Ik kom van ver
Verhalen uit de internationale Transvaalbuurt
oktober 2014
Inhoudsopgave
Het project Ik Kom Van Ver
De Transvaalbuurt in cijfers
Buitenlanders Elizabeth • Wales
Zulfinar • Turkije
Brandy • Indonesië
Ciska • België
Omar • Marokko
André • Suriname
Ingeborg • Duitsland
Eva • USA
Youssuf, Rubina en Ahssen • Pakistan
blz. 5
blz. 7
blz. 9
blz. 11
blz. 17
blz. 20
blz. 26
blz. 32
blz. 34
blz. 38
blz. 44
blz. 50
Ina • Brazilië
Mona • Egypte
Eric • Zweden
Sara • Zuid-Afrika
Kasia • Polen
Jabbar • Iran
Linda • Portugal / Frankrijk
Ays˛e • Turkije
Karina • Oostenrijk
Zohra en Ahmed • Marokko
Transvaalbuurt steeds beter?
colofon
blz. 54
blz. 59
blz. 62
blz. 66
blz. 71
blz. 75
blz. 79
blz. 83
blz. 86
blz. 90
blz. 97
blz. 100
Hoofdstuktitel
•
3
Het project Ik Kom Van Ver
Idee voor de buurt
Het begon met ‘’Een idee voor de buurt’’. Ook ik had een oproep in de
bus gehad, of ik een idee had voor de buurt. Nu was ik betrokken geweest bij de opzet van de Buurttuinen Transvaal en het was me daarbij
opgevallen van hoeveel verschillende nationaliteiten er mensen meededen met de tuingroep. Voor Amsterdam geldt dat het de stad is met de
meeste verschillende nationaliteiten ter ­wereld. En dat geldt misschien
ook wel voor deze buurt. Zoveel ­buitenlanders van een heel verschillende achtergrond. Het zou ­interessant zijn meer over elkaar te weten te
komen; een weder­zijdse kennismaking voor en door buurtbewoners.
Je zou buurt­bewoners uit allerlei landen kunnen interviewen en praten
over ­hun woonsituatie vroeger in hun moederland en nu in de Transvaalbuurt. Dat idee diende ik in onder de naam: ‘’Ik kom van ver.’’
Het was een verrassing dat ik enige tijd later het volgende bericht
kreeg: ‘’Gisteren is de jury voor “Het Beste Idee voor Transvaal” bij
­elkaar gekomen. Het totaal aan ingediende plannen overschrijd het
beschikbare budget ruimschoots. De jury heeft daarom kritisch naar
alle plannen gekeken.’’ En één van de projecten waarvoor ­subsidie
beschikbaar werd gesteld was “Ik kom van ver’’ met als onder­
bouwing: “De juryleden vinden dat het project bijdraagt aan de kennis en begrip voor elkaars cultuur. Het kan daarnaast een mooie
­bijdrage leveren aan de positieve beeldvorming van de buurt.’’
Toen konden we dus aan het werk!
Opzet van het project
Ik heb de volgende opzet in telegramstijl aan potentiële deelnemers gestuurd:
4
•
titel boek
• Een serie interviews afnemen aan buurtbewoners.
• Verhalen van mensen van zoveel mogelijk verschillende nationaliteiten (zowel uit westerse als niet-westerse thuislanden) verzamelen over hun woonervaringen in het land van herkomst en
die in de Transvaalbuurt.
• Dit kan betrekking hebben op de woning zelf, buren, sociale
contacten, voorzieningen, groen, familie, leef- en speelruimte,
inspraak, landschap, winkels, etc.
• Er wordt een foto gemaakt van de deelnemer in diens / haar woning
• De verhalen worden geredigeerd, en samen met de foto’s gebundeld, vergezeld van een introductie. Hiervan wordt een
boekje gemaakt
• Dit boekje wordt aan de buurt gepresenteerd, en aangeboden
aan de medewerkenden en andere buurtbewoners.
• Het project wordt gefinancierd door Stadsdeel Oost uit de pot
Buurtinitiatieven
Werving van deelnemers
Ik had bij mijn bezigheden voor de Buurttuinen Transvaal op het
Afrikanerplein al kennis gemaakt met mensen van zes of zeven
verschillende nationaliteiten. Het was dan ook een logische stap
om deze mensen te vragen mee te werken.
Hierbij had ik oorspronkelijk het idee om een soort interview-estafette te houden, waarbij de geïnterviewde telkens zelf weer iemand
anders interviewt. Maar we hebben deze opzet al snel losgelaten.
Wel hebben we steeds geprobeerd om via de geïnterviewden aan
Hoofdstuktitel
•
5
nieuwe deelnemers te komen, een soort zwaan-kleef-aan opzet dus.
Speciaal wil ik hierbij Karina Meister noemen, die erg haar best heeft
gedaan in het contacteren van andere deelnemers.
Ik zag dit project ook als een onderzoek naar de buurt. Daarbij is
het de vraag hoe representatief de steekproef is. Vertegenwoordigen
de hier geïnterviewden de hele Transvaalbuurt? De zwaan-kleef-­
aan opzet zorgt wel voor een door toeval gestuurde selectie van
deelnemers, dat is in ieder geval een stap in de goede richting. Ik
heb er daarnaast op gelet zowel westerse als niet-westerse buurt­
bewoners als deelnemers te benaderen.
Het interview en de foto
Als leidraad voor de gesprekken had ik: weergeven van de
­waardering van de woonomgevingen, luisteren naar culturele
­verschillen, en overdragen van wijsheid van elders via spreuken.
Ongeveer 20 buurtbewoners van diverse nationaliteiten waren
zo sympathiek om tijd te maken en hun verhaal te vertellen.
Dat leverde plezierige en interessante gesprekken op, die zijn
­uitgewerkt tot wat in het navolgende te lezen is.
Gelukkig was ik al snel verzekerd van de medewerking van
Hans van den Bosch, professioneel fotograaf en buurtbewoner.
We kenden elkaar van het project, dat hij mede had opgezet, om
een kattenliefhebbers-community te starten in de Transvaalbuurt.
Hans heeft alle geïnterviewden bezocht en telkens geprobeerd
een optimale foto te maken, waarbij de wensen van de deelnemer
en de omgevingssituatie uitgangspunt waren.
Iedere bewoner heeft zijn / haar eigen taal en iedere taal heeft
zijn eigen spreuken. Deze spreuken, spreekwoorden en zegs­
6
•
titel boek
wijzen weerspiegelen de wijsheid van die cultuur. Daarom heb ik
iedere deelnemer gevraagd om een spreuk in de eigen taal.
Het maken van het boekje
Om van een interview een leesbaar verhaal te maken, is nog
best veel werk nodig. Gelukkig kregen we hierbij nog steun van
Marja David en Jizzo Bosdriesz, die bereid waren de geredigeerde
­teksten kritisch door te lezen.
Naast de portretfoto’s bij de deelnemers thuis, heeft Hans nog
een serie foto’s gemaakt van de actuele situatie van de Tranvaalbuurt om een beeld te geven van de buurt.
En Suzanne Blanchard was zo vriendelijk foto’s uit haar archief
ter beschikking te stellen.
Ook waren we erg blij met de bereidheid van Marjorie Brinkhuis,
professioneel grafisch ontwerpster, om de vormgeving en het omslagontwerp te verzorgen.
In de verhalen was duidelijk een thema te herkennen; namelijk
de ontwikkeling die de Transvaalbuurt de afgelopen jaren heeft
doorgemaakt. Om dit proces toe te kunnen lichten als achtergrond voor de verhalen, heb ik me laten voorlichten door plano­
logen van de UVA. Uiteindelijk is dit uitgemond in een stukje over
de Gentrificatie van de Transvaalbuurt.
Tenslotte is het de bedoeling dat de 100 exemplaren van ‘’Ik
kom Van ver’’ bij zoveel mogelijk buurtbewoners terecht zullen
­komen, zodat we elkaar allemaal wat beter kunnen leren kennen.
Daarom zullen we niet alleen alle deelnemers een exemplaar
overhandigen, maar ook inkijkexemplaren verspreiden op openbare plekken in de buurt.
Ton Hendrix
De Transvaalbuurt in cijfers
‘’De Transvaalbuurt ligt tussen de Transvaalkade, de Wibautstraat, het spoor tussen Amstelstation en Muiderpoortstation en
de Linnaeusstraat. De buurt is met een oppervlakte van 38 hectare relatief klein, maar is zeer dicht bevolkt: 24.923 bewoners per
km². De buurt is qua inwonertal de derde buurt in Oost. Er is weinig openbaar groen aanwezig, waardoor de bewoners
voor recreatie aangewezen zijn op parken in omringende buurten. Er
zijn echter diverse initiatieven gestart om buurttuinen te ontwikkelen.
De oorspronkelijke bebouwing van de buurt is een kleine honderd jaar oud. Veel huizen zijn in de stijl van de Amsterdamse
School gebouwd. Dit maakt dat een deel van de buurt een eigen
waarde heeft, met bijzondere hoekjes en mooie afwerkingen. Nadeel van deze bouwstijl is dat een groot deel van de woningen een
klein woonoppervlak heeft (kleiner dan 60m²).
In de loop der jaren zijn veel woningen gerenoveerd en inmiddels is een op de zes woningen door nieuwbouw vervangen.
De buurt was een van de aandachtswijken (ook wel bekend als
Vogelaarwijken) in de stad. De extra inzet die dat met zich brengt
heeft belangrijke verbeteringen in de leefbaarheid gebracht. Vooral over onderhoud van de straten en trottoirs is men in toenemende mate tevreden.
Begin 2013 telt de Transvaalbuurt 8.918 inwoners. Het aantal inwoners is sinds 2000 met 10% gedaald. Het aantal huishoudens is
4.935. Het aandeel éénpersoonshuishoudens hiervan is 52,8%, het
aandeel stellen met kinderen is 15,8% en het aandeel éénoudergezinnen is 10,7%. Met 78% zijn de meeste personen ongehuwd.
Het aandeel autochtonen in de bevolking van de Transvaalbuurt
is sinds 2000 met 3,4 procentpunt gestegen, tot 38,6%. Het aandeel nieuwe stedelingen* hieronder is opgelopen van 24,1% in
2005 tot 28% in 2013.
Ook het aandeel westerse allochtonen is sinds 2000 met ruim 3
procentpunten toegenomen: 13,6%.
Het aandeel bewoners van niet-westerse afkomst is
gedaald van 54,3% in 2000 tot 47,8% in 2013. Hiervan uit Marokko: 19%, uit Suriname: 10% en uit Turkije: 8% .
In 2013 telt de Transvaalbuurt 4.370 woningen, 170 minder dan
in voorgaande jaren. Het aandeel koopwoningen nam
de laatste jaren toe van 7,6% in 2000 tot 18% in 2013.
Het aandeel sociale huurwoningen nam af van 72,2% in 2005
tot 66,6% in 2013. De goedkope huurvoorraad is tussen 2005 en
2011 gedaald van 59% naar 47%. Bijna de helft van de woningen
is kleiner dan 60m²; 18% van de woningen is groter dan 80m².
In de Transvaalbuurt ligt het bijstandsgebruik op ongeveer 9%.
Het aandeel minimahuishoudens ligt op ongeveer 25%.
Het aantal inwoners van de buurt dat vindt dat in de buurt sprake is van jongerenoverlast is sinds 2009 licht afgenomen van 32%
in 2009 tot 27% in 2012. Het rapportcijfer dat inwoners geven
voor sociale cohesie in de buurt schommelt rond de 5,2.’’
‹‹
Bron: de Staat van de Transvaalbuurt 2013. Uitgave: Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Oost
(*Nieuwe stedelingen zijn 18 tot 55-jarigen van autochtone en westerse herkomst, die zich na hun 17e in Amsterdam hebben gevestigd.)
Hoofdstuktitel
•
7
‹‹
Buitenlanders
Welke mensen hebben we wel of juist niet gevraagd om mee te
doen met de interviews? Het ging ons om mensen van verschillende nationaliteiten. Maar hoe definieer je dat? Er zijn zoveel verschillende termen in gebruik: allochtonen, migranten, buitenlanders, expats*, nieuwe Nederlanders, asielzoekers, vluchtelingen,
vreemdelingen, illegalen, gastarbeiders, etcetera.
De overheid hanteerde tot voor kort altijd het begrip allochtoon.
Nu wordt hier en daar de voorkeur gegeven aan de term migrant.
Er is sprake van een eufemismetredmolen. Steeds worden termen
vervangen wanneer die een negatieve lading zouden hebben gekregen. Zo is in 2009 -tevergeefs- voorgesteld om het begrip allochtoon te vervangen door ‘nieuwe Nederlander’.
Het begrip allochtoon wordt gebruik om degenen die uit het buitenland afkomstig zijn aan te duiden en te onderscheiden van de
oorspronkelijke bewoners van Nederland (autochtonen). De definitie van het begrip allochtoon is volgens het Centraal Bureau voor de
Statistiek (CBS): een persoon van wie ten minste één ouder in het
buitenland is geboren. Degenen die zelf in het buitenland zijn geboren, worden aangeduid als de eerste generatie allochtonen en personen die in Nederland zijn geboren als de tweede generatie.
Verder maakt het CBS in de statistieken nog onderscheid tussen westerse en niet-westerse allochtonen. De categorie nietwesterse allochtonen omvat mensen afkomstig uit Turkije, Afrika,
Latijns-Amerika en Azië, met uitzondering van Indonesië en Japan; deze laatsten plus mensen uit Australië en N-Amerika vallen
onder de noemer westerse allochtonen.
De twee groepen allochtonen samen vormen ongeveer twintig
procent van de bevolking (tien procent westers en tien procent nietwesters). Echter, in Amsterdam is een derde van de bevolking van
niet-westerse afkomst.
Binnen de groep autochtonen zou je dan weer onderscheid kunnen
maken tussen de echte Mokummers, die hier geboren en getogen zijn
en de zogenaamde nieuwe stedelingen**, de import-Amsterdammers.
Wij hebben als criterium genomen dat mensen in het buitenland
-waar ook ter wereld- zijn geboren en daar ook nog lang genoeg
hebben gewoond om erover te kunnen vertellen. Daarbij hebben
we geprobeerd deelnemers te krijgen uit alle continenten. En wat
Europa betreft zowel uit Noord-, West-, Zuid- als ook Oost-Europa.
Bepaalde groepen buitenlanders hebben we niet te spreken
gekregen: mensen met een vluchtelingenstatus, mensen zonder
papieren en mensen die politiek asiel gevraagd hebben.
Amsterdam telt op 1 januari 2009 ruim 170 nationaliteiten en is
daarmee de stad met de meeste nationaliteiten ter wereld. Jammer
genoeg is het niet gelukt cijfers te krijgen voor het totale aantal verschillende nationaliteiten in de Transvaalbuurt. Het zou zo maar
kunnen dat dit de wijk is met de meeste nationaliteiten ter wereld!
* expat (een afkorting van ‘expatriate’) is iemand die tijdelijk of permanent, meestal voor werk, in een andere land woont.
** nieuwe stedeling: westerling die na zijn 18e in Amsterdam is komen wonen en niet ouder dan 55 jaar is.
8
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
9
Elizabeth • Wales • Cwmrhydyceirw • Heol-yr-Eithen
10
•
titel boek
Ik ben opgegroeid in Wales, in Cwmrhydyceirw, een dorp
moest, moest de deur van de keuken op een kier open blijven,
dicht bij Morriston. De skyline wordt daar gedomineerd
zodat er ook licht naar buiten viel. Mijn vader heeft er later
door heuvels. En ook in het taalgebruik kom je dat tegen:
een bijkeuken van gemaakt. Er was een voortuin met een
je gaat down the park: naar beneden naar het park; je moet
gazon en bloemen en achter was de moestuin. We hadden
up the shop: naar boven naar de winkel. Het landschap
ook kippen en er stond een kas. Het was een heel goede tuin;
bepaalt het gevoel van de plek.
we hebben er veel uit gegeten.
We hadden een klein huis, met een tuintje vóór en een
Het huis was van vóór de oorlog. Mijn ouders hadden het
grote tuin achter. De straat heet Heol-yr-Eithen. Het was
gekocht. Het waren arbeiderswoningen. Het was altijd heel
twee onder één kap. Naast ons woonde een oude buurvrouw.
vol: er was vaak familie die kwam logeren. Als kind speelde
Wij woonden met mijn ouders, vier kinderen en mijn opa.
ik veel buiten; dan ging ik hutten bouwen. Het was een mooie
Het is daar nog steeds niet ongewoon als meer generaties
groene omgeving. Je had er drie boerderijen en van daaruit
samenwonen. We stookten met kolen, op een Rayburn for-
kon je de heuvels in. Er stond ook een groot wit verlaten huis.
nuis met daar bovenop de pannen en een ketel die altijd
Ze zeiden dat het er spookte. Was je met een groepje kinde-
zachtjes floot. In de keuken was het steeds heel warm. In de
ren in de buurt en je hoorde een geluid, dan rende iedereen
woonkamer hadden we een open haard, die ook met kolen
gillend weg! Er waren daar ook loslopende honden. Dat was
werd gestookt. Je had toen veel kolenmijnen in Wales. Bene-
wel eng, zo’n groepje honden bij elkaar! Er was geen toezicht
den hadden we twee kamers en een uitbouw in de tuin, een
van volwassenen; dat was toen geen gewoonte. Als je naar
soort bijkeuken. Vroeger was de wc op het plaatsje buiten;
buiten ging, moest je het zeggen, dat wel. Je kon daar ook
via de keuken kwam je daar. Als je dan ‘s nachts naar de wc
zwemmen in de Tawe rivier. En als je ging zwemmen, ging er
Hoofdstuktitel
•
11
altijd een volwassenen mee. Het is vlakbij een beroemd na-
ging altijd om territorium, om voetbal of om de liefde. Ik
tuurgebied, de Gower Coast. Het voelde vrij en ik heb nu nog
was goed op school. Toen ik 11 jaar was ging ik naar een
steeds die behoefte om buiten te zijn.
middelbare meisjesschool, Llwy-y-Bryn. Dat was per dag
Maar het is nu allemaal heel anders. Toen ik een jaar of 12
meer dan twee uur reizen naar de grote stad. Het was wel
was, is de M4 snelweg aangelegd, op twee kilometer van onze
snobistisch, de standaards werden bepaald door wat je va-
woning. Alles moest wijken; het was heel ingrijpend. Een
der voor werk deed. Toen ze dat aan mij vroegen, wist ik het
deel van de rust was weg: je hoorde de auto’s de hele dag.
helemaal niet. Dat was afschuwelijk; het waren allemaal
Dramatisch! De werkzaamheden duurden jaren lang. Het
kinderen van advocaten en artsen en dergelijke. Later heb
betekende verwoesting van de natuur. Als je daar eenmaal
ik het hem gevraagd: hij was shotsman, hij werkte in de
mee begint, kent het geen grenzen meer. Ik ben nog steeds fel
sloop. Oude industriegebouwen, bruggen en zo, opblazen
tegen het uitbreiden van snelwegen door natuurgebieden.
met dynamiet. Mijn vader had een vergunning om explosie-
Het dorp was klein; tegen de heuvels aan gebouwd. Ie-
ven thuis te bewaren en af en toe kwam de politie pools-
dereen wist alles wat er gebeurde. Er werd ook veel gerod-
hoogte nemen, gewoon om te kijken of het dynamiet goed
deld. Als er iemand was overleden, gingen ze de huizen
bewaard was. Zoiets is ondenkbaar nu.
langs om geld op te halen. Als diegene dan opgebaard lag,
mocht iedereen langskomen.
Mijn moeder kwam oorspronkelijk uit een andere streek,
maar het contact met de buren was goed. Ze werkte in een
ziekenhuis.
you should never judge a man (woman)
until you walk a mile in his (her) shoes
Als kind speelde je nooit binnen. Er werd aangeklopt:
mag die en die buiten komen spelen? Als tiener heb ik wel
je moet nooit over iemand oordelen voor je in zijn
vechtpartijen meegemaakt, tussen de jongens of tussen de
(haar) schoenen hebt gestaan
meiden. Dat was heftig; niet dat er met messen werd gevochten, maar er waren af en toe grote knokpartijen. Het
12
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
13
In 1980 kwam ik naar Nederland. Er was daar geen
Frankendael; je bent omringd door de natuur; daar krijg je
werk meer. Mijn toenmalige man zat in de bouw. Een
dan een band mee. Ook die groene initiatieven in de buurt;
vriend van hem had werk gevonden in het Sonesta hotel
dat doet me goed.
hier. Daar hadden ze nog meer mensen nodig. We zijn sa-
Het trok me aan dat dit een woning is met een trap erin.
men met onze dochter toen hierheen gekomen. Het was
Zoals vroeger thuis: up to bed, naar boven naar bed. Een
de bedoeling weer terug te gaan naar Wales. We hadden
woning met twee verdiepingen; je reist door je woning,
toen een huis in Swansea; dat hadden we onderverhuurd.
naar boven, naar beneden; dat spreekt me erg aan. Ik heb
Dat werd toen moeilijk: we moesten kiezen. Terug of blij-
twee kamers boven en twee beneden. Toen ik een kind
ven. We hebben in het centrum van Amsterdam op ver-
was, hadden we in Wales een berging onder de trap, dat
schillende addressen gewoond.
noemen we een cwtch, een plek waar je alles gooit wat je
Na mijn scheiding kreeg ik via Herhuisvesting een soci-
kwijt moet. Ik heb hier een kleine kamer naast mijn wc;
ale huurwoning, omdat ik een kind had. Eerst woonde ik
dat is voor mij ook een soort cwtch. Ik hou wel van een
in de Vrolikstraat en daarna ben ik hier komen wonen, in
beetje chaos.
de Kraaipanstraat. Ik heb nog nooit zo lang op één plek
In deze buurt is men eind jaren ‘90 begonnen met de
gewoond als hier! In het begin had ik hele leuke buren.
afbraak van de sociale huurwoningen. Ik denk dat in deze
Maar de onderburen verhuisden al snel uit de buurt. De
straat driekwart daarvan is verdwenen. Woningen worden
wijk verloederde. Het was afschuwelijk! Ik dacht: waar
ook gesplitst; daar krijgen ze dan een vergunning voor.
ben ik terechtgekomen? Ik heb ook een tijdje een dealer
Een deel is dan te koop. Hiernaast op begane grond was
als onderbuurman gehad. Gelukkig is het tij wat dat betreft
een huurwoning en die staat nu te koop. De woning bij mij
definitief gekeerd.
onder straks ook. Naast mij waren het vroeger twee wo-
Wat me aantrekt hier is het groene; dat weerspiegelt
mijn thuisgevoel: groen en wild. De Amstel is hier vlakbij.
14
•
titel boek
ningen; die zijn samengevoegd. Zo’n groot koophuis trekt
een ander publiek, mensen met jonge kinderen.
Ik had eerst ook een tuintje op Amstelglorie. Ik ga altijd in
Ik heb een zoon uit mijn tweede huwelijk, die bij me
Frankendael met mijn hond wandelen. Het Flevopark,
woont. Maar die is net wat ouder dan de meeste kinderen
Hoofdstuktitel
•
15
hier. Ik heb hier een aantal goede buren, waar ik leuk contact mee heb. De straat is niet dicht bevolkt. Ieder kent elkaar. Bij sommige buren kun je gewoon aanbellen als er
Zulfinar • Turkije • Nev˛sehir • Karlik
iets is. En als je iets raars ziet, dan meld je het. Het is een
soort buurtbewustzijn, een soort cohesie. Ik heb elke poging afgeweerd om te verhuizen. Mijn huis en de buurt
Ik woonde vroeger in de provincie Nevsehir in een klein
Op de binnenplaats hadden we bakken met planten, voor-
bevallen mij te goed.
dorpje genaamd Karlik. Ik ben daar geboren en heb daar
al pepers en tomaten. Vroeger konden we eigenlijk niet aan
Ik woon nu 34 jaar in Nederland en toch heb ik af en toe
gewoond tot mijn man naar Nederland ging om te werken.
fruit komen, zoals aardbeien, of aan andere luxe goederen.
last van mijn Britse opvoeding, vooral van dat denken in
Door middel van gezinshereniging ben ik met mijn zoon en
Maar we waren zelfvoorzienend en konden wat we over
standen: ‘’je moet je plek kennen’’. Hier lijken de meeste
dochter naar Nederland gekomen. Mijn andere dochter
hadden, verkopen in de stad. Er was toen net elektriciteit
mensen heel vrij in hoe ze omgaan met anderen. We heb-
was al getrouwd, dus die is toen achtergebleven in Turkije.
aangelegd, maar niemand had nog elektrische apparaten. Er
ben een Engelse groep waarmee we elke maand bij elkaar
Ik woonde vroeger bij de ouders van mijn man. Het huis
komen. Maar ieder werkt, heeft kinderen, is druk. Mijn
was gebouwd tegen een heuvel. De ingang was bovenaan de
enige vriendin uit Wales gaat volgende maand terug. Zij
heuvel. Zo kwam je op een binnenplaats met een groot gat
De grootte van het huis weet ik niet meer. Het was heel
heeft last van hiraeth, ons woord voor heimwee.
in het midden. Als je naar beneden keek, was er een klein
groot. Het was ongeveer vier keer zo groot als het huis wat we
pleintje waar onze dieren van de buitenlucht konden genie-
hier hebben. Ik was blij dat we zo’n groot huis hadden, want
ten. We hadden schapen, geiten, koeien en een ezel. Bene-
de kinderen konden dan op de binnenplaats spelen. Maar ze
den was ook de stal. De ingang daarvan was aan de onder-
konden ook naar buiten gaan. We kenden natuurlijk ieder-
kant van de heuvel. Boven in het huis hadden we vier
een in het dorp, dus iedereen lette op elkaars kinderen. Ook
kamers, waarvan drie naast elkaar en één aan de andere
woonde er veel familie in de buurt. Soms had ik wel eens
kant van de binnenplaats. Daar sliepen wij met de kinderen.
problemen met mijn schoonmoeder; dan ging ik naar mijn
Mijn schoonouders sliepen aan de andere kant. Daar was
ouders toe. Dat was maar twee minuten lopen van ons huis.
ook de keuken. Je had ook een trap naar het dak; daar lieten
Daar was ik erg blij om.
we meestal fruit drogen.
16
•
titel boek
was één tv in het dorp en er was maar één kanaal; de mensen
keken met zijn allen samen.
Het dorp was gebouwd bij een bron. Daardoor had je altijd
Hoofdstuktitel
•
17
water, uit de berg. Verwarmen deden we met steenkool; nu
Toen ik naar Nederland kwam, woonden we eerst in de
gebeurt dat daar nog steeds zo. En we hadden butagasflessen Boerhavestraat. Dat was toen een arbeiderswijk; het was op
om op te koken. Vroeger had je een tandir oven; dat is koken drie hoog. Die woning werd op een gegeven moment gerenoin een put in de grond, waar je kolen in deed. Om brood te veerd; toen zijn we hier gekomen, in de Hofmeyrstraat. Ik
maken plakte je het deeg tegen de zijkant, dan kreeg je ge- woon hier met mijn man. Dit is een driekamerwoning; het is
rookt brood. Heerlijk!
een sociale huurwoning. We hebben een kleine hal, rechts de
Het weer is ook lekker in Turkije; dat mis ik soms wel. Maar wc en rechtdoor een keuken. Bij de keuken hebben we een
gelukkig gaan we aanstaande maandag weer terug. We wo- opbergkast. Dan hebben we een slaapkamer aan de linkernen in de streek Cappadocië, dat is een gedeelte van Turkije kant van de hal, en nog een slaapkamer daarnaast. Naast die
waar een oude beschaving is geweest. Je hebt overal grotten andere slaapkamer ligt de woonkamer.
en mooie gebouwen die uit bergen zijn gehouwen. Dat is erg
mooi!
Ik kan de bus pakken naar de markt. Daar ben ik dan in vijf
minuten. Binnen twee minuten ben ik bij het ziekenhuis. De
buren zijn erg aardig en je hebt parkjes in de buurt waar ik
soms wandel. Dus ik ben wel blij met deze buurt. Maar ik voel
me ook wel eens eenzaam. De taal is een barrière. Ik begrijp
wel Nederlands, maar het spreken lukt me niet zo goed.
ekinler baş vermeden kör buzağı
topallamaz
Daarom ga ik ook niet naar het buurthuis, maar liever naar
naailessen in de moskee bijvoorbeeld. De laatste jaren zijn we
telkens een half jaar hier; en een half jaar in Turkije. Daar ga
ik binnenkort weer naartoe.
zolang de bloemen niet uitgekomen zijn, zal het
blinde kalf niet kunnen lopen
18
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
19
Brandy • Indonesië • Jakarta • Jalan Saidi
20
•
titel boek
Ik ben geboren en getogen in Jakarta. Tot mijn 34e jaar
Hier zeggen ze dat je hem dan drie maal per dag moet uit-
heb ik daar gewoond; op verschillende adressen. Het
laten, daarom durf ik dat nu niet aan.
laatste was aan de Jalan Saidi, in het Zuidelijk deel van
De straat zelf was een beetje zoals hier. Met auto’s voor
Jakarta. Daar is het nog groen: het is nog niet volge-
de deur geparkeerd. De sfeer daar was prettig en groen. De
bouwd. Veel mensen die eerst in het centrum van de stad
temperatuur is natuurlijk anders dan hier. Er is geen dag
wonen, verhuizen later naar de rand van de stad.
dat je niet naar buiten kan. Wel is er een regenseizoen.
Mijn ouders hadden dat ook gedaan, het werd te druk in
Maar het is altijd zo rond de 30 graden. Eigenlijk is dat te
het centrum. Toen mijn vader overleden was, woonde ik
warm, mensen lopen daar met een paraplu tegen de zon.
daar met mijn moeder en mijn zus. Dat was in 1975.
Toen mijn moeder was overleden, is mijn zus verhuisd
Ik was toen gezinshoofd: ik nam de verantwoordelijk-
naar Medan; ze was toen getrouwd. Ik woonde er toen al-
heid voor hen over. Mijn zus had trouwens wel zelf een
leen nog met mijn vriendin. Het hoort bij de cultuur daar
baan.
dat als je nog niet getrouwd bent, je bij je ouders woont. En
Het was een vrijstaand huis met een grote tuin; er was
als één van je ouders overlijdt, komt de ander bij je wonen.
veel ruimte. Het huis was gelijkvloers; er waren 3 slaap­
Sommige ouders willen echter niet bij hun kinderen in-
kamers. Het was een koophuis; het had een oppervlakte
trekken omdat ze de privacy van hun kinderen en van
van 100 m². Er hoorde een grote lap grond bij: zo’n 400
zichzelf niet willen storen. Maar het is niet gepast om je
m². In de tuin had je allerlei fruitbomen, zoals mango,
ouders in een verzorgingshuis te stoppen. Het is een kwes-
­papaya, en rambutan (een soort lychee). Ik had toen een
tie van dankbaarheid; het hoort erbij iets terug te doen. Dit
hond. Dat mis ik nu wel erg. Daar kon hij in de tuin spelen.
was de mentaliteit toen ik daar woonde; vandaag de dag
Hoofdstuktitel
•
21
zijn zulke dingen in de grote steden ‘verwesterd’. Dat wil nog meer hebben. Dat is hebzucht. Het is toch een andere
zeggen dat er genoeg (rijke) ouderen ‘zelfstandig’ wonen, situatie als je echt iets tekort komt.
dat wil zeggen met personeel (een verpleegster, bediende,
Inkopen deed je bij de verkopers die door de wijk liepen
chauffeur). In de kleine steden heerst nog wel de Oosterse met hun manden aan een stok over hun schouders. Groencultuur.
te en fruit kocht je bij hen. Het was handig, maar ze kunnen
Onze wijk was een middenklasse-buurt. Het was een zo geen vlees of vis verkopen. Daarvoor moest je naar de
nieuwe wijk. Er woonden nog wel wat je ‘’inlanders’’ kan markt. Toen was er nog geen supermarkt. Nu zie je daar
noemen: de betawi. Dat zijn de mensen die daar altijd ge- allemaal wolkenkrabbers, en wat ze een ‘’mall’’ noemen,
woond hebben. Wij waren nieuwkomers. Er zijn niet meer zoals de Bijenkorf, maar dan nog groter, vreselijk!
zoveel betawi. Ze waren meestal arm, maar ze hadden wel
Daar hebben de meeste straten een soort buurthoofd.
veel grond. Dat verkochten ze dan, soms alleen voor een Dat is iemand die allerlei problemen voor je kan regelen.
deel. Voor het geld gingen ze dan op pelgrimstocht naar Zo iemand is in dienst van de overheid. Je kunt met van alMekka. Dan word je een hadji. Dat geeft status. De meeste les bij hem terecht. Dan hoef je niet helemaal naar de kanmensen in Indonesië zijn moslim. In mijn buurt hoor je vijf toren in het centrum. Het was prachtig om daar te wonen.
keer per dag de oproep van de moskee. Daar zijn meer We hielpen elkaar. Je kon zo bij elkaar binnen lopen. Al
moskees dan in het centrum. ‘s Ochtends om vier uur of kost je dat natuurlijk wel je privacy. Het is de cultuur daar.
half vijf word je wakker door de luidsprekers.
Mensen zijn heel behulpzaam. Als je alleen bent en ziek,
Wie een huis of grond koopt, betaalt contant, alsof je brengen de buren je naar de dokter. Dat is te danken aan
patat koopt. Daardoor heb je ook veel zwart geld. Je betaalt onze eerste president: Soekarno. Die heeft ons geleerd elgeen belasting; dat komt pas als je alles moet registreren. Ik kaar te helpen; en om samen te werken.
heb veel meegemaakt, ook dat je smeergeld moest betalen.
Daar zijn we mee gehersenspoeld, dat we alles makkelij-
Dan zeggen ze: dat is de derde wereld, een term waar ik een ker kunnen doen als we samenwerken. Dat heeft gewerkt.
hekel aan heb; dan voel ik me op mijn teentjes getrapt. Ja, Je hoorde dan Soekarno’s toespraken door de luidspredaar is corruptie, maar hier hebben ze alles al en willen ze kers; dat was heel indringend. Iedereen luisterde. En dat
22
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
23
werkt door tot de dag van vandaag. En nu leef ik in Neder- relatie weer door haar werd verbroken. Ik woonde op dat mo-
meer yuppen in de buurt. Er komen jonge stellen. De sfeer is
land, een land dat zo individualistisch is! Maar heden is het ment bij haar en raakte zo ook mijn woning kwijt. Mijn geluk
erg veranderd. Niet alle buren kunnen goed opschieten met de
in Indonesië in de grote steden ook ieder voor zich.
was dat ik toen de echte Sinterklaas heb ontmoet, een werk­
Nederlanders. Voor mij is het wel prettiger geworden de laatste
nemer van het bedrijf waar ik werkte als schoonmaker. Ik
zes, zeven jaar, nadat het is opgeknapt hier. Die jonge stellen
mocht van hem toen in zijn woning wonen.
werken overdag; dan is het lekker rustig. En dit is een klein
Later ben ik naar Amsterdam gekomen voor mijn baan als
holopis kuntul baris - gotong
royong
bedrijfsleider bij een cateringbedrijf. Ik kon toen tijdelijk in de
alles samen doen – samen zijn we sterk
het begin goed heb verzorgd, toen ik daar nog geld voor had.
woning van de broer van mijn beste vriend. Dat was hier een
Ik schilder nu en maak mozaïeken en ook ben ik aan het
paar huizen verderop. Eind 1995 kreeg ik deze woning. De
schrijven. Ik werk nu als vrijwilliger: ik bezoek ouderen in ver-
bedoeling was dat het alleen voorlopig was. Maar ik woon nu
zorgingshuizen en thuis. Ik deed eerst ook boodschappen voor
dus bijna 20 jaar hier in de Kraaipanstraat. Het is een huurhuis,
ze, maar dat is me te zwaar geworden. Ik zit in de ziektewet na
met twee kamers, een keukentje, een badkamer en een tuin.
een burn out, en wilde ik dit gaan doen als een bedrijfje. Daar-
Die doorkijk naar de tuin geeft ruimte. Het is wat ze vroeger
over ben ik ook al eens geïnterviewd. Over het luisterend oor,
In 1982 kwam ik naar Nederland. Ik woonde toen eerst in een arbeiderswoning noemden.
Zoetermeer. Dat kwam door een jeugdvriendinnetje uit de tijd
straatje: er is niet zoveel verkeer. En ik heb een tuin, die ik in
dat ik nu ben voor hen.
In de eerste tijd waren er veel verslaafden. Er werd overal
dat ik op school zat. Zij was Indisch, dus half Nederlands, en ingebroken, ook bij mij. Toen heb ik een extra slot op het raam
haar vader werkte bij een Nederlands bedrijf. Soekarno wilde gekregen. Het was echt niet prettig in het begin. Het plafond is
al die koloniale buitenlandse bedrijven eruit hebben. Ze ver- nog steeds wel gehorig. Boven hebben ze een planken vloer
huisden toen naar Nederland. Maar jaren en jaren later ont- met enkel vinyl erop. Ze hadden daar 8 kinderen; die zijn nu
moette ik haar weer en werden we opnieuw verliefd. Ze heeft het huis uit. Maar nu komen de kleinkinderen weer op bezoek,
me toen gevraagd om naar Nederland te komen. Ik had eigen- die spelen met ballen en fietsjes. Er kwam laatst een bal in mijn
lijk een goede baan, maar gaf die op en ging hier werken als tuin; die heb ik bewaard.
schoonmaker. Want daarvoor hoef je de taal niet te kunnen
De buurt is nu wel opgeknapt. Veel huizen worden doorge-
spreken. Het was een kwestie van overleven. Zeker toen die trokken; er worden veel huurwoningen verkocht. Er komen
24
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
25
Ciska • België • Brussel-Schaarbeek • Vandeweyerstraat
26
•
titel boek
Ik ben geboren in Brussel en heb daar later weer gewoond
Ik fietste daar als kind ook nooit voor de deur, zoals ik
vanaf mijn 9e jaar. In mijn vroege jeugd heb ik met mijn
dat kindjes hier wel zie doen. Maar dat was ook niet prak-
ouders in verschillende landen gewoond. Van mijn 9e tot
tisch daar, want de weg ging bergop en bergaf. Wij woon-
mijn 18e woonden we in de Vandeweyerstraat, in een he-
den helemaal boven. Naast ons woonde een Marokkaanse
renhuis met vier verdiepingen, plus kelder en zolder. Het
familie met kindjes die veel jonger waren dan mijn zus en
is begin 1800 gebouwd, klassiek van stijl, met drie kamers
ik. Mijn ouders hadden wel contact met hen. Aan de an-
achter elkaar. Beneden waren drie kamers, op de eerste
dere kant woonden Turkse mensen. Die twee families wo-
verdieping twee en daarboven ook twee en de zolder was
nen er nu nog. Mijn ouders hebben het huis verkocht in-
eigenlijk ook een kamer. En dan natuurlijk een keuken en
tussen.
badkamer. We woonden er met zijn vieren: mijn ouders,
Mijn moeder gaf de kinderen van de buren bijles Neder-
mijn zus en ik. Ik had een eigen kamer van vijf bij vijf. Nu
lands. De vader van het Turkse gezin was weduwnaar.
pas besef ik dat dat groot is; want er wonen ook hele ge-
Ook de kinderen van de andere buren gaf ze bijles, als so-
zinnen op 25 m²!
ciale ondersteuning. Mijn moeder was ook contactper-
Er was ook een tuin, maar met weinig gras en veel scha-
soon naar de school toe, omdat dat een Nederlandse
duw. Daar kwam ik weinig want het was niet gezellig daar.
school was en de Marokkaanse vader alleen Frans sprak.
Ik speelde nooit buiten, ook niet op straat. Het was alle-
Zij wilde eigenlijk alle kinderen samen bijles geven, maar
maal beton daar en er reden veel auto’s met hoge snelheid.
de families wilden dat gescheiden hebben. Ze was een
Het was een kwartier lopen naar een park. Daarom speel-
soort buffer tussen twee culturen. Mijn beide ouders zijn
de ik meest binnen.
heel sociaalvoelend.
Hoofdstuktitel
•
27
Brussel is een heel complexe stad. Er zijn veel spanningen
en dat je krijg je mee als kind.
voelt in je eigen buurt. Wel veranderde dat naarmate ik
ouder werd. Als je ergens vijf jaar woont, word je intussen
Toen we op mijn negende terugkwamen uit het buiten-
wel geaccepteerd. En ook het contact dat we hadden met
land, hebben mijn ouders dat huis gekocht, wat toen nog
de buren, dat hielp wel. Maar zulke ervaringen van je 9e tot
betaalbaar was. We waren de enige blanken in de hele
je 18e zijn wel vormend.
straat. In later jaren is het meer een gemengde buurt ge-
Toen ik 21 jaar was deed ik voor mijn studie een Eras-
worden. Opgroeien als tienermeisje in mijn buurt was niet
musjaar in Amsterdam. Hier kon je wel mensen aankijken
zo leuk. Het was daar een heel andere sfeer dan het nu is
zonder agressie op te wekken. Ik vind Amsterdam heel so-
hier.
ciaal en open. Dan zeggen ze: ‘’en die brutale Amsterdam-
In Amsterdam heb ik me nooit onveilig gevoeld. Wel in
mers dan?’’ Voor mij lag dat anders. Het had een goed ef-
Brussel, daar moest je altijd op je qui-vive zijn. Ik moest
fect op me, ik werd zelf ook veel opener. In Brussel kon ik
altijd opletten; in onze eigen buurt en in het centrum. Als
op straat geen contact maken; maar hier wel. Na dat jaar
je daar iemand in de ogen keek, riep dat vaak agressie op.
dacht ik: ik moet hier terugkomen. Maar eerst ben ik toen
Nu is dat trouwens nog zo. Het is heel anders dan in Am-
weer terug naar Brussel gegaan. Ik heb daar de Filmacade-
sterdam. Als meisje wordt je vaak lastiggevallen op straat.
mie afgemaakt.
Als ik om één uur ‘s nachts vanaf een plek in het centrum
naar huis ging, moest ik me even daarop voorbereiden. Je
wordt lastiggevallen met woorden, je wordt achterna gelopen; ze zijn handtastelijk. Het is intimiderend.
Omdat wij Nederlands en geen Frans spraken was het
nog erger. Je voelt je in zo’n situatie dan nog minder op je
gemak. Mijn ouders tilden er niet zo zwaar aan; mijn moeder is nooit lastig gevallen. Maar in je puberteit met al die
Als er een vervelend klusje is, dat niemand
anders wil doen:
Awel, Bibi mag ‘t weer doen, hè?
pubers in de wijk, dat is frustrerend, dat je je niet veilig
28
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
29
Daarna ben ik in 2004 in Amsterdam mijn master gaan
We wonen hier nu met zijn vieren. Met de buren aan die
waar naailes werd gegeven. En hiertegenover is Buurt-on-
doen, filmconservering. Ik woonde in die tijd in de kazer-
kant heb ik niet erg veel contact. Vanuit de keuken kijk je
line. Die initiatieven vind ik heel leuk; dat maakt de buurt
ne, aan de Sarphatistraat. Ik had toen al mijn huidige man
uit op hun balkon. Hun kinderen zitten op dezelfde school
levendig. En de theatervoorstellingen op het plein hier,
leren kennen. In 2006 ben ik bij hem ingetrokken, toen ik
als de onze. Maar ze zijn een beetje gereserveerd. En aan
daar heb ik ook aan meegeholpen. Verderop is de Weg-
was afgestudeerd. Dat was in de Paardekraalstraat, een
de andere kant woont een familie met kinderen die vaak
geefwinkel van de krakers; daar kom ik om mijn spullen te
huurhuis, hier om de hoek. De buurvrouw vroeg: ‘’durf je
samen spelen met onze kinderen. Met de bovenburen heb
doneren. Het is er nog niet van gekomen om een keer naar
hier ‘s avonds laat wel op straat?’’ Tot ik zwanger was van
ik ook wel goed contact.
hun Volkskeuken te gaan. Zulke dingen maken de buurt
mijn tweede kind hebben we daar gewoond.
De kinderen spelen niet in hun eentje buiten op het
gevarieerder.
In 2010 hebben we deze woning, aan het Steve Biko­
plein; ze zijn drie en vijf jaar. Mijn man zegt dat het wel
Je merkt wel dat de buurt aan het veranderen is. Dat er
plein, gekocht. We wilden in Oost blijven en dit was let-
kan. Misschien komt het door mijn achtergrond maar ik
meer mensen zijn met geld. Dan krijg je van die koffiebar-
terlijk om de hoek. De buurt beviel me, de Transvaalbuurt.
voel me niet goed bij het idee. We zitten er wel vaak sa-
retjes, waar een bepaalde categorie mensen komt. En Sil-
Ik vind het heel leuk hier. Het zijn mooie huizen, op dit
men: ik op een bankje en de kids aan het spelen. Het is ook
ver Scissors wordt een yoga-studio, dat trekt ook een an-
stuk van het plein. Er is veel groen. En de levensmiddelen-
echt een ontmoetingsplaats. Ze zien er vriendjes van
der publiek. Ik weet niet wat ik daarvan vind. Ik ben zelf
winkels zijn heel goed. Het is een gemengde buurt. Na
school en buurtgenootjes en maken er al spelenderwijs
ook wel jong en middenklasse, maar ik vind het jammer
mijn nare ervaringen in Brussel vind ik dat erg leuk.
nieuwe vriendjes. Heel leuk vind ik dat. Het is een beetje
dat de buurt minder gevarieerd wordt.
Het is een typische woning: een hoekhuis. De muren
als een tuin voor ons.
staan niet haaks op elkaar; er zitten gekke hoekjes in.
Ik ben blij met die Turkse levensmiddelenwinkel, die
Deze woonkamer is prachtig: heel groot en heel licht. Je
verkoopt ook specialere groenten, zoals citroengras, pe-
maakt hier altijd mooie foto’s, want het licht is hier zo
pertjes en zo. Ook de buurttuin op het Afrikanerplein is
mooi. We hebben naast de grote woonkamer twee slaap-
leuk. En de Tugelatuin, met een paar speeltoestellen; dat is
kamers, een badkamer en keuken. We hebben de badka-
leuk voor de kinderen. En bij de slager verderop krijgen ze
mer er zelf ingezet. Het was een onmogelijk klein drie-
een plakje worst als ik daar wat koop. Het is een aange-
hoekje. We wilden een iets ruimere badkamer. De plafonds
name buurt.
zijn mooi. En er is een klein balkonnetje.
30
•
titel boek
Hieronder was vroeger Silver Scissors van Dynamo,
Hoofdstuktitel
•
31
Omar • Marokko • Boumalne Dades • Ait Abdoune
Boumalne Dades is een dorp ongeveer halverwege
Ik heb er gewoond tot het jaar 2000. Toen ben ik naar
­Ouarzazate en de grens met Algerije. Het is een heel groe-
­Nederland gekomen, vanwege mijn vrouw, want zij woon-
ne omgeving. We woonden aan de rivier, in een heel groot
de al hier. Zij is Marokkaanse, maar is in Nederland gebo-
huis. Ik heb geen idee van de oppervlakte, maar het had
ren. Eerst woonden we in de Transvaalstraat. In 2004 zijn
wel zestien kamers! Het huis was helemaal gelijkvloers en
we verhuisd naar deze woning in de President Steynstraat.
er was een grote lap grond omheen. Ik woonde daar met
Het is een huurhuis met vier kamers. Ik woon er nu met
mijn ouders, broers en zussen; in totaal met tien mensen.
mijn vrouw en twee kinderen.
Ik had een eigen kamer.
32
•
titel boek
Het contact hier met de buren is goed, we doen wel
Het was een arme buurt, maar er waren wel winkels. Er
­dingen samen. De buurt bevalt me goed. Vooral de buurt-
was veel plek om elkaar te ontmoeten, ik kende alle mensen
tuin op het Afrikanerplein, waar ik ook een tuintje heb. Ik
daar. Het contact met de buren was heel erg goed, we gin-
zeg thuis: ‘’ik ga weer naar de tuin, ik heb afgesproken om
gen vaak bij elkaar op bezoek.
mee te helpen’’.
Hoofdstuktitel
•
33
André • Suriname • Lelydorp • Angalampoelaan
Ik heb in Suriname op twee plaatsen gewoond. In Lely-
We hadden een grote tuin, 40 m bij 20 m. Genoeg ruimte
dorp stond mijn ouderlijke woning; daar ben ik opge-
om kippen en eenden te hebben. We hadden ook vruchtbo-
groeid. Het was een huis van 13 m lang en 14 m breed,
men en een eigen moestuin. Als kind stoeide je samen met
met vier slaapkamers, een grote woonkamer en een grote
de buurkinderen. Je klimt als jongen in de hoogste boom en
keuken. Het was een woning op de eerste etage; mijn ou-
dan donder je naar beneden. De ouders besluiten dan maar
ders hadden de benedenverdieping verhuurd aan een
dat de boom gekapt moet worden, uit veiligheid. Ja, met
arts. We hadden een gezin met acht kinderen, zes jongens
acht kinderen heb je daar als ouders geen ogen genoeg voor.
en twee meisjes. Twee waren al vroeg uit huis gegaan, één
Mijn moeder was huisvrouw en mijn vader werkte voor
naar Nederland en de ander was als onderwijzer elders
de Billiton Maatschappij. Het huis kan je niet vergelijken
gedetacheerd.
met huizen hier. Er was ruimte zat. Maar je moest wel uit-
Lelydorp ligt 18 km van Paramaribo en zo’n 30 km van
kijken voor het verkeer. De bakker bezorgde brood aan
het vliegveld. Het was daar een hele mooie rustieke omge-
huis. Als vader zijn geld kreeg, ging mijn broer de bakkers-
ving, vol groen. Het was de plaats waar mensen stopten
rekening betalen. Een keer klom ik over het hek en liep
om te eten. De Javanen waren daar in de meerderheid, zij
achter hem aan. Werd ik geschept door een auto! Toen heb
verkochten het voedsel. Het was een echte Indonesische
ik twee weken met een hersenschudding in het ziekenhuis
stad, maar wel multicultureel. Een hele leuke omgeving.
gelegen. Het was druk verkeer daar, het was de enige ver-
Of de buren nu Javaans of Creools waren, je werd ermee
bindingsweg.
opgevoed dat het je oom en je tante waren. Je werd grootgebracht met respect voor elkaar.
34
•
titel boek
Je kon kattenkwaad uithalen, maar niet meer dan dat. Er
was sociale controle: ‘’ik ken je vader en je moeder!’’. Het
Hoofdstuktitel
•
35
Tot mijn 21e heb ik in Suriname gewoond. In 1980 ben ik
was geen badkamer, het was een zogenaamde halve wo- te gaan. Vanuit Nederland kan je heel makkelijk binnen en
groepen, was altijd goed. Ouderen sprak je als kind altijd naar Nederland gekomen. Eigenlijk was het doel om als
ning. Zelf heb ik daar toen een bad in gemaakt. Hier heb ik buiten Europa reizen. In Suriname heb je in het Noorden
met ‘’u’’ aan. Als je op school een oorvijg kreeg, dan had je apothekersassistent verder te leren. Ik kwam voor studie; ik
dubbel glas, cv, en een goede badkamer.
contact tussen de buren, ook van verschillende bevolkings-
het verdiend. ‘’Leraren hebben altijd gelijk’’. Zo durfde je wilde een vervolgopleiding doen. Maar vanuit Suriname
de Atlantische Oceaan, maar die kust is niet geschikt om te
Met de buren heb ik niet dat je bij elkaar op de koffie zwemmen. Op een deel van het strand daar komen zee-
geen kattenkwaad uit te halen. Uit school ging je spelen, hebben ze negatief geadviseerd, om te voorkomen dat opge-
gaat, maar wel dat je mekaar groet op de trap. Ik heb ge- schildpadden, die beschermd zijn, hun eieren leggen.
siësta houden, dan huiswerk maken. Maar soms had ik wel leide mensen zouden wegtrekken. Ik wilde niet dezelfde op-
noeg contacten in de buurt. Mensen die je groet als je el-
scheuren in mijn hemd van het spelen. Je had alle ruimte, leiding nog eens over doen en heb toen iets anders gekozen.
kaar tegenkomt op de markt of bij de Hema.
dus er was geen sprake van frustraties.
In Suriname gingen we op vakantie naar het binnenland,
richting de stuwdam. Nu heb je daar van die goudmijnen,
In Suriname werkte ik als apothekersassistent voor de
Het is een multiculturele buurt. Je ziet hier van alles met gepantserde beveiliging. Vroeger had mijn vader vrien-
Hier leef je binnen. Je gaat als je moe bent niet nog een overheid, in Nederland werk je dan bij een apotheker, een
rondlopen. Het wordt ook steeds drukker nu met een paar den die goud dolven. Ze gingen dan trapsgewijs per niveau
eind met je kinderen lopen naar de speelplek. Daar kon je particulier. Als je zover bent dat je meer moet gaan verdie-
hotels in de buurt; het wordt toeristischer. Je krijgt ook naar beneden. Ik weet nog hoe dat ging, met kwik en water
altijd buiten spelen, ook in de regentijd. Dan kon je lekker nen, word je gewoon weggepest. Toen ben ik gestopt en
meer bewoners door Oostpoort. Dat is positief, met al die het goud scheiden en de rest eruit spoelen. Met de draisine-
in de regen gaan baden. Heerlijk!
Buurthuizen, dat had je daar niet. Wel had je eens in de
ben ik de administratieve kant opgegaan.
Eerst woonde ik in Zoetermeer, bij mijn broer. Toen ik
zoveel tijd kermis, en er was het voetbalveld. Je ging knik- ging werken bij de apotheek in Amsterdam, zat ik op kakeren of je moest het erf schoonmaken. Je had als kind ook mers in West. Als je daar moest douchen, moest je naar het
huishoudelijke taken. Ja, je had je handen vol werk!
badhuis of bij vrienden gaan douchen.
In 1999 ben ik in de Transvaalstraat komen wonen. Ik
kwam toen van een woning in de Dapperbuurt, dat huis
‘’Ervaring is de beste leerschool’’
titel boek
markt hier achter en twee aan de overkant.
Ik doe vrijwilligerswerk bij de Kraaipan voor Dynamo.
Dat groen hier, dat is eigenlijk niks. Dat kan je niet ver- Daar ken je elkaar, help je elkaar. Als je een baan hebt heb
gelijken met Suriname. Ik ben wel dankbaar dat ik naar het je daar geen tijd voor. Maar ik ben mijn baan kwijtgeraakt
Oosterpark en Frankendael heen kan. Maar mangobomen en ben vrijwilligerswerk gaan doen. Mijn tijd besteed ik nu
en kokosbomen, nee, die heb je hier niet.
aan mensen die hulp nodig hebben. Bijvoorbeeld iets ver-
Ik ben blij met de educatiemogelijkheden die Nederland talen voor oudere mensen of voor mensen die het Neder-
verhuizen en deze woning was toen net nieuw opgeleverd.
biedt, met name de specialistische opleidingen. In Surina- lands niet machtig zijn. Dat is dankbaar werk. Dan leer je
Ik ben de eerste bewoner. Ik woon op twee hoog.
me heb je veel meer algemene opleidingen, je krijgt te veel meer mensen kennen uit de buurt. Dan kan je iets beteke-
Toen ik hier kwam woonde ik alleen, nu woon ik hier
geleken met de woning waar ik daarvoor woonde. Daar
•
hoef ik de straat maar over te steken en ik heb een super- stookt. Dan kreeg je allemaal brandgaten in je kleren!
werd toen gesloopt. Ik wilde niet elke keer weer opnieuw
met mijn vrouw. Het is een driekamerwoning; prettig ver-
36
voorzieningen en winkels. Vroeger ging ik op de fiets, nu trein erheen of met een locomotief die met hout werd ge-
vakken op school. Het is goed voor de algemene ontwikke- nen voor de mensen.
ling maar Suriname heeft specialisten nodig.
Nederland is ook een goede springplank om op vakantie
Hoofdstuktitel
•
37
Ingeborg • Duitsland • Stuttgart • Urbanstrasse
38
•
titel boek
Ik ben geboren in Zuid-Duitsland, maar heb mijn hele
Duitse jongens moeten dat nog leren, zelf koken, Neder-
jeugd, tot mijn 23e, in Krefeld (bij Nijmegen) gewoond,.
landse mannen kunnen dat wel.
Daarna heb ik in Stuttgart aan de kunstacademie gestu-
In de Urbanstrasse heb ik zeven jaar gewoond. Het was
deerd; daar heb ik in totaal ongeveer 10 jaar gewoond.
een huis van eind 1800, in de buurt van het centraal station.
Tijdens mijn studie heb ik in het etnologisch instituut ge-
Ik woonde op de bovenste verdieping, op de vierde etage.
werkt, als suppoost, zoals ik hier ook doe in het Tropen
Het was een oud gebouw, maar wel mooi. Met een gigan-
Museum.
tisch trappenhuis, bijna driehoekig. De straten lopen daar
Maar eigenlijk kom ik dus uit de Niederrhein, het Duitse
schuin, want Stuttgart is heuvelachtig. Daarom zijn er ook
platteland. In Stuttgart wonen was eigenlijk niet goed
veel trappen, je moet steeds omhoog of omlaag. Niemand
voor mij. Op een gegeven moment heb ik daarom een stu-
reed op de fiets daar, alleen een Nederlander die ik kende.
diebeurs aangevraagd voor Nederland. Dat leek toen voor
Het was een geïmproviseerde woning. Het huis zat inge-
mij back to the roots. Eigenlijk had ik een idealistische
wikkeld in elkaar. Er was een doorloopkamer. Een deel
voorstelling van Nederland.
van die kamer gebruikte ik als atelier. De keuken was half
In Stuttgart heb ik eerst op kamers gewoond, wel met
schuin. Er was maar één kachel. De wc moesten we delen
een eigen opgang. Ik had toen een vriend uit Krefeld. We
met de buurvrouw. Het bad zat half onder het schuine dak
zijn toen na twee jaar in een eigen woning getrokken, een
en de afvoer ging in de regenpijp. Een keer had het hard
tweekamerwoning. Dat was wat! Dat ik de deur open
gevroren, de regenpijp zat dicht, toen lag er een hele laag
maakte en dat er dan iemand stond die voor mij kwam! Ik
ijs in mijn badkuip. Er was daar geen verwarming en ik
heb toen zelden gekookt, we hebben veel brood gegeten.
had weinig geld om te stoken. Maar de huur was niet hoog
Hoofdstuktitel
•
39
Het huis was onderdeel van een losstaand blok wonin- die zich zwaar opmaakte; klonters make-up! Het was een
gen. Dat kan je op Street View van Stuttgart zien. Er was voormalig balletdanseres. Ballet is in Stuttgart heel groot.
telkens een doorgang tussen twee blokken. Je had geen Je hebt de Ballethochschule en Musikhochschule, en er
tuin of binnenplaats. Ook geen balkon of dakterras. Er was zijn ook particuliere dansscholen. Die vrouw was vroeger
wel een zolder, waar ieder zijn een eigen hokje had. Ook in beroemd geweest, en ze leefde - samen met haar langharige
de kelder had je een eigen hokje als berging. De straten zijn spaniel- nog in die eer van vroeger.
breed, maar mensen leven daar niet op straat. Bovenin
Er woonden in die buurt allerlei soorten mensen, stu-
mijn woning had ik een groot raam; daar kwam veel licht denten, arbeiders, en maar weinig kinderen. Het waren
door. Ik kon bijna over de hele stad kijken. Ik kon de lucht, huurwoningen, het was een arbeiderswijk. In de oorlog
de blauwe hemel zien. Dat hebben we hier op de derde ver- was er veel kapot gegaan. De lucht was slecht daar. Het is
dieping ook wel.
een laag deel van Stuttgart en daarom blijft de smog daar
Van de buurvrouw hadden we geen last; eigenlijk kwa- hangen. Dat merk je, dat is slecht. Er is weinig groen en er
men we elkaar nauwelijks tegen. Zij heeft later nog een is niet veel ruimte. Zomers zitten er wel mensen in het
dansopleiding gedaan in Amsterdam, maar ik heb haar la- park. En in de winter is het koud en droog, maar er is dan
ter nooit meer ontmoet. Wel hadden we contact met de wel veel meer zon dan hier.
mensen van de overkant, die een grotere woning hadden.
Er was ook een Kino in de buurt, een soort filmhuis.
Die man was een beetje een boefje; hij had in de gevangenis Maar ik had weinig geld om naar de film te gaan. Buurthuigezeten. En op de verdieping onder ons woonde een echt- zen had je niet. Wel waren er jazz café’s, waar studenten
paar dat heel gevoelig was voor geluid. In Stuttgart mag er elkaar troffen. Daar was een halve liter Weizen Bier het
na tien uur ‘s avonds niets meer te horen zijn van de buren. goedkoopst!
Ik had een keer een feestje; ik wist al dat het luidruchtig
En dan is er de “Kehrwoche’’, dat is typisch iets voor de
zou worden. En ja, om tien uur stond de politie voor de Schwaben. Ieder moest om de beurt schoonmaken, het hele
deur! Toen zijn we met het hele feest verhuisd.
trappenhuis en de stoep. Om de vijf weken kreeg je een
Naast die oudjes woonde een vrouw van in de zeventig bordje aan je deur gehangen. En als je beurt erop zat, moest
40
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
41
Ik kwam 3 oktober 1989 naar Amsterdam. Eerst voor drie
eens verhuisd. Met de vroegere benedenburen, Antillianen,
jes aan. Wanneer ik aan de beurt was, dan keek de buur- maanden in het huis van een vriendin die op vakantie was.
hebben we veel ruzie gehad. Er werd veel gedeald, ook bo-
vrouw of ik alles wel goed schoon maakte. Dan stond ze te Toen kwam ik in Oud Zuid in onderhuur bij een gepensio-
ven in het trappenhuis, hier voor de deur. Nu is het hier heel
wijzen, ‘’daar nog, onder die auto’’. Er viel niet onderuit te neerd arts. Ik moest het gebruik van het bad delen met de
rustig en voel ik me beter. Met de buren op de begane grond
andere onderhuursters – het waren allemaal vrouwen. De
aan twee kanten heb ik goed contact. Maar nu gaan ze weer
je dat bordje weer doorgeven. Iedereen hield zich daar net-
komen. Misschien stond het zelfs wel in het huurcontract.
Hier hoor ik de buren zomers middenin de nacht naar kamer was relatief klein; het was een hoekkamer, wel met
buiten gaan om in de tuin te gaan zitten. Ze maken dan drie balkons. Meneer kwam dan in zijn blootje de post brenveel lawaai. Zoiets kan in Duitsland absoluut niet. Neder- gen. En de huur moesten we cash betalen.
landers hebben zoiets van: ‘’ik wil wat ik wil’’. Eigenlijk zou
iedereen meer aan het geheel moeten denken.
verhuizen!
De straatjes hier vind ik niet zo bijzonder. De moskee om
de hoek is wel mooi. En goed dat ze daar een speelplek heb-
Later heb ik mijn huidige man leren kennen; toen zijn we
ben voor de kinderen. Ik vind het mooi dat je zo dicht bij het
groter gaan wonen. Eerst in de Bijlmer. Maar de huur steeg
water bent hier, bij de Amstel. Ik zit ook op een roeivereni-
Niederrhein is niet zo streng en gesloten als Schwaben. daar snel. We hadden niet veel geld; het werd te duur. En er
Daar word je niet zo snel aangesproken in de kroeg. In waren ook problemen met de buren daar. ging.
Het is prachtig dat het Tropen Museum, mijn werkplek,
In 1996 ben ik naar hier gekomen, naar de Ben Viljoen-
hier zo dichtbij is. En dat er een ziekenhuis in de buurt is; en
ten, dat heb je in Krefeld weer niet. Iedereen zit dan aan straat. Het is een driekamerwoning. Met een klein badje. We
voldoende winkels voor boodschappen. Ik ga niet zoveel de
lange houten tafels die je kan huren. Dat is gezellig. Hier in hebben twee balkons, één op het noorden en één op het
buurt uit, behalve als er bezoek uit Duitsland is of anderen.
de Transvaalbuurt gebeurt dat soms ook. Als je erbij hoort is oosten. Op zich zitten we hier wel best. Eigenlijk was het de
Met de fiets kies ik altijd een groene route naar waar ik heen
bedoeling dat er hier cv aangelegd zou worden. Maar ze
moet. Mijn middelen zijn beperkt; van wat je hebt moet je
hadden een fout gemaakt in het krantje voor woningzoe-
iets leuks maken.
Stuttgart heb je daarentegen wel de traditie van straatfees-
het leuk.
‘Heimat’
‘waar je je thuis voelt’’
kenden. Toen konden we kiezen voor gewone gasverwarming en een lage huur.
De buren van hiernaast zou ik amper herkennen als ik ze
zou tegenkomen op straat. Er is veel wisseling geweest van
bewoners. Wij zijn de enigen -met nog één buurman- die
hier zijn blijven wonen. De anderen zijn vaak al meer dan
42
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
43
Eva • USA • New York • East 6th Street
44
•
titel boek
Ik heb in New York op veel verschillende plekken ge-
Ik ken iemand die in Stanton Street woont voor $ 300 per
woond; dat zijn evenveel verschillende verhalen. Ook
maand, en zijn benedenburen zitten in precies zo’n wo-
over de jaren heen waren er grote verschillen. Jarenlang
ning voor $ 7000! Die laatste is dan wel gerenoveerd, maar
was het ideaal om in New York te wonen, zeker als kun-
het zijn toch gigantische verschillen!
stenaar. In het begin woonde ik in een enorme loft (groot
Mijn woning was een appartement uit 1900 of 1910.
eenkamerappartement); daarna ben ik steeds kleiner
Sommige woningen daar hadden nog een gedeelde wc op
gaan wonen. Vanwege de huurkosten werd het steeds
de gang; bij mij was dat gelukkig niet zo. Net als in Neder-
moeilijker. Het laatst woonde ik in de East Village, in East
land waren de wc’s daar hele smalle hokjes. Ik had een
6th Street. Dat was een klein appartement, maar wel
ligbad, maar dat stond in de keuken, met een plaat erover-
goedkoop.
heen om spullen op te kunnen zetten. In totaal was het
Er is daar een systeem van rent control. Dat wil zeggen
misschien 30 m². Het was een éénkamerwoning, met een
dat ze de huur niet veel kunnen verhogen zolang er de-
hoog bed, zodat je er je kledingrek of je bureau onder kon
zelfde huurder blijft wonen. Maar als je weggaat, wordt de
plaatsen.
huur ineens fors opgetrokken. Daarom blijven mensen
Het gebouw had zeven verdiepingen en ik zat op de
lang op hun woning zitten. Je kan niet naar een andere
tweede etage. Er was geen lift, er waren alleen trappen.
buurt of een grotere of mooiere woning (met bijvoorbeeld
Een balkon had je niet, maar er was wel de fire escape, de
meer licht of minder trappen) verhuizen, tenzij je een veel
branduitgang. Een balkon was iets voor de rijkere buur-
hogere huur kan betalen. Nog steeds zijn er mensen die
ten. Je kon op het platte dak; dat was toegankelijk voor
voor $ 200 of $ 300 per maand in hartje New York wonen.
alle verdiepingen. Je ging ernaartoe om vuurwerk te kijHoofdstuktitel
•
45
ken, maar verder kwam je er niet zo vaak. Het was niet
naams eten, met Turks eten, etcetera. Je kunt zo die andere
zo’n gezellig dakterras zoals je in Amsterdam wel hebt.
smaken leren kennen in je eigen omgeving. De mensen
Toen ik er woonde hadden alle etages dezelfde lage
klagen soms dat Marokkanen enkel hun eigen taal spre-
huur. Maar de huisbaas probeerde ons eruit te gooien en
ken onderling, maar als in de Chinese buurt mensen Chi-
dat is hem met mij uiteindelijk ook gelukt. Iemand had
nees spreken, dan mag dat wel. Ik vind het net muziek,
verklikt dat ik niet meer full-time daar woonde. Dat was in
geweldig! Taal is ontzettend belangrijk voor de mensen,
de tijd dat ik al een deel van het jaar in Amsterdam woon-
daar moet je mee leren omgaan. Het leuke van New York
de. In zo’n periode liet ik er dan iemand anders wonen, om
is de mengeling van kunstenaars, immigranten, ambachts-
het niet leeg te laten staan. Maar onderverhuren is verbo-
lieden, theatermensen; en de winkels zijn éénmanswin-
den.
keltjes in plaats van die ketens.
Het was een relatief oude buurt, wel met wat groen; er
Ik heb uiteindelijk 12 jaar in die woning gewoond. Eerst
was ook een park in de buurt. En we hadden ook buurt-
alleen en later met mijn zoon, Simon. Met zijn tweeën was
tuinen die we zelf hadden gestart. Het was een mixbuurt,
het heel klein. Maar op de etage onder me woonde een
met verschillende mensen van verschillende achtergron-
Mexicaans gezin met drie kinderen en een oma in net zo’n
den bij elkaar. Ook een mix van leeftijden. Toen ik in Am-
woning.
sterdam kwam wonen, in het Centrum, had je dat niet; in
We zijn op een gegeven moment begonnen buurttuinen
de Transvaalbuurt heb je dat weer wel, zo’n gemengde
te maken. Dat waren eerst van die plekken waar niets ge-
buurt. In het Centrum hier heb je ook niet dat mensen ge-
beurde; waar gesloopt was en het jaren duurde voor er iets
dag zeggen. Hier in de Transvaalbuurt heb je meer een
nieuws voor in plaats kwam. Soms was dat eigendom van
buurtgevoel, zoals in New York; het gevoel dat je erbij
de gemeente, soms van een particuliere eigenaar. Er zijn
hoort.
verschillende legale constructies mogelijk; het is niet ille-
New York is heel multicultureel. Dat vond ik leuk, ver-
gaal om daar een tuin te beginnen.
schillende talen, verschillende nationaliteiten. Het leuke
Het begon kalm aan: flyers uitdelen om anderen erbij te
van de Transvaalbuurt is ook dat je winkels hebt met Suri-
betrekken. Een berichtje op een boom prikken: ‘’kom zon-
46
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
47
dagochtend helpen opruimen’’. Je moet niet meteen met
daaruit heb ik deze buurt leren kennen. Ik vond het leuk in
anders wonen. Ik ben niet van plan echt weg te gaan, maar
moestuinen beginnen, maar eerst er met planten een
Oost, zo dichtbij het centrum, ik wilde er graag komen
als kunstenaar een half jaar, een jaar, ergens anders een
mooie plek van maken. Als je een goede groep hebt, lukt
wonen. Ik zat ook vast aan een beperkt budget en moest er
project kunnen doen, dat zou ik graag willen. Ik dacht: als
het. Er werden altijd van die hekken omheen gezet, met
rekening mee houden dat Simon niet goed trappen kan
Simon uit huis is, kan ik zulke dingen weer doen.
een slot, tegen vandalisme. Je moet er een deel van je tijd
lopen. En dat ik voor hem een auto voor de deur moet
insteken en er moet een minimum aantal actieve leden
kunnen parkeren.
Toen ik deze woning kocht zei iedereen: ‘’niet doen, het
is een gevaarlijke buurt’’. Ik zie dat niet. Toen ik in het be-
zijn. Eerst is het een klein stukje en dan wordt de plek
Zodoende heb ik deze woning gekocht. Er was ook wei-
gin een taxi nam ‘s nachts naar huis, met Simon, zei de
steeds groter. Dan kan je het openstellen voor het bredere
nig anders mogelijk, want ik kon niet in een sociale huur-
chauffeur: ‘’daar wil je toch niet naar toe, ‘s nachts, met een
publiek.
woning en had geen geld om vrije sector huur te betalen.
kind’’. Ik zei daarop: ‘’maar ik woon er!’’ Ik vind het gewel-
Het is moeilijk als je geen vaste baan hebt. Ik weet nu niet
dig hier! Mijn verwachting was dat Simon nooit alleen
hoe het verder gaat; als ik het zou verkopen, dan heb ik
naar een winkel zou kunnen. Maar hier zijn alle winke-
nog steeds geen recht op een sociale huurwoning. Ik was
liers heel vriendelijk. Het begon met de bakker en dat ging
toen gescheiden en ik had Simon. Het was beter geweest
goed. Hij werd steeds goed geholpen, en niet gepest. Ik
als ik in de huursector was gebleven. Hij woont nog steeds
hoefde het wisselgeld niet te controleren. Hij is hier zelf-
een paar dagen per week bij mij en ik zou eigenlijk meer
standig geworden. Ik dacht dat dat niet zou kunnen. Ik
mensen willen kunnen inhuren om hem te begeleiden.
ben zo blij!
In de VS heet het:
maar hier is het:
living in the fast lane,
living in the slow lane
Deze woning heeft drie slaapkamers, met zo’n kleine wc
Niks is perfect, ook deze buurt niet, maar ik heb me hier
en een douche erbij. Ik heb meteen toen ik hier kwam een
nooit bedreigd gevoeld of onveilig. Als je Nederland en de
slaapkamer laten ombouwen tot badkamer. Als ik deze
VS vergelijkt is het op het gebied van werk heel verschil-
Ik heb dus een periode half in New York, half in Amster-
woning niet meer kan betalen kan ik hem ook niet onder-
lend, maar op het gebied van wonen is het vergelijkbaar. Ik
dam gewoond. Sinds 1996 woon ik officieel in Amster-
verhuren. De regelgeving is dat je er als eigenaar enkel zelf
voel me hier thuis.
dam; ik woonde eerst in de Plantagebuurt. Vanaf 2007
mag wonen, of je naaste familie. Dat is een enorm nadeel.
woon ik in de Transvaalbuurt, in de Pretoriusstraat. Ik had
Voor de buurt is het misschien wel goed. Maar ik wil weg.
daarvoor een gekraakt atelier in de Oosterparkbuurt, van
Ik ben een beetje een gypsy. Ik wil weer een tijdje ergens
48
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
49
Youssuf, Rubina en Ahssen • Pakistan • Karachi • Jahangir Road
Het waren grote gebouwen, de flats in Karachi. We hadden
dak, waar je kon barbecueën en picknicken. Er was wel
daar een woning met drie slaapkamers, een woonkamer en
plek voor dertig, veertig mensen. De watertank stond ook
een eetkamer. De keuken was niet zo groot, twee bij drie
daar; die was voor meer flats tegelijk. Maar we gebruikten
ongeveer. De slaapkamers hadden elk een wc en badka-
die ruimte niet vaak, enkel bij feestjes. We hadden goed
mer. Dat is daar gebruikelijk. Met tien, twaalf mensen
contact met de buren; het is net familie. Iedereen kent el-
woonden we in een vijfkamerwoning. De kleine kinderen
kaar. Mensen laten gewoon de deuren open staan. De kin-
sliepen dan samen in een kamer. Je slaapt daar niet in een
deren spelen met de kinderen van de buren.
bed, maar op een matrasje op de grond. Het beddengoed
wordt dan ‘s ochtends opgevouwen en opgeborgen.
In totaal heeft Karachi 22 miljoen inwoners. Het is een van
naar bed en staan laat op. Zo om één uur ‘s middags, dan
de dichtst bevolkte steden ter wereld. De wijk waar we woon-
begint het leven pas. De markt en de winkels gaan dan
den was niet arm en niet rijk. Onze woning was op de tweede
open. De kantoren beginnen wel om negen uur en sluiten
verdieping van een flat met vier etages. Elke etage had vier à
om vijf uur. De mensen die daar werken gaan wel vroeg
vijf woningen. Voor de flat was een toegangsgebouw, daar zat
naar bed. Maar de meeste mensen werken in eigen bedrijf-
de bewaker. Die werd betaald door de bewoners samen. De
jes en winkeltjes; er werken er niet zoveel op kantoor.
bewaker deed de grote deur open, waardoor je toegang had
tot de flats en de parking. Het was een soort inrit.
Een tuin was er niet daar. Wel balkons zoals hier. En een
dak. Hier kan je niet het dak op, daar wel. Het was een groot
50
•
titel boek
De mensen leven daar meer op straat dan hier. Er is bedrijvigheid tot twee of drie uur ‘s nachts. Mensen gaan laat
Het klimaat is zo dat je weinig spullen nodig hebt. Als je
weg gaat neem je je telefoon mee en geld, verder niks. Tussen
tien uur en vijf uur ‘s middags is het ongeveer 35 graden, erna
wordt het prettiger, ook ‘s nachts, dan is het zo’n 20 graden.
Hoofdstuktitel
•
51
De dag wordt ook bepaald door de moskee. Vijf maal per daar ook groter dan hier. Je bent daar rijk of arm, er is niet
Ik, Youssuf, ben in 1977 naar Amsterdam gekomen, en uitkering krijgt als je geen werk hebt, of als je ziek bent. In
dag wordt er opgeroepen om te bidden. Iedereen stopt dan zoveel middenklasse. Er zijn ook veel bedelaars. De rijken
woonde eerst in Zuidoost. Rubina is in 1985 gekomen. We Pakistan moet je alles zelf betalen, zoals medicijnen en zie-
met werken en gaat naar de moskee. Er zijn heel veel mos- wonen bij de zee, niet verspreid over de stad.
zijn toen getrouwd en woonden eerst in de Wijtten- kenhuis. Als arme vrouwen daar een kind krijgen, kunnen
kees. De vrouwen blijven binnen, die bidden thuis. De vrou-
Het verkeer is daar chaotisch en heel druk. Scooters, bus-
bachstraat. In 1990 of 1991 zijn we naar de Spitskopstraat ze dat te vondeling leggen. Daar zijn overal plekken voor.
wen in Pakistan werken niet buitenshuis, maar zorgen voor sen, tuktuks. Het is gevaarlijk om daar te fietsen. Er zitten
verhuisd. Hier hebben we een woning met drie slaapkamers. Er bestaat een grote stichting die voor die weeskinderen
de kinderen en voor het eten. Toch aten we daar weinig thuis, ook veel gaten in de weg. Kinderen spelen op straat cricket.
Eerst woonden we hier met twee kinderen, maar onze doch- zorgt. Je kan ook oppas krijgen voor de kinderen. Daar be-
want er zijn zoveel restaurantjes. Je kan daar heel lekker eten. Als er een auto komt, gaan ze opzij, erna spelen ze weer
ter is getrouwd. Nu wonen we hier met ons drieën.
Er is wel een stroomprobleem in Karachi. Per dag valt door. Er is veel getoeter, er is ook smog. Maar ik denk dat de
Als je met je hele familie hierheen komt is dat een pro-
taal je dan een beetje geld voor.
In Nederland leven is niet goed voor de gezondheid, er is
zo’n twee of drie keer de stroom uit. Dat gebeurt op vaste mensen in Nederland ongezonder zijn dan daar.
bleem. De woningen hier zijn te klein en er zijn te weinig te weinig zon. Wel is er minder smog en de straten zijn
tijden. Er is een verdeelsysteem, want er is onvoldoende
Je hebt als burger weinig invloed op de buurt. Er wordt
badkamers. Ook is er maar een toilet per woning en dat is schoner. Daar gooien mensen afval gewoon op staat. Hier
stroom voor de hele stad. De ventilatoren staan de hele dag door de overheid weinig aandacht geschonken aan zaken
te weinig. Als je volwassen bent kun je in Karachi bij je ou- betaal je ervoor dat het afval wordt opgehaald. Er zijn meer
aan en die vallen dan ook uit, ook de airco. Vroeger had je als kinderspeelplaatsen. Sommige dingen bestaan enkel op
ders blijven wonen, omdat elke slaapkamer daar een eigen regels hier Het goede van deze buurt is dat het veilig is om
soms hele dagen geen stroom.
wc en badkamer heeft. En als je oud wordt, word je door je hier te wonen. In Karachi kun je niet op straat lopen met
papier. Je kan daar mensen omkopen. De rijken betalen
Het water daar moet eerst gekookt worden voor je het kan minder belasting. Je kan daar alles onderling regelen. Er zijn
gebruiken. Water wordt uit de grond opgepompt, naar de weinig regels en er is ook weinig toezicht. Bij een verkeers-
kinderen verzorgd.
een dure smartphone, die laat je thuis en dan neem je een
Alles is zo duur geworden. Als er hier in Amsterdam goedkope mee naar buiten.
container op het dak. Vandaar gaat het naar de woningen. overtreding kan je een politieman gewoon wat geld toestop-
­familie op bezoek komt, moeten ze veel betalen om te
Maar er is geen tekort aan water. In onze buurt was water pen en ze laten je weer door.
­kunnen parkeren. Hier moet je ook alles zelf doen. Daar familie. Hier is alles apart. Daar hou je samen feesten. Als
nooit een probleem, vroeger soms wel. In juli of augustus
hadden we een werkster. Je betaalde haar een klein beetje iemand ziek is, ga je naar hem toe. Ramadan, suikerfeest,
begint de moesson, de regentijd, dan heb je regenwater,
en zij deed dan het werk. Dat zijn nog armere mensen. Die niemand kent dat hier. Het leven is hier meer geïsoleerd.
maar dat is niet voldoende.
komen elke dag een uurtje schoonmaken om bij te ver­ Daar zou je je nooit eenzaam voelen. In Nederland zijn de
dienen.
Je hebt er wel groen, maar niet zo veel. Vooral in de binnenstad is weinig groen, zijn er weinig bomen. Moestuinen
jaan hai to jahaan hai:
heb je daar niet. Dat is meer voor buiten de stad, of als je een
werk om te leven, leef niet om te werken
grote villa hebt. Je hebt daar veel meer villa’s dan hier, ze zijn
52
•
titel boek
Hier is het ook anders met de buren. In Karachi is het net
sociale contacten minder belangrijk. Ieder is druk met zijn
Voor vrouwen is de taal een probleem hier. Maar ze kun- eigen leven. Hier is het werken, werken, werken; daar is
nen wel in het buurthuis een taalles volgen.
leven belangrijker.
Belangrijk hier is ook de sociale zekerheid. Dat je een
Hoofdstuktitel
•
53
Ina • Brazilië • São Paulo • Avenida Prof. Ciro de Barros Rezende
Ik ben geboren in Bahia, en al een jaar daarna zijn we ver-
hadden we vooral kruiden en bloemen. Mijn stiefvader
huisd naar São Paulo. Een deel van mijn familie woont
werkte in die branche, dus hij was degene die de tuin on-
nog in Bahia, daarom ga ik daar nog af en toe heen. São
derhield. We hielden ook barbecues daar.
Paulo ligt aan de kust. Ik woonde in een buitenwijk van
Ingebouwd in het huis was er een soort wintertuin met
deze grote miljoenenstad. Ik heb er op verschillende
kleine bloemen. Die onderhield ik. Bloemen zijn belang-
adressen gewoond. Het laatste adres was aan de Avenida
rijk voor me. Ook omdat ik aanhanger ben van een Ja-
Prof. Ciro de Barros Rezende.
panse religie waarbij bloemen een grote rol spelen. Bloe-
Ik woonde daar in een huis dat veel groter was dan deze
Het huis in São Paulo was een rijtjeshuis, maar de mu-
de straat in een buitenwijk. Het was wel een groene buurt,
ren waren zo dik dat je niets hoorde van wat erachter ge-
met veel bomen en vogels. Je werd daar wakker met het
beurde. Nederland is meer open, de schuttingen hier zijn
zingen van de vogels. De woning had twee verdiepingen,
laag en je kunt door de ramen naar binnen kijken. Met één
en was smal en diep. We hadden een woonkamer, een eet-
van de buren daar hadden we wel contact. Als buren help
kamer, drie slaapkamers, een keuken, een kamer om de
je elkaar, maar je komt niet zo snel bij elkaar over de vloer.
was te doen, een halletje, etcetera. Het was een groot huis.
São Paulo is een gevaarlijke stad. Daarom hadden we
Ik woonde daar met mijn moeder, stiefvader en zus.
54
•
titel boek
men brengen licht en leven in het huis.
woning in de Christiaan de Wetstraat. Het lag aan een bre-
een bewaker die ons blok huizen in de gaten hield. Hij was
Er was ook een kleine tuin met hoge muren eromheen;
door de buurt ingehuurd. Dat is daar normaal, elke buurt
dat was voor de privacy. Daar heb je ook niet van die grote
heeft dat, iemand die surveilleert en zo nodig de politie
ramen zoals hier. Je kunt er je buren niet zien. In de tuin
waarschuwt. Toen we in de tijd daarvóór in een flat woonHoofdstuktitel
•
55
den, moest een bezoeker zich eerst melden bij de bewa-
richt; er mijn eigen persoonlijke sfeer aan gegeven. Dit
om voel ik me hier op mijn plaats. Alles heeft zijn bedoe-
voor het weer. De zon is hier specialer dan daar. São Paulo is
king. Je kon niet zomaar aanbellen. Mensen zijn erg be-
voelt voor het eerst als een plek voor mezelf. Al is deze
ling. Ik heb het gevoel dat Amsterdam van mij houdt. Ik
warmer, maar er valt ook veel regen; dat was ik dus al ge-
zorgd om hun veiligheid daar. Dat geldt ook voor de
woning geen grote woning, deze grootte is goed voor me.
hou van parken, van biologisch voedsel, van die grote ra-
wend.
armere wijken, maar vooral voor de middenklasse en rij-
Ik ben hier pas begin dit jaar komen wonen. In juni 2013
men, dat je niks te verbergen hebt.
We wonen hier met zijn tweeën. Het is een huurhuis, een
kwam ik hier voor het eerst; in die weken hebben we toen
In Brazilië zijn de huizen meer gesloten, maar als je met
driekamerwoning met keuken, badkamer en een tuintje. In
In Brazilië voel je je niet snel veilig, je bent altijd op je
besloten samen te blijven. Na een paar maanden waarin ik
iemand samen op de bus staat te wachten hoor je iemands
Brazilië is het belangrijk hoeveel badkamers je hebt; alle
hoede, ook in je eigen straat. Als ik er rondloop houden de
nog allerlei dingen moest regelen in Brazilië, ben ik begin
hele levensgeschiedenis. Nederlanders zijn wel vriende-
slaapkamers hebben een eigen badkamer. Hier hebben we
bewakers me in de gaten, omdat ik er niet zo rijk uitzie.
dit jaar hier naartoe verhuisd.
lijk, maar het duurt lang voor je ze echt leert kennen. Dat
geen ligbad.
kere buurten. Alle gebouwen hebben bewaking.
is eigenlijk in tegenspraak met die grote ramen.
Hier in Amsterdam is het veiliger. Mensen spreken me hier
Ik zie hier veel veranderen in de buurt, zelfs al in de
aan op straat voor een praatje, dat ben ik niet gewend. In
Brazilië is het gebruikelijk dat je dat negeert en gewoon
doorloopt.
Daar had je in de buurt weinig vertier. Het uitgaansleven
was elders in de stad. Ook was er geen metro dichtbij. Als
je daar geen auto hebt, kom je nergens. Het openbaar ver-
“Eu moro em mim mesmo. Não faz mal que o
quarto seja pequeno. É bom, assim tenho
menos lugares para perder as minhas coisas.”
voer is er niet zo goed. Maar het was een groene buurt en
Ik woon in mezelf. Het maakt niet uit dat de kamer
er was geen luchtvervuiling, zoals in de binnenstad van
São Paulo. Het was een plezier om daar te wonen.
korte tijd dat ik hier woon. In Brazilië blijft alles altijd het-
In São Paulo laten mensen meer hun huid zien, ze hebben
meer zorg voor hun uiterlijk. Dat is hier meer privé. Hier zijn
mensen eerder bezig met gezondheid dan met uiterlijk.
zelfde. Als ik hier een week ergens niet ben geweest, is er
In Brazilië kende ik ook wel artistieke bohémien-buur-
intussen alweer iets veranderd, is er weer een nieuwe win-
ten. Zo wordt het hier in de Transvaalbuurt ook, denk ik.
kel gekomen. De stad maakt een goed indruk op me; ik
Ik heb nog niet voldoende tijd gehad de buurt en de buren
heb hier alles wat ik belangrijk vind.
te leren kennen. In Brazilië is het makkelijker vrienden
Wat het eten betreft, kennelijk is het hier normaal ook
maken. Je maakt sneller contact en als het klikt spreek je
klein is. Het is goed, zo heb ik er minder plekken om
conserven te eten, terwijl ik in Brazilië gewend was enkel
meteen iets af voor morgen. Hier gaat dat langzamer. De
mijn spullen te verliezen.
vers voedsel te eten. Maar dat wil niet zeggen dat je er daar
eerste indruk heeft hier minder impact.
Het was dus het huis van mijn moeder. Ik deelde een
makkelijk aan kunt komen. Je moet ervoor vechten. Al het
Later dit jaar komen er presidentsverkiezingen in Brazi-
kamer met mijn zus, al waren er eigenlijk genoeg kamers
eerste kwaliteit fruit en groente wordt geëxporteerd, je
lië. Dilma Rousseff, de huidige president, wil de armen hel-
kunt enkel derde categorie kopen. Er is meer variëteit daar
pen met voedsel. Maar educatie is nog harder nodig. Door
en meer kwaliteit hier. Gelukkig heb je hier goede bana-
de onlusten rond het WK voetbal groeit er nu een politiek
nen, daar houd ik van.
bewustzijn. Mensen van mijn leeftijd zijn helemaal niet
om een eigen kamer te hebben. Maar we hebben een sterke band samen.
Omdat ik hier nog maar zo kort woon, zijn het enkel
eerste indrukken die ik heb van de buurt en van het land.
Hier heb ik voor het eerst een eigen slaapkamer, met
Ik vind Holland een meer georganiseerd land dan Brazi-
mijn vriend. Ik heb de woning hier ook zelf anders inge-
lië. Zelf ben ik ook iemand die gestructureerd leeft. Daar-
56
•
titel boek
Ook heb ik door het leven hier meer aandacht gekregen
politiek opgevoed, maar dat gaat nu wel komen.
Hoofdstuktitel
•
57
Mona • Egypte • Kafr Al-Dawaar
58
•
titel boek
Ik ben in 1975 in Kafr Al-Dawaar geboren, vlakbij Alexan-
kon dat vanuit de keuken bereikbaar was, hadden we een
drië. De dokter heeft mijn moeder toen met zijn auto naar
aantal kippen, een konijn, en af en toe ook nog een eend. De
het ziekenhuis gebracht en na de bevalling meteen weer
hokken stonden boven elkaar en enkel de kippen hadden
terug naar huis. Mijn vader werkte in de textiel- en garen-
wat scharrelruimte. We hadden zo altijd verse eieren. En als
fabriek Al Bayda, die destijds in de hele Arabische wereld
de dieren goed vetgemest waren, werden ze geslacht en
beroemd was. Daar werd ook elk jaar de kostbare zwarte
werd van het vlees een heerlijke maaltijd gemaakt.
damast geweven voor de bekleding van de Ka’aba in Mek-
Ik woonde daar tot aan mijn bruiloft met mijn ouders en
ka. Alle huizen in onze wijk waren eigendom van deze
zeven broers en zussen. Mijn grootmoeder, de moeder van
fabriek. De straten hadden geen naam, maar een nummer.
mijn vader, woonde ook bij ons. Zij is overleden toen ik
Aan weerskanten van de weg stonden zeven flatgebou-
tien jaar oud was.
wen, elk drie verdiepingen hoog. Daar hadden de arbei-
Naar school liep ik in tien minuten. Het eerste semester
ders hun dienstwoningen. De leiding woonde in vrij-
hadden wij, de meisjes, ‘s ochtends les, en de jongens ‘s
staande huizen met een mooi begroeide tuin. De stoepen
middags, en in het tweede semester moesten de jongens
waren overal heel breed.
weer vroeg opstaan om op tijd op school te zijn. Met onze
Wij woonden op de eerste verdieping in flatgebouw num-
buren waren we samen één grote familie en iedereen leef-
mer twee. We hadden twee slaapkamers, een woonkamer
de met elke grote gebeurtenis mee. Ook nu heb ik nog
en een woonkeuken. In de keuken aten we zittend op een
contact met hen en ook met mijn schoolvriendinnen. Af
tapijt, aan een lage, ronde tafel. Het huis had twee balkons,
en toe bellen we elkaar en als ik weer eens in Kafr Al-Da-
één aan de voorkant en één aan de achterkant. Op het bal-
waar ben, spreken we met elkaar af.
Hoofdstuktitel
•
59
Ik ben getrouwd met Adil, die ook in onze buurt woon- mer, een woonkeuken en een balkon, waarop we een
ook fietsles. In mijn jeugd heb ik het traditionele borduur-
de; en ik ben toen bij zijn familie ingetrokken. Dat was in boompje en mooie planten hebben. Het flatgebouw heeft
werk geleerd en ik heb hiermee aan een groepsexpositie in
één van die mooie, vrijstaande huizen met twee verdiepin- een lift; daar zijn we heel blij mee.
het CBK meegedaan. Ook heb ik een cateringbedrijfje sa-
Toen ik weer in verwachting was, heeft Adil mij, toen ik
men met andere vrouwen met een Arabische achtergrond.
nog de vakanties bij zijn familie door. Maar niet elk jaar, nog mocht vliegen, naar Kafr Al-Dawaar gestuurd om
Vorig jaar hebben wij met een verscheidenheid aan Egypti-
want dat zou te kostbaar worden. Ons eerste zoon, Omar, daar, in vertrouwde omgeving en zonder taalbarrières, te
sche gerechten een kookwedstrijd gewonnen, die werd ge-
is daar geboren, en dezelfde dokter die vroeger mijn moe- kunnen bevallen. Het werd de geboorte van onze oudste
houden op het Krugerplein. Met onze buren hebben we ook
gen, gebouwd in Engels-koloniale stijl. We brengen ook nu
der hielp bij de bevalling, heeft toen ook mij geholpen.
dochter Nadia.
De eerste twee jaar in een vreemd land waren heel zwaar
strek je naar je deken
hier goede contacten en onze kinderen spelen bij elkaar. En
op feestdagen gaan we bij elkaar op visite.
voor mij, ik was schuw en verlegen, verstond niemand, had
Vergelijk ik nu onze Egyptische wijk met onze Trans-
buitenshuis geen contacten en voelde mij verloren. Intus-
vaalbuurt: het weer is daar veel beter en meestal voorspel-
sen ben ik zestien jaar in Nederland, en hebben wij er nog
baar, en hier is het groener en schoner en ‘’afspraak is af-
twee dochters bij: Kausar en Jory. Ik heb intussen goed
spraak!’’ Maar sinds mijn vertrek is ook daar de tijd niet stil
Nederlands geleerd bij een taleninstituut. Ook op de fiets
blijven staan. Tegenwoordig planten en onderhouden de
voel ik mij niet meer onwennig. Thuis praten we Neder-
bewoners daar bomen en struiken. En sinds januari 2014
lands en Egyptisch-Arabisch en dagelijks kook ik een
houden ploegen jonge mannen als vrijwilligers de wijk
Egyptische maaltijd, die we ook hier op de traditionele ma-
schoon. Huisvuil wordt namelijk door een privébedrijf op-
nier eten. Zodra het wettelijk mogelijk was, heb ik naast
gehaald, maar alleen als ervoor betaald is. De rest belandt
Toen kreeg Adil werk in Nederland en kort daarna kon mijn Egyptische ook de Nederlandse nationaliteit aange-
gewoon op straat. Een ander probleem is de ongebreidelde
ik ook komen, in het kader van gezinshereniging. We vraagd en in 2011 ging die droom in vervulling. Tijdens een
en vaak gammele uitbreiding van de huizen, zowel in de
woonden toen in de Transvaalstraat. Dat was in 1998. In mooie ceremonie kreeg ik samen met andere mensen uit
breedte als in de hoogte. En dat zonder bouwkundig toe-
2002 zijn we verhuisd naar een woning op de derde verdie- vele windstreken mijn Nederlands paspoort.
zicht! Maar de woningnood is hoog. Hier in Nederland is
ping, in dezelfde straat. We wonen daar nu met in totaal
overal een vergunning voor vereist en wordt er toezicht
Sinds acht jaar doe ik vrijwilligerswerk: ik ben gastvrouw
zes personen. We hebben drie slaapkamers, een woonka- en begeleid kook-, handwerk- en kinderactiviteiten. Ik geef
60
•
titel boek
gehouden en dat is wel zo veilig!
Hoofdstuktitel
•
61
Eric • Zweden • Ekerö • Hilleshög
Ik ben geboren in Gällivare, daarna heb ik in Zweden op
krantenpapier gewikkeld op zolder bewaard. Ken je die me-
verschillende plaatsen gewoond, het langst in of nabij
thode? Dichtbij was enkel één winkeltje en de supermarkt
Stockholm. Hilleshög is een dorp op ongeveer 35 km van
was op drie kilometer afstand. En voor de grotere winkels
Stockholm. Op die plek ben ik opgegroeid; daar stond het
gingen we naar Stockholm. Als kind ging je op de fiets, en ‘s
huis van mijn ouders. Er staat ook één van de oudste ker-
winters op de skies, door de velden. En toen ik ouder was
ken van Zweden; daar is het dorp om bekend.
ging ik met de brommer. Naar school ging ik met de bus; er
Het was een huis dat aan drie kanten aan het water lag, op
was een bushalte in het dorp. De school was bij een ander
een soort kaap. Een groot huis, vrijstaand, met zes kamers.
eiland. Het grootste deel van mijn schoolvrienden woonde
We hadden een gezin met twee kinderen, mijn broer en ik.
ook in een vrijstaand huis. Dat was gangbaar.
We hadden allebei een eigen kamer in dat huis. Er was een
Hilleshög ligt in een beschermd gebied, bestemd voor
grote tuin omheen met een groot gazon. We moesten dat ‘s
dagrecreatie, bijvoorbeeld om te wandelen. Het is ook een
zomers meehelpen maaien. ‘’Snel wegwezen’’, dacht ik dan.
historisch belangrijke omgeving, vanwege de kerk en de
Er waren ook fruitbomen. Een moestuin hadden we niet,
monumentale huizen in de omgeving. De natuur is anders
maar als kind heb ik wel radijsjes gekweekt. Het was echt
geregeld in Zweden. Daar heb je het allemansrecht. Dat wil
een siertuin, een prachtige plek. We hadden ook een eigen
zeggen dat de aarde van iedereen is; je mag overal vrij wan-
steiger. Als we gingen zwemmen was dat de plek om in het
delen. Je mag over een akker lopen, als er tenminste geen
meer te duiken. Het was Zweden op zijn best!
koren staat, of door de bossen. Weilanden zijn er niet veel;
We hadden ook een kelder en een zolder. Moeder maakte
jam, die in de kelder werd bewaard. En de appels werden in
62
•
titel boek
bossen wel.
Als kind heb ik veel tijd doorgebracht in de bossen. Er
Hoofdstuktitel
•
63
koop aangeboden, maar het is moeilijk een hypotheek te aan de woning voorbij. Ze waren de buurt intussen druk aan
was altijd wel wat te beleven. ‘s Winters hadden we soms
krijgen als je ouder bent. We wonen hier met zijn tweeën, het opknappen, het zag er anders uit dan wat ik in mijn
hoorns vlakbij het huis was iets alledaags. Ook huisde er een
Vad som gömts i snö kommer upp i tö
egel in de tuin, onder de veranda. Leuk als die in de scheme-
wat wordt verborgen in de sneeuw komt tevoorschijn
ik rook, dan zit ik buiten in de stoel. De vogels schrikken niet wilde wandelen. Die tijd was al voorbij.
ring gaat wandelen met de kleintjes, net speldenkussens!
in de dooi
niet van me. Ik zag laatst nog een bonte specht hier.
elanden in de tuin, en reeën. Een keer ook vossen. Eek-
we hebben geen kinderen. We hebben een leuk tuintje. Als hoofd had. Vroeger was het zo dat je na de schemering hier
Het huis is heel prettig. Geen boven- en benedenburen, dat
Ik had twee ooms die graag buiten vertoefden en veel wis-
Het is een rustig straatje, met alleen bestemmingsver- was een wens van ons. Sinds we hier wonen is het nog beter
ten van de natuur. De natuur was iets normaals en je hoefde
keer. Er is hier een pleintje, wat de kinderen gebruiken als geworden in de buurt. De kaaswinkel op het Beukenplein,
geen inspanning te leveren om ergens naartoe te gaan zoals Ik heb daar gewoond tot mijn 18e, 19e jaar. In 1969 ging ik
speelplek. Het is lekker dicht bij de metro, die ik gebruik een uitstekende slager, er zijn veel voorzieningen binnen tien
hier, dat je eerst met de trein moet. De eerste keer dat ik in met vakantie naar Engeland, via Amsterdam. Dat was de
om naar mijn werk te gaan.
minuten lopen. En een aardige keuze aan restaurants op het
Nederland naar een bos ging, dacht ik: we zijn nog in een eerste keer dat ik hier was. Ik ging toen in Engeland wer-
Met de buren aan beide kanten hebben we wel veel con- Beukenplein. Ook de buurttuin op het Afrikanerplein is leuk.
park, het bos is verderop. Geasfalteerde wegen, mensen net- ken. In 1971 heb ik Josien, mijn vrouw, ontmoet toen ik in
tact. Maar soms zie je elkaar drie maal per dag en soms drie Bij het metrostation is er nu ook een gekomen. Op het Afrika-
jes in pak. Maar nee, dat was het bos! Hier heb je zelfs in het Amsterdam was. Ik was eigenlijk niet van plan om in Ne-
dagen niet. Je kent de meeste mensen van gezicht. Met som- nerplein zag je vroeger nooit iemand op het gras. Het nodigde
zogenaamde groene hart telkens greppels en prikkeldraad derland te blijven. Maar op een gegeven moment besefte ik
migen maak je regelmatig een praatje. Ja, sociale controle heb niet uit om er met een picknickmand te gaan zitten.
en je kunt er alleen in via de officiële ingang. De natuur is in dat ik hier al drie jaar zat. En nu al veertig jaar!
je hier ook. Als je iets ziet, denk je, even kijken wat daar ge-
Zweden veel toegankelijker.
In Amsterdam hebben we ook op andere plekken ge-
beurt. Dat is één van de charmes van Amsterdam. Een grote stapsgewijs groeien als een boom met ringen. Iedere buurt
Ik zou het nu niet kunnen betalen om daar te wonen. De woond: de Utrechtsedwarsstraat, de Potgieterstraat. We
stad met alle voorzieningen, maar met nog heel veel van zul- heeft een eigen karakter. Je hebt nu ook mooie nieuw-
wegen zijn verbreed en het is een heel geliefde plek om te zijn de hele stad door geweest. Hier in de Kraaipanstraat
wonen nu. Als kind sta je daar niet bij stil. In Zweden heb je wonen we nu zestien jaar. Mensen vragen me: ‘’wat is er
ke kleine straatjes.
Betondorp heeft ook weer een heel eigen stijl. Steden die
bouwprojecten. Eerst had je hier veel mensen met weinig
Op het Olympiaplein hadden we een tweekamerwoning; geld en dat heeft zijn weerslag op de voorzieningen. Men-
nog steeds grote huizen, met grote tuinen erbij. Vroeger leuk aan Nederland?’’ Dan zeg ik: ‘’niets, behalve Amster-
we zochten naar een grotere woning. We hadden aardig wat sen met geld, dat trekt ook winkels en restaurants.
woonden boeren in het dorp en gingen van daaruit naar de dam’’. We hebben het er wel eens over gehad samen naar
jaren opgespaard. Op een bepaald moment kregen we een
velden. Rond 1700 is door de koning bepaald dat de boeren Zweden te gaan, maar er zijn geen concrete stappen gezet.
uitnodiging. In Oost? Waar? De Kraaipanstraat? Nooit van betalen. Hier woon je heel centraal, ook wat het openbaar
op hun land moesten gaan wonen. Toen zijn die grote hui-
Dit huis heeft twee etages, zes kamers, twee kleine en twee
gehoord! Ik dacht: “daar wil ik niet naartoe!”. In die tijd was vervoer betreft. Ik loop naar het CS in 40 minuten. Het open-
grote slaapkamers. Het waren eerst twee woningen, die later
de buurt nog zwaar verwaarloosd, veel kraakpanden, veel baar vervoer is goed, zodat niet ieder de auto pakt. Dan zou
zijn samengevoegd. Het is een huurwoning. Hij werd ons te
leegstand. Dat beeld leefde bij me. Op de fiets reed ik eerst het een nachtmerrie zijn!
zen gebouwd.
64
•
titel boek
Wonen in de binnenstad is voor de meeste mensen niet te
Hoofdstuktitel
•
65
Sarah • Zuid-Afrika • Capetown • Roughmoor Road
Vier jaar woon ik nu in Amsterdam. Ik kwam hier om
vaak op de grote waranda buiten. Er was een grote tuin, met
mijn master te doen. Want ik kon een studiebeurs krijgen
bomen en veel planten. Een moestuin hadden we niet.
voor studenten van buiten de EU. Daarvoor moest ik dan
Het was vlak bij de campus van de universiteit waar ik stu-
in minimaal twee landen een verdere opleiding volgen.
deerde. Daar woonden studenten uit veel verschillende Afri-
Eerst ben ik vier maanden in Finland geweest en toen ben
kaanse landen. Een heel gemengde bevolking. Het was wel
ik naar Nederland gekomen. En nooit meer weggegaan!
een luidruchtige buurt. Daarom wilden mijn ouders daar ook
Maar het was eigenlijk helemaal niet mijn bedoeling om
weg. Studenten woonden daar vaak maar voor een korte pe-
voor altijd weg te gaan uit Zuid-Afrika.
riode. Daardoor waren ze niet betrokken bij wat er in de wijk
Ik heb bijna mijn hele leven in Capetown, Kaapstad, gewoond. Mijn ouders en mijn broer wonen daar nog. We
•
titel boek
zo erg, want het waren mijn leeftijdsgenoten.
woonden in de wijk Mowbray, de buurt waar de universiteit
Het was wel een veilige buurt om in te wonen en dat
ligt. Vroeger was het een groen gebied met allemaal velden
kwam ook door de universiteit. De bevolking daar was ge-
eromheen. Nu is het een buitenwijk van de grote stad. Ik
mengd, ook wat godsdienst betreft. Er waren ook wel stu-
woonde in een huis dat in Hollandse stijl was gebouwd, een
denten uit de VS. Het was een populaire plek om te stude-
groot huis, vier meter hoog, uit 1890. Er waren vijf slaapka-
ren. Capetown wordt wel een Europese stad genoemd.
mers, en er was een grote waranda rondom.
66
speelde. Er werd veel kabaal gemaakt. Zelf vond ik dat niet
De medebewoners had ik zelf gekozen omdat het huis van
Ik woonde daar met vier andere studenten. Ieder had een
mijn ouders was. Het waren studenten van allerlei nationali-
eigen kamer en we deelden een woonkamer, keuken en bad-
teiten: Russisch, Iraans. We deden ook allemaal verschillen-
kamer. Er was ook veel ruimte om het huis heen. We zaten
de studies. Het contact was erg goed. We deden de huishouHoofdstuktitel
•
67
delijke dingen samen, zoals koken en boodschappen doen.
Ik woon hier in de Albert Luthulistraat; vanaf januari,
Je hebt daar een ander klimaat dan hier, veel warmer. ‘s dus pas een paar maanden. Eerst woonde ik in een studenZomers is het vaak 30 graden. Je kunt elke dag zwemmen. tenhuis aan het Museumplein. Dat was een mooie plek.
In de winter is er veel regen, maar het is niet zo koud. We Toen kwam ik in een huis bij het Oosterpark. De Transhadden dan ook geen cv in het huis.
vaalbuurt kende ik toen nog niet; het is een buurt die een
De universiteit is Amerikaans opgezet, met veel sportfaci- beetje verborgen ligt. Maar ik heb al gemerkt dat hier meer
liteiten; er is een eigen concerthal en theater. Je kunt daar gemeenschapsgevoel is dan in de Oosterparkbuurt. Die
ook, net als in de VS, gemengde studies doen. Het is minder ligt overal een beetje tussenin.
specialistisch dan hier.
Interessant vind ik de historie van deze buurt. Er woon-
Voor mij was die tijd belangrijk, door het samen delen van den allemaal Joodse gezinnen vroeger; het was een Joods
de dingen, het gemeenschappelijke leven dat je leidde met socialistische buurt. Dat raakt me persoonlijk, want mijn
de studenten onder elkaar. En de mensen hebben daar een moeder is Joods. Mijn vader is Spaans.
ander gevoel van tijd. Toen ik hier een keer een afspraak had
Het is nu een gemengde buurt. Prettig is ook dat het
met mensen voor zeven uur ‘s avonds en ze belden ook pre- dicht bij het Centrum is. Het is hier niet onveilig. Wat ik
cies om zeven uur aan, schrok ik me dood: daar rekende ik typisch vind is dat de straatnamen stammen uit Zuid-­
helemaal niet op!.
Afrika. Veel uit de tijd van de Boerenoorlog. Ik ken al die
namen zelf niet zo goed, wel Kruger en zo. Maar Steve
Biko, dat is uit een recent verleden. Zelf ken ik Transvaal
I’m coming just now
ik kom over een tijdje
natuurlijk in Zuid-Afrika zelf. Dit betekent voor mij dat
dingen uit mijn leven hier samenkomen. Dat geeft een
goed gevoel.
Dit is een tweekamerwoning; ik woon hier met mijn
vriendin. De harp die je daar ziet staan is niet voor de versiering; zij speelt harp. We wonen hier op drie hoog, wat
68
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
69
betekent dat je veel licht hebt. Bovendien hebben we ra-
buurthuis ga ik lessen Nederlands volgen. Ik kan wel tach-
men aan twee kanten. We hebben deze woning gekocht.
tig procent verstaan van wat er gezegd wordt, maar niet zo
De huur die we moesten betalen in de Oosterparkstraat
goed Nederlands spreken. Al lijkt het wel een beetje op
werd te hoog.
Afrikaans, dat ik heb geleerd in Zuid-Afrika.
Kasia • Polen • Lgota • Kamieniec
Eerst waren we gaan kijken naar een woning in de Ben
Viljoenstraat, maar daar waren anderen ons voor. Ook de
Ik heb tot mijn 19e op deze plek gewoond, in Kamieniec.
Het huis was in de jaren zeventig gebouwd. Een klassieke
benedenetage van dit huis staat te koop. Maar daar heb je
Het is een klein dorpje in de provincie Klein-Polen, bij
vorm, met aangebouwde stal. Er waren drie slaapkamers,
met een hoekhuis met ramen aan twee kanten zoveel in-
Krakow. Mijn ouders hadden daar een boerderij. Het is
een keuken en een woonkamer. Die slaapkamers kun je
kijk en dat schaadt je privacy.
een heuvelachtige omgeving; heel groen. De mensen daar
niet vergelijken met die van hier, die waren veel groter. Ook
Wij hebben hier geen balkon, dat is wel jammer. Wel is
hadden toendertijd een kleine boerderij of ze werkten in
hadden we nog een zolderverdieping. Er was nog een
er nog een zolder boven. Eigenlijk zou ik graag samen met
de stad. Je mocht toen van de communistische regering
schuur waar hout, hooi en stro werden bewaard. En we
de buren op het dak een gemeenschappelijke tuin willen
maar maximaal vijf hectare bezitten. De jongeren nemen
hadden een garage onder het huis. We hadden een hele gro-
maken. Ik houd wel van tuinieren. Straks gaan we ook op
tegenwoordig de boerderijen niet over; de velden worden
te tuin, met een mooi uitzicht op de berg.
het Afrikanerplein kijken bij de Buurttuin daar.
dan aan mensen uit de stad verkocht die daar vakantie-
We hebben hier een waslijn die loopt van de slaapkamer
huisjes op gaan bouwen.
Eerst woonden we met zijn vijven: met mijn ouders en
mijn broer en zus, die veel ouder zijn dan ik. Later woonde ik
bij ons naar de keuken van de overburen, dat is een rare
Mijn vader had een baan, mijn moeder zorgde voor de
alleen met mijn ouders daar. De meeste huizen in Polen zijn
constructie! We hebben nog niet echt kennisgemaakt met
boerderij. Dat was voornamelijk zelfvoorziening, maar er
voor twee gezinnen gebouwd: een gezin, met de ouders erbo-
de buren. Sommige buren heb ik wel al even gesproken. Ik
werd ook veel verkocht, zoals aardappels en varkens. De
ven wonend.. Het huis van ons was daar te klein voor.
was ook bij Joe’s Garage, van de krakers. Ik wil daar wel
jaren tachtig waren moeilijke tijden en op deze manier kon-
Het was een prachtige omgeving, maar we hadden weinig
als vrijwilliger meehelpen met koken. Het is goed wat de
den we zelf voorzien in onze behoefte aan groente en vlees.
buren en andere kinderen woonden ver weg. Als je vier
krakers doen. Ik ken ook de Valreep wel. Soms ga ik ook
We hadden varkens, kippen en een paar koeien. Voor we
of vijf jaar bent heb je dus geen speelkameraden in de
bij de Molli, het kraakcafé in de Pijp, eten. Dat is het beste
een tractor kochten, hadden we ook een paard. Dat was in
­omgeving. En in het dorp gebeurde weinig. Er was ook wei-
vega eten in Amsterdam!
de jaren zeventig. Dat is echt Pools, een boerderij om in ei-
nig verkeer. Het was daardoor niet onveilig op de weg, en
gen onderhoud te voorzien.
kon je ook als kind in je eentje overal naartoe. Hier zou dat
Dit huis is nu een meer permanente plek voor me. In het
70
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
71
niet kunnen. Je kon ook al jong alleen het bos in, bramen
puberteit vond ik het heel saai en daar kon ik niet tegen. Nu,
plukken.
in Nederland, kan ik de dingen van daar wel meer waarde-
Wegens het leeftijdsverschil waren mijn broer en zus geen ren. Vooral de natuur; zo mooi en rustig is het daar. En de
echte speelkameraden. Ik was jaloers op mijn tante in de moestuin en de bomen. Hier is het duur om biologisch te
stad en mijn nichtjes. Die hadden vriendinnetjes die in de- eten, maar daar is dat iets gewoons. Nu zie ik het paradijsezelfde flat woonden als zij. Op de boerderij was je ‘s winters
soms helemaal ingesloten; en die winter liep van november
lijke, maar toen wilde ik naar de stad.
De zomers zijn daar warm, 30 graden, en ‘s winters kan
tot maart! Maar we maakten ook veel plezier in de sneeuw. het 15 graden vriezen. Dat mis ik wel een beetje. Je winterjas
En in de zomer was het daar ook leuk.
draag je in Polen niet in juni. Hier in Nederland heb je een
Als kind ging ik mee om de dieren te verzorgen; ik had zelf winter die maar niet komt. Ik vond het fijn als er overal
konijnen. En als er een kalfje werd geboren, was ik erbij. Ik
sneeuw lag. En ik werd blij als de lente weer kwam.
moest ook altijd huilen als er een koe werd weggehaald.
Voor mij is het heel normaal om een koe te aaien of een konijn.
Het was een klein dorpje, voor kinderen was er weinig. Er
was een winkeltje, er was een klein schooltje. Pas met zes
jaar ga je daar naar school. En de kerk is heel belangrijk, ook
czym chata bogata
alles wat het huis rijk is, is voor de gasten
met feesten. In een volgend dorp was er een bibliotheek. Als
je iets wilde, moest je naar de stad. In Nederlandse dorpen
wordt veel meer georganiseerd. In Polen had je wel af en toe
kermis, in een dorp verderop.
Toen ik klein was, was ik blij met de dieren en de tuin met
In 1998 heb ik eerst in Bussum gewoond. Ik heb daar als
de grote zandbak. Toen ik ouder werd, was ik niet meer blij au pair gewerkt. Toen ging ik in 1999 naar Amsterdam,
met mijn omgeving. Ik wilde de wereld ontdekken. In de eerst ook als au pair. Toen ben ik hier gaan studeren. Ik
72
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
73
woonde eerst in de Tweede Oosterparkstraat. Daarna ben ik op begane grond, alleen, in een wijk met allemaal drugsik in de Ben Viljoenstraat komen wonen, in 2008. Ik was dealers’’. Toch voelde ik me niet onveilig. Het was best wel
toen afgestudeerd en had een baan. Ik heb toen besloten leuk, en er woonden leuke mensen.
om een huisje te kopen. Toen was het in Oost nog te beta-
Jabbar • Iran • Babolsar • Yormahalleh
Toen ik in die woning kwam, was ik welkom. De buren
len. Tijdens mijn studie was ik van de ene plek naar de an- waren blij dat er niet weer een drugsdealer kwam wonen.
dere gegaan. Ik had nog te weinig jaren opgebouwd om te
Door de buurttuin op het Afrikanerplein heb ik meer bu-
Babolsar, waar ik woonde, is een kleine stad. Ik groeide
de andere kinderen uit de buurt, ik was meer thuis. Van
kunnen huren.
ren leren kennen. Dat was een soort keerpunt, in 2011.
op in een middenklasse familie, een gezin met zeven kin-
school kende ik twee of drie kinderen waar ik mee om-
De woning in de Ben Viljoenstraat is een relatief klein Mensen maakten meer een praatje op straat. Het werd leu-
deren. We hadden daar een groot huis, een villa. Het was
ging. En ik had een hond. We hadden niet zoveel contact
woninkje. Maar het was na mijn studententijd en ik kreeg ker. En als je kinderen op school hebt, krijg je ook meer
wel fijn thuis. Het was een huis, met een tuin, een boom-
met de andere bewoners van de wijk. Wij hoorden tot de
zo opeens een hele ruimte voor mezelf! Ik woonde toen al- contact.
gaard en bloemen. Er was een grote hal waar je binnen-
rijkeren, we hadden een eigen waterbron. De armeren
leen. Ik had twee slaapkamers; dan voel je je enorm rijk!
Het is leuk dat er verschillende culturen naast elkaar le-
kwam. Vervolgens waren er in het ene deel vier kamers
haalden water uit een container met drinkwater.
En er zit ook een grote tuin bij, van 11 meter bij 6 meter,
ven. En al die eettentjes; het is kleurrijk. Dat is een toege-
boven en drie beneden en in het andere deel waren er drie
Op mijn 14e ben ik van Babolsar naar Teheran gegaan,
met bomen en struiken. Dat is wel iets bijzonders!
voegde waarde. Het was een achterstandswijk, maar de
kamers en een keuken. De inrichting van de bovenver­
voor een opleiding tot hotelmanager. Daarna heb ik in
mensen probeerden echt wat van hun wijk te maken, zoals
dieping was meer officieel, met meubels. Beneden was an-
Berlijn verder gestudeerd: letterkunde, germanistiek. Ik
wel moeilijk om met anderen contact te maken. ‘s Avonds met de buurttuin. En dat lukte ook! Daardoor werd het
ders, daar aten we samen zittend op de grond. Mijn moe-
heb daar negen jaar gewoond. In die periode waren er veel
was ik vaak weg, overdag werkte ik. Ja, en ik ben met mijn
veiliger en leuker. Ik vind het nog steeds een leuke buurt,
der ging traditioneel gekleed, maar was daar niet zo
studentenacties tegen de sjah, maar zelf was ik niet zo ra-
buurman getrouwd!
maar ik ga er weg omdat de woning te klein is. Je hebt hier
fanatiek in. De vrouwen bij ons liepen zonder chador. En
dicaal. Ik wilde eigenlijk terug naar huis. Ik kon daar fijn
vooral woninkjes van 60 m² en ik wil drie slaapkamers. En
de bedienden waren net familieleden: ze woonden bij ons
wonen en een goed leven leiden, en mijn familie wilde ook
kunt dan wel een leuk huisje hebben, maar de buurt heeft ook de scholen voor de kinderen, dat was een moeilijk
in. Ik had een eigen kamer. Er was ruim plek om te spelen.
dat ik terug kwam.
een slechte naam. Maar ik vond het allemaal wel meeval- punt. Maar het ging me vooral om het ruimtegebrek dat ik
Veel groen, sinaasappelbomen, vijgenbomen, druiven, en
len. Net toen ik de woning had gekocht, was er een repor- weg wilde. En nu heb ik een mooie woning aan de Mid-
we hadden ook rijstvelden.
De buren uit hetzelfde portiek ken ik wel. Het was best
Je kent de Transvaalbuurt niet als je er niet woont. Je
Babolsar ligt helemaal tegen de grens met de toenmalige
Sovjet Unie. In de Tweede Wereld Oorlog hadden de sov-
De wijk waar we woonden heette Yormahalleh. Er wa-
jets dat gebied veroverd. Daardoor was de streek beïn-
geschrokken. In mijn huis kogelgaten in de voordeur! En
ren geen straatnamen. Na de revolutie van 1979 kreeg al-
vloed door het socialisme. Mijn broer is daar ook in mee-
de ruit bij de buurvrouw ingeslagen! Ik dacht ‘’o jee, nu zit
les trouwens een andere naam. Ik speelde niet zoveel met
gegaan. Onder de sjah was dat weer teruggedraaid, maar
tage op AT5 over drugsgebruik hier in de buurt. Ik was erg denweg!
74
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
75
na de revolutie, toen de sjah weg was, dachten de mensen:
In 1987 kwam ik naar Amsterdam, via een vriend. Na
ieder wordt gelijk, nu kunnen we pakken van de rijken.
Berlijn was Amsterdam een mooi klein romantisch dorp.
Het islamitisch socialisme van Khomeini hield in dat het
Ik moest werk zoeken voor de kost en ik werd bordenwas-
volk alles zelf moest bepalen. Zulke dingen gaven toen
ser in een hotel. Ik heb gedurende 17 jaar in verschillende
conflicten. Ik zei: ‘’je kunt land van mij pakken, maar dan
hotels gewerkt. Beneden je niveau werken, dat moet je
moet je er een eerlijke prijs voor betalen’’. Maar dat ge-
maar accepteren. Als ik vluchteling was geweest, had ik
beurde niet.
een gemeubileerde woning gekregen. Ik moest nu werken
Ik ga tegenwoordig wel op bezoek bij mijn familie, maar
om de huur te betalen, 500 gulden per maand voor een
het huis is er niet meer. Het blijft riskant, want je kunt op-
kamer in de vrije sector. De vriend bij wie ik eerst woonde
gepakt worden. Ik heb hier wel eens een interview gege-
steunde me en dat was mijn houvast.
ven. Toen dacht ik achteraf: ‘’waarom heb ik dat gezegd?’’
Na vijf jaar had ik recht op een sociale huurwoning.
Als ik niet meer terug zou gaan, zou ik zoiets wel kunnen
Toen kwam ik naar de Transvaalbuurt. Sinds 1992 woon
zeggen. Maar helaas is het zo; we kunnen niet helemaal
ik in de Smitstraat. Het is altijd spannend in deze buurt.
vrij zijn.
Hier op de trap kwam je ’s ochtends mensen tegen die waren aan het spuiten: drugs. Hiertegenover was een Marokkaans eethuis, maar daar kon je geen eten bestellen. Ze
waren bezig met andere dingen. Een keer kwam de politie
daar allemaal hennepplanten weghalen. Ik heb veel gezien. Hier verderop is een moord gepleegd. Het is een heel
spannende wijk, heel interessant, nooit saai. Maar intussen is de wijk wel veranderd. Toen ik nog in het Centrum,
als je geen water hebt moet je niet gaan zwemmen
in de Staalstraat woonde, kreeg ik veel bezoek. Maar het
leven op straat is daar anoniemer. Hier leven mensen normaler. Het is vriendelijker hier. Op straat zie ik bekende
76
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
77
gezichten. Ik zie hier kinderen lopen, Marokkanen, Tur-
ningen en koopwoningen. Anderen moeten ook de kans
ken en in het Centrum zie je enkel toeristen.
krijgen, zoals ik die gehad heb, om in een sociale huur­
Mijn woning is een tweekamerwoning, een sociale huur-
woning te komen. Maar men wil geld zien, zoals ook in
woning. Ik kon de binnenkant van de woning kopen, zon-
Oostpoort. Daar zou ook een deel van de woningen soci-
der het buitenwerk, dat heb ik gedaan. Dan wordt de huur
ale huurwoningen moeten worden.
Linda • Frankrijk • Parijs • Boulevard Ney
lager, maar dan moet je zelf de reparaties betalen. Het is
Ik ben geboren in Portugal, maar daar weet ik niet zoveel
waren genoeg winkels in de buurt, en een metrostation. De
beter dan geld op de bank. Het is nu een huur-koopwo-
over te vertellen. We verhuisden naar Parijs toen ik 10 of 11
dagen dat het markt was, was het erg druk. Maar je went er-
ning. Kort geleden kreeg ik opnieuw een aanbod om de
jaar was; ik was een puber. In Parijs heb ik in verschillende
aan. Het was wel prima. Als de kinderen gelukkig zijn, ben
woning helemaal te kopen. Maar ik heb al de helft gekocht!
buurten in en om de stad gewoond. Ik was een ‘’zwerver’’.
ik ook gelukkig.
Ik blijf hier wel wonen.
De laatste plek waar ik woonde was aan de Boulevard Ney.
Ik had contact met de vrouw die boven mij woonde; we
Ik word binnenkort 65 jaar en dan ga ik op reis, mis-
Dat is bij de grote vlooienmarkt. Het was een woning op de
hadden kinderen van dezelfde leeftijd. En ook kende ik ie-
schien twee of drie maanden weg. En ik ga dan nog meer
vijfde etage, met twee grote slaapkamers. En ik had drie
mand die parterre woonde. De meeste andere buren kende
vrijwilligerswerk doen. Ik doe dat al bij het Geheugen van
balkons! En er was ook een binnenhofje.
ik niet, dat heb je altijd met een groot gebouw. Ik had er ook
Oost en bij Buurtonline. En ik ben al jaren beginnend gi-
Ik woonde er met mijn zoontje. Het was aan een hele
niet echt behoefte aan. Ik werkte de hele dag. Parijs leeft de
drukke weg, er kwam veel verkeer langs, ook vrachtwagens.
hele dag door en je voelt je nooit afgesloten. Daarvoor had
Mijn buurman van hiernaast groet ik altijd en ik heb hem
Constant geluid en drukte; ook in de slaapkamer hoorde je
ik ook bij de Sacré Coeur gewoond, in Montmartre, dat was
ook mijn sleutel gegeven. Beneden woont een Marok-
het nog. Maar je went eraan. Het was een huis van zeven
leuker, maar de woning was veel te klein. In mijn buurt was
kaanse vrouw en bij haar help ik een beetje mee in de tuin.
etages dat net na de oorlog was gebouwd. Er is later ook een
niet zo veel te doen, enkel het park en de vlooienmarkt.
Verder ken ik een paar mensen die ik gedag zeg.
lift in gebouwd. Het lag tegenover het ziekenhuis waar ik
Maar ik was ook niet altijd in de buurt te vinden.
taarspeler, als hobby.
Ik kijk vaak door de ramen naar die boom daar, dat is
mijn boom. Ik zie de veranderingen in de buurt. Het wordt
werkte. Dan stak ik de straat over, klom ik over de muur en
dan was ik er, in vijf minuten! Dat was fijn!
Er was ook een conciërge, die lette op alles en had altijd
commentaar. Maar ik leid mijn eigen leven. Ik zat niet in
opgeknapt. Er komen restaurants. En ook meer Nederlan-
In de buurt was er ook een school en een heel groot park.
iets als een bewonerscommissie, daar was ik te jong voor. Ik
ders, meestal in koopwoningen. Ik hoop dat dit niet door-
Dat was fijn voor de kinderen, om te spelen en te picknic-
had een keer een bloempot opgehangen op het balkon en
slaat. Er moet een balans blijven tussen sociale huurwo-
ken. Groen was het daar wel! Het was een fijne buurt. Er
toen kwam de conciërge zeggen dat dat gevaarlijk was. Hij
78
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
79
zou op iemands hoofd kunnen vallen. Toen dacht ik: “dat Door onze buurttuin op het Afrikanerplein heb ik wel goed
probeer ik nooit meer!” Een storm heb ik daar nog nooit contact met de rest van de buurt. Het is hier een drukke
meegemaakt!
straat, de route naar het metrostation. Je ziet van alles gebeuren, zeker toen het buurthuis hier nog was.
Er is van alles veranderd, door de twee buurttuinen en de
on a rien sans rien
nieuwe tunnel. Ik vraag me af wat er nu in het buurthuis
voor niks gaat de zon op
komt, ik geloof een medisch centrum en kunstenaars en
bedrijfjes. Dan gaat er ook een ander soort leven omheen
komen. Met het buurthuis had je jongeren die altijd voor je
In 1986 ben ik naar Amsterdam gekomen. Eerst woonde ik in deur hingen, dat was een groepje van kickboksen. Een keer
het centrum, in een mooie buurt, met een tuin. Toen ben ik in zei ik er wat van en toen werden ze echt bedreigend. Ik
2008 naar de Transvaalbuurt gekomen. Ik wilde hier ook een dacht: had ik nu maar niks gezegd. Gelukkig heb ik het
huis met een tuin en heb nu een kleine tuin, op het noorden. nummer van de jongerenwerker en die heb ik toen gebeld.
Ik heb wel planten gevonden die daar passen. Het is prettig dat
Ook op de hoek bij het restaurantje had je hangjongeren,
je, als je van je werk komt, even in de tuin kunt gaan zitten. Met maar de laatste tijd is dat een stuk minder. Je moet aan een
weinig kun je toch veel doen, het is een leuke tuin om te zien.
buurt wennen. Eerst was ik het centrum gewend, toen vond
Het is een kleine woning, met twee kleine slaapkamers, ik het hier armoedig. Ik dacht er mag wel wat gebeuren hier.
in de Ben Viljoenstraat. Toen ik hier kwam woonde ik met Het plein, het buurthuis, dat was niet leuk. Al die dingen zijn
twee kinderen. De slaapkamers in Parijs waren groter dan aangepakt!
mijn woonkamer hier! Dit is een koopwoning. In Parijs is
De bloementuin op het Afrikanerplein, die onderhoud ik
zoiets niet te betalen, daar had ik een sociale huurwoning. nu vanaf het begin. Ik wil wel stoppen, want ik heb het heel
Die kun je hier nog maar moeilijk krijgen.
druk. En zo’n bloementuin onderhouden kost veel tijd.
Mijn beste buren hier zijn nu net een paar weken geleden Maar dan moet iemand het overnemen. Je moet er veel voor
verhuisd! Met de andere buren heb ik minder contact. doen; water geven kost veel tijd. Je wilt dat het mooi blijft, je
80
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
81
kunt het niet loslaten. Het voelt nu meer als een last. Maar
als het een rommeltje zou worden, dat vind ik ook niks.
Het buurttuinproject hangt nog steeds op een kleine
Ay˛se • Turkije • Konya • Meram
groep mensen, en het wordt dunner. Er komt iemand bij,
maar er gaan ook weer mensen weg. Ik zit ook in de feestcommissie. Daar ben ik af en toe druk mee. Dat kost veel
We hebben nog een woning in Konya, in de wijk Meram.
park. De taal maakt niks uit voor ze. De ouders houden ze
tijd. Maar kun je gewoon maar dingen laten lopen? Dat
Het is een woning op de tweede verdieping van een flat
dan vanaf hun balkonnetje in de gaten. Konya is een mo-
feestelijke is juist wel leuk.
van vijf verdiepingen. Ik ben zelf in Konya geboren, mijn
derne stad waar veel buitenlanders wonen. Misschien om-
Amsterdam is een dorp; Parijs is een stad. Het is hier klein-
ouders ook. Het is een mooie stad. De woning is ongeveer
dat het zo mooi is daar en zo rustig. Het is fijn om daar te
schalig. Mensen zijn hier meer met hun buurt bezig, met ge-
150 m² groot, met vijf kamers, een woonkamer, een
wonen
veltuintjes en zo. Het wordt ook gestimuleerd dat de bewo-
­keuken en drie balkons. Het is een grote woning, maar dat
Het huis daar is een huurwoning. We hebben het tien
ners de buurt onderhouden. Dan hoeft het Stadsdeel het niet
is normaal in Turkije. We hebben geen tuin, maar om het
jaar geleden gehuurd. En we gaan er nu elk jaar in de
zelf te doen. Het is per buurt zo verschillend, overal is er ander
huis heen is veel groen. Er zijn daar mensen om op te
schoolvakantie naartoe. Maar dat is maar kort, maximaal
beleid. Elders in de stad is meer geld. Hoe wordt dat geld ver-
­letten en de bomen en het gras te onderhouden.
vijf weken. Mijn broer en mijn zus wonen er het hele jaar.
deeld? Als ik meer tijd had zou ik me daarin verdiepen.
Daar vlakbij wonen ook mijn ouders, op een paar minu-
Ik zou ook liever terug willen naar Turkije, maar mijn man
Ze moeten weten dat onderhoud ook geld kost. Ze pron-
ten lopen afstand. In de zomer gaan zij vaak naar een dorp
ken met ons project. Kijk hier in de Echo een foto van wet-
op ongeveer een uur rijden: Ta˛skent. Dat ligt in de buurt
De gemeente Konya heeft de laatste tijd veel nieuwe hui-
houder Ozütok onder de rozen, die had ik net de week tevo-
van Alanya. Ze zijn dan de hele zomer daar en ‘s winters
zen gebouwd. Eerst waren er vooral kleine winkels, nu
ren opgebonden. Dan mogen ze ook wel geld blijven stoppen
wonen ze weer in Konya. Zelf ga ik ze in de zomer soms
zijn er ook grote supermarkten. Daar ben ik wel blij mee.
in het onderhoud.
daar opzoeken, samen met de kinderen. In het huis in Ko-
Er zijn nu wel veel meer auto’s dan vroeger. Maar je kan er
nya wonen ook mijn broer en mijn zus.
ook fietsen. Dat komt omdat het vrij vlak is. In andere ste-
De buurt bevalt me hier wel, ik ben gewend, de mensen zijn
best aardig. Alles is ook makkelijk bereikbaar van hieruit. De
Er wonen daar ook mensen uit Duitsland, Frankrijk en
metro, het Amstelstation, de ring. Ik heb opnieuw mijn werk
Nederland. Hun kinderen praten dan Frans of Duits
hier dichtbij. Er komen nieuwe projecten, het wordt mooier.
en geen Turks. Ze spelen met elkaar op straat of in het
82
•
titel boek
wil liever hier blijven.
den van Turkije zie dat nooit.
Hoofdstuktitel
•
83
In 1991 ben ik naar Nederland gekomen. Dat is 23 jaar
Met de buren hier is het contact goed. Er wonen hier Su-
geleden. Eerst woonden we in de Schalk Burgerstraat. In rinaamse, Engelse, Turkse en Nederlandse mensen in dit
1996 zijn we hiernaartoe verhuisd, de President Brandt- trappenhuis. Je groet elkaar: ‘’Hallo, hoe gaat het?’’ De kinstraat. Het is nieuwbouw uit 1986 en we zijn de tweede
deren, Surinaams, Marokkaans, Turks, Nederlands, spelen
bewoners. We hebben hier drie kamers en een woonkamer
samen hier voor de deur op het plein.
en balkon. Het is op de eerste etage; er zijn in totaal vier
verdiepingen.
We hebben hier een speeltuin vlak voor de deur. Dat is
heerlijk. ‘s Zomers is het wel druk, maar dat is niet erg.
Vroeger was er tot drie uur ‘s nachts kabaal en er was veel
overlast. Nu is dat geen probleem meer. Ik vind het mooi
zoals het is geworden. En de kinderen kunnen er altijd
spelen.
Mijn kinderen zijn nu 22, 16 en 10 jaar oud. Mijn oudste
zoon gaat in oktober trouwen. Misschien komen mijn ouders dan ook hiernaartoe. Tot nu toe zijn ze nog nooit hier
geweest; de ouders van mijn man wel.
Hiertegenover is de moskee; die is kort geleden nieuw gebouwd. Ze geven daar ook taallessen. En ernaast is een Marokkaanse moskee. We bidden hetzelfde, maar in een andere taal. Ik vind de Turkse cultuur heel anders dan de
Nederlandse. Al is in Turkije de stad en het platteland ook
weer verschillend.
84
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
85
Karina • Oostenrijk • Wenen • Kriechbaumgasse
86
•
titel boek
Ik ben geboren in Salzburg. Later heb ik zeven jaar in We-
In Wenen woonde ik eerst bij een hospita, op kamers.
nen gewoond, het laatst in de Kriechbaumgasse. Ik woon-
Voor haar betekende de kamerverhuur haar inkomen. Het
de vlak onder het dak. De woning had schuine muren. Van-
was een fantastische vrouw. Ik was toen filmoperateur en
uit het raam keek je over driekwart van Wenen uit. Het was
zij kwam uit de theaterwereld. Het contact heb ik tot haar
de vijfde of zesde verdieping. Het was fascinerend om te
overlijden aangehouden. Ook met de andere kamerbewo-
zien: die lichtslierten ’s avonds.
ners daar had ik veel contact.
De woningen in Oostenrijk lijken op die in Nederland. Het
Wij woonden in een 19e eeuwse villa, prachtig, met een
huis lag in een arbeidersbuurt, met een markt vlakbij. Het was
verwilderde tuin eromheen met vele oude bomen. De hospita
een multiculturele buurt, zoals Oostenrijk altijd multicul­
had een kelder met verstofte jugendstil vazen, daar mocht ik
tureel is geweest. Met vluchtelingen en gastarbeiders uit de
dan soms een van lenen. Die kelder vond ik heel magisch.
Balkan, Italië en Turkije en de joodse gemeenschap, waarvan
De flat in de Kriechbaumgasse had geen tuin, zelfs geen
velen in de oorlog zijn vermoord. Het multiculturele was heel
balkon. Ik moest daar uit het raam gaan hangen en dan zag ik
vanzelfsprekend, maar toch werd er veel gediscrimineerd.
de stad en de wijnhellingen. Ik had daar ook een kat. Maar
In de Kriechbaumgasse heb ik maar kort gewoond,
daarmee is het niet goed afgelopen. Ik had haar, toen ik naar
daarna ben ik een jaar in de VS geweest. Ik woonde alleen
de VS ging, ondergebracht bij een kennis, op het platteland.
en had weinig contact met de buren. De mensen stonden
Diegene is toen overleden. En toen werd de kat, die net een
daar niet zo voor open. Ieder had zijn eigen drukke
nest met jongen had, dood gevonden in de klerenkast. Dat
­werkzaamheden. Wel was er soms een praatje op de trap,
was erg naar. Daarom heb ik later geen dieren meer genomen.
maar je kwam niet bij elkaar over de vloer.
Maar ook omdat ik tegenwoordig regelmatig op reis ben.
Hoofdstuktitel
•
87
Nur der freie Falke fliegt gern, zu Tode
quält sich der gefangene
Alleen de vrije valk vliegt graag, de gevangen valk
pijnigt zich dood
van hadden. De benedenburen waren bang om een kunste-
Marokkaanse jongeren. Ik heb toen met die jongeren ge-
kunstwerk draagvlak in de buurt zou krijgen. Helaas werd
naar boven zich te krijgen, dat ik luidruchtig zou gaan beeld-
praat en daarna ging het goed. Men zegt dan “er werd toch
al spoedig graffiti aangebracht, die heb ik zelf meteen ver-
houwen. Ik heb altijd thuis gewerkt, maar nu heb ik sinds
daar geschoten op de kade”, dan zeg ik “er wordt overal wel
wijderd. Na een tijdje was het afgelopen met de graffiti.
twee jaar een tijdelijk atelier in de vroegere school de Kraal.
eens geschoten, dat heeft niks met deze buurt te maken.” Bij
Op een inspraakavond bleek dat de bomen hierachter niet
Ik heb het woningbedrijf om toestemming gevraagd om
mij is nooit ingebroken, ja, ik ben ook maar een arme kun-
op de tekeningen stonden. Maar de bomen moeten bewaard
stenaar. Ik werd met rust gelaten, heel opvallend!
blijven, het zijn monumentale bomen. Een man van Ymere
mijn keukenkastjes in zelfgekozen kleuren te mogen schilderen. Ze waren eerst bang dat ik er allemaal bonte spetters
Ik werd nog uit Zuid-Holland gebeld, door een kleindoch-
zei: “Dan gaan ze gewoon weg”. Toen heb ik contact gezocht:
In Nederland heb ik eerst vijf jaar in Den Bosch gewoond. op zou maken. Ik heb ook overal de panelen van de deuren
ter van degene die in dit huis had gewoond en als enige de
“Alsjeblieft...! Onze bomen...!” Ik ben actie gaan voeren bij het
Daar heb ik gestudeerd en gewerkt aan de kunstacademie. gehaald en nu zie je weer de originele, leuke deur. Ik ben blij
oorlog had overleefd. Ze kwam over uit Israël en wilde de
Stadsdeel, en de corporatie. Uiteindelijk hebben ze ze laten
Maar ik wilde het liefst zo snel mogelijk naar Amsterdam. dat het hier houten kozijnen zijn en geen kunststof.
woning graag zien. Het bezoek was zeer emotioneel. Ik heb
staan. De loodsen zijn een eind verderop gebouwd. Die actie is
In 1979 kreeg een baan bij uitgever Querido, en sindsdien
De grote slaapkamer gebruikte ik tot voor kort als werk-
nog steeds contact met die mensen. In ons blok hebben
gelukt! Ik was zo’n vijftien jaar lang lid van de bewonerscom-
ruimte. Deze woonkeuken was eerst een klein keukentje,
allemaal joodse mensen gewoond. In 1942 zijn die allemaal
missie. Daar leerde ik ook veel van. Komt er een onderhouds-
weggevoerd.
beurt, dan weet ik nu zoveel beter waar het over gaat.
woon ik in Amsterdam.
In 1991 kon ik kiezen, Noord of Oost; ik kende de Trans- waar later een klein kamertje bij is getrokken. Het is hier
vaalbuurt helemaal niet. Toen kwam ik hier terecht en ik heb ontzettend leuk, maar een beetje klein. Je kunt het je niet
In deze buurt is heel veel aan voorzieningen, zoals het
Door de nieuwbouw aan de overkant van de ringvaart was
nog nooit zo lang op één stek gewoond als in deze woning. De voorstellen dat ze vroeger met vijf of zes mensen in deze
buurtrestaurant in de Hofmeijerstraat, en de buurttuin op het
ik bang dat ik een stuk hemel zou verliezen. Ik ben erg op
Kraaipanstraat is zo’n prachtig straatje! Qua architectuur he- woningen woonden. En ik ben vreselijk blij met dit balkon
Afrikanerplein. Die tuin is een goede tegenhanger voor de
licht gesteld. Van donker word ik ziek. Het is een magisch
lemaal te gek! Ik raakte meteen in de geschiedenis ervan ge- op het zuiden. Wel is het hier wat tochtig bij storm.
energie van het kunstenaarschap. Zonder tijdsdruk in de aar-
beeld ’s avonds, die verlichte kamers, de vitrage die uit de
ïnteresseerd, niet wetend dat het zo heftig was geweest. In het
de zitten wroeten. Een leuke tuingemeenschap, waarin ik me
ramen wappert. In Oostenrijk is alles erg gesloten. Leuk aan
opgenomen voel.
Amsterdam is dat het heel open is ’s avonds. Voor de ramen
Ik zat de laatste tien jaar veel in het heien, het bouwen. En
archief heb ik dingen uitgeplozen. Op verschillende plekken voor mij is rust heel belangrijk. Toen het bouwen in de Hofin de straat zijn geschiedenispanelen gekomen. Boeiend en meijerstraat hierachter begon, heb ik een atelier genomen
leerzaam, ik laat ze ook aan mijn vriendenkring zien.
Ik heb de hele herprofilering van de straat tussen 1997 en
hebben mensen vaak geen gordijnen en zeker geen luiken.
en nu ga ik daarnaartoe om te werken. Nu is het weer rustig,
1999 meegemaakt en heb toen een kunstwerk in de poort
Ik zwaai vanaf mijn balkon naar de mensen aan de over-
Ik zit hier op de originele planken vloer. Ik heb het zeil maar er is ook sprake van vervolgplannen. De Kraaipans-
gerealiseerd. Ik mocht ook mijn gereedschap daar bij de
kant. Dat levert af en toe leuke contacten op. Als je elkaar dan
weggehaald. In het begin ging het een beetje kraken, maar traat is vreselijk mooi geworden met de herprofilering.
buren stallen. Mensen vroegen “Hee, wat gebeurt hier?” Ik
op straat tegenkomt, ken je elkaar al van gezicht, zodat je je
dat hield wel op. Ik heb de buren nog gevraagd of ze er last
nam dan de tijd alles uit te leggen, en hoopte dat zo het
opgenomen voelt in de buurt. Dat maakt mijn dag blij!
88
•
titel boek
Enkele buren waren heel negatief over de wijk; over de
Hoofdstuktitel
•
89
Ahmed en Zohra • Marokko • Tetouan • Mohamed Abdelharim El Kattabi en Jamia Arabia
Ik, Zohra woonde in een huis dat mijn vader zelf had ge-
En er wordt veel schoongemaakt in Marokko! Ook was het
bouwd; hij was aannemer. Het was een groot huis. Te-
dak een ontmoetingsplek; je kwam daar je buren tegen. Bij
touan ligt aan de Middellandse Zee en ligt tussen twee
de was, maar ook als ze handwerk deden. Dat was gezellig.
grote bergen in. Als je uit het raam keek, kon je ze zien.
De kinderen kwamen altijd om twaalf uur thuis van
Ook ‘s avonds zag je altijd de contouren van de bergen.
school om te eten; we hadden dan al gekookt. Na het eten
De buurt was gezellig. Het was in de moderne stad en
gingen ze weer naar school en dan hadden wij, vrouwen,
dicht bij het centrum, de medina. Daar is ook de oude
altijd tijd voor zichzelf en elkaar. Vrouwen dragen daar tra-
stad, met muren eromheen en stadspoorten die ‘s avonds
ditionele kleding maar ook moderne. In sommige steden
dichtgaan.
worden door iedereen een djellaba gedragen, maar in Te-
Ons huis was een flat van drie verdiepingen. We hadden
touan niet altijd.
de eerste verdieping bestemd voor gasten, op de tweede ver-
90
•
titel boek
dieping woonden de buren en op de derde verdieping
Ik, Ahmed, woonde daar vlakbij, in een huis op ongeveer
woonden wij. De woning op de derde etage bestond uit drie
tweehonderd meter afstand. Er was veel groen om het
kamers, een keuken en een douche. We waren met zijn ach-
huis heen. Het was een gewoon huis; een huurhuis. Ik ben
ten, met vier broers en vier zussen. Mijn broers sliepen be-
daar opgegroeid en heb er tot mijn dertiende gewoond.
neden, op één hoog, zodat ieder zijn privacy had.
Toen is mijn vader overleden.
Daarboven was dan nog een heel groot dakterras. Het
Er wonen in Tetouan ook veel Spanjaarden. Ik ben opge-
dakterras was de plek om de was te drogen. En als er dingen
groeid tussen de Spanjaarden. Ze hebben wel een andere
schoongemaakt moest worden, deed je dat ook op het dak.
godsdienst, maar dat speelde geen rol. Als er een kind geboHoofdstuktitel
•
91
ren is, is er feest en komen de mensen bij elkaar koekjes thuis het deeg klaar en bracht het dan naar de bakker. Voor
eten. Alle kinderen speelden samen. Soms werkten Marok- de maaltijd ging je dan je brood ophalen en daar ontmoette
kaanse meisjes als dienstmeisjes bij de Spanjaarden. Er is
je elkaar weer. Ook de markt was een ontmoetingsplek, en
daar nooit discriminatie of racisme. Dat woord heb ik pas in je zag elkaar bij de school, als je de kinderen bracht.
Nederland leren kennen. Tijdens de ramadan eten de Spanjaarden overdag wel en wij niet, dat is het enige verschil.
En de feesten: het suikerfeest, het offerfeest, dat zijn ook
belangrijke momenten. Dan ging je ook naar de buren om
Mijn oom had een bakkerij, bij de Mellah, de Joodse wijk. elkaar te feliciteren, en naar de moskee. De mannen ontEr waren veel Joden, maar we hadden geen hekel aan el- moetten elkaar als ze naar de moskee gingen. De vrouwen
kaar, er was geen discriminatie. Drie godsdiensten, drie cul- gingen samen naar de hamam, het badhuis, met de kindeturen, maar de mensen leven heel gewoon naast elkaar. Het ren, vooral in het weekend.
gaat niet om godsdiensten, maar om mensen, die zijn gewoon een deel van de samenleving.
Onze woning was ook in een flat; op de benedenverdieping. Buiten was een grote moestuin; die was van een van de
buren. Die buurman verkocht munt en fruit op straat. Onze
kies eerst je buren voordat je een huis kiest
woning had drie kamers. We woonden er met mijn ouders
en vier kinderen. Na het overlijden van mijn vader heb ik
niet lang meer daar gewoond.
Ik ben in 1977 naar Amsterdam gekomen; mijn zus woonde
De buren ontmoette je op straat, dat ging automatisch. Je al hier. Ik was 25 jaar; ik was nieuwsgierig, ik hield van
klopte ook gewoon bij ze aan. Ieder kende elkaar, je had een avonturen. Nederland was zo groen, en al dat water! In de
band met elkaar. Daar moest je als kind ook rekening mee zomer was het zo mooi! Maar in de winter was het echt
houden, want als je iets deed, was het ‘’anders zeg ik het te- koud, daar moest ik aan wennen.
gen je vader’’.
In Marokko had ik nooit een echte baan gehad, en hier
Er was daar een oven voor de hele buurt. Ieder maakte kon ik geld gaan verdienen. Voor mezelf, maar ook voor
92
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
93
mijn moeder die ik had achtergelaten en die zonder inko- Wij, Zohra en ik, Ahmed, hadden op ons eerste adres een
straat. Het heeft ook te maken met het klimaat, het weer. Je
men zat. Eerst woonde ik bij mijn zus, in West. In 1982 oudere buurvrouw, ze was docente. We hebben gewoon bij
gaat niet naar buiten als het koud is. In Marokko zijn men-
kwam ik naar de Christiaan de Wetstraat. Na de renovatie in haar aangeklopt: ‘’hoe moet Zohra Nederlands leren?” En
1990 kregen we deze woning, aan het Afrikanerplein. Toen toen heeft ze haar thuis les gegeven. Die vrouw heeft ons
was onze oudste dochter drie jaar.
sen heel veel buiten. Vrouwen zijn daar eigenlijk nooit alwat je voor jezelf wenst, wens dat voor een ander ook
leen; nu is dat misschien anders, maar dat gold wel voor mijn
moeder. En als ze buiten werken, op het dakterras, komen
echt heel erg geholpen!
ze elkaar tegen.
In deze woning aan het Afrikanerplein hebben we op deze
Zohra: Ik ben in 1982 naar Amsterdam gekomen, we hebben verdieping drie kamers en nog twee boven en een zolder. En
Zohra: Ik heb in het buurthuis gewerkt, met de peuters.
Er zijn veel vooroordelen over Marokkanen. Beeldvor-
elkaar toen in Marokko ontmoet en zijn later dat jaar ge- natuurlijk een keuken en balkon. Het is een vierkamerwoning.
Toen het nog in de Danie Theronstraat zat. Er worden wel
ming door de media of de krant. Mensen hebben een oor-
trouwd. Ik was hier nog niet eerder geweest. Ik had wel verha-
We hebben echt ideale buren. Een tijdje was het verve-
veel activiteiten gedaan, ze gaan veel met de kinderen weg.
deel zonder dat ze bij iemand zijn binnen geweest. Ze heb-
len gehoord over Nederland. Ik vond het wel heel bijzonder. lend, want toen had de benedenbuurvrouw een vriend die
Maar mijn eigen kinderen heb ik daar niet gebracht, omdat
ben nooit ervaring van dichtbij. Als er negatief over
Ik was pas zeventien jaar. Het wonen was wel heel moeilijk, bezig was met drugs. Onze dochter durfde de trap niet meer
ik daar werk.
Marokkanen wordt gepraat op mijn werk, dan zeggen ze
op. Ze zaten ook op de overloop. Dat was een hele zware
Ik ken veel mensen, omdat ik in het buurthuis heb ge-
Ik voelde me welkom. Wel was de taal moeilijk. In Tetouan tijd. Uiteindelijk zijn die buren uit huis gezet. Maar nu is al-
werkt. Ik zie nu op straat jongeren die al afgestudeerd zijn,
heel spannend, omdat ik iedereen achter had gelaten.
sprak men wel Spaans en Frans, maar Nederlands is heel an- les goed, al die tijd sindsdien.
die ik als peuter heb meegemaakt, Surinaamse, Turkse, Ma-
ders. Ik had wel het gevoel dat ik een goede toekomst tegemoet
Alleen hebben we wat last van het koffiehuis hiernaast,
rokkaanse, Nederlandse jongeren. Ze groeten me van: “dag
ging. Het voelde heel warm hier, en ik werd zo goed gesteund vooral ‘s avonds laat. Onze slaapkamer is aan die kant. Ver-
juf”. Ze doen een beetje verlegen, maar ze vinden het wel
door mijn man. Ik kom ook uit een heel warm gezin. Ahmed, der is het een hartstikke leuke buurt.
leuk me terug te zien. Wat ik leuk vind is dat de buurt gemix-
mijn man, had me gewaarschuwd dat het hier ‘’ieder voor zich’’
Er zijn wel dingen gebeurd, er is hier vlakbij iemand neer-
ter wordt. We hebben een tijd gehad dat er veel allochtonen
geschoten. Maar het is niet dat ik me niet op mijn gemak
hier woonden. Er komen nu meer Nederlanders. Ik denk
was. En dat ik meteen Nederlands moest gaan leren.
Ieder was heel vriendelijk hier, schattige mensen. Als je de voel. De afgelopen vijf jaar is er veel verbeterd. Toch spelen
taal niet beheerst, proberen ze je te helpen. Maar er zijn ook de kinderen niet buiten. Naar het speeltuintje willen ze niet.
Ahmed: Mensen hier zullen niet gauw het initiatief nemen
De taal was wennen, maar ook het fietsen. ‘s Ochtends gaat ze met de auto naar het Amstelpark bijvoorbeeld of het
om als buren elkaar binnen uit te nodigen. Het is meer ieder
iedereen op de fiets, en dan op zulke smalle wegen!
voor zich, hier in Nederland. Maar ik groet wel iedereen op
94
•
titel boek
kaan. Ik ben wie ik ben.
dat het er beter van wordt. mensen die groffer zijn. Wat ik allemaal heb meegemaakt! Er gebeuren soms rare dingen. Ze spelen binnen of ik neem
zwembad.
erbij: “Ja, maar jij bent anders’’. Nee, ik ben ook een Marok-
Hoofdstuktitel
•
95
Transvaalbuurt steeds beter?
Uit de verhalen van de buurtbewoners over hun woonsituatie in de
Transvaalbuurt komen enkele zaken herhaaldelijk naar voren. De aanvankelijk slechte staat van onderhoud, de drugsdealers, vervolgens het
opknappen van de huizen en het veranderen van de buurt. Deze zaken
kunnen samengenomen worden onder de noemer ‘’gentrificatie’’.
Het proces van gentrificatie wordt gezien als bestaande uit verschillende
fasen, die samen een periode van zo’n 20 jaar kunnen overspannen.
Fase 1
De wijk wordt aantrekkelijker gemaakt door het opknappen van de
openbare ruimte. Er is een instroom van kunstenaars, krakers,
studenten, mensen met weinig geld, maar een betere opleiding. Deze
groepen worden aangetrokken door de lage huur en nemen het gebrekkige onderhoud voor lief.
Fase 2
Deze groepen mensen zorgen voor een atmosfeer die interessant is
voor meer draagkrachtige mensen die houden van een alternatieve
leefomgeving: de bohemiens. Voor de bohemien is de stad een betonnen jungle die grillig en onbeheerst groeit, met leven in alle hoeken en
gaten. De stad moet rebels, divers en onverwachts zijn. Zo wordt creativiteit en kunst geboren. Zonder die rafelrandjes bloedt de stad dood.
(Parool zaterdag 9/8/2014) In deze fase wordt door renovatie en sloop
/ nieuwbouw het bestaande woningaanbod deels vervangen door
grotere en duurdere huurwoningen en koophuizen.
96
Fase 3
In deze fase zien we het volgende. De toestroom van mensen die een
veiligere omgeving willen, jonge gezinnen, beter gesitueerden die eigen
voorzieningen willen en grotere woningen. De instroom van de yuppen.
De yup houdt niet van burengerucht, van vuilnis op straat en van junks.
•
titel boek
Hij houdt wel van een keurig aangeharkt buurtje. Van yogaklasjes, bak­
fietsen en lunchrooms. En van koffiebarretjes met een terras in de zon
waar eerst de buurtwinkeltjes waren.(Parool zaterdag 9/8/2014)
De uitgangssituatie in de Transvaalbuurt was: een wijk met goedkope kleine woningen, leegstand, achterstallig onderhoud, en onveilige publieke
ruimten. De status van de Transvaalbuurt als Vogelaarwijk zorgde tot einde
2013 voor investeringen vanuit de overheid. Deze investeringen waren gericht op herstructurering en revitalisering (“‘Transvaalbuurt steeds beter”).
Ze hadden deels ook de vorm van het financieren van buurtinitiatieven.
De gevolgen waren: betere woningen, nettere straten en een meer
kapitaalkrachtige bevolking. Maar ook: vermindering van het aantal sociale huurwoningen, een verhoging van de huren en daarmee
samenhangend het -soms noodgedwongen- verdwijnen van een
deel van de oorspronkelijke lagere inkomensgroepen.
Gentrificatie betekent immers het opwaarderen van armere wijken
door de bestaande bevolking van lagere sociaal-economische klasse
te vervangen door een rijkere, beter opgeleide middenklasse.
Hoe dit proces van opwaardering van de buurt wordt ervaren is dus
afhankelijk van iemands maatschappelijke positie. Voor de beter gesitueerde bewoners is het prachtig dat de wijk wordt verbeterd. Het levert een levendige, veilige en schone buurt op. Het is echter de vraag
in hoeverre ook de kansarme groepen ermee gebaat zijn. Voor degenen die moeten vertrekken naar een andere wijk, is het een pijnlijk proces. En voor de bewoners die kunnen blijven, worden er veel dingen
beter, maar gaat er ook iets van het oude karakter verloren.
Wat in ieder geval uit de verhalen van de meeste buurtbewoners blijkt is
hun voorkeur voor een gemengde buurt, met meer bevolkingsgroepen bij
elkaar, met meer culturen samen, en ... met meer nationaliteiten bij elkaar!
Bronnen: UVA Stadssociologie Kennisclip Gentrificatie
Colofon
teksten interviews
blz. 59 : Karina Meister
blz. 18: Selahattin Bilgis
overige: Ton Hendrix
overige tekst, tekstredactie en eindredactie: Ton Hendrix
foto’s
blz. 17: Selahattin Bilgis
blz. 7, 96: Ton Hendrix
blz. 32, 44, 83: Suzanne Blanchard | [email protected]
overige: Hans van den Bosch | [email protected], www.joco.me
omslagontwerp en vormgeving
Marjorie Brinkhuis | graphic designer bij Landgraphics
drukwerk | drukkerij Den Hartog, Amsterdam
oplage: 100 exemplaren
mede mogelijk gemaakt door Wijkaanpak Transvaal
contact en reacties | http://ikkomvanver.wordpress.com
oktober 2014
copyright: Ton Hendrix
ISBN 978-94-6228-512-5
98
•
titel boek
Hoofdstuktitel
•
99

Zideris Huis ter Heide Duinweg 76 3735 LD Bosch en Duin

Zideris Rhenen Grebbeweg 125 3911 AV Rhenen

BERGSESTRAAT 20 4635 BS TE HUIJBERGEN

Adv #6 Ons Erfgoed 08-12-2014 en 09-12

sponsormogelijkheden, donateurschap en advertentiemogelijkheden

%20Jeugd/2015/Dwars%20door%20Vlaanderen/Elite%20Dames%202015%20inschrijvingen(2).pdf;Deelnemerslijst

BV Buren: coali eplanologie in de prak jk

Weteringkade 21, 3826 BJ Amersfoort

B K - PvdA

Marcel Van Dessel - uitvaartcentrum.be

O.L.Vr. van Gaverland

Download the PDF file