kan de verzekerde met inachtneming van art. 7:960 elke verzekeraar aanspreken. De verzekeraar is daarbij bevoegd de nakoming van zijn verplichting tot schadevergoeding op te schorten totdat de verzekerde de andere verzekeringen heeft genoemd. 2. Voor de toepassing van lid 1 wordt met schade die door een verzekering wordt gedekt gelijk gesteld schade die door de verzekeraar onverplicht wordt vergoed. 3. De verzekeraars hebben onderling verhaal opdat ieder zijn deel draagt, naar evenredigheid van de bedragen, waarvoor een ieder afzonderlijk kan worden aangesproken. Verzekeraars hebben op gelijke voet onderling verhaal voor hun redelijke kosten tot het vaststellen van de schade, alsmede voor hun redelijke kosten van verweer in en buiten rechte. De verzekerde is jegens de verzekeraars afzonderlijk verplicht zich te onthouden van elke gedraging die ten kosten van dezen afbreuk doet aan hun onderlinge verhaal. 4. De bij eenzelfde verzekering betrokken verzekeraars zijn niet verder aansprakelijk dan voor hun evenredig deel van hetgeen in totaal ten laste van die verzekering komt." Regelend recht, maar … 4 Schaderegelingen Verbod van Verzekeraars I: Schaderegeling Verbond van Verzekeraars: • Afwijking van art. 7:961 lid 1 BW is in beginsel niet mogelijk. • Geschillencommissie Samenloop van het Verbond van Verzekeraars. • Kifid voor consumenten verzekerden. 5 Onderling verhaal tussen verzekeraars: Stappenplan  • Verzekerde kan elke betrokken verzekeraar aanspreken. • Verzekerde moet eerst zijn andere verzekeringen noemen. Aangesproken verzekeraar heeft de bevoegdheid zijn schadevergoedingsverplichting op te schorten, totdat de verzekerde dat heeft gedaan. • De verzekeraar kan na te hebben uitgekeerd verhaal nemen o.g.v. art. 7:961 lid 3 BW op andere betrokken verzekeraars. • Onderling verhaalsrecht = zelfstandig regresrecht, geen subrogatie. Dus: in beginsel geen beroep op verweren die jegens verzekerde zouden kunnen worden gevoerd, tenzij… 6 Maatstaf onderling regres: Art. 7:961 lid 3 BW Twee in de literatuur ontwikkelde doctrines: 1. Wansink  bedrag waar verzekeraar in concreto voor had kunnen worden aangesproken, nuance eigen risico; 2. Mijnssen  verzekerde som als maatstaf – eigen risico, onafhankelijk van de schade in concreto. Gevolg? • ad 1) behoudens uiteenlopende eigen risico’s, beide verzekeraars kunnen voor het volle pond worden aangesproken. • ad 2) andere verhouding als verzekerde sommen uiteenlopen. De verzekeraar die de hoogste verzekerde som op zijn polis heeft staan, dient dan in de regel meer bij te dragen. 7 Na-u-clausule en de onderlinge draagplicht: • Non-contribution-clause ofwel na-u-clausule is een manier om de onderlinge draagplicht te bepalen. • De na-u-clausule behelst een afwijking van de samenloopregeling. 8 Harde en zachte na-u-clausules: Ingeval van een na-u-clausule verleent de verzekeraar voor een schade geen dekking: - Ingeval en voor zover er dekking is onder een andere verzekering, al dan niet van oudere datum (“zachte” na-u-clausule); of - Ingeval en voor zover er dekking is of zou zijn onder een andere verzekering, indien de verzekering waaronder aanspraak wordt gemaakt niet bestond (“harde” na-u-clausule met wegdenktournure). 9 Interactie tussen de ‘zachte’ en ‘harde’ variant: • Botsing ‘harde’ - ‘zachte’ na-u-clausules. - Geen samenloop, hard moet worden weggedacht. • Botsing ‘harde’ - ‘harde’ na-u-clausules. - Samenloop, afwikkeling volgens 7:961 lid 3 BW • Botsing ‘zachte’ - ‘zachte’ na-u-clausules. - Samenloop, afwikkeling volgens 7:961 lid 3 BW 10 Relevante jurisprudentie: • HR 27 februari 1998, NJ 1998/746 (Europeesche/OHRA) • HR 13 januari 2006, NJ 2006/282 (Londen/AEGON) • HR 26 februari 2010, RvdW 2010/361 (Van Kessel/Nationale Nederlanden) • HR 17 november 2006, NJ 2007/202 (Europeesche/Zorg en Zekerheid) • HR 11 juli 2014, NJB 2014/1430, RvdW 2014/945, JA 2014/109 (Goudse/AEGON) 11 HR 13 januari 2006, NJ 2006/282 (Londen/Aegon): Verhouding twee na-u-clausules: 1) Alleen dekking “voor zover de schade niet wordt gedekt door een andere verzekering of voorziening, al dan niet van oudere datum", terwijl de ander uitsloot schade, 2) "waarvoor de aansprakelijkheid onder enig andere verzekering verzekerd is of daaronder verzekerd zou zijn indien de onderhavige verzekering niet zou hebben bestaan." • Een ‘zachte’ en een ‘harde’ of beide ‘hard’? • HR: Harde' na-u-clausules gaan vóór 'zachte' na-u-clausules en een harde' na-u-clausule is pas een harde' na-u-clausule, als die wegdenktournure op basis van de regeling in de polis ook daadwerkelijk kan (en aansluitend moet) worden gemaakt. Dat onderscheid én het (moeten) maken van de wegdenktournure is noodzakelijk, aldus de Hoge Raad. 12 HR 17 november 2006, NJ 2007/202 (Europeesche/Zorg en Zekerheid) • Discussie of bijdrageplichtige verzekeraar uit zijn relatie met verzekerde afgeleide verweren mag gebruiken en in hoeverre deze verzekeraar met de belangen van de andere verzekeraar(s) rekening moet houden. • HR: het argument van de Europeesche dat verzekerde in strijd met zijn polisverplichtingen de schade te laat had gemeld, schoot tekort. De verzekerde kon zijn schade immers al vergoed krijgen van Zorg & Zekerheid en had geen belang meer om de schade bij de Europeesche te melden. 13 HR 11 juli 2014, NJB 2014/1430, RvdW 2014/945, JA 2014/109 (Goudse/AEGON) • Volkswagen van vader gaat ter reparatie naar een garage. Met de vervangende Peugeot wordt door zoon een dodelijk ongeval veroorzaakt. WAM-risico van de Peugeot verzekerd bij AEGON en WAM-risico van de Volkswagen verzekerd bij Goudse. • AEGON vergoedt nabestaanden op grond van art. 6 WAM en zoekt verhaal bij Goudse op grond van art. 7:961 BW. • AEGON: wij hanteren een harde na-u-clausule en Goudse een zachte, dus Goudse moet betalen. • Goudse: nee, wij kunnen ons jegens onze verzekerde, de vader, op verzwijging beroepen. 14 Vervolg Goudse/AEGON: • Goudse hanteert een zachte na-u-clausule: “Indien het motorrijtuig wegens reparatie- of revisiedoeleinden tijdelijk vervangen wordt door (..) niet aan een verzekerde toebehorend motorrijtuig, is ook dit vervangende motorrijtuig gedurende deze vervangingstermijn op dezelfde voorwaarden verzekerd als het motorrijtuig, voor zover geen beroep kan worden gedaan op een andere verzekering, al dan niet van oudere datum.” • AEGON hanteert een harde na-u-clausule: “1.6. Verzekerd is de aansprakelijkheid voor schade, toegebracht met of door een aan verzekeringnemer toebehorend motorrijtuig, dat is verhuurd of ter beschikking gesteld aan cliënt (..) De (..) dekking geldt niet indien blijkt dat de door 1.6 gedekte aansprakelijkheid eveneens op (een) andere verzekering(en) is gedekt of daarop zou zijn gedekt indien 1.6 niet zou hebben bestaan.” 15 Vervolg Goudse/AEGON: • • HR: “ 3.3.4 Bij de beoordeling van het middel dient tot uitgangspunt te worden genomen dat, indien Aegon zou worden aangesproken door haar verzekerde en, in weerwil van haar harde samenloopclausule, tot uitkering aan die verzekerde zou zijn overgegaan - hetzij onverplicht (zie art. 7:961 lid 2 BW), hetzij op grond van de in de schadeverzekeringsbranche bestaande regelingen (..) - haar verhaalsvordering zou falen indien Goudse zich terecht op het standpunt stelt wegens verzwijging geen dekking te behoeven verlenen. In dat geval zou immers niet dezelfde schade door meer dan één verzekering worden gedekt (art. 7:961 lid 1 BW), zodat onderling verhaal tussen de verzekeraars op de voet van het derde lid van deze bepaling niet in aanmerking komt. (..) 3.4.5 In het onderhavige geval is het niet de verzekerde, maar een benadeelde in de zin van art. 6 WAM, die Aegon heeft aangesproken en aan wie zij heeft uitgekeerd. Er is evenwel geen grond om te oordelen dat onder deze omstandigheden wel met succes verhaal door Aegon kan worden gezocht op de grond dat Goudse die benadeelde ingevolge art. 6 lid 1 en 11 WAM de ingeroepen dekkingsuitsluiting niet had kunnen tegenwerpen.” Analyse 16 Lessen voor de praktijk: • Verweermiddelenregel is ook van kracht in geval van samenloop (Goudse/AEGON). • Maatstaf onderling verhaal is dan in geval van verzwijging voor de desbetreffende verzekeraar gereduceerd tot nul. • Goudse/Aegon: is er eigenlijk wel sprake van samenloop? • Vraag: als verzwijging o.g.v. proportionaliteitsbeginsel tot beperkte(re) dekking leidt, wat dan? • Omslachtige verhaalsomzwervingen worden in de kiem gesmoord. 17 Belang samenloop voor de praktijk: • Consumentenperspectief  niet zo • Verzekeraarsperspectief  besparing kosten 18 Vragen? Contactgegevens: Kneppelhout & Korthals Advocaten Boompjes 40 3011 XB Rotterdam T: 010 - 710 46 06 F: 010 - 400 51 11 M: 06 - 20 41 06 93 E: [email protected] 20