Nationaal Park
d
n
a
l
r
e
m
e
n
n
e
K
d
Zui
Met prog
ramma
voorjaar 2
0
14
Inhoudsopgave
3 Voorwoord
De natuur is van ons allemaal
11 Stuivende duinen
Wind & zand hebben weer vrij
spel
18 Programma
Voorjaar 2014
4 Natuurbruggen
Natuurbruggen verbinden
duingebied Zuid-Kennemerland
Voorwoord
26 Natuurbrug
zandpoort
12 Elswout
5 Biodiversiteit
Hoe houd je de natuur in
balans?
6 PWN
Er valt heel veel te leren over
water en natuur
8 Educatie
Leren kijken, proeven en
ruiken
9 Duinkonijnen
Elswout zit vol verrassingen
13 Padden
padden helpen bij het oversteken
20 Bezoekerscentrum
Bezoekerscentrum verbreedt
haar aanbod
De
28 Parkeren
Parkeerkaart voor
De Kennemerduinen
21 Wisenten
Op safari in de duinen
29 Klimaatverandering
14 Recreatie
15 Psychiater
Joost Mertens
In de duinen gaat de knop in je
hoofd om
24 Natuur
De natuur als trainingslocatie
10 Gedeputeerde
Jaap Bond
Veel ruimte, veel prachtige natuur en toch zo dichtbij. Het Nationaal Park Zuid-Kennemerland heeft het
allemaal. Voor u ligt een bijlage vol foto’s en verhalen
over dit unieke duingebied tussen Zandvoort, Bloemendaal en IJmuiden, waar jaarlijks twee miljoen
mensen komen genieten. Ook veel inwoners van
Haarlem en Amsterdam vinden de weg naar het Park.
22 Amsterdamse
waterleidingduinen
Struinen langs de weg van het
water
30 Natuurgebieden
rond het spoor
Elke keer wanneer ik zelf in
het N
Nationaal Park vertoef
toef, verbaas ik me weer
ove
over de enorme variatie
aan planten en dieren.
Die diversiteit ontstaat
niet zomaar. De Parnas
nassia,
dat hele mooie
witte bloemetje: dankzij
mens
menselijk
ingrijpen zijn
er weer
wee velden vol. En
denk ee
eens aan de prachtige
Koniks (w
(wilde paarden) die
het gebied helpen beheren,
evenals d
de Schotse Hooglanders, sc
schapen en zelfs ook
wisent
wisenten. Je weet toch niet
wat je ziet?
Verbinden van natuurgebieden
rond het spoor
25 Natte duinvallei
16 Kaart
De vochtige duinvallei maakt
comeback
Colofon
Deze natuurbijlage is uitgebracht door Nationaal Park
Zuid-Kennemerland i.s.m. Haarlems Dagblad.
In het Nationaal Park Zuid-Kennemerland werken de
volgende organisaties samen:
PWN, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, particuliere
eigenaren, Provincie Noord-Holland, IVN, de gemeenten
Bloemendaal, Velsen, Zandvoort en Haarlem.
Deze bijlage kwam tot stand dankzij financiële bijdragen van:
Fotografen
Speciale dank aan Ruud Maaskant; fotograaf en boswachter bij PWN
En de fotografen: Ruud Luntz, PWN, Richard Mooijman,
Sanne Tiebie (United Photos), Reinder Weidijk Fotografie,
Bettina Neseker, Alwin Slomp
Tekstschrijvers:
Artikelen zijn een bewerking van publicaties van Richard
Mooijman, Margo Klompmaker, Hein Flach, Merlin Mulder en Judy Niehof en tekstbijdrage van: Jenny van Rijn
(PWN), Corine Emmelkamp (IVN), Michel Verschoor
Deze special is verkrijgbaar bij:
Bezoekerscentrum De Kennemerduinen en
Bezoekerscentrum De Oranjekom.
En bij veel gastheren van
Nationaal Park Zuid-Kennemerland:
natuur
is van ons allemaal
Klimaatverandering levert
winnaars en verliezers op
Een dagje Amsterdam en een
dagje Nationaal Park
Welkom terug duinkonijn!
‘Natuur heeft ook een
economische waarde’
Aanleg Natuurbrug
Zandpoort een uitdaging!
■ Droompark Buitenhuizen, Velsen/Zuid
■ Duincafé De Kennemerduinen/De Karmeliet, Overveen
■ Ekogron, Santpoort-Zuid
■ Hoeve Duin & Kruidberg, Santpoort-Noord
■ Kraantje Lek, Overveen
■ Landgoed Duin & Kruidberg, Santpoort-Noord.
■ Manege Kennemergaarde, Santpoort-Noord
■ Manege Rückert, Zandvoort
■ Recreatieschap Spaarnwoude
■ Restaurant De Uitkijk, Bloemendaal
■ VVV Zandvoort
■ Bezoekerscentrum De Kennemerduinen, Overveen
■ Camping de Duindoorn, IJmuiden aan Zee
■ Strandpaviljoen Beach Inn, IJmuiden aan Zee
■ Goesting Events BV, Heemskerk
■ Plattelandscafé de Doofpot, De Zilk
■ Camping de Branding, Zandvoort
■ Go Sport & Play, Zandvoort
2
3
Je hoort wel eens mensen roepen: ach, laat de natuur
toch gewoon zijn gang gaan. Dat is te makkelijk gezegd. Niets doen is geen optie, wil je dit natuurgebied
gevarieerd, goed toegankelijk en aantrekkelijk houden.
Vergelijk het maar met een sloot waar je doorheen
moet kunnen varen. Als je niets doet, groeit de sloot
dicht. Overigens is voor sommige delen van het Park
niet eens zoveel beheer nodig.
Natuurbeheer kost menselijke inspanning en geld.
Om de toekomst van het Nationaal Park veilig te stellen zou het prachtig zijn als meer mensen het belang
van dit natuurgebied inzien, en ons helpen. Natuur
is niet ‘van de overheid’. We hebben allemaal een
verantwoordelijkheid. Dankzij onze beheerders PWN,
Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer (en ook een
aantal particulieren) wordt het gebied onderhouden
en ontwikkeld. Zij hebben daar veel geld voor nodig.
In het Nationaal Park werken beheerders, gemeenten
en IVN samen aan recreatie, educatie en onderzoek.
Met steun van de provincie Noord-Holland kunnen we
deze samenwerking financieren. Samen bereiden we
grote projecten voor. Deze vragen om extra budget.
Met name het budget educatie en voorlichting staat
onder druk door bezuinigingen.
Een bijdrage vragen aan u kan natuurlijk op allerlei
manieren. Allereerst kunt u als vrijwilliger de handen
uit de mouwen steken. Verderop in deze bijlage leest u
meer over de mogelijkheden. En wat het geld betreft:
daarbij denken wij niet meteen aan toegang heffen. Je
verhoogt daarmee de drempel en dat is nu juist iets
dat wij niet willen. Wel wordt parkeergeld gevraagd
in een deel van het Park. Onlangs is door ondernemers uit de streek en met steun van de provincie het
Duinenfonds Zuid-Kennemerland opgericht. In de
nabije toekomst kunnen wij hier een beroep op doen.
Zelf overwegen we een stichting ‘Vrienden van het
Nationaal Park’ op te richten. Dankzij deze initiatieven
kunnen u en ik, maar ook bedrijven een financiële
bijdrage leveren.
‘Mensen voor natuur’ zou het credo voor de komende
jaren kunnen zijn. Natuur is niet vanzelfsprekend en
we hebben het allemaal nodig. Ook voor onze gezondheid. En als we het goed doen levert het ook werkgelegenheid op in de meest brede zin. Zo dragen we ons
steentje dan ook nog bij aan onze economie.
Als ik kijk naar de betrokkenheid van omwonenden,
ondernemers en partners en de grote inzet van vrijwilligers, zie ik de toekomst van het Nationaal Park ZuidKennemerland met vertrouwen tegemoet!
Aaltje Emmens-Knol
Voorzitter Nationaal Park Zuid-Kennemerland
Biodiversiteit
Natuurbruggen
Natuurbruggen
Hoe houd je de
natuur
verbinden duingebied Zuid-Kennemerland
dieren. De damherten moeten nog even wachten tot het
gezamenlijk beheer in beide gebieden is geregeld. Om de
verplaatsingen van dieren tussen de twee duingebieden te
monitoren, zijn camera’s geplaatst.
Dieren raken leefgebied kwijt
Nederland is in de loop der jaren volgebouwd. Wegen,
woonwijken en industriegebieden doorkruisen onze
natuurgebieden. Dieren zoals herten, kleine zoogdieren,
insecten, vogels en allerlei plantensoorten raken hierdoor
hun leefgebied kwijt en populaties raken geïsoleerd van
elkaar. Doen we niets, dan zijn er straks veel gebieden
waar de variatie in dieren en planten sterk afneemt. Dat
mag niet gebeuren. Dieren en planten hebben elkaar immers nodig voor hun voortbestaan.
Samenwerking
Natuurbrug Zandpoort is gerealiseerd door samenwerking van Nationaal Park Zuid-Kennemerland, provincie
Noord-Holland, gemeente Zandvoort, PWN, Waternet en
Natuurmonumenten en mede mogelijk gemaakt door het
Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en de Nationale Postcodeloterij. Het Prins Bernhardfonds draagt bij
aan de monitoring.
Natuurbrug als oplossing
Bebouwing en industrie weghalen is geen optie. Een
goede oplossing is de aanleg van een natuurbrug (ecoduct). Door een verbinding te maken tussen twee natuurgebieden, krijgen planten en dieren een groter aaneengesloten leefgebied en meer mogelijkheden om zich voort te
planten en te verspreiden. Zo houden we de natuur sterk
en weerbaar.
Al één natuurbrug gereed
In december 2013 is Natuurbrug Zandpoort geopend.
Deze brug over de Zandvoortselaan vormt de noodzakelijke schakel tussen het Nationaal Park Zuid-Kennemerland
en de Amsterdamse Waterleidingduinen.
60
n
e
d
n
o
c
Se
Dieren zoals rugstreeppad, wezel, ree, zandhagedis en
allerlei vlindersoorten profiteren ervan. Planten ook,
hun zaden worden verspreid via de vacht en poten van
Variatie aan planten en dieren is belangrijk in de natuur.
Maar hoe voorkom je nou dat de ene soort de andere verdringt? Soms is het nodig om in te grijpen. Niet voor niets
worden in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland duinen
afgegraven om verstuiving te stimuleren.
,,Stuiven is van groot belang voor de variatie’’, zegt Ruud
Luntz, boswachter van Natuurmonumenten. ,,Toen ik in
1983 als boswachter begon, gingen we verstuiving tegen.
Nu is het omgekeerd. Een klein beetje kalkrijk zand afkomstig van een verstuiving kan er honderden meters verderop
voor zorgen dat er viooltjes gaan groeien. Aan die planten
binden zich weer talloze insecten en zo vormt zich één
groot geheel: biodiversiteit. Een hoge biodiversiteit zorgt
7000 ha duingebied verbonden
Behalve over de Zandvoortselaan komen er nog twee
natuurbruggen. Een over de spoorlijn Haarlem-Zandvoort
(Natuurbrug Duinpoort) en een over de Zeeweg in
Overveen (Natuurbrug Zeepoort). Deze natuurbruggen
worden in 2016 gerealiseerd. Projectleider Nora Koppert
van provincie Noord-Holland: “Als die bruggen klaar zijn,
ontstaat een aaneengesloten duingebied van ruim 7000
hectare. Uniek in Europa en bovenal ruim baan voor plant
en dier, nu én in de toekomst!”
ervoor dat het ecosysteem klappen kan opvangen.’’
Luntz heeft moeite met soorten die zich ten koste van andere soorten in het duingebied vestigen. Hij noemt een uit
Oost-Europa afkomstige boomkikker als voorbeeld. ,,Die
kikker is door mensen uitgezet. Daar moet je ontzettend
voorzichtig mee zijn. Deze kikker bedreigt niets, maar je
moeten voorkomen dat mensen hier van alles achterlaten.
Want we kennen vooraf niet alle effecten.’’
Al lang wordt geklaagd over de aanwezigheid van de vos in
de duinen. Die zou alles opvreten en de diversiteit te gronde richten. Volgens Luntz klopt dat beeld niet. ,,De vossenstand is ideaal en stabiel’’, aldus de boswachter. ,,Als
wij ervoor zorgen dat hij aan de randen van het gebied, op
campings en dergelijke niet wordt bijgevoerd, vormt de vos
geen probleem.’’
Dan konijnen. Met hun gegraas hielden ze de duingraslanden rijk aan allerlei bloemen en kruiden. Ruig gras kreeg
geen kans. Sinds de jaren ’90 is het aantal konijnen sterk
achteruit gegaan door een virusziekte. Er was nog maar
1/10e van het aantal konijnen ervoor. Toen zijn we begonnen met begrazing door pony’s en later ook runderen. Om
het ruige gras weg te eten, wat de konijnen anders zouden
doen. En om het gebied geschikt te houden voor konijnen,
voor wanneer ze over de ziekte heen zijn. Het gaat nu
gelukkig langzaam beter met de konijnen.
‘Grijs of zonnig: mijn uitzicht over
de duinen is altijd prachtig’
‘Werken in de natuur is altijd genieten’
Naam:
Jowien van der Vegte
afgelegen. Vanuit de bewoonde wereld is het
Naam:
Frank Stolk
me aan. Het Nationaal Park is ook een inspira-
Leeftijd:
36 jaar
hier maar een klein stukje fietsen naar de natuur.
Leeftijd:
57 jaar
tiebron voor mijn werk als kunstenaar, hoewel ik
Woonplaats: Velsen
Een andere favoriete plek van mij is het strand
Woonplaats: Zandvoort
geen landschapsschilder ben. Maar in mijn werk
Beroep:
tussen Parnassia en IJmuiden. Op dat strand heb
Beroep:
gebruik ik wel dingen die ik in de duinen zie. Van
kunstenaar
boswachter
je jonge duinen waar je heerlijk uit de wind kunt
achtergelaten rotzooi tot het ontspruiten van
,,Ik woon in een dienstwoning op een prachtplek
zitten. Er groeien bloemen, er vliegen vlinders
,,Vanuit mijn woning kijk ik aan de ene kant uit
jong groen, het kan van alles zijn. In 2012 heb ik
in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, maar
rond, en soms zie je een hagedis.
over een golfterrein en aan de andere kant over
trouwens wel een landschapsschilderij gemaakt
ik zou dat niet mijn meest favoriete plek willen
Werken in de natuur, dat is altijd genieten. Ook
het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Het is
op verzoek van het Nationaal Park Zuid-Kenne-
noemen. Dat is een duintop tussen de Witteweg
als het regent. Ik word ook altijd heel blij van
elke dag weer een ander beeld. Maar het is altijd
merland. Met zes verschillende kunstenaars schil-
en de Drieduinenweg. Een paar jaar geleden had
al die mensen die er wandelen en fietsen. Eén
mooi, of de lucht nu grijs is of de zon schijnt. Ik
derden we het uitzicht vanaf de watertoren. Dat
je een zonsverduistering en was ik daar. Dat was
onderdeel van mijn werk is het organiseren van
hou van de natuur. Twee à drie keer per week
leverde zes totaal verschillende schilderijen op
heel bijzonder. Je hebt er een fantastisch uitzicht,
activiteiten, zoals de nachtegalenexcursies die
fiets ik een rondje door de duinen. Dan kom ik
die in horizon in elkaar overliepen, van realistisch
als je de ene kant opkijkt zie je een en al natuur-
begin mei worden gehouden. Dan beginnen we
over het Duinpieperpad, mijn favoriete plek. De
tot abstract. Er was er zelfs een bij in cartoonstijl.
gebied. Draai je een stukje, dan zie je flats van
in de schemering en als het dan donker wordt,
vissers hadden daar vroeger hun groentetuintjes
Het panorama heeft in bezoekerscentrum De
Zandvoort of Haarlem. Dat is ook meteen het
dan hoor je alleen nog de nachtegalen zingen.
en dat zie je op sommige plekken nog. Het Duin-
Zandwaaier gehangen. ’’
bijzondere aan het Nationaal Park: alles is heel
Dat is ontzettend mooi.’’
pieperpad is een stukje historie en dat spreekt
4
5
in balans?
dichtbij. De meeste natuurgebieden zijn toch wat
60
n
e
d
n
o
c
e
S
Educatieve duinen
Door Martine Taal-Winkel en Jenny van Rijn
Er valt heel wat te leren over
water en natuur
Komt dat
Het wateravontuur,
een educatief project op school
èn in De Hoep
zien!
Wat een nachtmerrie! Er komt bruin water uit de kraan. En wie het drinkt,
wordt ziek. Met dit spannende verhaal begint het openingsfilmpje van
het Wateravontuur, een educatief programma van PWN voor basisschoolleerlingen van groep 6, 7 en 8.
Met het Wateravontuur laat PWN kinderen ervaren hoe bijzonder het is
dat er dag in dag uit schoon water uit de kraan komt. Ze beleven het lesprogramma als een avontuur waarin ze vijf weken lang zelf oplossingen
moeten zoeken. De online leeromgeving en de echte wereld lopen in het
lesprogramma zo naadloos in elkaar over, dat het echt één groot avontuur is.
Kinderen krijgen de opdracht om hun leeftijdgenoten laten zien hoe
belangrijk schoon drinkwater is, welke inspanningen PWN hiervoor levert
en hoe je hieraan – ook als kind – een bijdrage kunt leveren. Hiervoor
moeten de leerlingen eerst informatie verzamelen. In de klas doen ze
online opdrachten en krijgen ze een gastles van een PWN’er.
Als bezoeker van de duinen sta je er lang niet altijd bij stil hoe belangrijk ze voor ons zijn.
PWN beheert grote delen van de Noord-Hollandse duinen en zorgt óók voor het drinkwater
in onze provincie. Wij laten je graag zien en zelf ervaren wat daarbij komt kijken.
Voor meer informatie of aanmelding voor het wateravontuur:
www.pwn.nl/wateravontuur
Drinkwatereiland
in Bezoekerscentrum De Hoep, Castricum
De duinen spelen een grote rol voor ons drinkwater. Met een emmer, zeef en mixer legt PWN
op een toegankelijke manier uit hoe we zuiver
en betrouwbaar drinkwater maken.
Honderd jaar geleden kwam al ons drinkwater
uit de duinen. Nu speelt het IJsselmeer de
belangrijkste rol. Hoe maak je van dat water
schoon drinkwater? Probeer dat maar eens uit
te leggen. Niet alleen voor kinderen, maar zelfs
voor volwassenen is het een ingewikkeld verhaal. PWN Bezoekerscentrum De Hoep in Castricum ontwikkelde daarom een drinkwaterei-
Beleef de Kennemerduinen
in en om het nieuwe bezoekerscentrum
Bij de ingang van duinmeer ‘t Wed in Overveen,
heeft PWN een nieuw, multifunctioneel en duurzaam bezoekerscentrum gebouwd voor Nationaal Park Zuid-Kennemerland. De architect liet
zich bij de bouw inspireren door een ‘Merovingische’ boerderij uit de zevende eeuw, waarvan
de resten in het duingebied zijn gevonden. Zo
verbinden we het verleden met het heden.
Als duinbeheerder en maker van drinkwater weet
PWN als geen ander hoe belangrijk ons milieu
is. We denken dus tien keer na als we zelf wat
willen bouwen. Het nieuwe bezoekerscentrum
De Kennemerduinen is volgens de hoogste
milieueisen gebouwd, zonder schade voor de
duinen. Zonlicht wordt optimaal benut: Via
zonnecollectoren voor de verwarming van het
tapwater en via zonnepanelen, voor de opwekking van elektriciteit. De grote ramen (drie lagen
glas) laten zoveel mogelijk daglicht binnen. Voor
de verwarming van het gebouw wordt de omgevingswarmte benut via een speciale warmtepomp, die ook kan koelen door het proces om te
draaien. Regenwater wordt opgevangen gebruikt
voor het spoelen van toiletten, die net als alle
kranen waterbesparend zijn uitgevoerd. Het riet
dat op het dak ligt, komt uit Noord-Holland.
Kijk voor informatie over wat het Bezoekerscentrum De Kennemerduinen je heeft te bieden elders
in deze krant of op: www.np-zuidkennemerland.nl
6
7
land. Hiermee leggen we het zuiveringsproces
uit als iets wat je zelf kunt doen. In zes filmpjes
laten de 8-jarige Marro en PWN drinkwatertechnoloog Ignaz Worm met huis-, tuin- en
keukenproefjes zien welke basisprincipes PWN
toepast. Op de achtergrond zijn beelden te zien
van de ‘echte’ drinkwaterfabriek. De filmpjes
worden getoond op zes touchscreens. Wie na
afloop de vraag over het filmpje goed beantwoord, gaat door naar het volgende filmpje.
Meer informatie: www.pwn.nl/drinkwatereiland
Educatie
Duinkonijnen
Leren
‘Kinderen nemen de natuur
mee in hun hart’
Knagers voorkomen dat duinen dichtgroeien
Welkom terug
duinkonijn!
kijken, proeven en ruiken
Er is altijd wel wat te doen voor scholen in het Nationaal
Park Zuid-Kennemerland. Dat is niet alleen leuk, maar ook
broodnodig, vertellen Margo Slot en Linda de Jong van
Bezoekerscentrum De Kennemerduinen. ,,We krijgen hier
schoolklassen waar altijd wel een paar kinderen bij zitten
die nog nooit in de duinen zijn geweest. Zo geef je ze de
kans de natuur te beleven. En reken maar dat het werkt."
Het bezoekerscentrum biedt verschillende basisschoolexcursies in het Nationaal Park Zuid Kennemerland. Ze
zijn toegesneden op de leeftijd van de kinderen. Voor de
kleintjes is er de vernieuwde ‘Ko Duinkonijn’, die laat zien
hoe hij leeft in de duinen. De middenbouw ontdekt de
zee en het strand, zoeken vondsten langs de kustlijn en
leren over eb en vloed tijdens de excursie ‘Land van Wind
en Water’. In het Duin der Duizend Duinen ontdekken de
deelnemertjes de leefwereld van verschillende duindieren,
planten en bomen. Ook kunnen de kinderen op pad met
een echte boswachter. De oudere jeugd kan tijdens de
excursie ‘Strandjutter van Kennemerland’ onderzoek doen
naar het strand- en zeeleven, waarbij de kinderen ook metingen verrichten en zij kunnen een bezoek brengen aan de
Eerebegraafplaats.
De deelnemers aan de excursies gaan op pad met mensen
met een passie voor de natuur. Dat kunnen boswachters
zijn, of vrijwilligers die veel weten van planten, dieren en de
dynamiek van zee en kust.
De verschillende rondleidingen zijn afgestemd op de
leeftijd van de kinderen en samengesteld in overleg met
de scholen. ,,Bij de kleintjes beginnen we met de beleving
van de zintuigen: voelen, ruiken, horen en zien. Bij oudere
kinderen komen ook kennis en begrip om de hoek kijken..
,,Uiteindelijk hoop je dat kinderen in groep acht het besef
hebben van het duingebied en dat ook zij verantwoordelijk
zijn voor de natuur", aldus Slot en De Jong.
Bezoekerscentrum De Kennemerduinen staat open voor
scholieren uit de wijde omtrek van het duingebied dat
loopt van IJmuiden tot Zandvoort. ,,We maken het scholen
zo makkelijk mogelijk. Boeking van de excursies gaat via
internet. De voorbereidingslessen kun je zo downloaden.
Daarna ga je met een gids het gebied in. En in de klas volgt
dan de verwerking. Extra aantrekkelijk is dat de buitenlessen inclusief voorbereiding en verwerking in de klas
aansluiten bij de kerndoelen van het basisonderwijs. Dat
spaart de leerkracht tijd.’’
De schoolexcursies zijn van maart tot november, uitgezon-
Natuuronderzoek leidt vaak tot alarmerende conclusies over
het verdwijnen van planten en dieren. Maar biologen komen
ook met goed nieuws. De konijnenstand begint zich te herstellen van dodelijke ziektes.
Vroeger struikelde je bijna over de konijnen in de duinen.
Maar de populatie kromp sterk. In de jaren vijftig sloeg de
myxomatose toe, in de jaren negentig richtte het virus VHS
een slachting aan. Er bleven nog amper konijnen over. Gevolg: de duinen raakten steeds meer overwoekerd met grassen en struiken, een proces dat konijnen met hun geknaag
en gegraaf lang wisten af te remmen.
Grote grazers als Schotse Hooglanders en pony’s werden
losgelaten in een poging om het dichtgroeien te stoppen.
Toch veranderden de blonde duinen op veel plekken in een
groen heuvellandschap. Best leuk om te zien, maar het heeft
weinig meer te maken met het ruige duinmilieu waar af en
toe een flinke zandstorm woedt.
Het goede nieuws is dat er de laatste tijd in sommige duinterreinen weer flink wat konijnen rondhuppelen. Bioloog
Hubert Kivit, coördinator natuuronderzoek bij waterbedrijf
derd de schoolvakanties.
Dat de natuurexcursies zin hebben, staat voor beide dames
buiten kijf. ,,Kinderen vinden het geweldig. Sommige kinderen zijn nog nooit in de duinen geweest. Die lopen aan
de hand van de gids omdat ze de zee eng vinden. Zo breng
je ze met natuur in aanraking. Voor hen is het een verrijking. Het grappige is dat je diezelfde kinderen regelmatig
met hun ouders terugziet in het weekend. Dan nemen de
kinderen hun vader en moeder mee om te laten zien wat ze
allemaal hebben gedaan. Dat is natuurlijk fantastisch.’’
Natuureducatie kan nooit te veel zijn, vinden Slot en De
Jong. ,,Als je kinderen van jongs af aan in contact brengt
met de natuur dan werkt dat altijd door. De kinderen nemen de beelden mee in hun hart. Dat is waar we het voor
doen."
Niet alleen scholen kunnen meedoen aan activiteiten. Ook
buitenschoolse opvang organisaties kunnen met groepen
terecht. De buitenlessen zijn heel geschikt om met een
BSO te doen en er zijn ook speurtochten te huur die in
groepjes gedaan kunnen worden. Deze speurtochten bieden ook een leuke en actieve invulling voor een kinderfeestje of familiedag met kinderen.Samen met een arrangement
in het duincafé heeft u zomaar een volledige, verzorgde
dag. Ook de speurtochten zijn weer voor alle leeftijden:
kleuterspeurtocht 'Stijn Konijn' voor kinderen van 3 t/m 5
jaar, speurtocht met rugzak 'Vosje Vos' voor kinderen van
6 t/m 9 jaar en stoere rugzaktocht 'Hulpboswachter' is
voor kinderen van 7 t/m 10 jaar. Ook kun je een eigen gids
boeken voor een kinderfeestje of familiedag.
In het nieuwe bezoekerscentrum is voor jong en oud van
alles te zien en te doen. Er is een tentoonstelling over de
verschillende duinzones met informatie over flora en fauna
aan de hand van opgezette dieren. Voor kinderen valt in het
bezoekerscentrum van alles te ontdekken. Denk maar aan
de vogelboom met opdrachten en geluiden. Spelen kan in
de mooie duinspeeltuin.
Veel activiteiten zijn gratis maar niet allemaal. Op de website www.nmewijzer.nl kunnen scholen een lesprogramma
boeken. Op www.np-zuidkennemerland.nl kunnen particulieren excursies boeken. Het boeken van een eigen gids of
een speurtocht kan bij het bezoekerscentrum.
‘Altijd spannend om bij de
telpost neer te strijken’
Johan Stuart
verschillende soorten. Rondom zonsopkomst ga
Leeftijd:
56
ik erheen. Dat is een heel mooi moment. Dan ge-
Woonplaats: Velserbroek
niet ik van de lage mist en van de vossen, reeën
Beroep:
Communicatie-adviseur bij
en konijnen die ik onderweg tegenkom. Het
Landschap Noord-Holland
Vogelmeer is mijn tweede favoriete plek. Daar
is altijd wat te zien. Dan weer staan alle oevers
Bezoekerscentrum ‘De Kennemerduinen’ en het Duincafé vind
je op de Zeeweg 12 in Overveen. 023-5411123 / [email protected].
Openingstijden. Dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
In de meivakantie ook open op maandag.
8
Naam:
9
,,Eigenlijk zou ik veel vaker in het Nationaal
onder water, dan weer vallen stukken droog. De
Park Zuid-Kennemerland willen komen, maar
ene keer is er veel riet, dan weer is alles opge-
door mijn drukke baan en mijn activiteiten in de
geten door de grauwe ganzen. Het is dé plek in
Vogelwerkgroep Zuid-Kennemerland komt het
de regio om geoorde futen te zien. Nummer drie
er maar één keer per maand van. Mijn favoriete
op mijn lijstje is het bos ten noorden van de Oos-
plek? Dat zijn er drie, waaruit ik niet kan kiezen.
terplas. Met een beetje geluk zie ik daar in het
De telpost van de Vogelwerkgroep bij Parnas-
voorjaar buizerds baltsen. Hoog boven het bos
sia is er een van. Het is altijd spannend om daar
voert het mannetje een soort dans uit. Hij vouwt
neer te strijken. Vooral in de herfst, als de vogels
zijn vleugels en duikt naar beneden om dan weer
vaak massaal langs de kust trekken. Soms tel je
steil omhoog te gaan. Erg leuk om te zien vanaf
dan in drie uurtjes wel 20.000 vogels in vijftig
de hoge duinen rondom de Oosterplas!“
en duinbeheerder PWN, is blij met de gratis hulptroepen. Kivit telt geregeld samen met de boswachters konijnen door ’s
avonds in een auto met groot licht een vaste route te rijden.
De tellingen zijn te beperkt om precieze aantallen te geven,
maar de trend is duidelijk: omhoog. ,,De konijnenstand lijkt
zich gelukkig enigszins te herstellen.”
Dat de duinen dichtgroeien is niet alleen maar een gevoel
van boswachters en biologen, het is na uitgebreid vegetatieonderzoek ook wetenschappelijk vast komen te staan. ,,De
specifieke duinflora komt steeds minder voor”, aldus Kivit.
,,Het gaat hier meer lijken op de natuur elders in Nederland.”
De oorzaak is volgens hem een combinatie van factoren, zoals neerslag van meststoffen uit de lucht en een verzurende
bodem door gebrek aan verstuivingen. Als het herstel van
de konijnenstand doorzet, dan kan het aantal runderen en
paarden weer omlaag, aldus Kivit. Maar verdwijnen zullen ze
niet. ,,Bij een nieuwe grote crash in de konijnenstand willen
we het aantal grote grazers direct weer kunnen opschalen.”
60
n
e
d
n
o
c
e
S
Stuivende duinen
Gedeputeerde Jaap Bond
Terug zijn de blonde, stuivende duinen van vroeger
Gedeputeerde Jaap Bond wil niet bezuinigen
op Nationaal Park
‘Natuur heeft ook
een economische waarde’
Moet je in een tijd van economische
malaise eigenlijk nog wel geld steken in
natuur? Die vraag krijgt gedeputeerde
Jaap Bond regelmatig te horen. Vanuit
de grond van zijn hart zegt Bond dan
‘ja’.
,,Bezuinigen op natuur is niet aan de
orde’’, aldus de bestuurder van de
provincie Noord-Holland. ,,Financiële
ondersteuning van het Nationaal Park
Zuid-Kennemerland zie ik echt als een
investering. Het belang van dit gebied
in de drukke Randstad is groot. Mensen
die ontspannen in de natuur worden
minder snel ziek. Natuur heeft ook
een economische waarde. Bedrijven
die overwegen zich te vestigen in een
stad, kijken óók naar de omgeving. Natuur in de buurt maakt een regio extra
aantrekkelijk. Niet voor niets scoren
Amsterdam en Haarlem, met de duinen
op een steenworp afstand, erg goed als
vestigingsplekken. ’’
Jaarlijks trekt de provincie een bedrag
van 120.000 euro uit voor recreatie,
communicatie, educatie en onderzoek
in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Daarnaast steunt de provincie
grote projecten in het Nationaal Park,
zoals het onlangs geopende ecoduct
Zandpoort. Het volgende ecoduct, Duinpoort, komt er alweer aan. Prorail is
druk met de voorbereiding bezig. Voor
de derde natuurbrug, Zeepoort, heeft
de provincie drie miljoen euro gereserveerd. De financiering van dit ecoduct is
echter nog niet rond.
Geld voor natuurbruggen is weggegooid
geld, roepen sommigen. Bond vindt van
niet. ,,In feite herstel je een gebied van
7000 hectare dat door wegen doorsneden is. We repareren wat we ooit kapot
hebben gemaakt. Er ontstaan mooie
verbindingen voor mens en dier. ‘’
Niet alle gemeenten die grondgebied
hebben in het Nationaal Park betalen
(nog) mee aan het natuurgebied. De
gedeputeerde betreurt dat. ,,Als wij als
provincie morgen zeggen: we stoppen
met de financiering, dan is het afgelopen. ’’, zegt Bond. ,,Zo kwetsbaar mag
het Nationaal Park nooit worden.’’
Op landgoed Caprera na, is het hele
Nationaal Park nu gratis toegankelijk.
Entree heffen om meer geld binnen te
krijgen, gaat Bond een stap te ver. Maar
een vrijwillige bijdrage vragen aan de bezoekers is wat hem betreft wél bespreekbaar. ,,Nu is het elke keer de vraag: hoe
houden we deze kwaliteit van beheer in
stand? Het Nationaal Park krijgt jaarlijks
twee miljoen bezoekers. Als die allemaal
50 eurocent bijdragen, dan zou het park
uit de problemen zijn.’’
Dat we met zijn allen het Nationaal Park
moeten koesteren staat voor Bond als
een paal boven water. ,,Niet iedereen
beseft hoeveel erbij komt kijken om het
gebied mooi te houden, en hoeveel vrijwilligers daarbij helpen: 360!. Hun inzet
is cruciaal.’’ Het Nationaal Park ZuidKennemerland is volgens Bond een van
de pareltjes van Noord-Holland. ,, Je
hoeft echt geen 4,5 uur in een vliegtuig
te zitten om in een bijzondere omgeving
te zijn. Vanuit de Randstad ben je in tien
minuten in je eigen, unieke achtertuin.‘’
Wind & zand
hebben weer vrij spel
De blonde duinen van vroeger zijn terug. ,,Tussen paviljoen Parnassia en Velsen stuiven de
duinen weer, zegt bioloog Marieke Kuipers van
waterbedrijf en duinbeheerder PWN. ,,Zee, zout
en zand maken hier weer de dienst uit.’’
Kuipers klimt naar een duintop in de zeereep.
Daar ligt de zee, groot en grijs. Landinwaarts
is te zien hoe de groene bovenlaag van enkele
grote duinen is weggegraven. Het blonde zand
licht op, zelfs op deze bewolkte dag. Zo waren
de duinen volgens Kuipers vroeger, voordat
struiken en grassen de blanke duintoppen
begonnen te overwoekeren. Daardoor verdween
de oorspronkelijke duinvegetatie, die alleen
groeit op karige zandgrond. Door stukken uit
te graven heeft de wind weer vrij spel en wordt
zand vanaf het strand de duinen ingeblazen.
Is dat geen gekkenwerk, met al die alarmerende
berichten over een stijgende zeespiegel? Nee,
zegt Kuipers. Het Hoogheemraadschap van
Rijnland, verantwoordelijk voor de kustverdediging, heeft toegestemd. De extra risico’s zijn
nul, zo verzekeren de partijen.
Hoe dat kan? De diepste punten van de uitgegraven delen liggen toch nog zes meter boven
zeeniveau. ,,Gemiddeld eens in de tienduizend
jaar kan het gebeuren dat door een storm een
uitgegraven stuk doorbreekt. Maar daarachter ligt een rij hogere duinen die het zeewater
tegenhoudt. Het wordt niet minder veilig dan
nu.”
Maar verdwijnen er nu geen bijzondere planten, omdat ze door het zand worden bedolven?
,,De dynamiek in het duin komt terug en dat is
precies wat we willen”, zegt coördinator Arnoud
van der Meulen
van de Stichting
Duinbehoud. ,,Misschien verdwijnt er
straks hier en daar
een plantje, maar
er verdwijnen
geen soorten.”
Een fietspad
slingert langs de
nieuwe, stuivende duinen en
oorkijkjes.
biedt verrassende doorkijkjes.
N d l d kunnen
k
di
In het altijd winderige Nederland
die
wekelijks veranderen. Wandelaars kunnen de
stuivende duinen beleven via twee wandelroutes: Rondje Sleuf en Rondje Stuivende Duinen.
‘Voor een echte bioloog ben ik
te romantisch zegt men’
Naam:
Dik Vonk
hellingen hebben iets heel romantisch. Ze zeggen
Leeftijd:
65 jaar
wel eens dat ik te romantisch ben voor een echte
Woonplaats: Haarlem
bioloog. In de vijvers van Elswout leeft mijn
Beroep:
geliefde schele engerd, een één centimeter lange
stadsecoloog
platworm. Het is een heel zeldzaam dier dat al-
10
11
,,Mijn favoriete plek in het Nationaal Park Zuid-
leen in schoon water leeft. Andere platwormen
Kennemerland ? Ik heb diverse favoriete plekken.
hebben iets heel elegants, maar het grappige aan
Landgoed Elswout in Overveen is er één van.
de schele engerd is dat hij juist spuuglelijk is, met
Het is door mensen gemaakt, en daar is niets
zijn asymmetrische kop. Mijn andere favoriete
mis mee als dat verstandig gebeurt. Nadat in het
plekken in het Nationaal Park zijn het Kennemer-
gebied zand was gewonnen, waarmee zeer veel
meer, de Oosterplas en de vroegere bollenvelden
geld werd verdiend, zijn de restanten vormge-
in Middenduin met het bloemrijke grasland.
geven tot iets heel fraais. De moshellingen bij de
Eigenlijk is het hele Nationaal Park mooi. Twee
bosvijver in Elswout zijn uniek en prachtig. De
eeuwen geleden was het nog een saai en kaal
heuvels zijn zo steil dat dorre bladeren ervan af
landschap. Maar door verstandig beheer is het
rollen, waardoor mos kan groeien. Die bemoste
mooi en heel erg gevarieerd geworden.‘’
60
n
e
d
n
o
c
e
S
Elswout
Padden
PWN trekt zich het lot van amfibieën aan
Landgoed geliefd bij bruidsparen
Padden
Elswout
zit vol verrassingen
De moderne tijd heeft nooit veel grip gekregen op landgoed
Elswout in Overveen, dat ooit in handen was van de steenrijke bankiersfamilie Borski. ,,Mensen komen voor de rust.
Je kunt hier nog heerlijk op een bankje bij een kronkelende
waterpartij een boek lezen”, zegt boswachter Marieke Schatteleijn van Staatsbosbeheer.
Kunsthistoricus Christian Bertram, gespecialiseerd in buitenplaatsen, vindt Elswout een van de mooiste landgoederen
die hij kent. Het 85 hectare grote Elswout is ook populair als
idyllisch fotodecor voor bruidsparen. ,,In de lente is het hier
zo romantisch”, zegt Schatteleijn. ,,In april en mei knallen de
kleuren de grond uit.” Maar picknicken op een warme zomeravond is volgens haar ook fantastisch.
Veel natuur op Elswout lijkt wild en weerbarstig, maar volgens Bertram en Schatteleijn is over elk detail nagedacht.
Doorkijkjes, kleuren, licht of lange schaduwen moeten de
bezoeker verrassen of bewegen tot overpeinzingen.
Elswout zit vol verrassingen. Wat is dat voor een vreemde
heuvel, met een geheimzinnig bouwsel? Een ijskelder waarin
vroeger tot diep in de zomer ijs werd bewaard, legt Schatteleijn uit. Nee, het is niet de bedoeling om binnen een kijkje
te nemen. ,,De kelder is acht meter diep en er zitten vleermuizen.”
Na even lopen wacht een nieuwe verrassing: exotisch groen
als bamboe en rodondendron wekken de suggestie van een
tropische jungle. Overhangende takken lijken hier wel lianen.
Dan is er een stuk bos dat aan Scandinavië doet denken. Met
heuvels die lijken op rotspartijen, bedekt onder een zachtgroen mostapijt. Boven het bos krijsen buizerds. Dichtbij
roffelt een specht. Op het landgoed huizen veel vogels.
Volgens Schatteleijn moet ‘op de vierkante meter’ worden
getuinierd, om te voorkomen dat stinzenplanten en ander
bijzonder groen verdwijnen. Het beheer kost dus veel geld.
Dat probleem gaat steeds meer knellen nu de rijksoverheid
ingrijpend bezuinigt op natuurbeheer. Voor je het weet zijn
de spannende of romantische doorkijkjes dichtgegroeid.
Bertram: ,,Je moet die Engelse landschapsstijl zo’n beetje
met een nagelschaar bijhouden, je kunt er niet even snel
doorheen met de kettingzaag.”
De zorg van Staatsbosbeheer
voor monumenten
helpen bij het oversteken
Zodra padden, kikkers en salamanders gaan trekken,
kken, is het
ilig helpen
topdrukte voor de vrijwilligers die de beestjes veilig
oversteken. Padden rapen blijkt veel - maar dankbaar werk.
Behouden en toekomst geven
Staatsbosbeheer heeft de wettelijke taak om
zowel voor het gebouwde erfgoed als voor het
groen te zorgen. Met als doel bestaande of potentiële natuurwetenschappelijke, bosbouwkundige, landschappelijke, recreatieve, archeologische, aardkundige of cultuurhistorische waarden
voor toekomstige generaties te behouden. Deze
taak past naadloos in ons gedachtegoed. Het zit
in onze genen om het landschap, waarin al die
waarden vertegenwoordigd zijn, te beheren met
het oog op toekomstige generaties.
Voor Anneke Koper is het aan het begin van de lente vaste
prik: padden rapen en overzetten. Elke ochtend en avond
is zij in Overveen en Bloemendaal met andere vrijwilligers
in de weer voor padden, kikkers en ook salamanders. In de
buurt zijn vijf ’oversteekplaatsen’.
Waterleidingbedrijf PWN trekt zich het lot aan van padden en kikkers aan door actief deel te nemen aan het
Amfibieënoverleg Noord- en Zuid-Kennemerland. In dit
overleg zitten ook paddenwerkgroepen, Landschap NoordHolland, de provincie en de gemeenten Bloemendaal en
Heemskerk.
Voor 2014 staan vier belangrijke actiepunten op het programma. Zo gaan provincie, PWN en paddenwerkgroepen
onderzoeken of er paddentunnels kunnen komen onder de
Zeeweg naar Bloemendaal aan Zee.
Ook willen ze wegenbeheerders attenderen op producten
Staatsbosbeheer staat voor beschermen, beleven en
benutten. Niet alleen van natuur, maar ook van monumenten. We beheren landgoederen, buitenplaatsen,
historische tuinen en woonhuizen. Daarnaast bezitten
we boerderijen en religieuze, militaire en industriële
monumenten. Totaal hebben wij circa 800 monumenten
onder onze hoede. Veel van deze monumenten beschouwen we als de parels van Staatsbosbeheer. Elswout mag
zich 1 van de mooiste parels noemen. Om iedereen
te laten genieten van 400 jaar geschiedenis, de vele
rijksmonumenten en het bijzondere landschap, zijn er
twee wandelroutes die langs de mooiste plekjes leiden.
In het digitale loket van het poortgebouw vindt u alle
informatie over deze routes én over de landgoederen
en cultuurhistorie in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. En wilt u zich verwonderen over de bijzondere
verhalen die Elswout rijk is? Boek een excursie via:
www.staatsbosbeheer.nl/elswout of via bezoekerscentrum De Kennemerduinen.
die voorkomen dat amfibieën in straatk lken belanden.
en trottoirkolken
Verder wordt in samenwerking
met Hof van Kijk-Uit, een werkplek voor mensen met een
beperking, naar maatregelen gezocht die beletten dat
amfibieën door wildroosters vallen. Ook wordt een stagiair
of vrijwilliger ingezet, die alle informatie over de padddentrek in Kennemerland van de afgelopen decennia gaat
verzamelen om het nut, de noodzaak en het effect van de
voorzieningen nog beter te kunnen onderbouwen.
Anneke Koper, die al vele jaren vrijwilligerswerk doet voor
Nationaal Park Zuid-Kennemerland vindt het fijn om de
padden te helpen. ,,Vroeger werden hier zoveel padden
platgereden, dat is een stuk minder geworden. Ik ben er
nu dagelijks mee bezig. Geweldig, maar als het paddentrekseizoen voorbij is, denk ik ook altijd: ’hè, lekker. Weer
een avondje voor mezelf’.’’
‘In de duinen belanden de kinderen
in een fantasiewereld’
Naam:
Suzanne Klaassen
Ook al is het nog zo koud, de kinderen gaan met
Leeftijd:
44 jaar
hun voeten in het water. In de duinen komen de
Woonplaats: Haarlem
kinderen in een fantasiewereld terecht. Ze beden-
Beroep:
ken dan van alles. Op zo’n ochtend is het heerlijk
communicatie-adviseur
om je leven even niet door de klok te laten
12
13
,, Het duingebied rond het Vogelmeer vind ik een
bepalen. Je hoort vaak ouders roepen tijdens het
van de mooiste plekken in het Nationaal Park.
wandelen: ‘Doorlopen!’ Terwijl die kinderen van
Vooral in de zomer. Het licht is dan zo mooi; net
alles zien en willen ontdekken. Als je zo vroeg in
een schilderij van de Hollandse meesters. De gele
de duinen bent maakt het niet uit als je drie uur
en groene duintoppen, de vergezichten en dan
over een wandeling doet! Sinds ik het jutten heb
die Hollandse lucht erboven. Prachtig. Ik kom
ontdekt, is ook het strand een favoriete plek. Ik
vaak in het Nationaal Park. Om hard te lopen, te
raap plastic en lege flessen op om er thuis iets
fietsen of te wandelen. In de zomervakantie gaan
van te maken. Ook dat maakt gelukkig. Dan doe
we met de kinderen vaak heel vroeg de deur uit.
je ook iets goeds, want de wereld wordt een
Dan nemen we broodjes mee en ontbijten we
stukje schoner. Eén zijn met de natuur en ontdek-
buiten, bij de Oosterplas bijvoorbeeld . Daar is
ken wat er is, dat noem ik juttersgeluk. ’’
dan nog niemand. Het water is nog stil en helder.
60
n
e
d
n
o
c
e
S
Wandeltips van
Natuurmonumenten
Natuurmonumenten maakt haar gebieden
beleefbaar op verschillende manieren. Er is
een route voor kinderen met opdrachten, via
QR code te lezen. Drie wandelingen zijn te
downloaden via de app ‘natuurroutes’ van
Natuurmonumenten. Zoek op startlocatie
Santpoort-Noord. De routes zijn ook zonder
smartphone goed te volgen.
Kijk op www.natuurmonumenten.nl
Recreatie
Een dagje Amsterdam en
een dagje Nationaal Park
De natuur in dit park, het type ‘grijze duinen’, is uniek in Europa. Steeds meer toeristen wisselen een dagje Amsterdam
af met een bezoek aan het dichtstbijzijnde nationaal park, op
slechts 30 minuten afstand.
‘Het aantal cruiseschepen dat aanlegt in IJmuiden groeit.
Vanuit de nieuwe cruiseterminal in de IJmondhaven zijn de
toeristen zo in het park. De passagiers van de cruiseschepen
kiezen voor een wandeling in het noordelijke deel van het park
of gaan met e-bikes op pad.‘, aldus Thea Olivier, beleidsmedewerker Economische Zaken bij de gemeente Velsen. ‘Maar
ook de bunkerroute, voorzien van QR codes, trekt veel belangstelling.’ Veel toeristische informatie en routes zijn dan
ook te vinden op de website ijmuidenaanzee.nl, zowel in het
Engels, Duits als in het Frans.
‘Het park is belangrijk voor de regio’ , aldus Olivier. ‘Een
gebied dat gekenmerkt wordt door onder meer zware industrie heeft behoefte aan recreatiemogelijkheden om de leefbaarheid te vergroten. Gelukkig biedt het nationaal park die
mogelijkheid, en dan met name voor de rustige recreant als
wandelaars en fietsers. Voor degenen die intensiever willen
recreëren, biedt recreatiegebied Spaarnwoude vele mogelijkheden’ .
Het park biedt voor elk wat wils
Het park biedt honderden kilometers aan wandel-, fiets- en
ruiterpaden. Voor degenen die lekker willen (ver)dwalen en
voor hen die gewoon een route willen volgen. Er zijn wandelingen door bos, open duin en langs prachtige duinmeren of
strand.
Liefhebbers van cultuurhistorie komen ook aan hun trekken
in Landgoed Duin & Kruidberg, Koningshof, Buitenplaats
Jaarlijks twee miljoen
bezoekers in nationaal
park Zuid-Kennemerland
Pootje baden, luieren, picknicken, een boekje lezen,
hardlopen, paardrijden, het kan en mag allemaal in het
nationaal park. Uiteraard geldt dat ook voor het bestuderen van dieren en planten, maar dat doet slechts een
op de twintig bezoekers. De meeste recreanten willen
wandelen of fietsen, zo blijkt een onderzoek uitgevoerd
onder bezoekers. Mensen komen om te genieten van de
fraaie omgeving en de rust. Veel bezoekers komen vaker
terug, zij komen uit de regio. Jaarlijks wordt het Nationaal Park Zuid-Kennemerland bijna twee miljoen keer
bezocht. Daarnaast wordt het gebied door steeds meer
toeristen uit binnen- en buitenland ontdekt.
Elswout of Caprera. Wie overal geweest is weet dat iedere plek
zijn eigen unieke sfeer kent. Het bezoekerscentrum biedt advies,
plattegronden, activiteiten en heerlijke koffie, broodjes en pannenkoeken.
Toeristen uit Nederland kiezen vaak voor de NS wandelroute,
een prachtige route vanaf station Santpoort- Noord. Ook gaan zij
graag op de fiets op pad met het boekje ‘met de wind in je haren’.
Ideaal voor mensen die graag naast de bordjes in het veld extra
ondersteuning krijgen van een smartphone, zijn de route-apps.
Drie wandelingen in het park zijn te verkrijgen via de natuurrouteapp van Natuurmonumenten.
1,9 km Speuren in de duinen- QR route!
Wandel met de kinderen een rondje van twee
kilometer door de duinen van landgoed Duin
en Kruidberg. Met onderweg leuke weetjes en
opdrachten.
Start: ingang Duin en Kruidberg.
13,7 km wandeling in de buurt van
IJmuiden en Santpoort
De wandeling voert door bebost en open
duingebied, waar vroeger rijke kooplieden uit
Amsterdam hun buitenverblijf hadden. Tip:
sluit af met een kopje koffie op Landgoed
Duin & Kruidberg.
Start: station Santpoort Noord
Gezondheid
Psychiater Joost Mertens: natuur heeft positieve
uitwerking op ons brein
In de
4 km sprookjesachtig Koningshof
Kom naar het sprookjesachtige Koningshof;
een landgoed met een imposant landhuis,
een parkweide en parkbos. Avontuurlijke paden slingeren over dit heuvelachtige duingebied.
Start: Landgoed Koningshof, volg de groene
paaltjes vanaf de parkeerplaats.
duinen gaat de
knop in je hoofd om
Fluitende vogels, rust, frisse lucht en groen. Velen gebruiken
de natuur als medicijn tegen een druk en haastig bestaan.
Maar waarom eigenlijk? Psychiater Joost Mertens (48) uit
Velsen-Zuid legt uit waarom groen goed is voor het brein.
Wandelroutes die
online of via app
verkrijgbaar zijn
Hoe belangrijk is de aanwezigheid van het Nationale Park
Zuid-Kennemerland voor onze gezondheid? Buiten zijn is
volgens Mertens biologisch gezien goed voor ons om een
simpele reden: daglicht. Een dosis zonnestralen is goed voor
lichaam, maar ook voor het humeur. Mertens: ,,Veel mensen
hebben last van een tekort aan vitamine D, dat vooral in
zonlicht zit.’’
Een lange wandeling maken of een stuk hardlopen is bovendien gezond omdat er stofjes vrijkomen in het lichaam zoals
adrenaline, endorfine en testosteron. ,,Hier voel je je prettig
door. Daarnaast merk je dat je conditie verbetert wat ook
een positief effect op je gevoel heeft. De Engelsen zeggen
niet voor niets: move your ass and your mind will follow.’’
Rondje Vogelmeer is de eerste wandeling van
een reeks gratis te downloaden wandelingen.
IVN Zuid-Kennemerland neemt u mee door
diverse landschapstypen en wijst u op de diversiteit en dynamiek van de planten- en dierenwereld.
www.ivn.nl of www.np-zuidkennemerland.nl
Bunkerroute 2,5 km
De route loopt via een schelpenpad en een
oude asfaltweg door de duinen langs de zware geschutsbunkers en vuurleidingsbunkers
van de kustbatterij Heerenduin en luchtdoelbatterij Olmen. Onderweg is informatie te
verkrijgen door QR-codes te scannen of door
vooraf de informatie te downloaden via de
website www.ijmuidenaanzee.nl.
Start: Badweg in Ijmuiden aan zee
Joost Mertens
‘Soms loop ik al om 6 uur
’s ochtends in de Kennemerduinen’
NS wandelroute
Onverminderd populair is de NS wandelroute. Van Santpoort Noord naar Zandvoort (11
km) of Overveen (16 km).
www.ns.nl.
Niet online verkrijgbaar, ma
ar zeker moeite van
het vermelden waard is de
geïllustreerde fietsroute
‘met de wind in je haren’. Me
t dit boekje heeft u
een fietsroute en interessa
nt naslagmateriaal over
bezienswaardigheden in één
. Het boekje is te koop
bij het bezoekerscentrum en
bij diverse recreatieondernemers rondom het nat
ionaal park.
Naam:
Maarten Fijnaut
overladen is kun je daar nog vrij rustig zitten
Leeftijd:
38 jaar
omdat het alleen met de fiets te bereiken is. De
Woonplaats: Haarlem
Oosterplas is ook zo’n fijne plek. Ik zit er graag in
Beroep:
mijn eentje of ik voer er coachinggesprekken met
adviseur/coach/trainer
cliënten, uitkijkend over het water. Laatst ben ik
15
,,Ontspannen, alleen of met mijn gezin, doe ik
vroeg in de ochtend met een marketingteam de
negen van de tien keer in de Kennemerduinen.
duinen ingegaan. Het bedrijf vond dat de mede-
Heb ik een drukke dag in het vooruitzicht dan
werkers te veel dachten in standaardoplossingen.
ga ik ’s ochtends soms al om 6 uur de duinen in
Ze moesten met creatieve ideeën komen. Die dag
voor een ‘douche’ van ontspanning. Maar ook
zijn mooie, concrete ideeën op tafel gekomen.
beroepsmatig kom ik er veel. Ik ben vaak in grote
Sinds een paar jaar ben ik mede-organisator van
natuurparken geweest in het buitenland maar dit
spiritwalks (www.spirit-walk.nl) wandelingen in
gebied is uniek. Het is om de hoek, op een steen-
de duinen op zondagochtend, die volledig in het
worp afstand van Haarlem en Amsterdam! Het
teken staan van ontspanning. Na afloop is er een
strand ter hoogte van Kattendel is een van mijn
heerlijke biologisch ontbijt. Na zo’n spiritwalk zijn
favoriete plekken. In de zomer, als het strand
mensen weer opgeladen.’’
Hardlopen of wandelen, het kan het gevoel geven dat het
hoofd even leeg raakt. Dat komt volgens Mertens omdat je
je aandacht verlegt. ,,Mensen associëren groen met gezond,
met rust, met ontspanning. Als je je dan buiten bevindt, zal
je ook daadwerkelijk eerder ontspannen. De knop in je hoofd
gaat om.’’
Voor wie buiten is en dat nog intenser wil ervaren, heeft de
psychiater nog een tip. ,,Wees je eens extra bewust van de
natuur. Probeer dieren te spotten, ruik de frisse lucht en concentreer je op de geluiden. Zo maak je optimaal gebruik van
de positieve associaties en het verleggen van je aandacht en
gedachtes.’’
Het is duidelijk: we moeten naar buiten. De duinen in. Alleen of met vrienden, met of zonder hond. Het maakt niet
uit, zolang we maar frisse lucht opsnuiven, onze hersenen
stofjes laten maken en vitamine D zijn werk laten doen.
60
n
e
d
n
o
c
e
S
71
70
De wisenten lopen in het
afgesloten gebied ‘ Het
Kraansvlak’. Pagina: 21
Kunstenaar Frank Stolk
kijkt dagelijk uit op het park
en noemt ‘het duinpieperpad’ het mooiste plekje.
Pagina: 4
69
Ruigvlak
Westerveld
aal
na
al
rka
me
te
nd
ize
Du
21555
VAN
LEN
NE
PW
EG
Bungalowpark
64
N200
Noordduinen
Spruit
63
S TRA
AT
RE
O
Van
Groot Zwarteveld
23403
Verbrede
nep
Len
Van anaal
k
17
Houtgat
Kippendellen
S
21556
21698
23404
Hondenvlak
uw
Nie
Popelkuil
KV-11
Kievitenvlak
ZANDVO
23356
Sprenkelbos
23405
22011
W
U
RD
TE
ES
G
WE
IN
Zeerust
Hoeken
Lange
Vinkenveld
VOO
W
LD S
EG
W
EG
N201
N206
Koekoeksduin
LE
IJ
W
EG
Oud
Woestduin
Vinkenduin
2E
Leyduin
as
se
Oase
22010
21913
Adamsstort
N206
21912
S
ZWALUW E N
EG
RTER
W
72
BO
RO
O
D
LBE
STO
N
35
Duinvliet
Elswout
S
82
ZO N N E
B
A
LA
EM
N
t
MS
EW
EG
HeemstedeAerdenhout
VAN
ME
JUL
Wildhoef
S
S
RAAK
Midden Herenduin
Haarlemmerhout
Heerenduinen
S
84
startpunt / voorzieningen
Zeeweg (strandslag)
NP, NR
HO
Parnassia
RS
TL
Koevlak/bezoekerscentrum
AA
N
R
D, H, M, S, T
FR
CK
Bleek en Berg
D,
81 S,LA T
N
AN
CK
L
SC
H IP
3
Middenduin/Zanderij
LAA
N
2,5
4
B
UW
HO
SC
9
9
6
5
1,5
2,5
NoordduinenN201
+ Wurmenveld
NP, NR
Elswout
EN
G
WE
GI
JZ
EN
KA
DE
ERPLE
IN
De Adriaan
EG
LW
O
85
D
EW
11,5
9,5
9,5
4
3,5
4
3,5
11,5
EUROPAWEG
5BELGIËLAAN
3,5
KERBRUG
ROE
74
DE
VO
ND
E
LW
E
G
Huis te
Manpad
SLAA
N
MAN
PAD
PRIN
SEN
LAA
N
71
68
slo
P
M
KA
BOERHAAVE L
AAN
G
O
CR
U
EW
EG
D WE G drinkwater tappunt
70
ER
52
H P
horeca
Cruquius
S
69M
mindervaliden parkeerplaatsen
IJ K
NP
niet per
parkeervoorziening
RDauto bereikbaar c.q. geen eigen
W
KE
EG
OE
R
EB
NR
geen
rondwandeling,
afstand
betreft
enkele
richting
N
N
BE
De Glip S
speelbos/speelterrein
T
parkeermogelijkheden paardentrailer
EG
C•ARTOSTUDIO2
RW
PE
SP
P
I
AA fietspad ± 800m vanaf ingang
*
drinkwater tappunt langs
GL
M
UIUS
CRUQ
RU
No
INDUSTRIEWE
AART
AMSTERDAMSEV
EG
kleurmarkering / lengte
in km
SCHIPHOLWEG
86
80
JAARDSLAAN
AA
Duin enSPAN
Kruidberg
LL
IL
D*, H, NR (blauwe route)CHUR CH
H, m
M, S,
H eD, e
sTt e d e
RL
EN
KENN
EM
Haarlem
Wandelroutes
Eindenhout
N208
STATEN
BOLWERK
Tijdens de paddentrek
zijn
L
Haarlem
vrijwilligers
actief
bij
het
ZIJLW
EG
overzetten van de padden.
Nieuwe 22
Gracht
Pagina: 13
N200
JA
N
De Eerebegraafplaats is
een van de vele herinneringen aan de Tweede
Wereldoorlog. Pagina: 8
Bloemendaal
OR
IO
N208
SantpoortZuid
T
Schoterveense
molen
Bezoekerscentrum
De
KLE
N208
VER
LAA
Kennemerduinen
en het
N
Duincafe liggen vlakbijKLEVERLA
AN
zwemwater ‘t Wed.
Pagina: 20
N
KLE
VER
LAA
S
ÜS
W
Burg.
Rijkenspark
MIDDENDUINERWEG
S
Z
BIE
Beeckestijn
A22
Vanaf station
SantpoortNoord starten
E
W
diverse
wandelroutes,
SLA
waaronder de NS wan- PERDIJKWEG
delroute en diverse Sroutes
van Natuurmonumenten.
Pagina: 14
SantpoortSant
San
Sa
S
ant
ant
No
N
o
Noord
Noord
No
N
oo
orrd
ord
o
d
Duin en Kruidberg
34
EG
Waterland
PA
RK
W
m
Landgoed
Duin & Kruidberg
REEF
SE D
ORT
TPOis de favoSAN
N208
riete plek van
chef-kok Alain
Santpoort
San
S
an
ntp
tpo
tpoor
tpo
poo
poor
oor
ort Alders. Pagina: 29
S
ES
TE
Kronkelige
paadjes, romantische bruggetjes en
RG
RA
CH
R
T
oude bomen.
Buitenplaats Elswout
A C is een pareltje
HT
van Staatsbosbeheer. En bovendien woont
90 hier de
R aa
ms i n g e
schele engerd, waardoor
hetl RAAM
een
van
de
mooiste
SINGEL
plekjes is volgens ecoloog Dik Vonk. Pagina: 12
W
IN
DU
Santpoort
Sleutelbosje Zuid
Schapenduinen
IANA
WEG
05
Ruïne van
Brederode
E
LA REN
AN DE
R-
LS
VE
07
DK-2
DK-29
B lo
loeme
en
nd
da
aal
N208
N200
vaar
LAAN
ORTSE
ZANDVO
AA
VL
BL
MHD-1
DK-26
Driehuis
04
Schoonenberg
Midden-Herenduin
Driehuis
Koepelberg DK-27
Duin en
Nova
rg
g
Kruidberg
DK-28
Zembla
DK-31
DK-30
DK-25
Grote
Bos
Bleek en Berg
Bloemendaalse
Bos
S
S
Overveen
ZIJ
IJLW
EG
20
Brou
wers
N208
KD-21
Zusterduin
Thijsse
Th
hijs
js s Hof
js
Hof
Thijsse’s
Lindenheuvel
Aerdenhout
L
RG
AA
Oranjerie
Oranjeri
Oran
njer
jer e
sw
wo
ou
ut
Elswout
21
KD-1
W
DK-34
DK-1
DK-3
ZEE
WE
AD
EP
EZ
De Hel
Lage Bos
DK-4
KD-20
Caprera
Kopje van
Bloemendaal
Overveen
Middenduin
KD-19
Jachtduin
KD-18
Ca
C
ap
a
prre
pre
erra
era
er
a
MILITAIRENWEG
’t Vlakje
NLUSTWEG
DUI
S
64436
O N WEG
In den
Argus
DK-32
06
Aelbrechtsberg
KD-22
ET
Vossendel
MHD-2
Ve l s e n
Zuid
S
68236
Velserbeek
N202
Fast Ferry IJmuiden-Amsterda
STATIONSWEG
WATERL
OO
LA
AN
Westerveld
(begraafplaats &
crematorium)
Slingerduin
MHD-9
HD-12
in
Duinhof
MHD-10
e
HD-11
HE
ERE
ND
UIN
WE
G
PO
1
2,5
3,5
Koningshof
CA
BezoekerscenMP
LA
AN
CR
UQ
turm De OranUI
US
WE
G
3,2
6,1
Zandvoortselaan
jekom is een
Molenplas
D,
H
goed startpunt
voor een lange
Oase
3,2
6,9
Groenendaal
D, H
struinwandeling
N513
door de AWD. Pagina: 6
voorzieningen bij startpunten (= duiningangen, van
noord naar zuid)
DIJK
EN
Zanderij
VAN
EG
EW
ZANDVO
EK
Vafamil
D
G
WE
KD-53
Voortrommel
Koevlak
ORTERW
EG
NA
IA
JUL
83
Gaaienbos
Koningshof
Meester
Enschedepark
EG
Grote Wei
KD-52
KD-23
Oosterplas
KD-24
99
Snoekebos
Rommelevlak
KD-17
HD-2
HD-4
S
De Sparrenberg
HD-1
Brederodeberg
KD-2
DK-35
DK-33
DK-23
DK-24
DK-22
KD-3
DK-5
Grote Vlak
Verbrande
Huis
DK-36
DK-6
Starrevlak
Noorderhoek
EG
MHD-4
MHD-3
HD-3
HD-5
HD-10
DK-MHD
Lichtbakkeet
MHD-6
MHD-5
Hessendel
Eendekop
Trommel
HD-8
HD-7
HD-6
68116
92
Heerenduinen
NIE
PLEIN
1945
AT
A
R
T
UWS
DE
VEERDIENST
65845
AT
TRA
S
NOO
KANAALDIJK
Noordzeekanaal
GE
LAN
65973
IJmuiden
EMER
LAAN
KENN
KANAALDIJK
UISWEG
MIDDENSL
De Moriaan
HD-9
Adam’s
Vlakje
Rietdel
KD-25
Kraantje Lek
Ells
E
llswou
sw
s
wo
w
wou
out
Aerdenhoutskopje
Appelberg
36
Kraantje
Lek
KD-59
S
Dronken
Del KD-16
Brouwerskolkpark
64999
Duinlust
19
Starrevlak
KD-4
DK-7
DK-8
De
D
eK
Kennemerduinen
en
e
nne
nneme
nnem
em
merd
e
erd
erdu
rdu
rdu
rd
d ui n
nen
en
KD-57
Koevlak
KD-58
(G
ES
De
Zeven
Z
ev
ven
Bosjes
Bosj
B
osj
os
sjjes
es
Lage
Zeeveld
KD-50
KD-60
KD
K
D 60
De
Blinkert
Pijpekopje
Waterberg
Bentveld
Z
AND
TVE
BEN
Oranjekom
Kombos
62384/2
Duivendrift
S
VIS
D
PA
RS
KD-51
KD-54
De Zanderij
Fazantenbos
E
CH
KD-56
KD-55
Zeeveld
KD-49
DK-20
Slinger
DK-21
Bokkenvlak
KD-5
KD-14
Iepeboom
Rietvlak
Riet
R
Rie
Ri
ie
ie
ettvl
vla
vla
lak
ak
KD-62
Gleuf
Het Wed
KD-61
KD
K
DD--6
61
61
Schippersduin
Koningsh
K
Ko
onings
ings
gsh
h f
Ecoduct
E
( voorbereiding)
(in
Doornenberg
Naaldenveld
21422
Panneland
22159
N
ORTSEL
AA
Ecoduct
(gereed 2013)
21718
Graaflandsbergen
Panneland
22235
22167
Schuil en Rust
Eiland
22169
Het
KV-13
KV-14
KV-9
K
KVV
V-9
9
Spookbomen
Blinkertweg
l
Sprenkelkanaal
Sterrenwacht
Vogeleiland
21699
Rozenwaterveld
Garagebosjes
37
KV-10
KV
KV-1
K
KVV
V-1
V-10
10
Kieftenvlak
Meertje
van
Burdet
Zwarteveld
Mi de
dendu
d
du
Kemperberg
EG
EW
ZE
Ecoduct
(in voorbereiding)
N200
KD-63
KD-15
KD-13
KD-26
Halve
Bos
Konijnenberg
KD-64
Groot
Doornen
Koekoeksbos
Het Eiland
Manege
Helmberg
Bokkenberg
KD-65
O
DK-9
EG
Gijzenveld
Luizenpan
DK-19
NW
De Moriaan
MHD-7
Aardbeienvlak
Klein
Doornen
66
KD-12
KD-27
KD-28
Kleine
Tobbe
KD-48
Grote
Tobbe
KD-29
KD-11
KD-6a
Ezelwei
Spinnekoppenvlak
Koebocht
Doorngat
KD-10
DK-10
KD-6
EG
Olmenbos
Olmenberg
AD
EW
ZE
in
in
G
NOORDELIJKEWE
KD-9
KD-8
Erebegraafplaats
De Kar
Vlak
KD-67
KD-7
Lichtbakkeet
KD-66
KD-68
KD-31
KD-32
KD-30
KD-34
KD-47
Kleine
Schapenkamp
ZE
EW
EG
Stokmansberg
77
k
og
Bo
aa
an
De Pijp
Lammetjeswei
Wurmenveld
KV-8
KV
KVV--8
Vlooienhoek
Schulpendam
Kanaal
Oosterveld
EN
)
Tonneblink
Doktersdrift
Donderhoek
veld
ZO
Zandvoortselaan
Eendenvlak
Driftje
Pan
De Lange Kuil
Strontige
21557
Blommepan
Pannetje
KV-7
EI
KD-33
KD
K
D-3
D-3
33
KD-35
Vogelmeer
KD-46
Groot
DK-11
EG
ZE
E
PL WIJK
EIN -
96
EG
KW
DO
68055
HEERENDUINWEG
Huttenvlak
DK-18
Scheidingsbos
DK-12
Cremermeer
Klein
Olmen
De Blink
Olmen
De Grote
Schapenkamp
Lange
Kaasvlak
Kennemer Golf & Country Club
Knooppunt
ar
23402 ka teve
na ldal
Astrid’s
Zw
Hardenbroekerpropje
KV-6
1
KD-45
KD-44
KD
K
D 4
44
4
RO
ST EG
W
Verlaten
Verl
Verlat
Verla
Ver
Ve
erl
rla
rl
rla
llaten
atte
aten
a
ten
ten
en Veld
Vel
V
Ve
e
elld
Wurmenveld
Wurmenve
Wur
Wu
urmenve
urmen
e
elld
PaardeKV-5 kop
AD
RP
PE
M
DU
Excerceerveld
Kieftenvlak
KV-4
K
KV
V 4
LO
Kleine
Zijp De Bokkedoorns
S
GE
T
Spartelmeer
Liguster
Camping
Scheivlak
Scheivla
Sche
S
Sch
Sc
ch
ch
che
heivl
he
eiivl
e
eiv
iv
iivla
vl
vla
vla
lak
lak
Kraaienbos
De Punt
Oude
Kruispan
KD-43
Langera
Lang
L
anger
ang
gera
erak
er
rak
Langerak
KD-36
KD
K
D 3
36
6
Bruid van Haarlem
De Oude
Schoen
KD-37
Ogenkuil
Pan
KD-38
Poppy's
Kop
Hazenberg
Haz
Hazenber
H
Ha
Haze
az
ze
ze
en
nber
n
berrg
LA
AR
PA ZEND
KD-42
K
KD-4
D-4
-4
42
Starredel
De Wieringen
DK-13
Watervlak
Vlierberg
DK-14
Hubertusvallei
G
en
KROMHOUTSTRAAT
av
Doornbosch
WE
KONINGSW
DK-17
Duinmeer
HEERE
ND
UIN
WEG
AND
STR
gh
rin
Ha
KANAALDIJK
ZUIDERSLUISWEG
en
sh
av
er
Vis
s
DFDS Ferry
Terminal
TE
n
Noordervlak
DK-16
D
K
De Grote
Houtglop
DK-15
IJ
Zuidervlak
Scheidingsberg
Scheidin
Sche
S
Sc
ch
cheid
che
iidingsb
di
din
ing
ings
gsb
sb
sb
sbe
be
erg
er
58
Schelpengat
Doorngat
Groote
Zijp
KV-2
59
Lattendel
Hazenwei
Haz
Haze
H
a
aze
zenwe
ze
z
zen
enw
enwe
nwe
wei
we
Duinpieperpad
65000
ZEEWEG
Grote
Renbaan- Pan
veld
Heeckeren’s
Klompenpan
N201
k
Kraaienveld
AN
LA
Kost
K
Ko
os
stttv
tve
ve
v
e
Noordoosterkanaal
Schilpveld
Ruigeveld
N
Wand
W
Wan
Wa
and
ZA
ND
VO
TR
OR
AA
TS
T
E
KE
S
ER
AR
LE
S M
DO TR. MER
CT
OR
C.A
.G
KV-12
Visscherspad
S
Oude
O d
Huisje
KV-3
KV
V 3
Noordduinen
Circuit
KV-1
18
61
61
KD-40
KD-41
KD-39
60
Parnassia De Lakens
Zeeveld
62
KD-70
57
KennemerKennem
Kennemer
K
m
meer
meer
Marina
Seaport
Peperedel
Strandslag Zeeweg
Strandslag Parnassia
Strandslag Zeemeeuwen
Bloemendaal
e
aan Ze
Zee
DAM
Strandslag Kattendel
De duinen mogen weer
stuiven, bijzondere planten
en dieren komen hier weer
voor. Pagina: 11
Paradijsveld
22192
N
AVE
Strandslag IJmuiderslag
EH
IJMUIDEN - NEWCASTLE
ave
dh
mo
n
IJMUIDE
RSL
AG
WATERTAXI
(ZOMERDIENST)
O L EN
M P
K
ELIJ
ZUID
Een van de mooiste plekken
in het park volgens boswachter
Jowien zijn de jonge duinen
tussen Parnassia en IJmuiden.
Pagina: 5
79 HA
FRANS ZW
AA
N
S
TR
Zuidduinen
Stenenveld
Klein Zwarteveld
Huppelkan
22197
Flessenveld
Kalverenvlak
h
T
AA
G E WEG
E DERODEPAD
Worstenveld
Tonnevlak
HO
E
ERO D
ED
BR
Eerste
Vlaaye
BR
Bokkemerduinen
22634
T
r-
G
SSIA
WE
K
R AA
RB
Hier start de bunkerroute
met QR codes, 2.5 km wandelen langs cultuurhistorie.
Pagina: 19
Zandvoort
Zandvoort
Brederodepad
S
O
LO
e
We
st
us
te
68
67
AT
TRA
DES
ERO
BR
ED
66
al
BO
ULE
VAR
DP
AU
LU
Natuurbrug Zandpoort verbindt het nationaal park met
de Amsterdamse Waterleidingduinen. Pagina: 26
hte
al
rka
na
65
Z
KO
STV
ERL
NA
EG
BO
U
L
E
VAR
DB
AR
NA
ART
S TRA
DUINPIEPE R PAD
M
NE
KE
N
EN
PAR
ER
W
PRIL
T1A
Een rondje Vogelmeer voert
u door verschillende landschapstypes, tip: neem de
route van IVN mee op zak.
Pagina: 25
na
ka
AN
No
ec
as
LEEUWERIKENLA
z
e
e
pl
en
Ba
V
NT
A
rtk
an
aa
l
rn
aa
E LD
SW
VA
N1
OK TO
BER
TO
DE DO
Forteiland
LEID
BE
ELIJKE R
ANDW
EG
BO
UL
E
V
AR
DB
AR
NA
A BU
AR
L
PH RG.
T
EN VAN
ST
RA
AT
wa
n
EG
RT
-E
K
R
UI
LA SBE
AN RG
-
SEV
AAR
TWE
G
H
o
r
d
Sc
SEW
EV
AA
ERW
EG
RG
PL
A
LO
LEID
DSE
VAA
RTW
E
EG
IU
NW
QU
HER
E
ZANG
L
EID
S
N
AA
ge
NE
G
EG
GW
BER
E
O
O D ELAAN
BR
ED
ER
RAN
DW
EG
EG
WAGENW
GL
IP
anaal
DS
E
tk
r Vlie
CRU
ELEN
E
EG
BINNENW
EE
N DA
U IN E
EG
rt L
aa
ev
ids
Le
ST
SE
AL
LEID
EV
AA
F
HOGE
SEV
AAR
TW
H
LAA
N
K
ZIJJ ORTE
LW
EG
WE
G
ERE
N
ZU
DREEF
HEEMSTEEDSE
W ES T
RT
G
WE
EN
WA
G
EE
e
Van d
EM
naal
EW
erka
M
oost
WEG
LKWIJKER
SP
AA
ZANGSEWEG
LEN
GE
VO
ZUID SCHA
VOG
LAAN
EG
rd
Noo
SA
HE
TEIN
FON
E
M E N DAALSE
WE
G
N
LA A
DE
RO
BR
ED
E
EID
S
S TE
LIJKE
WEG
WIL
IDE
R
LAA HOU
N T-
NG
R S T R A AT
WE
VER
S
RIJKSWEG
N-K
RUI
DB
E
AN
EG
K ENNEM
ER
W
NCK
PRO
H
AA
TL
LF
DE
WILLEM DE ZWIJGERLAAN
K
N
LA
LA
E
ING
E R H UI S S
EG
SCH
OT
ER
W
R
HE
EN
V
MS
EL
D
EG
KSW
RIJ
el
an
Spaarn EWEG
e
BRE
DE
R
OO
DS
EW
EG
EL
ZI
M
J
IN
L
AST
S
R. Z ING
E
IJL
VE L
ST
CÉ
N
AA
DR
EG
T
FT
lft
H
ar ne
Spa
Buiten
EG
ide
r
TW
G
NOORD SCHAL K W I JKERWE
REN
W
ES
DE
L
De
De
G
Zu
US
IJ K E
INL
KW
DU
VAN
EEDENSTR.
AL
E
SC
H
D
ENGELAND
ZUIDERZEELAAN
IE
JULI IVM BRO E D S
MP
U
O
KT
EG
PAW
SP
PIEDUINPAD
PER
MAR
EURO
W
T
T
16
TO
LOTEN VA N 1 M AART
ES
(G
G EDE
TE
N
EG
KSW
VL
WEG
AAT
TR
SS
JK
RI
HET PUBLIEK
)
VOOR HET
PUBL
TEN
IEK)
LO
TURF
NINGENLAA N
GRO
G
R
OO
NV
TE
EG
NW
OU
AMERIKAWEG
RI
N
O
(G ESL
SPAARNDA
N
R
G
WE
n
Ja
SP
AA
KE
LIJ
EG
DE
R
OO
rt
EW
G
aa
MS
EN W
G
ATWE
STRA
RIJKS
nv
ND
A
UIN
ED
EK
ER
W
D RI
ST
BR
O
E DWARS W EG
E E R ST
VE
B
VONDE
LWE
G
EG
ze
B
P
ZEEW
Gij
R
OTE
EG
MINISTER VAN HOUTENLAAN
N
VAN DE AN
LA
VONDEL
EG
ERW
SC H
IN
D
LING
E
HAG
RWEG
LSLAAN
LINGE
F
EE
WIJNOLDY DA
NIE
HAGE
RIJ
R
IET
EG
RBROE
DR
SE
K SE
EL
EG
SW
IJK
V
WE
G
EE
FG
HO
S
Programma
Er is heel veel te doen in
Nationaal Park Zuid-Kennemerland
april
25 Vleermuisexcursie é (8+)
21.00-22.30 l Landgoed Elswout Overveen
27 Met de herder en schapen op pad é
13.00 - 14.30 l Koevlak Overveen
27 Strandexcursie Parnassia, voor kinderen é(4 t/m 10
jaar)
10.30 - 12.00 l Parnassia Bloemendaal
27 Nachtegalentocht
04.30- 21.00 l Info volgt na aanmeldingInfo volgt na
aanmelding
28 Speurtochtendag (3+)
10.00-15.00 l Koevlak Overveen
28 Waarom vind je geen konijnen op het strand? é(5+)
10.30-12.00 l Parnassia Bloemendaal aan Zee
28 Cupcakes versieren é(4+)
12.00 - 16.00 l Koevlak Overveen
28 Vleermuisexcursie é(8+)
21.15 - 22.45 l Landgoed Elswout Overveen
29 Pannenkoekengourmet é(6+)
12.00-13.30 l 14.00-15.30 l Koevlak Overveen
29 Met de herder en de schapen op pad é(AL)
10.30 l 13.00 l Koevlak Overveen
30 Kinderbuffet é(6+)
12.00-13.30 l 14.30-16.00 l Koevlak Overveen
30 Nachtegalenavond é(12+)
19.30-22.00 l Duin en Kruidberg Santpoort-Noord
mei
01 Zangvogels é(12+)
10.00-11.30 l Bleek en Berg Bloemendaal
01 Speurneuzen gezocht! é(6+)
10.30-12.00 l Koevlak Overveen
01 Pannenkoekengourmet é(6+)
12.00-13.30 l 14.00-15.30 l Koevlak Overveen
01 Nachtegalenavond é(12+)
19.30-22.00 l Duin en Kruidberg Santpoort-Noord
01 Nachtwachter é(8+)
21.15-22.45 l Koningshof Overveen
02 Jutterstocht é(6+)
11.00-12.30 l Parnassia Bloemendaal aan Zee
02 Cupcakes versieren é(4+)
12.00 - 16.00 l Koevlak Overveen
02 Nachtegalennacht é(12+)
22.00-01.30 l Duin en Kruidberg Santpoort-Noord
03 Nachtegalenavond é(12+)
19.30-22.00Duin en KruidbergSantpoort-Noord
03 Vleermuisexcursie é(8+)
21.15 - 22.45 l Landgoed Elswout Overveen
03 Historische/natuurexcursie
14.00-15.30 l Tegenover Midden-Herenduin Driehuis l
Reserveren: Ja
04 Nachtegalenavond é(12+)
19.30-22.00 l Duin en Kruidberg Santpoort-Noord
05 Fietsexcursie: Sporen uit de oorlog é(12+)
14:00 - 16.00 l Bleek en Berg Overveen
11 EU-Kijkdag: Natuurbrug é(12+)
15.00-16.30 l Zandvoortselaan
10 EU-kijkdag: Levend Duin (fiets) é(12+)
10.00-12.00 l Duin en Kruidberg Santpoort-Noord
mei
10 Vlinderexcursie Middenduin
11.00 - 12.30 l Middenduin Overveen
12 Vleermuisexcursie é(8+)
21.30-22.00Landgoed ElswoutOverveen
16 Vleermuisexcursie é(8+)
21.45-23.15 l Landgoed Elswout Overveen
17 Wisentwandeling é(12+)
14:00 - 16.00 l Restaurant De Bokkedoorns Overveen
18 Zee-evenement
12.00 - 16.00 l JuttersmuZEEum Zandvoort
18 Middenduinexcursie é
12.00 - 13.30 l Middenduin Overveen
23 Vleermuisexcursie é(8+)
21.45-23.15 l Landgoed Elswout Overveen
25 Schapen Scheren op de Dag van het Nationaal
Park (AL)
12:00-16:00 l Koevlak Overveen
25 High Tea na de boswandeling op de Dag van het
Nationaal Park
14.00-17.00 l hotel Duin&Kruidberg Santpoort-Noord
25 Diersporen, waterbeestjes en bodemdiertjes é
(4 t/m 10 jaar)
11.00 - 12.15 l Middenduin Overveen
25 Excursie rondom het Vogelmeer op de Dag van het
Nationaal Park é(AL)
11.00 - 13.00 l Parnassia Overveen
25 Zelfstandige wandelroute rond het Vogelmeer op de
Dag van het Nationaal Park (AL)
7.00 l Vertrekpunt parkeerterrein strandslag Parnassia
Vogelmeer
25 Belevingsexcursie op de Dag van het Nationaal
Park é(18+)
19.00 - 21.00 l Bleek en Berg Bloemendaal
31 Wisentwandeling é(12+)
14:00 - 16.00 l Restaurant De Bokkedoorns Overveen
juni
01 Schapenscheerdag bij de Oase (AL)
10.00-15.00 l Schapenscheerdag bij de Oranjekom,
De Amsterdamse Waterleidingduinen
05 Van binnenduin naar middenduin é (12+)
10.00-11.30 l Koevlak Overveen
15 High Tea na de boswandeling (18+)
14.00-17.00 l hotel Duin&Kruidberg Santpoort-Noord
20 Midzomernacht é(12+)
20.30-23.00 l Duin en Kruidberg Santpoort-Noord
21 Midzomernachtloop (8+)
22.00-01.00 l Duin en Kruidberg Santpoort-Noord
24 Bosconcert é(12+)
19.30-21.30 l Duin en Kruidberg Santpoort-Noord
29 Zomerfestival (AL)
11.00-16.00 l Koevlak Overveen
é é é = Reserveren op onze website
Jutten, struinen, mindfulness, rondje vogelmeer
of bosconcert
Programma
voorjaar 2014
5 mei: fietsexcursie: sporen uit de oorlog
De boswachter van PWN er laat u zien
dat er nog veel sporen in het duin zijn
van de Atlantikwall. Met verhalen en oude
foto's vertelt hij over dit stukje bewogen
geschiedenis.
Vleermuisexcursies
In april en mei vinden de spannende
vleermuisexcursies plaats waarbij met een
vleermuisdetector de vleermuizen worden
opgespoord.
28 april: Speurtochtendag
Deze dag verhuurt het Bezoekerscentrum
tegen gereduceerd tarief diverse rugzakjes
zoals Vosje Vos en Hulpboswachter om
zelfstandig met de kinderen een speurtocht te lopen.
Smullen in het duincafe
Tijdens schoolvakanties organiseert het
duincafe vaak lekkere activiteiten. Zo kun
je de mooiste cupcakes maken (28 april
en 02 mei). Er is een kinderbuffet (30
april). Pannenkoekengourmet is een feest
voor de pannenkoekfans (01 mei)
Nachtegalen
Geniet in het voorjaar tijdens een van de
nachtegalentochten van de prachtige zang
van deze vogel met onopvallend verenkleed.
10 & 11 mei: Europakijkdag
Neem een kijkje bij de Natuurbrug
Zandpoort op 10 mei of fiets op 11 mei
mee naar het project ‘levend duin’. Er
is geplagd en gezaagd, maar waarom
eigenlijk? Wat was er aan de hand en hoe
gaat het worden? Welke planten en dieren
hebben hier voordeel van? Kom kijken hoe
het duin weer echt duin wordt.
18 mei: Zee-evenement
Kom genieten en uitwaaien aan zee tijdens het Zee –evenement van IVN bij het
Juttersmuseum.
25 mei: De dag van het Nationaal Park
Er zit muziek in het Nationaal Park! Deze
dag is er heel veel te doen. De schapen
die rondlopen in de Kennemerduinen
komen vandaag op visite bij het bezoekerscentrum. Er is een belevingsexcursie. Jongeren kunnen meedoen met de
jeugdvogelwerkgroep en op pad met de
NJN. IVN biedt een wandeling rondom
het vogelmeer aan en gaat op zoek naar
waterbeestjes. En er is nog veel meer…
kijk op de website voor het complete
programma.
Wisenten spotten…of niet
Onverminderd populair is de wisentenwandeling. Ga mee met de boswachter
van PWN op zoek naar de kudde. Het
blijft spannend of je de wisent ook zult
zien! Voor fotografen is er de fotosafari
naar de wisenten. Wil je met een familiedag of bedrijfsuitje de wisenten gaan
spotten, dan kan dat ook. Vraag meer
informatie bij het bezoekerscentrum.
24 juni: bosconcert
Doulce Memoire treedt op tegen het
decor van oude beukenbomen. Een gids
neemt u mee vanaf de parkeerplaats naar
het bostheatertje. Dit openluchtconcert
in het gebied Duin en Kruidberg is er een
om nooit te vergeten.
3 mei: historische/natuurexcursie
Ga mee met IVN mee op pad in het
noordelijk deel van het nationaal park,
Heerenduinen.
19
Op Buitenplaats Elswout is er vandaag,
i.h.k.v. het Buitenplaatsenweekend, een
afwisselend aanbod vol cultuur.
28 & 29 juni: Buitenplaatsenweekend
Het hele weekend is er van alles te doen
op de buitenplaatsen in Zuid-Kennemerland. Ook Buitenplaats Elswout is van de
partij!
High tea met boswandeling
Strek de benen met Natuurmonumenten
en ga daarna koninklijk genieten van een
high tea bij Duin & Kruidberg.
21 juni: Midzomernachtloop
Doe mee aan de Midzomernachtloop van
Natuurmonumenten op de kortste nacht
van het jaar. Spannend!
29 juni: Zomerfestival
Het eerste zomerfestival bij het nieuwe
Bezoekerscentrum De Kennemerduinen
biedt een afwisselend programma waar
natuur en cultuur in het Nationaal Park
centraal staan. Luister naar een verhalenvoorlezer, kom struinen op de informatiemarkt rondom het bezoekerscentrum
en loop mee met een mindfullness
wandeling of breathwalk. Kom knutselen,
wandelen, workshops volgen…en nog veel
meer!
2 mei: Jutterstocht (6+)
Strandjutten is een leuke bezigheid, misschien vind je wel nonnetjes of zaagjes,
een eikapsel van een hondshaai of een
rugschild van de sepia.
18
1 juni: Schapenscheerdag bij de Oase,
De Amsterdamse Waterleidingduinen
Met leuke activiteiten voor kinderen!
Zaterdag 1 juni bent u van harte welkom
op onze schapenscheerdag van 10.00
t/m 15.00 uur bij ingang Oase, tegenover
Vogelenzangseweg 21. Ook dit jaar is
schapenscheerder Cees van der Weiden
van de partij. Naast het schapenscheren
zijn er leuke demonstraties van onze
herders met hun hond. En natuurlijk
volop activiteiten voor kinderen, zoals een
workshop zelf vilt maken van schapenwol,
het spel met de kluutstok, schminken en
een rondje met paard en wagen door het
duin.
Reserveren
Sommige activiteiten en evenementen
zijn gratis, maar niet allemaal. Kijk voor
een overzicht van het hele programma en
reserveren op de website www.np-zuidkennemerland.nl.
Bezoekerscentrum ‘De Kennemerduinen’
en het Duincafé vind je op de Zeeweg
12 in Overveen. 023-5411123 / info@
np-zuidkennemerland.nl. Openingstijden. Dinsdag t/m zondag van 10.00 tot
17.00 uur. In de meivakantie ook open op
maandag.
Bezoekerscentrum
Wisenten
Bezoekerscentrum
Wisenten spotten tussen Overveen en Zandvoort
verbreedt haar aanbod
Van wandelkaarten en duurzame cadeautjes tot
familiedag en groen vergaderen
Het nieuwe bezoekerscentrum De Kennemerduinen
heeft zich in no time een plaats veroverd bij jonge
en oude(re) duinliefhebbers. Elke maand stappen
er meer dan 10.000 over de drempel. Deze maand
wordt de 100.000e bezoeker onthaald!
“Zes dagen per week is het centrum van 10.00 tot
17.00 uur geopend (gesloten op maandag) en gratis
toegankelijk. Het biedt naast een vaste tentoonstelling over de duinen ook veel interactieve informatie
via de nieuwste media. Bovendien kan je er terecht
voor fijne natuurcadeautjes. Van boeken, houten- en
aardewerk artikelen voor huis en tuin, trendy Doppers tot stoere buiten-dingen voor kinderen. Leuk en
duurzaam en deels gemaakt door mensen met een
beperking. Zo snijdt het mes aan twee kanten. Er is
altijd wel iets dat past bij elk budget.” Aan het woord
is Margo Slot, beheerder van het centrum.
Aan de servicebalie kun je terecht met allerlei vragen
over de duinen, wandel- of fietstochten, kinderfeestjes in de natuur, buitenlessen voor scholen of de
grotere evenementen die regelmatig in en om De
Kennemerduinen worden georganiseerd.
Maar ja: alleen voor niets gaat de zon op. De
Provincie Noord-Holland en duinbeheerder PWN
leveren een financiële bijdrage. Daarnaast moet De
Kennemerduinen zijn eigen broek ophouden. Dat
doen ze door een bijdrage te vragen aan gebruikers
van de educatieve producten en excursies door de
boswachters. Omdat de prijzen de afgelopen zeven
jaar nooit zijn verhoogd, was het per 1 april tijd voor
een inhaalslag.
“Het bezoekerscentrum wil niet verdienen om te
verdienen”, benadrukt Margo, “maar inkomsten
worden gebruikt om de gratis toegang tot het centrum te kunnen blijven bieden.” Want kennis delen
over de duinen staat hoog in het vaandel. Ook blijft
deelname aan een aantal activiteiten gratis. En voor
de grote evenementen zoals het Zomerfestival of de
Schaapscheerdersdag wordt geen toegang gevraagd.
Dankzij de gouden Green Key biedt het centrum
ook groenee vergader-arrangementen
gische catering op maat
met biologische
vanuit het Duincafé. Is er een leukere
or bedrijven om hun MVOmanier voor
g mee te halen?
doelstelling
en
Als het even kan maakt Margo op haar
n een wandelingetje. Margo:
werkdagen
erschrikkelijk veel te genieten
“Er is zo verschrikkelijk
hier, in allee jaargetijden. Die eerste
prille waass groen aan het begin
te, het gezang
van de lente,
chtegalen,
van de nachtegalen,
bloeiende meidoorns
geurende duinrooskleuren
jes, herfstkleuren
n,
en -geuren, een
end ree
weg spurtend
te
of een witte waas
w. Ik
van sneeuw.
kom altijd ogen
en oren te kort
en ontdek op
eelke wandeets
ling weer iets
it
nieuws. Dit
zo
gebied is
prachtig!”
Op
safari
in de duinen
De kans op een ontmoeting met een kudde wisenten
wordt steeds groter in de duinen. Meer dan twintig van
deze Europese bizons lopen er inmiddels rond. Regelmatig worden er kleintjes geboren. Een teken dat de wisent
zich thuis voelt in de duinen.
Liefhebbers kunnen zelfs op ‘wisentensafari’ met de boswachter. Deze excursies door het afgesloten Kraansvlak
tussen Overveen en Zandvoort waar de dieren verblijven
zijn te boeken via www.np-zuidkennemerland.nl. Meestal
lukt het vrij snel om de kudde op te sporen. Maar boswachter Coen van Oosterom van PWN heeft ook wel eens
bezoekers moeten teleurstellen. Dan waren ze onvindbaar, ondanks gps-signalen van een zendertje om de hals
van een van de dieren.
Volgens de boswachter gaan de dieren, hoe imposant
ook, nooit mensen te lijf. ,,Behalve misschien als een
wisent zich erg bedreigd voelt
en niet weg kan.”
Waterbedrijf en natuurbeheerder
PWN en ARK Natuurontwikkeling
haalden de wisent zeven jaar geleden naar de duinen om te voorkomen dat het gebied dichtgroeit met grassen en struiken.
De wisenten blijken dat goed begrepen te hebben. Ze
vreten flink van grassen en struiken.
Het was wel even spannend of de wisenten in de duinen
konden aarden. De bizons stonden te boek als bosdieren. Maar wat blijkt? Ze zijn fan van open gebieden. Ze
nemen graag een zandbad en ook lopen ze dikwijls het
duinmeer in.
Wel moesten de wisenten wennen aan de damherten.
,,In het begin schrokken ze van elkaar, maar dat was
snel voorbij”, zegt Van Oosterom. Van vossen lijken de
‘Genieten van de aalscholvers
in het Vogelmeer’
Naam:
Jan Jaap Moerkerk
kan ik uren naar kijken, of ze nu ruzie maken
Leeftijd:
65 jaar
met elkaar, of uit het water komen en hun vleu-
Woonplaats: Haarlem
gels uitspreiden om droog te worden. Dan weer
Beroep:
staan er paarden in het meer. Er is constant wat
(oud)medewerker KLM
te zien. Een ander mooi punt is het Kraansvlak.
20
21
,,Ik ben graag in de natuur en ik vind het leuk
Daar zitten wisenten. Tijdens het winterseizoen
om mijn enthousiasme over het Nationaal Park
kan je daar een mooi wandelpad op. Dat pad
Zuid-Kennemerland over te brengen op de jeugd.
is van 1 maart tot 1 oktober dicht vanwege het
Als vrijwilliger geef ik excursies voor leerlingen
broedseizoen en omdat de wisenten dan met
van de basisschool. Scholen kunnen diverse
kalveren lopen. Dan mag je ze niet storen. Als
duinexcursies boeken, of een strandexcursie
vrijwilliger leid ik niet alleen excursies. Ik ben
vanaf Parnassia. Ik heb twee favoriete plekken
ook ‘hekketuur’: ik controleer rasters om het
in de duinen. Het Vogelmeer vind ik geweldig.
duingebied heen. Ik kijk of het gaas nog vastzit
Daar, op de duintop, heb je een prachtig uitzicht
en of palen niet afgebroken zijn. Het ergste wat
over het hele gebied. Bij het meer zitten veel
ik heb meegemaakt is dat mensen gewoon een
aalscholvers. Dat gedoe van die beesten, daar
heel stuk gaas hadden weggeknipt!‘’
wisenten niet erg onder de indruk. Met de wolf als enige
natuurlijke vijand stelt een vos in hun ogen weinig voor.
PWN en ARK beijveren zich ervoor om ook elders in Nederland wisenten los te laten. Vanuit de Kraansvlakkudde
kunnen dieren naar andere natuurgebieden verhuizen
om zo een bijdrage te leveren aan het voortbestaan van
deze nog altijd bedreigde diersoort. Yvonne Kemp van
ARK: ,,We gunnen iedereen de geweldige beleving om
een wisent in het wild te zien. Ze horen tenslotte tot de
Big Five van Europa!”
60
n
e
d
n
o
c
e
S
Amsterdamse Waterleidingduinen
Tekst: Michel Verschoor - Fotografie: Alwin Slomp
Struinen
langs de weg van het water
De ‘waterroute’ in de Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD) voert langs watervalletjes, struinnatuur met bos, bloemrijke duinvalleien en hoge
stuifduinen. Damherten, roofvogels en hagedissen
laten zich volop bewonderen. “Kom, we gaan van
het pad af. Struinen mag hier.”
Bij de toegangspoort van ingang Oase in Vogelenzang staat boswachter Gerard Scholten klaar
voor een stevige middagwandeling. “We volgen
vandaag de weg van ons drinkwater,” zegt hij,
“maar reken er op dat de natuur voor verrassingen zorgt.” Bij bezoekerscentrum De Oranjekom
ontvangen we de Wandelkaart Amsterdamse
Waterleidingduinen. Met die kaart op tafel vertelt
boswachter Gerard hoe Waternet hier sinds 1853
drinkwater produceert voor Amsterdam.
Zuiverende zandbodem
In de negentiende eeuw werd nog uitsluitend
duinwater gebruikt. Om aan de toegenomen vraag
te voldoen, ontrekt Waternet sinds 1957 Rijnwater
uit het Lekkanaal. Dat maakt na een voorzuivering een ondergrondse reis van zestig kilometer.
Langs onze wandelroute komt het aan de oppervlakte om via verdeelvijvers en toevoersloten naar
infiltratiegebieden te stromen. Daar zakt het in
de zuiverende zandbodem. Na enkele maanden
wordt het water teruggewonnen in zogeheten
winkanalen. Die voeren het af naar verzamelvijver
de Oranjekom. Zuiveringsstation Leiduin haalt de
laatste bacteriën en virussen uit het water, zodat
in Amsterdam altijd zuiver drinkwater uit de kraan
komt.
Waterval
We wandelen langs de Oranjekom over de Blauwe
weg en een stukje ‘blauwe wandelroute’ naar de
verdeelvijver. Op een metalen platform vertelt een
informatiepaneel dat het voorgezuiverde Rijnwater hier omhoog borrelt. “We staan op ongeveer 9
meter boven NAP,” zegt boswachter Gerard, “het
hoogste punt van het water in de Waterleidingduinen. Vanaf hier stroomt het Rijnwater naar de
infiltratiegebieden.”
zich bewonderen. Op amper vijftien meter afstand zien we korte tijd later een koppel damherten. Die staren ons enkele seconden roerloos
aan om vervolgens onverstoord verder te grazen.
Je mooiste natuurfoto’s
online
Mooie foto’s gemaakt in de AWD? Deel die
op waternet.nl/awd. Je kunt je eigen profiel aanmaken. Elke maand kiest Waternet
de Foto van de Maand.
Natuurherstel
Als we voorbij de Schulpendam en de Donderhoek een klinkerpad zijn gepasseerd, voert de
tocht langs een natuurvriendelijke oever. Hier
is te zien dat Waternet de afgelopen jaren heeft
gewerkt aan natuurherstel. Met financiële middelen van Provincie Noord-Holland, de Europese
Unie en Waternet zijn natuuroevers en stuif-
Daar zijn we voorlopig niet. Eerst wacht een fraaie
etappe door een oud en donker eikenbos en langs
een bescheiden waterval. Voorbij een betonnen
bruggetje slaan we linksaf en lopen langs de
toevoersloot die zeven miljoen liter Rijnwater per
uur aanvoert.
Serviceinformatie
Struinen mag
Naast het water ligt een kale zandhelling. “Kom,
we gaan van het pad af,” zegt de boswachter,
“want struinen mag hier.” Door rul zand lopen
we de heuvel op, om van het uitzicht te genieten.
Links en rechts horen we bladeren ritselen. “Kijk,
zandhagedissen,” fluistert de boswachter. Ook
laten de kleine vuurvlinder en de grote keizerlibel
Let op! De waterroute op waternet.nl/
awd is een ingekorte versie. Gebruik
daarom voor deze route de Wandelkaart
Amsterdamse Waterleidingduinen. Die
is verkrijgbaar in bezoekerscentrum De
Oranjekom in Vogelenzang.
22
23
duinen aangelegd. Ook zijn natte duinvalleien
herstelt en is verbossing teruggedrongen om het
duinlandschap open te houden (zie kader). De
natuur in de Waterleidingduinen is er zichtbaar
van opgeknapt. “Aan deze natuurvriendelijke
oever groeit bijvoorbeeld weer volop watermunt,” zegt de boswachter. “In de zomer ruik je
hier een heerlijke wilde muntgeur.”
Waterhappertje
Vlak bij de zeereep maken we nog een
et Klein Zwarteveld
rondje in het
vlak, een rustgeen het Ruigvlak,
rekvogels. Over de
bied voor trekvogels.
Strandweg en de Blauwe weg
rug naar de Oranjelopen we terug
eg van het water’ heeft
kom. De ‘weg
maakt.
dorstig gemaakt. Bij ingang Oase
drinken we met volle teugen uit
appertje. Wat zo’n lange
het waterhappertje.
fgelegd, smaakt
reis heeft afgelegd,
tra lekker.
vandaag extra
GERARD SCHOLTEN
ED COUSIN, HOOFD BRON EN NATUURBEHEER BIJ WATERNET:
“Unieke natuur in
metropoolregio”
“Dat de Waterleidingduinen via Natuurbrug Zandpoort verbonden zijn met Nationaal Park Zuid Kennemerland is fantastisch
nieuws voor de natuur en voor recreanten,” zegt Ed Cousin, hoofd
Bron en Natuurbeheer bij Waternet. “Maar er is meer gebeurd de
afgelopen jaren.”
Cousin: “De zeereep bij Noordvoort is stuifduinen en een fraai
uitkijkpunt rijker. In herstelde natte duinvalleien bloeien weer
parnassia en orchideeën. Afgelopen winter heeft ons Noordoosterkanaal over een lengte van twee kilometer een natuurvriendelijke oever gekregen. En binnen
binnenkort zorgt een fietspad voor een
recreatieverbinding tussen de Waterleidingduinen
W
en het achterland.”
In Nationaal Park Zuid-Kennem
Zuid-Kennemerland krijgen natuur en recreatie
op vergelijkbare wijze nieuwe impulsen, weet Cousin. “Natuurbrug Zandpoort, de planning van
va nog twee nieuwe ecoducten en
natuurherstelwerk (LIFE+) heb
hebben regionale natuurbeheerders
nog dichter bij elkaar gebrac
gebracht. Wij zijn ons bewust dat we in
de drukke metropoolregio Amsterdam unieke natuur beheren. Topnatuur en recreatievoorzieningen versterken
de kracht van deze regio. Als we dit voor de
toekomst willen behouden, is een goede samenwer
menwerking nodig. Daarom zijn ook over
fauna
faunabeheer nu duidelijke afspraken
gem
gemaakt.”
Natte duinvallei
Trainingslocatie van Natuurmonumenten: werkschuur ‘De Bosuil’
Dé authentieke vergaderplek in
Nationaal Park Zuid-Kennemerland
Weg van de drukte? De kracht en inspiratie van de natuur
ervaren? Op een plek waar u ongestoord met en van
elkaar kunt leren? Dat kan in werkschuur ‘De Bosuil’, een
prachtige locatie midden in de natuur tussen IJmuiden,
Haarlem, Zandvoort en op loopafstand van het Landgoed
& Hotel Duin & Kruidberg. De Bosuil is een werkschuur die
Natuurmonumenten heeft verbouwd tot een exclusieve plek
waar u met uw team kunt samen zijn.
„
„
„
„
„
„
„
Ook zeer geschikt voor kleinere groepen
Beamer en projectiescherm
Catering met biologische en regionale producten
Contact met de boswachters
Heren/Dames Toilet, Douche
Keuken
Goede bereikbaarheid met de auto/trein; waarbij u de
laatste 10 á 15 minuten naar werkschuur De Bosuil
wandelt.
landschap van zee, duinen en bossen is uniek in Nederland.
Eén van de doelstellingen van de werkschuur, is dan ook
om de gasten een verbinding te laten maken met de natuur
Combinatie Natuur & Teamdynamiek
Zoals u ziet zijn alle faciliteiten binnen aanwezig. Echter wij
motiveren u, om een activiteit in de natuur te ondernemen.
Natuurmonumenten heeft een samenwerking met Goesting
Training. Zij organiseren trainingen voor teams vanuit ‘De
Bosuil’, waarin u werkt aan een betere samenwerking en
vertrouwen in uw team. Een interessante wandeling met de
boswachter of met uw groep werken in de natuur behoren
natuurlijk ook tot de mogelijkheden. Het afwisselende
IK WIL OERRR
comeback
Ontmoeting
Droogte door waterwinning definitief verleden tijd
Wij hopen u te ontmoeten in werkschuur ‘De Bosuil’ van
Natuurmonumenten. Wilt u een training of een vergadering
organiseren op deze natuurlocatie, dan kunt u contact
opnemen met:
Praktisch; Wat biedt werkschuur ‘De Bosuil’?
„ Rust, ruimte & natuur en toch heel dichtbij
„ Exclusiviteit, voor bedrijven en groepen die de natuur
een warm hart toedragen
„ Sociaal ondernemerschap; u steunt het werk van
Natuurmonumenten
„ Capaciteit binnen max 20 personen, i.c.m. break out
rooms ca. 55 personen
„ Break out rooms mogelijk in de vorm van expeditietenten (Thema Basecamp)
De vochtige duinvallei
maakt
Gerard Ridderhof
0251-200038 of
[email protected]
www.goesting.nl
De Kennemerduinen hebben zwaar te lijden gehad onder
de winning van drinkwater. Door verdroging verdween
bijzondere natuur. Gek genoeg betekende ruim een eeuw
waterwinning ook de redding voor de duinen. ,,In de
duinen waren anders huizen gebouwd, zoals in België is
gebeurd ”, zegt Nico Spaarkogel, PWN-manager van de
Kennemerduinen. ,,Er was hier vast nog wel een villawijk
aangelegd.’’
Generaties bewoners uit de regio Zuid-Kennemerland
zijn groot geworden met drinkwater uit de Kennemerduinen. In de jaren vijftig nam de behoefte aan water
sterk toe. De watervoorraden begonnen te slinken. Om
schade aan de natuur te beperken bepaalde de provincie
Noord-Holland aanvankelijk dat de waterwinning moest
worden gehalveerd. Volledige stopzetting volgde in 2002.
Aanvoer van drinkwater vanuit de duinen bij Heemskerk
en de Amsterdamse Waterleidingduinen bleek goedkoper
te zijn.
De laatste jaren stijgt het grondwaterpeil in de duinen en
is het alweer bijna op zijn oude niveau van vóór de waterwinning. De kenmerkende vochtige duinvalleien keren
terug. Tot grote tevredenheid van velen want het levert
prachtige natuur op. Vroeger was nog maar één procent
van het gebied vochtig. Alleen in de gegraven duinmeren,
zoals het Vogelmeer en ’t Wed, en in bomkraters stond
nog water. Nu gaat het percentage vochtige duinen weer
richting tien tot vijftien procent.
Spaarkogel: ,,Waar nodig hebben we de natuur een handje geholpen door oude valleibodems die waren dichtgegroeid weer kaal te maken. De oorspronkelijke vegetatie
van natte duinvalleien keert weer terug dankzij zaad in de
bodem. Zeldzaam geworden duinplanten als parnassia
‘Bomen klimmen bij ’t Wed doet mijn
zoontje het liefst’
Naam:
Andra Laarhuis
kom ik altijd dieren tegen. Konijntjes bijvoor-
Leeftijd:
44 jaar
beeld. Daar zie je er weer steeds meer van. Maar
Woonplaats: Haarlem
ik zie ook Schotse Hooglanders, schapen en her-
Beroep:
ten. Ik heb ook al een paar keer meegemaakt dat
journalist/schrijver
er vos midden op het pad zat. Ik loop er dan met
Meld je aan op OERRR.nl
25
,,Ik verbaas me er elke keer weer over: dat je
een boogje omheen, maar het grappige is dat hij
zo’n mooi natuurgebied hebt zó dicht bij de stad!
dan naast me een stukje meeloopt. Ik speur altijd
Met mijn kinderen kom ik graag in het Nationaal
de omgeving af tijdens het hardlopen, omdat ik
Park. Meestal gaan we naar duinmeer ’t Wed. Als
weet dat ik dieren kan tegenkomen. Thuis vertel
ik aan mijn zoontje vraag, wat zullen we gaan
ik dan wat ik heb meegemaakt. Momenteel doe
doen? Dan zegt hij:’ bomen klimmen bij ’t Wed!’
ik de PR voor de Letterenloop, die 15 juni wordt
We gaan er ook vaak konijntjes zoeken. Als ik
gehouden. Je loopt dan door Bloemendaal en
zie hoeveel plezier ze hebben in de natuur! Dat is
voor een deel langs het Nationaal Park. Een heel
leuker dan een speeltuin. Ik loop ook vaak hard
groen, lommerrijk en heuvelachtig parcours.
in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Een
Mensen die finishen hoor je vaak roepen: ik heb
uur of anderhalf uur, net hoe het uitkomt. Dan
nog nooit zó’n mooi parcours gelopen!’’
en orchideeën groeien en bloeien op de natte plekken die
ontstaan zijn. Ook begrazing door dieren helpt bij het
herstel van de oorspronkelijke duinvalleien.”
Waterwinning mag dan definitief verleden tijd zijn, de
herinneringen eraan blijven zichtbaar. Met de waterwinputten langs de Waterleidingweg en de monumentale
watertoren in Overeen als meest opvallende overblijfselen. Winputten die overigens bij calamiteiten ingezet
kunnen worden.
60
n
e
d
n
o
c
Se
Natuurbrug Zandpoort
Aanleg Natuurbrug
Zandpoort
een uitdaging!
Eind december 2013 was het eindelijk zover: de
opening van Natuurbrug Zandpoort. Anderhalf jaar
is er door de provincie Noord-Holland hard gewerkt aan de realisatie van dit unieke project in de
Randstad.
De provincie, verantwoordelijk voor de aanleg namens de
partners, kon hiervoor haar mouwen opstropen. Projectleider Nora Koppert: “Het was een uitdagende opdracht,
waarin we tijdens de voorbereiding en de bouw creatieve
oplossingen hebben gevonden voor verschillende uitdagingen. Het ontwerp en de inrichting van de brug lagen al
vast, toch zijn er tijdens de bouw allerlei zaken waar je ter
plekke een oplossing voor moet vinden.”
Beschermde diersoorten
In het duingebied komen beschermde dieren, zoals de
rugstreeppad en de zandhagedis voor. Deze dieren trekken in het voorjaar naar open plekken om zich voort te
planten, zo ook op het terrein van de natuurbrug. Daarom
is ruim voor de start van de bouw, om het hele werkterrein 1,7 kilometer aan amfibieschermen geplaatst. De
schermen leidden de dieren veilig om het bouwterrein
heen.
Zand uit de omgeving
Voor de aanleg is ruim 65.000 m3 zand gebruikt. Om
een idee te geven: je kunt met het zand 26 Olympische
zwembaden vullen. Het zand is gebruikt voor de natuurbrug en het inrichten van de duinen rondom, zodat het
een geheel vormt met het omliggende duingebied. Het
is afkomstig van vier verschillende locaties uit de directe
omgeving: natuurverbeteringsproject de Bokkedoorns
(31.000 m3), Noordwest Natuurkern (10.000 m3) en
de rest uit de Amsterdamse Waterleidingduinen en het
Koningshof. Een goed voorbeeld van hergebruik en een
enorme logistieke klus!
Vleermuisbunker
Tijdens de voorbereidingen voor de bouw, bleek een
van de bunkers in de Amsterdamse Waterleidingduinen
bewoond door vleermuizen. De bunker zou oorspronkelijk onder het zand verdwijnen. Omdat vleermuizen elk
jaar naar dezelfde verblijfsplaats terugkeren, zijn deze
beschermd. Nora Koppert: “ We hebben toen in nauw
overleg met vleermuisdeskundigen een bijzondere oplossing gevonden: naast de bunker is er een zeven meter
hoge invliegkoker geplaatst. Een groot deel van de koker
ligt onder het zand, maar het bovenste deel is vrij, zodat
26
de vleermuizen de bunker in en uit kunnen vliegen”. In
het voorjaar van 2014 zijn weer enkele vleermuizen bij
de bunker gesignaleerd. Koppert: “Door deze oplossing
is bunker 19 als vleermuisverblijfplaats behouden”.
Natuurlijke uitstraling
De natuurbrug is een in het oog springend kunstwerk
en overbrugt zowel de Zandvoortselaan als het fietspad
van de voormalige trambaan. Koppert: “We wilden de
natuurbrug zoveel mogelijk inpassen in de omgeving.
Dit hebben we gedaan door onze materiaalkeuze”. De
bovenranden van de brug zijn bekleed met aluminiumplaten en reflecteren de bijzondere Hollandse luchten.
De onderdoorgangen zijn gemaakt van roosters waarin
stenen van verschillende grootte met de hand zijn
aangebracht. Koppert: “De steensoort Grauwacke is
afkomstig uit een steengroeve in Duitsland. De stenen
zijn gekozen vanwege hun structuur en kleur, die goed
passen bij het omliggende duingebied.”
Plaatsen eerste liggers
Na alle voorbereidingen zijn in de nacht van 19 augustus
2013 de eerste liggers geplaatst over de Zandvoortselaan. Onder grote belangstelling van ruim 180 mensen
27
tilde een enorme hijskraan de liggers stuk voor stuk
op en legde deze op hun plaats. De betonnen liggers
van 28 meter lang en 1,20 meter breed wegen per stuk
38.000 kilo. Koppert: “Het was echt een spektakel om
te zien en hierdoor is de werkelijke verbinding tussen
de Amsterdamse Waterleidingduinen Nationaal Park
Zuid-Kennemerland gelegd.”. In de periode die volgde,
is de natuurbrug verder ingericht met halve duintjes, zijn
de fiets-, wandel- en ruiterpaden aangelegd en zijn de
eerder door Staatsbosbeheer opgekweekte gebieds-eigen
planten geplant.
Klaar voor gebruik
Gedeputeerde Jaap Bond: “Tijdens de opening eind 2013
stonden de mensen letterlijk te trappelen om de brug op
te mogen. Boswachters en bewoners van Nieuw Unicum
openden het hek en sindsdien gebruiken wandelaars,
fietsers en ruiters de nieuwe verbinding tussen het
Nationaal Park Zuid-Kennemerland en de Amsterdamse
Waterleidingduinen.” En de dieren? Die maken er sinds
de aanleg ook dankbaar gebruik van. Dit weten we dankzij de camera’s die ook de komende jaren hun sporen
volgen. Voor meer informatie en beelden:
www.natuurbrugzandpoort.nl
Puur water & natuur
Klimaatverandering
Gemak dient de natuurliefhebber:
Voordelig parkeren met een jaarkaart
Komt u regelmatig naar het duin? Bijvoorbeeld elke maand een keer? En parkeert u
dan op Parnassia, Koevlak of Bleek en Berg? Dan bent u al snel voordelig uit met een
parkeerjaarkaart. Deze parkeerjaarkaart is 12 maanden geldig vanaf het moment
dat u hem aanschaft (of opwaardeert). Parkeert u een middag of ochtend bij
Parnassia, dan heeft de jaarkaart er al na 7 keer uit als u langer blijft dan 4 uur. Bij
Bleek en Berg of Koevlak heeft u de jaarkaart na 10 keer parkeren terug verdiend.
Klimaatverandering levert winnaars en verliezers op
Vogelkers rukt op,
korstmossen verdwijnen
Met uw kaart draagt u direct bij aan het natuurbeheer van de Kennemerduinen. De
jaarkaarten zijn te verkrijgen bij ons bezoekerscentrum de Kennemerduinen op het
Koevlak en bij de kiosk aan de Parnassiaweg t.h.v. de slagbomen.
De temperatuur kruipt omhoog, het regent overvloediger en
heftiger. Het broeikaseffect is een feit, stellen wetenschappers. Maar wat betekent dat nou voor de duinen?
Wat hier precies gaat gebeuren als de opwarming van de
aarde doorzet, is niet duidelijk. ,,Er is een wetenschapper
die verwacht dat de duinen gaan ‘verwoestijnen’’ zegt Rienk
Slings oud-beheersadviseur van waterbedrijf en natuurbeheerder PWN, de grootste grondeigenaar in het Nationaal
Park Zuid-Kennemerland. ,,Anderen voorspellen dat de
duinen juist bedekt raken met weelderige begroeiing doordat
het meer gaat regenen. Het wordt spannend.”
Sterke soorten als duinriet en brandnetels drukken kleinere
planten en diertjes weg, zegt Slings. En de Amerikaanse
vogelkers, een exotische boom die vroeger als bodemverbeteraar werd aangeplant, dreigt alles te overwoekeren.
,,De bodem is zuurder geworden door luchtvervuiling en de
toegenomen neerslag van stikstof, en deze soort houdt van
zure bodems. De bestrijding van de Amerikaanse vogelkers
kost ons tonnen per jaar.”
Bijenorchis
‘De seizoenen geven mij inspiratie
voor mijn gerechten’
Naam:
Alain Alders
Park. We zitten hier vlak tegen de duinen aan.
Leeftijd:
45 jaar
Het uitzicht en de rust vind ik prachtig Daar word
Woonplaats: Noord-Scharwoude
een mens blij van. Nog niet zo lang geleden heb
Beroep:
Chef-kok op Landgoed
ik al fietsend met de boswachter trouwens nog
Duin-& Kruidberg in Santpoort
een mooie plek in de duinen ontdekt: Jaglust.
Een heel zonnige plek: heel geschikt voor een
www.pwn.nl
29
,,Het is geweldig om in het Nationaal Park te
picknick. We wilden wel eens wat anders dan
werken. Beter kan niet. Het mooie is dat je hier
‘eten in het restaurant’ en daarom organiseren
alle seizoenen voorbij ziet komen. Daar word ik
we daar op zaterdag 14 juni een luxe picknick.
als kok enorm door geïnspireerd. In een stad sta
Dan gaan de gasten eerst fietsen onder begelei-
je veel minder stil bij de seizoenen. Er is zóveel
ding van een boswachter van Natuurmonumen-
mogelijk op deze plek. We hebben hier bijvoor-
ten en daarna lekker eten op dat mooie plekje.
beeld onze eigen kruidentuin. Dat kan in de stad
Ik ben echt een buitenmens. Ik ben geboren in
niet. Ook hebben we een bloementuin met eet-
Amsterdam en kom er nog regelmatig, maar ik
bare bloemen. Fantastisch toch?. Landgoed Duin
ga er nooit meer wonen. Ik woon liever rustig
&Kruidberg is mijn favoriete plek in het Nationaal
zodat ik drukte moet opzoeken, dan andersom.’’
De vlindersoort gehakkelde aurelia komt vaker voor en lijkt
een van de winnaars van de klimaatverandering. Evenals
de zeldzame zuidelijke keizerlibel. Nieuw is de bijenorchis,
een orchidee die vroeger alleen ten zuiden van Nederland
voorkwam. ,,De duinen staan er nu op bepaalde plekken vol
mee”, aldus Slings. ,,Over het algemeen zijn dit aanwinsten
voor de natuur.”
De klimaatverandering levert zeker ook verliezers op, waarschuwt Slings. ,,Uit onderzoek is gebleken dat een groep
korstmossen naar het noorden verschuift, die verdwijnen
hier dus. De dennenorchis, een orchidee, gaat het lastig krijgen. Ook de aardbeivlinder is gevoelig voor de opwarming
van het klimaat.”
Veel mensen zullen wellicht hun schouders ophalen over
het komen en gaan van deze soorten. De wereld blijft toch
gewoon doordraaien? ,,Ik kan die reactie wel begrijpen”, zegt
Slings. ,,Maar het is ook een morele kwestie om ervoor te
zorgen dat planten en dieren niet door onze invloed uitsterven.”
60
n
e
d
n
o
c
e
S
Natuurgebieden rond het spoor
Verbinden van
natuurgebieden
rond het spoor
Met de bouw en het intensieve gebruik van spoorwegen, vaarwegen en autowegen zijn de natuurgebieden in Nederland in de afgelopen decennia als
het ware ‘doorgeknipt’. Er zijn knelpunten ontstaan
waardoor dieren en planten een onnatuurlijk klein
leefgebied hebben.
In het Meerjarenprogramma ontsnippering (MJPO)
werken het Rijk, de provincies en ProRail samen
aan het oplossen van 215 belangrijke knelpunten bij
spoorbanen en snelwegen. We verbinden twee gebieden met elkaar door een brug of een tunnel voor
dieren aan te leggen.
Zo ontstaat er een netwerk van natuurgebieden.
Hierdoor kunnen de dieren spoor, weg en water
ongedeerd passeren. En ook de mens profiteert.
De (spoor)weg wordt veiliger en we kunnen blijven
genieten van de diverse natuur die Nederland rijk
is. ProRail en Rijkswaterstaat zijn de twee grote uitvoerende partijen van het programma. Voor ProRail
ligt de taak op het spoorse vlak. Rondom het spoor
liggen ongeveer 75 knelpunten.
Natuurbrug Duinpoort
ProRail lost ook een knelpunt op bij het Nationaal
Park Zuid-Kennemerland en de Amsterdamse Water-
leidingduinen, namelijk een van de drie natuurbruggen die deze gebieden weer met elkaar verbindt. De
drie bruggen versterken elkaar, omdat ze diverse
duingebieden verbinden en zo een voldoende groot
leefgebied vormen voor alle diersoorten. Er ontstaat op deze wijze een uniek natuurgebied. ProRail
is bezig met de voorbereidingen voor de aanleg van
Natuurbrug Duinpoort. Deze komt te liggen over
het spoor Zandvoort-Haarlem ter hoogte van het
uitkijkpunt langs het Visserspad. Zodra de voorbereidingen achter de rug zijn kan een aannemer
gezocht worden die de natuurbrug gaat bouwen.
De realisatie staat gepland voor 2016 en 2017.
Meer ecoducten bij het spoor
ProRail heeft door het hele land al diverse ecoducten aangelegd en er komen er nog meer. Tot 2018
zijn we nog bezig met de uitvoering van het MJPO.
Zo leggen we in Noord Brabant midden in het gebied ‘Het Groene Woud’, ecoduct De Mortelen aan
over de spoorlijn Boxtel-Eindhoven.
De spoorlijn Amersfoort - Apeldoorn doorsnijdt het
bijna 100.000 ha groot natuurgebied de Veluwe. Bij
Maanschoten (tussen Stroe en Kootwijk) is daarom
een natuurbrug gepland over deze spoorlijn en de
A1. De spoorverbinding Nijverdal-Wierden en de
N35 doorsnijden het Wierdense Veld en het Notterveld ten oosten van Nijverdal. Met de aanleg van
een ecoduct worden deze natuurgebieden ook weer
met elkaar verbonden. En op de Utrechtse Heuvelrug bij Hilversum wordt een grote faunapassage
aangelegd, De Groene Schakel.
Kleine maatregelen
Ecoducten zijn grote bouwwerken, maar de meeste
MJPO-knelpunten bij het spoor zijn al op te lossen
met de aanleg van kleine faunapassages. Dit zijn
bijvoorbeeld nieuwe tunneltjes onder het spoor
door en looprichels in bestaande watertunnels.
Deze kleine faunavoorzieningen zijn bedoeld voor
dieren zoals otters, egels en amfibieën. ProRail legt in totaal
ongeveer honderd kleine faunavoorzieningen aan.
Extra kleine maatregelen
ProRail wil, waar het kan, aanvullende maatregelen in MJPOprojecten meenemen. Zo is bij Op Hees een oud wachtershuisje naast het aangelegde ecoduct omgebouwd tot een
30
Zootel. In de aangebrachte bamboestokken kunnen
bijen, wespen en hommels nestjes bouwen. Reptielen
kunnen zich in de zon opwarmen op de stenen die
voor het huisje liggen. Als het vriest, kunnen ze eronder kruipen. De schaduwrijke en vochtige plekken van
het huisje, zijn prima geschikt voor vleermuizen die
voor hun jongen zorgen.
31
ProRail biedt dieren ook op andere manieren onderdak. Zo zijn er voor egels op veilige afstand van het
spoor egelsuites, een schuilplek die onder struiken
wordt gezet of wordt bedekt met bladmateriaal. Voor
bijen plaatsen we bijenhotels, bedoeld om bijzondere
bijen een nestgelegenheid te bieden. Met de toepassing van deze kleine extra maatregelen brengt ProRail
eenvoudige en relatief goedkope oplossingen voor
meer leefruimte voor zoveel mogelijk diersoorten. We
streven naar een duurzame oplossing om biodiversiteit langs het spoor te verhogen zonder dat dit effect
heeft op het gebruik van het spoorwegennet.
Met uw bedrijf
de duinen in
Bezoekerscentrum De Kennemerduinen ligt in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Op deze
unieke locatie kunt u vergaderen, trainen of een dagje uit met uw bedrijf. Wij bieden:
„
„
„
„
„
„
„
Zalen met uitloop naar buiten
Arrangementen van het duincafé, met heerlijke biologische lunches en drankjes
Duinwandelingen met of zonder begeleiding
Exclusieve excursies naar de Wisenten met een boswachter
Buitenactiviteiten, zoals een GPS tocht, een fietstocht of buitenwerken met een boswachter
Rondleiding over de duurzaamheid van het gebouw
Borrel op het zonnige terras of onder de boom in de expositieruimte
Met uw boeking ondersteunt u Bezoekerscentrum De Kennemerduinen. Wij helpen u graag
met uw MVO voornemens; duurzaam en natuurlijk met oog voor de mens die te gast is in de
duinen.
T 023 – 5411123
E [email protected]
Zeeweg 12, 2051 EC Overveen
www.np-zuidkennemerland.nl
In het Nationaal Park Zuid-Kennemerland zijn veel vrijwilligers actief, met uiteenlopende taken. Met hulp van hen krijgen
wij heel veel voor elkaar! Voor u zelf is het leuk en gezond om lekker buiten in dit prachtige gebied bezig te zijn.
?
e
e
m
k
o
o
u
t
doe
VRIJWILLIGERSWERK IN NATIONAAL PARK
ZUID-KENNEMERLAND:
Wijs mensen de weg in het duin
Wie zelf van de natuur houdt en graag
tips geeft aan mensen is welkom bij het
bezoekerscentrum. Kom bijvoorbeeld een
dagdeel per week aan de balie werken
om bezoekers te woord te staan of help
bij een leuke inrichting van de winkel.
Ook tijdens evenementen is een paar
extra behulpzame handen welkom! Help
mee met de op- en afbouw, assisteer bij
een activiteit of wijs mensen de weg.
In de gebieden Duin en Kruidberg en Koningshof staan TIP-ers (terrein informatiepunt) van Natuurmonumenten. Zij beantwoorden vragen van bezoekers over
het gebied.
Frequentie: wisselend
Tip: vraag het bezoekerscentrum naar de
huidige vacature ‘balievrijwilliger’.
@/1;,
Steek uw handen uit de mouwen
Op verschillende plekken en dagen zijn
groepen mensen in het gebied actief bezig: snoeien, zagen, hooien, harken. Vaak
kan dit het best door handwerk gedaan,
op plekken waar geen machines ingezet
kunnen worden.
Frequentie: wekelijks of maandelijks, afhankelijk van de groep.
Tip: Natuurmonumenten is een nieuwe
groep gestart op woensdagen. Er is nog
plaats!
nationaalparkzuidkennemerland
Het begint bij de jeugd:
wordt schoolgids
Heeft u affiniteit met schooljeugd en natuur? Wordt schoolgids! Voor alle leeftijden worden leuke en ook leerzame buitenlessen en activiteiten aangeboden,
waarvoor enthousiaste begeleiders nodig zijn. Ontvang bijvoorbeeld scholen tijdens een uitje bij het bezoekerscentrum.
Tip: binnenkort start een nieuw schoolprogramma op Landgoed Elswout. U ontvangt een korte opleiding. Vraag naar de
mogelijkheden.
Met een groep het duin in:
wordt IVN natuurgids
Natuurgidsen van IVN Zuid-Kennemerland geven excursies in het nationaal
park. Najaar 2015 start weer een cursus
tot natuurgids. Liever niet zo lang wachten? Bekijk op www.ivn.nl welke korte
cursussen gegeven worden.
Tip: in mei 2014 start een korte watercursus.
Voor informatie:
www.np-zuidkennemerland.nl en
[email protected]
www.np-zuidkennemerland.nl

Stuivende kustduinen: illusie of werkelijkheid?

Uitgebreide routebeschrijving

de Tol 251 · 2266 EE Leidschendam ( hoofdlocatie ) telefoon (+31

Trainingsrooster

et clubblad van april 2015

Rondje VierVeluwe Route op de fiets via

La Sicaria de Polanco (Paperback) pdf online free

populair-wetenschappelijke artikelen - antje

Ik ga zo meteen op pad. Dat betekent dat ik ga

Leaflet appart zeestijl

download PDF