PPS voorstel FRESH Online PACK

Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
KV1406 030
Voorstel voor een Publiek-Private Samenwerking onder innovatiethema:
4. Samenwerkende waardeketen
Looptijd van het project: 2 Jaar (2015 en 2016)
Contactgegevens hoofdaanvrager:
Naam private partij: GroentenFruit Huis / Fresh Informationmanagement Center B.V
Contactpersoon: P. Verbaas , GroentenFruit Huis
Uitvoerend H. Schmeitz, Fresh Informationmanagement Center B.V.
Adres: Bezuidenhoutseweg 82
Postcode en plaats: 2594 AX Den Haag
Telefoonnummer kantoor: 070 - 3355010 / mobiel: 06 20303092
e-mailadres: [email protected]
Kvk nummer: 5947211
Van de hoofdaanvrager wordt verwacht dat over dit initiatief overleg is geweest met de
juiste contactperso(o)n(en) van de betrokken publieke onderzoeksorganisatie(s). Op
navraag moet dit kunnen worden overlegd via hiervoor relevante documentatie. Dit is een
voorwaarde om het initiatief in de beoordeling mee te nemen.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Consortiumleden (Kernteam 1):
Private partij 1: GroentenFruit Huis
Naam contactpersoon: Peter Verbaas
Organisatie: AGF koepelorganisatie
Adres: Bezuidenhoutseweg 82
Postcode en plaats: 2594 AX Den Haag
Telefoonnummer: 070 3355010 / 06 10985193
e-mailadres: [email protected]
Kvk nummer: 59472111
Private partij 2: Fresh information Management Center B.V.
Naam contactpersoon: Harrij Schmeitz
Organisatie: AGF-ICT Kenniscentrum
Adres: Bezuidenhoutseweg 82
Postcode en plaats: 2594 AX Den Haag
Telefoonnummer: 070 3355010 / 06 20303092
e-mailadres: [email protected]
Kvk nummer: 58241590
Private partij 3: Frug I Com
Naam contactpersoon: Johan den Engelse
Organisatie: Platform AGF Keteninformatie, Standaardisatie labels etc.
Adres: Bezuidenhoutseweg 82
Postcode en plaats: 2594 AX Den Haag
Telefoonnummer: 070 3355010 / 06 41598758
e-mailadres: [email protected]
Kvk nummer: 27261565 (Stichting Platform AGF Keteninformatie)
Private partij 4: Van der Windt Verpakking B.V.
Naam contactpersoon: Ronald Borst
Organisatie: Verpakkingssector
Adres: Nieuweweg 10
Postcode en plaats: 2675 ZG Honselersdijk
Telefoonnummer: 0174 636218 / 06 51092337
e-mailadres: [email protected]
Kvk nummer: 57925569
Private partij 5: NNZ B.V.
Naam contactpersoon: Alies Gonlag
Organisatie: Verpakkingssector
Adres: Aarhusweg 1
Postcode en plaats: 9723 JJ Groningen
Telefoonnummer: 050 5207800 / 06 21221154
e-mailadres: [email protected]
Kvk nummer: 2039320
1 De organisatie bestaat uit een kernteam, een klankbordgroep en een innovatiecirkel. In onderdeel D zal dit nader
worden toegelicht.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Onderzoeksinstituut: LEI Wageningen UR
Naam contactpersoon: Johan Bakker
Organisatie: DLO Onderzoeksinstituut
Adres: Alexanderveld 5
Postcode en plaats: 2585 DB Den Haag
Telefoonnummer: 070 3358184 / 06 25287935
e-mailadres: [email protected]
Kvk nummer: 27189420
Consortiumleden (Klankbordgroep):
WEB-retail partners
Private partij 6: AGF Detailhandel Nederland (ADN)
Naam contactpersoon: Mark Heemskerk
Organisatie: AGF MKB Detailhandel Koepelorganisatie
Adres: Prins Mauritsplein 1a
Postcode en plaats: 2582 NA Den Haag
Telefoonnummer: 070 3512106
e-mailadres: [email protected]
Private partij 7: Graag Gedaan (v/h United Fresh)
Naam contactpersoon: Babs Buijs
Organisatie: Klant, Web Retail
Adres: Planetenbaan 2
Postcode en plaats: 3606 AK Maarssen
Telefoonnummer: 040 7505392 / 06 53476139
e-mailadres: [email protected]
Private partij 8: Benders Vershuys B.V.
Naam contactpersoon: Marwin Dekkers
Organisatie: Klant, Web Retail
Adres: Straelseweg 183
Postcode en plaats: 5914 AL Venlo
Telefoonnummer: 077 3333001
e-mailadres: [email protected]
Private partij 9: Stichting Biologisch Goed Van Eigen Erf
Naam contactpersoon: Iris van de Graaf
Organisatie: Klant, Web Retail
Adres: Op den Bergen 10
Postcode en plaats: 5975 NS Sevenum
Telefoonnummer: 077 4673577 / 06 53788098
e-mailadres: [email protected]
Deze klankbordgroep zal aangevuld worden bij opstart van het project door
afgevaardigden van MKB Detaillisten voor de online vers-markt welke gaan deelnemen in de
Innovatiecirkel.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Producenten/telers/handel
Private partij 10 SIGN / LTO Glaskracht
Naam contactpersoon: D. Hartkamp
Organisatie: Telersorganisatie
Adres: Klappolder 130
Postcode en plaats: 2665 LP Bleiswijk
Telefoonnummer: 010 8008400
e-mailadres: [email protected]
Deze klankbordgroep zal aangevuld worden bij opstart van het project door
afgevaardigden van diverse producenten van Groenten & Fruit voor de online vers-markt
welke gaan deelnemen in de Innovatiecirkel.
Nog te benaderen partners voor de klankbordgroep:
Van Nature
Rijk Zwaan
Jaguar
Greenco
The Greenery
KoppertCress
Barendrecht
De Lier
Barendrecht
Barendrecht
Barendrecht
Monster
H. van Luijk
J. Doldersum
K. Rijnhout
J. van Mill
H.J. Eikelenboom
R. Baan
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
Inhoudelijk
A.
−
Samenvatting aanvraag (deze wordt gepubliceerd)
Korte beschrijving van kennis- en innovatieopgave(n) t.b.v. de beoogde innovatie;
Consumentenstudies tonen wereldwijd een groeiende trend in online winkelen. De
Verenigde Staten heeft de grootste online markt met een omzet van 262 miljard
dollar2. In Nederland is volgens de thuiswinkel markt monitor 3 de omzet van online
winkelen tussen 2005 en 2013 gestegen van 2,8 naar 10,6 miljard euro, met een groei
van 8% in het laatste jaar.
Op de online vers-markt in Europa is het Verenigd Koninkrijk de grootste markt met
een omzet van bijna 8 miljard dollar in 2013. Frankrijk volgt met 6,7 miljard dollar.
Onderzoek van A.T. Kearney4 laat zien dat in Duitsland het aantal consumenten op
de online vers-markt tussen 2011 en 2013 is gestegen van 18% naar 27%, maar met
een omzet van 1,4 miljard euro blijft de online vers-markt achter. Voor Nederland
geldt hetzelfde als voor Duitsland; De algemene groei voor online kopen is hoog,
maar de online vers-markt blijft, met 290 miljoen euro in 2013, relatief achter bij de
ontwikkelingen van de andere online sectoren.
Andere signalen geven ook aan dat online werkt maar dat aardappelen, groente en
fruit in de online vers-markt een moeilijk segment is.
2
The State of the Online Grocey Retail in Europe, SyndicatePlus, mei 2014
https://www.thuiswinkel.org/feiten-en-cijfers/13/Omzet-online-winkelen
4 Online Food Retailing; Ein Markt im Aufschwung, A.T. Kearney, 2013
3
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Bron: http://www.agf.nl/artikel/110858/Gigantische-stijging-online-verkoop;-AGF-de-moeilijkstecategorie
Onderstaande afbeelding uit het onderzoek van A.T. Kearney toont aan dat
consumenten die geen levensmiddelen via Internet kopen dit vooral niet doen
omdat ze niet tevreden zijn met het geleverde product (Kwaliteit, Bruikbaarheid,
Informatie) Uiteraard blijft ook zien en voelen relevant. Maar de vraag is hoe
belangrijk dit is als er zekerheid is over het geleverde versproduct.
Om een eerste idee te krijgen over wat de consument vindt van de huidige online
vers-markt hieronder wat reacties op de online- klantenservice pagina van een grote
online aanbieder...
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Dergelijke reacties helpen niet !! De vraag is dan ook in hoeverre bij een toenemende
groei van online verkopen de AGF-keten kansen, wallet-share, laat liggen c.q. de
consumptie van AGF zal dalen doordat consumenten wel online inkopen maar
minder AGF.
De kennis- en innovatieopgave van deze PPS is dan ook te onderzoeken hoe het
komt dat de online vers-markt achterblijft bij de totale online ontwikkelingen zoals die
gezien wordt in andere landen en wat er nodig is om dit te veranderen.
Is de productkwaliteit zoals die nu in de online vers-markt wordt gebruikt geschikt voor
deze specifieke keten? Wat betekent deze keten voor de productveiligheid?
Illustratie: We sturen als AGF-keten het zelfde product, in zelfde verpakking, met gelijke specificaties , als
de verkoop (via Bricks) in de keten via winkels, in de online keten (via Clicks). Is dit slim?
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
-
Samenvatting doel;
Het doel van Fresh Online Pack is het interactief innoveren in AGF voor de online
markt omtrent productspecificaties (incl. hoeveelheden), productkwaliteit,
productverpakking en productinformatie in de online keten voor verse aardappelen,
groente en fruit. Ook zal er in gekeken worden naar aspecten van de online
distributieketen die invloed hebben op kwaliteit, voedselveiligheid en verpakking.
Leerpunten zullen worden gedefinieerd en met bedrijven worden gedeeld via een
innovatiecirkel. Hieraan gekoppeld worden presentaties/workshops georganiseerd
om de totale AGF-keten naar een hoger kennisniveau te brengen voor de online
markt.
−
Samenvatting werkwijze;
De PPS bestaat uit 4 werkpakketten. Dit zijn:
1.
onderzoek naar de huidige situatie m.b.t. online verkochte aardappelen,
groente en fruit (IST)
2.
de gewenste situatie m.b.t. online verkochte aardappelen, groente en fruit
(SOLL)
3.
beschikbare alternatieven met betrekking tot product, proces en verpakking
om de verschillen tussen de huidige en gewenste situatie te verkleinen
4.
Het definiëren van conclusies en aanbevelingen
Binnen alle werkpakketten zal, in ieder geval doch niet uitsluitend, aandacht
besteedt worden aan drie dimensies binnen de online vers-markt. Dit zijn het product,
de gebruikte verpakking en de markt zelf.
Hierbij zullen ervaringen in het project frequent en direct gedeeld worden met
projectpartners, leden van de innovatiecirkel, om zodoende “low hanging fruit” c.q.
verbeter punten, ervaringen in het onderzoek, direct tot actie in de keten kunnen
leiden.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Om te zorgen voor een interactieve manieren van innoveren om opgedane kennis te
delen met de sector is er voorzien in een innovatiecirkel. Gedurende 2 jaar zullen 6
bijeenkomsten worden georganiseerd. Voor deze bijeenkomsten worden bedrijven in
de online keten uitgenodigd. Sociale media zal hiervoor worden ingezet en worden
bedrijven worden uitgenodigd via het GroentenFruit Huis, LTO Glaskracht en AGF
Detailhandel Nederland. Voor het project, de innovatiecirkel, is reeds een eigen
webpagina & Twitter actief, De innovatiecirkel en de relatie met het onderzoek is
hieronder schematisch weergegeven.
−
Samenvatting gewenste producten (gefaseerde output per jaar indien meerjarige
PPS);
De PPS Fresh Online Pack wordt uitgevoerd gedurende de jaren 2015 en 2016.
Voor 2015 zijn de volgende producten gepland:
1. Vanuit WP 1 de hoofdstukken voor het eindrapport over de huidige situatie m.b.t.
online verkochte aardappelen, groente en fruit (IST)
2. Vanuit WP 2 een deel van de hoofdstukken voor het eindrapport over de
gewenste situatie m.b.t. online verkochte aardappelen, groente en fruit (SOLL)
3. Drie bijeenkomsten van de innovatiecirkel voor kennisdeling uit WP 1 en 2.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Voor 2016 zijn de volgende producten gepland:
4. Vanuit WP 2 de resterende hoofdstukken voor het eindrapport over de gewenste
situatie m.b.t. online verkochte aardappelen, groente en fruit (SOLL)
5. Vanuit WP 3 de hoofdstukken in het eindrapport m.b.t. de gedefinieerde
leerpunten en aanbevelingen
6. Vanuit WP 4 de hoofdstukken over de conclusies en aanbevelingen
7. Drie bijeenkomsten van de innovatiecirkel voor kennisdeling uit WP 2, 3 en 4.
−
Samenvatting impact op economisch, maatschappelijk en wetenschappelijk gebied.
De PPS Fresh Online Pack zal leiden tot een beter begrip van de online vers-markt. Het
economische effect hiervan is dat AGF-bedrijven meer in staat zullen zijn te
anticiperen en profiteren van een groeiende online vers-markt, Op maatschappelijk
gebied vergroot een sterke online vers-markt de keuzevrijheid en flexibiliteit voor de
consument om zijn vers producten te kopen en ontvangen op zelfgekozen plaatsen.
Op wetenschappelijk gebied leidt deze PPS tot meer inzicht in de effecten van de
online vers-markt op productkwaliteit en productveiligheid.
B.
−
Projectgegevens uitvoering
Doelstelling/visie : Wat wordt beoogd; waartoe moet het initiatief leiden: (nieuw
marktconcept, nieuwe werkwijze, product, proces en /of dienst);
De kennis die de PPS Fresh Online Pack zal opleveren helpt bedrijven die zich richten
op de online vers-markt voor verse aardappelen, groente en fruit. Fresh Online Pack
zal de keten analyseren m.b.t. drie dimensies; product, verpakking en markt. Voor alle
drie de dimensies zal worden gekeken naar de huidige opzet in de online keten en
alternatieven worden voorgesteld en met de sector besproken en getest via de
innovatiecirkel.
De PPS beoogd daarmee te leiden tot een nieuwe aanpak tav het product (kwaliteit
en veiligheid of verpakking) en/of te leiden tot een nieuw marktconcept.
−
Begrenzing/scope: wat gebeurt er nog wel binnen de scope van het project, wat
gebeurt er niet binnen de scope van het project;
De PPS wordt ingediend binnen de scope van de topsector tuinbouw. Producenten
van aardappelen, groente en fruit zijn de primaire doelgroep van deze PPS. De
secundaire doelgroep zijn de leveranciers van hulpgoederen als verpakking. Hoewel
er naar de hele online vers-markt wordt gekeken betekent dit dat er binnen de PPS
primair aandacht zal zijn voor aspecten van het product dan b.v. voor de logistieke
organisatie van de online vers-markt.
Voor een nog scherpere afbakening is in onderstaande afbeelding schematisch
weergegeven op welke wijze de order-picking van online bestelde versproducten is
georganiseerd. Dit kan gebeuren via bestaande winkels of via distributiecentra. Ook
geeft het schema weer op welke wijze consumenten hun bestelling kunnen ophalen
of thuis ontvangen.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Vanuit bestaande
winkels
Vanuit
distributiecentra
Thuis bezorgen
Pickup
‘Store to Home’
Producten worden in
bestaande winkels
verzameld en bij de
consument thuis afgeleverd.
‘Click-and-collect’
Producten worden in
bestaande winkels
verzameld en door de
consument opgehaald.
‘Warehouse to Home’
Producten worden in
distributiecentra verzameld
en bij de consument thuis
afgeleverd.
‘Drive-Through’
Producten worden in
distributiecentra verzameld
en door consumenten
opgehaald op een centrale
plaats opgehaald.
Bron: A.T. Kearney analysis, 2013
De PPS Fresh Online Pack beschouwt de keuze uit bovenstaand schema als
behorende bij het ondernemerschap van de online aanbieder en focust wel op de
effecten voor product maar niet ingaan op welke go-to-consumer voor AGF de juiste
zou zijn.
−
Omschrijf zorgvuldig de kennis- en innovatieopgaven die in het project worden
beantwoord gerelateerd aan de beoogde innovatie en de reeds beschikbare
kennis. Maak daarbij een onderscheid (waar van toepassing) in kennisvragen die
worden opgepakt in Fundamenteel onderzoek, Strategisch / Toegepast onderzoek en
in experimentele ontwikkeling;
De kennis- en innovatieopgave van deze PPS is te onderzoeken hoe het komt dat de
online vers-markt achterblijft bij de ontwikkelingen zoals die gezien wordt in andere
landen en wat er nodig is om dit te veranderen. Is het product zoals die nu in de
online vers-markt wordt gebruikt geschikt voor deze specifieke keten? Wat betekent
deze keten voor de verpakking, kwaliteit, voedselveiligheid?
Sterk groeiende markt
In Mei 2014 vergeleek SyndicatePlus de ontwikkelingen in de online markt in de
Verenigde Staten met die van het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en
Nederland in Europa. Uit dit onderzoek blijkt het volgende:
De Verenigde Staten heeft wereldwijd de grootste online vers-markt. In 2013 bedroeg
de omzet 15.4 miljard dollar, waarvan 11,7 miljard door supermarkten is behaald.
Hoewel 71% van de consumenten in de Verenigde Staten wel eens online koopt doet
maar 14% dit ook voor producten in de vers-markt. Voor de komende jaren zijn zowel
Amazon als Wallmart bezig met grootschalige plannen binnen de online keten5
In Europa is het Verenigd Koninkrijk de koploper. Met een omzet in de online versmarkt van 7.8 miljard dollar. Van de consumenten koopt 85% wel eens iets op Internet,
waarvan 22% ook online aankopen heeft in de vers-markt. Naast het Verenigd
Koninkrijk is Frankrijk de één na grootste Europese markt. Een omzet van 6,7 miljard
5
The State of the Online Grocery Retail in Europe, SyndicatePlus, Mei 2014
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
dollar en online aankopen van respectievelijk 70% en 9%. In beide landen wordt de
online vers-markt gedomineerd door de supermarkten.
Het rapport voorziet in alle onderzochte landen een groei van gemiddeld 60% voor
de online vers-markt die met name drijft op supermarkten die hun klanten via diverse
kanalen (omni-channel strategieën) willen bedienen. Consumentenonderzoek van
Deloitte in 2013 ondersteunt deze groeitrend en meldt dat één of de vijf
ondervraagde consumenten die nu nog geen online versproducten koopt aangeeft
dit in de toekomst te gaan doen. Andere belangrijke uitkomst van dit onderzoek is dat
bijna drie kwart van de respondenten aangeeft de online bestelde boodschappen
thuis te willen ontvangen.6
Wat opvalt in het rapport van SyndicatePlus is de situatie in Duitsland en Nederland.
Beiden landen kennen, met 80% en 77% vergelijkbaar aankoopgedrag via Internet.
Ook het percentage voor online versproducten is vergelijkbaar met 10% en 11% van
de consumenten. Maar de omzet voor de online vers-markt is beduidend lager dan in
de andere landen. In Duitsland wordt 1,4 miljard dollar aan verse producten online
verkocht, in Nederland is dit 290 miljoen dollar. Een voorlopige conclusie is daarmee
dat in Duitsland en Nederland het gemiddelde bestedingsbedrag in de online versmarkt mogelijk substantieel lager ligt. De vraag is waardoor dit komt?
Het onderzoek van A.T. Kearney 7 uit 2014 laat voor Duitsland een vergelijkbaar beeld
zien waarin consumenten een duidelijk mindere koopbereidheid hebben voor verse
producten.
6
7
Consumentenonderzoek 2013, Branchegroep Retail Deloite.
Online Food Retailing; Ein Markt im Aufschwung, A.T. Kearney, 2013
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Ook geeft het onderzoek van Kearney een antwoord op de vraag wat er nodig is om
meer consumenten te bewegen online verse producten te kopen.
Kansen voor AGF
Uit het ATkearny rapport blijkt dat kern van de problematiek is de negatieve ervaring
van de consument met AGF online. Dit betekend kansen voor de Nederlandse
tuinbouw.
Dit betreft echter niet alleen het product, er is ook nog de vraag over de gebruikte
verpakking. Momenteel zijn dit dezelfde verpakkingen als worden gebruikt in de
grootwinkelbedrijven. Leidt het huidige proces in combinatie met standaard
verpakking en standaard producten wel tot de gewenste productkwaliteiten,
houdbaarheid en voedselveiligheid?
Op basis van diverse media ontstaat een beeld dat de groei van de online markt zal
doorzetten. De online vers-markt kent echter een aantal uitdagingen die andere
sectoren niet hebben. Hoewel dit de ontwikkelingen in Duitsland en Nederland in de
weg lijken te zitten geeft de ontwikkeling in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk aan
dat een juiste aanpak succesvol kan zijn.
De kennisvragen in dit onderzoek richten zich derhalve op hoe de sector (meer) kan
profiteren van een sterk groeiende nieuwe markt door interactief strategisch en
toegepast onderzoek.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Kennisvragen:
Wat zijn de wensen van consumenten m.b.t. verse aardappelen, groente en fruit die
zij online bestellen?
Wat is het effect van allerlei verschillende vormen van organisatie van de online versmarkt op de productkwaliteit?
Welke productkwaliteit is wenselijk voor de online vers-markt?
Wat is nodig om deze wenselijke productkwaliteit te kunnen garanderen?
Wat zijn de effecten van de online vers-markt op de kwaliteit / voedselveiligheid van
producten?
−
Wat levert het initiatief op voor de betrokken bedrijven en instellingen? Beschrijf (in
afrekenbare deliverables) wanneer de PPS succesvol is;
Bedrijven die bij Fresh Online Pack zijn betrokken profiteren als eerste van de inzichten
die in het onderzoek worden opgedaan.
De PPS is succesvol als:
Uit de inzichten van het onderzoek een helder beeld is ontstaan over de do’s
en dont’s in de online vers-markt voor aardappelen, groente en fruit,
Uit de Thuiswinkel Markt Monitor blijkt dat de groei op de online vers-markt
(meer) in lijn loopt met de groei voor alle online producten.
Uit de respons van consumenten op Internet een duidelijk betere beleving bij
de online bestelde versproducten is ontstaan.
−
Heeft het initiatief uitstraling naar de hele sector Tuinbouw &Uitgangsmaterialen,
delen daarvan of andere sectoren (cross overs);
De PPS Fresh Online Pack gaat in beginsel over de online vers-markt voor
aardappelen, groente en fruit. Een betere performance van die sector resulteert in
een extra manier van product afzetten voor de tuinbouwsector en heeft daarmee
uitstraling naar die sector. Binnen de uitgangsmaterialen is het zeer wel mogelijk dat
uitstraling naar de verpakkingssector plaatsheeft.
Is er eveneens sprake van een cross over?
Consumenten kopen naast aardappelen, groente en fruit vaak ook tegelijk andere
food-producten op de online vers-markt, zoals zuivel, vlees en brood. Ook zijn er
crossvers met Topsector Creatieve Industrie (industrieel ontwerp verpakkingen) en
Hightech (digitale agenda). Het is dus mogelijk dat er een cross over effect optreedt.
−
Motivering hoe het voorstel / de PPS bijdraagt aan de ambities in de
Uitvoeringsagenda Tuinbouw & Uitgangsmaterialen;
In onderstaande tekst is een stukje van de ambitie (pagina 24) binnen onderdeel 3.2
voedselveiligheid en –zekerheid overgenomen vanuit de uitvoeringsagenda 20122016.8
Het consumentenvertrouwen in de veiligheid van tuinbouwvoedingsproducten is
cruciaal. Tuinbouw en Uitgangsmaterialen levert hiervoor objectieve, betrouwbare
en onafhankelijke informatie in een gecontroleerde keten over herkomst, teeltwijze,
transport, authenticiteit, inhouden veiligheid van het product. Bovenal streeft de
sector er naar een hogere kwaliteit en meer voedselzekerheid door met
plantenveredeling en zaadtechnologie robuustere en productievere gewassen te
produceren.
8
http://topsectortu.nl/sites/topsectortu.nl/files/documenten/Uitvoeringsagenda%202012-2016.pdf
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Indien consumenten door de organisatie van een bepaalde keten (in dit geval de
online vers-markt) een inferieur product percipieert heeft dit vanzelfsprekend een
negatief effect op de kwaliteitsbeleving. Dit project ondersteund de sector in haar
streven naar een hogere kwaliteit door het onderzoeken en wegnemen van
knelpunten die een mindere kwaliteitsbeleving van consumenten kunnen opleveren.
In onderstaande tekst is een stukje van de ambitie (pagina 32) binnen onderdeel 3.4
samenwerkende waardeketen overgenomen vanuit de uitvoeringsagenda 20122016.9
Tuinbouw en Uitgangsmaterialen wil de internationale consument en business partner
wereldwijd optimaal bedienen in zijn specifieke vraag naar uitgangsmaterialen,
groenten, fruit of sierteeltproducten. Daartoe moet het nationale imago worden
versterkt en het internationaal sterke imago verder worden uitgebouwd.
De online markt groeit door consumenten die op verschillende manieren, via Clicks
en Bricks, wil worden voorzien van kwaliteitsproducten. Dit project ondersteund de
sector in haar ambitie van een sterk nationaal imago door de optimalisatie van de
online vers-markt voor aardappelen, groente en fruit.
−
Bij welk innovatie thema(s) en prioriteit(en) sluit het aan;
De PPS Fresh Online Pack sluit aan bij innovatie thema “Voedselkwaliteit en –
zekerheid en samenwerkende waardeketen.
−
Wat is de economische meerwaarde van het initiatief;
De PPS Fresh Online Pack zal leiden tot een beter begrip van de online vers-markt. Het
economische effect hiervan is dat bedrijven meer in staat zullen zijn te anticiperen en
profiteren van een groeiende online vers-markt,
−
Wat is de maatschappelijke meerwaarde van het initiatief;
Op maatschappelijk gebied vergroot een sterke online vers-markt de keuzevrijheid en
flexibiliteit voor de consument om zijn vers producten te kopen en ontvangen op
zelfgekozen plaatsen. Met een groeiend marktaandeel online voor food en het
achterblijven van AGF ligt er een risico op de loer dat de consumptie van AGF nog
verder gaat dalen. Dit in tegenstelling tot het belang van meer AGF consumptie voor
de Gezondheid.
−
Wat is de wetenschappelijke meerwaarde van het initiatief.
Op wetenschappelijk gebied leidt deze PPS tot meer inzicht in de effecten van de
online vers-markt op productkwaliteit, productverpakking en productveiligheid.
C.
−
9
Aanpak & tijdpad
Welke aanpak wordt gekozen voor de uitvoering van het onderzoek;
http://topsectortu.nl/sites/topsectortu.nl/files/documenten/Uitvoeringsagenda%202012-2016.pdf
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Fresh Online Pack is een Publiek Private Samenwerking (PPS) met een interactieve en
innoverende aanpak. Het bestaat uit een innovatiecirkel waarin bedrijven
participeren en kennis wordt gedeeld. Daarnaast is er het onderzoeksprogramma
waarin 4 werkpakketten zijn opgenomen.
De innovatiecirkel
Het doel van deze PPS is de opgedane kennis te delen met de online keten binnen
de vers-markt. Dit vindt plaats via de “Fresh Online Pack innovatiecirkel”.
Gedurende 2 jaar zullen 6 bijeenkomsten worden georganiseerd. Voor deze
bijeenkomsten worden bedrijven in de online keten uitgenodigd. Hiervoor wordt
sociale media ingezet en worden o.a. bedrijven uitgenodigd via het GroentenFruit
Huis10, LTO Glaskracht en AGF Detailhandel Nederland
De innovatiecirkel voorziet in verschillende vormen van participeren:
1. Bedrijven kunnen één van de 6 bijeenkomsten bezoeken en betalen daarvoor een
“cash” bijdrage van €150 per persoon per keer.
2. Bedrijven kunnen lid worden van de innovatiecirkel en betalen daarvoor een “cash”
bijdrage van €250 per jaar.
3. Bedrijven kunnen als lid van de innovatiecirkel toetreden tot de FOP klankbordgroep.
De klankbordgroep heeft inzicht in én reflecteert op alle onderzoeksresultaten. Van
de klankbordgroep zal een “in kind” bijdrage worden verwacht.
4. Bedrijven kunnen (zonder lid te zijn van de innovatiecirkel) toetreden tot het kernteam
(partners) van het project Fresh Online Pack. Hiervoor betalen zij een “cash” bijdrage
van €5.000 per jaar. Het kernteam heeft een sturende rol in het project en inzicht in
alle onderzoeksresultaten. Daarnaast zullen de kernteamleden als sponsors worden
genoemd in promotie uitingen.
Hieronder is de structuur van de innovatiecirkel weergegeven. Daarnaast is de relatie
met het onderzoek genoemd.
Werkpakket 1: De IST situatie
Werkpakket 1 omvat de IST situatie. De volgende onderzoeksvragen zullen in
werkpakket 1 worden behandeld:
10
http://www.ficenter.nl/INNOVATE/FreshONLINEPack.aspx
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Wat betekent het online verkopen van verse producten voor de kwaliteit, verpakking
en voedselveiligheid van het product?
Meten is weten! We gaan vergelijkbare producten in supermarkten en online kopen
en kijken hoe producten aankomen en zich houden gedurende de tijd. Wat is de
invloed op de houdbaarheid, bewaartijd enz.? Zowel voor verpakte als onverpakt
producten. Klopt de perceptie van de consument?
Wat is het effect van het leveren van combinaties van producten (bevroren, gekoeld,
niet gekoeld) op de voedselveiligheid c.q. het kunnen voldoen aan de HACCP
hygiënecode?
Hoe is de online keten voor de vers-markt georganiseerd in de landen (V.K. en
Frankrijk) waar de groei sterker is? Waardoor worden deze verschillen in ontwikkeling
veroorzaakt?
Werkpakket 2: De SOLL situatie
Werkpakket 2 omvat de wensen van aanbieders en consumenten. De volgende
onderzoeksvragen zullen in werkpakket 2 worden behandeld:
Wat zijn de ervaringen van aanbieders in de keten over de eisen die klanten stellen
aan de online aankopen? Welke problemen wil men voorkomen?
Wat wil de consument m.b.t. online aangekochte verse aardappelen, groente en
fruit?
Werkpakket 3: Wat zijn alternatieven?
In dit werkpakket wordt op basis van de voorgaande 2 werkpakketten gezocht naar
alternatieven die beter passen bij de online vers-markt. In samenwerking met
kernteamleden en de klankbordgroep zullen alternatieven worden onderzocht en
ontwikkeld.
Is het nodig om logistieke processen in de online keten aan te passen? Bijvoorbeeld
door stootgevoelige producten achter in de orderpicking line te zetten?
Zijn er in de AGF wereld andere verpakkingen die beter passen bij de online versketen? Of is het zelfs slim om andere productvariëteiten te ontwikkelen?
Werkpakket 4: Conclusies en aanbevelingen
Dit werkpakket omvat een synthese waarin alle resultaten uit de voorgaande 3
werkpakketten worden beschreven en samenvattende conclusies en aanbevelingen
zal bevatten.
−
Welke activiteiten zijn nodig (geef daarbij ook een fasering aan);
De activiteiten van Fresh Online Pack bestaan uit een innovatiecirkel en 4
werkpakketten. Deze zijn hieronder verder uitgewerkt:
De innovatiecirkel
De innovatiecirkel dient voor de kennisdeling en omvat de organisatie van 6
bijeenkomsten voor bedrijven.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Werkpakket 1 – IST:
WP1a. Desk research: een eerste verkenning zal plaatsvinden op basis van de
bestaande (wetenschappelijke) literatuur. Hierbij wordt internationaal naar
ontwikkelingen gekeken. Een dergelijke literatuurstudie helpt ook bij het identificeren
van zaken die we al weten en zaken die nader onderzocht moeten worden en leidt
tot een eerste schifting van vragen die in de interviews (onderdeel 1c) aan de orde
kunnen komen.
WP1b. Een meting van producten. Via de aanschaf van een aantal kernproducten in
diverse verkoopkanalen, waaronder de online vers-markt kan uitspraken worden
gedaan over de productkwaliteit en houdbaarheid.
WP1c. Interviews met bedrijven. Bij deze interviews kan gedacht worden aan een
Delphi-onderzoek. Bij een Delphi-onderzoek wordt op een systematische manier
informatie verzameld en verwerkt, van direct betrokkenen en/of (onafhankelijke)
deskundigen over een bepaald onderwerp. De methode is o.a. gericht op het komen
tot meer of minder consensus over de huidige situatie en daaruit voortvloeiende
prioriteiten en acties. Een Delphi-onderzoek kan op die manier ook de IST en SOLL
situatie met elkaar verbinden. Als zodanig kan dit onderdeel gecombineerd worden
met werkpakket 2.
WP1d. Analyse en rapportage: de huidige situatie kan bijvoorbeeld beschreven
worden aan de hand van een SWOT analyse. Een SWOT analyse bestaat uit een
analyse van Strengths (sterkten), Weaknesses (zwaktes), Opportunities (kansen) en
Threats (bedreigingen) van het huidige systeem.
Werkpakket 2 - SOLL:
WP2a. Interviews met bedrijven om inzicht te krijgen in of online verkopen vragen om
een ander product, een andere manier van verpakken of andere logistiek? Dit kan
worden gecombineerd met de interviews in werkpakket 1c (zie aldaar).
WP2b. Enquête onder online-retailers/klanten van online stores (i.e., supermarkten,
webshops en consumenten) voor het in kaart brengen van de vraagkant (i.e., de
eisen die consumenten stellen aan de online aankopen). Deze enquête kan voorts
ook (deels) gebruikt worden voor het in kaart brengen van alternatieven (werkpakket
3). Mogelijk dat voor het uitzetten van de enquêtes gebruik gemaakt zal worden van
een marktonderzoeksbureau.
WP2c. Analyse en rapportage: op basis van de onderdelen 2a en 2b zal een analyse
worden gemaakt van hoe de gewenste situatie eruit moet komen te zien.
Werkpakket 3 - alternatieven:
WP3a. Enquête onder webretailers (i.e., supermarkten, webshops en consumenten)
voor het in kaart brengen van alternatieve producten en concepten die beter
passen bij online verkoopkanaal. Dit kan worden gecombineerd met de enquête in
werkpakket 2b (zie aldaar).
WP3b. Gesprekken met experts (uit klankbordgroep) om verschillende alternatieven
te toetsen op haalbaarheid en te kijken welke oplossingen het beste zijn.
WP3c. Analyse en rapportage: de in de onderdelen 3a en 3b verzamelde informatie
zal geanalyseerd en gerapporteerd worden.
Werkpakket 4 – Conclusies en aanbevelingen:
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Dit onderdeel omvat de synthese van alle onderzoeksresultaten en de leerpunten in
een eindrapport.
WP4a. Analyse en rapportage: mede op basis van de input van de werkpakketten 13 zal in werkpakket 4 een synthese worden gemaakt van de bevindingen en zal deze
gekoppeld worden in concrete aanbevelingen voor de sector, waar mogelijk
gekoppeld aan financiële effecten.
−
Wat is de globale planning van de uitvoering van het onderzoek en daaraan
gerelateerde beslismomenten (fasering activiteiten uitzetten tegen de tijd)? Neem de
gehele looptijd van het project hierbij in beschouwing.
Planning voor 2015
WP 1
WP 2 deel 1
Jan 2015 – Juni 2015
Juni 2015 – Dec 2015
Innovatiecirkel 1 – eerste indruk wp1
Innovatiecirkel 2 – complete analyse wp1
Innovatiecirkel 3 – eerste indruk uit wp2
Mrt 2015
Sept 2015
Dec 2015
Planning voor 2016
WP 2 deel 2
WP 3
WP 4
Jan 2016 – Mrt 2016
Jan 2016 – Sep 2016
Sep 2016 – Dec 2016
Innovatiecirkel 4 – complete analyse wp2
Innovatiecirkel 2 – resultaten alternatieven
Innovatiecirkel 3 – presentatie eindrapport
Mrt 2016
Sept 2016
Dec 2016
In oktober wordt een 1e Innovatiecirkel reeds voorbereid (als vervanging van de
geplande begin september) voor start van de Innovatiecirkel waar o.a. toetsing van
het programma zal plaatsvinden.
D.
−
Organisatie
Waarom heeft u gekozen voor de genoemde onderzoeksorganisatie;
De PPS Fresh Online Pack kent een kernteam, een klankbordgroep en een
innovatiecirkel. Er is gekozen voor deze opzet om verschillende vormen van
participatie voor bedrijven mogelijk te maken.
De keuze voor deze opzet borgt de eigen bijdrage van bedrijven in geld alsmede de
gewenste MKB participatie. Daarnaast levert de innovatiecirkel een platform voor
kennisdeling en communicatie naar de sector.
−
Beschrijf de rol / activiteiten van alle deelnemers (bedrijven – onderzoeksorganisatie overheid);
Kernteamleden zijn de bedrijven die sturing geven aan het PPS. Zij geven richting die
het onderzoek (met name in de alternatieven onderzoeken) opgaat. In
communicatie vanuit het project zullen kernteamleden als sponsors worden
genoemd. Een kernteamlid betaalt € 5.000,00 per jaar. (uitgezonderd
onderzoeksinstituut LEI Wageningen UR).
Aanvullend op het Kernteam wordt een klankbordgroep geformeerd met bedrijven
die inhoudelijk willen participeren (in kind). Ze dragen bij middels interviews, testcases,
eventueel dataverstrekking en zullen ook als proeftuin fungeren tijdens het
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
onderzoeken van alternatieven (WP 3). Leden van de klankbordgroep zijn ook lid zijn
van de innovatiecirkel (en dus de jaarlijkse bijdrage daarvoor betalen; zie hieronder).
Leden van de innovatiecirkel zijn bedrijven die zijn geïnteresseerd in de online versmarkt. Zij zullen drie keer per jaar op de hoogte worden gehouden van de resultaten
uit het onderzoek. Dit zijn de openbare resultaten zoals ze in het eindrapport zullen
worden opgenomen. Leden van de innovatiecirkel betalen een fee van € 250,00 per
jaar. Deelname is ook mogelijk voor niet deelnemers aan de Innovatiecirkel
bijeenkomsten tegen vergoeding.
LEI Wageningen UR zal in samenwerking met Fresh information Management Center
B.V uitvoering geven aan het gehele onderzoek en Innovatiecirkel.
−
Beschrijf de expertises en het niveau die voor de uitvoering van het onderzoek nodig
zijn;
Voor de uitvoering van het onderzoek is kennis van de tuinbouw sector onontbeerlijk.
De kernteamleden borgen deze behoefte. Voor literatuur studie, Delphi validatie en
consumentenonderzoek is kennis van wetenschappelijke marktonderzoek
noodzakelijk. LEI Wageningen UR brengt deze benodigde expertise in.
−
Beoogde begeleiding / governance van de samenwerking inclusief de
betrokkenheid van het bedrijfsleven en de overheid;
De governance voor de PPS zal worden uitgevoerd door het Kernteam in
samenwerking met de Klankbordgroep. J. Bakker (LEI/WUR) geeft leiding aan het
onderzoeksdeel, H Schmeitz (Fresh Informationmanagement Center BV) aan de
Innovatiecirkel activiteiten.
−
Beschrijf hoe de volgende aspecten zijn geregeld:
•
Inhoudelijke kwaliteitsborging
De inhoudelijke kwaliteit zal bewaakt worden door het kernteam. Het streven is deze
gedurende het project tweemaandelijks te laten samenkomen. De inhoudelijke
aspecten van het project worden dan gerapporteerd in een verslag. Ook biedt dit de
mogelijkheid bij te sturen.
•
Proces-en voortgangsbewaking
Het proces- en de voortgang zal eveneens worden bewaakt door het kernteam.
•
Besluitvorming zoals bij go/no go momenten (zie tijdpad)
De besluiten zullen worden genomen in het kernteam. Er is op dit moment geen
go/no go moment voorzien.
E.
−
Communicatie
Beschrijf de beoogde communicatie en doorwerking naar doelgroepen: hoe en
wanneer (globaal) wordt er met welke doelgroepen gecommuniceerd en door wie.
Afspraken hierover worden in het project agreement vastgelegd. Plaatsing van
werkplan-samenvatting en resultaten op Kennisonline of andere publiek toegankelijke
websites vallen daar ook onder;
De communicatie naar de sector zal plaatsvinden via Internet verkeer vanuit het
GroentenFruit Huis, via bijeenkomsten van de innovatiecirkel en via kennisonline van
Wageningen UR. Ook zal over meer ICT-achtige elementen aangesloten worden bij
de Greenport Digital Community.
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
−
Wanneer is sprake van goede doorwerking van kennis naar de doelgroepen, relateer
dat aan de ambities beschreven onder “doel”;
Er is sprake van een goede kennisdeling naar de sector als er beweging ontstaat in
de sector en bedrijven vaker en slimmer participeren in online afzetmogelijkheden
voor hun product.
−
Intellectueel eigendom. Is dat bij de PPS relevant? Zo ja, welke globale afspraken
moeten hierover gemaakt worden?
Alle onderzoeksresultaten zijn publiek beschikbaar. Problematiek met intellectueel
eigendom wordt vooralsnog niet voorzien. Indien er binnen ‘WP 3 alternatieven’ iets
als een nieuwe verpakking naar voren komt, waarin intellectueel eigendom een
thema wordt, zal dit op de agenda van het kernteam worden gezet. Afspraken
dienaangaande zullen daarmee worden opgenomen in het verslag van het
kernteamoverleg.
F.
−
−
−
−
Bijlage(n)
Projectbegroting en financieel commitment;
Alle bedragen zijn exclusief BTW (met uitzondering van tabel 2). Op deze begroting
worden eventuele toekenningen van publieke middelen gebaseerd. De publieke
bijdrage is per categorie onderzoek anders gemaximeerd. Indien uw project uit
meerdere fases bestaat die niet allemaal onder dezelfde categorie onderzoek vallen,
dient u per categorie een aparte tabel in te vullen;
Wanneer u kiest voor inzet van DLO in uw project, begroot u deze in tabel 1 exclusief
BTW, en in tabel 2 Inclusief BTW;
Houdt u bij het begroten van personeelskosten rekening met de toegestane
berekeningsmethoden. Zie daarvoor het Kaderbesluit EZ subsidies (Hoofdstuk 4:
Subsidiabele kosten).
NB. Zie pagina’s hierna voor de in te vullen tabellen
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Tabel 1: Begroting en financieel commitment project in k€
In k€
Onderzoek in de
categorie (vink één van
de categorieën aan,
maak per categorie een
tabel aan)
Kosten
-Kosten voor inzet
onderzoek
LEI Wageningen UR
FI Center B.V.
Private partners
Totaal
Kosten
-Materiële kosten
Totaal
•
O Fundamenteel
onderzoek
Innovatiecirkel
Totaal Kosten
Industrieel
onderzoek
2015
2016
65,0
60,0
17,5
40,0
122,5
27,5
30,0
117,5
7,5
7,5
7,5
7,5
130,0
125,0
35,0
35,0
30,0
30,0
65,0
60,0
130,0
125,0
130,0
125,0
2017
O Experimentele
ontwikkeling
2018
Totaal
Financiering
Totaal bijdrage
bedrijven in kind 1)
Totaal bijdrage
bedrijven cash 2)
Al toegezegde
publieke financiering
(NWO, regio etc.)
Gevraagde
publieke financiering
T&U
Subtotaal Financiering
EXCLUSIEF BTW
Totaal
1) In kind bijdragen dienen te worden uitgesplitst in een extra tabel (zie tabel 3) per jaar
en per bedrijf. Zie bijlage B van de call tekst.
2) Cash bijdragen dienen te worden uitgesplitst in een extra tabel (zie tabel 4) per jaar,
per bedrijf, en per onderzoeksorganisatie waar cash bijdrage naartoe gaat.
Tabel 2. Specificatie gevraagde DLO capaciteit in k€, inclusief BTW
DLO inzet
2015
2016
LEI Wageningen UR
78,65
72,60
Subtotaal Financiering
EXCLUSIEF BTW
BTW-bedrag
Totaal
65,00
60,00
13,65
78,65
12,60
72,60
2017
2018
Totaal
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
Tabel 3. Specificatie in cash private bijdragen in k€
Naam Partner
T.b.v. welke erkende
onderzoeksinstelling
GroentenFruit Huis
NNZ Verpakking
Van Der Windt
Verpakking
Leden innovatiecirkel 11
Subtotaal Financiering
EXCLUSIEF BTW
Totaal
2015
2016
LEI Wageningen UR
LEI Wageningen UR
LEI Wageningen UR
15,0
5,0
15,00
5,0
5,0
5,0
LEI Wageningen UR
5,0
5,0
30,0
30,0
30,0
30,0
2017
2018
Totaal
11 Leden voor de innovatiecirkel worden momenteel actief benaderd. Er zijn voldoende
toezeggingen om te veronderstellen dat 20 bedrijven als lid van de cirkel zullen worden
verwelkomd.
Tabel 4. Specificatie in kind private bijdragen in k€ omvang, aantallen uren of andere
kwantificering
Naam Partner
2015
2016
2017
2018
GroentenFruit Huis
20,0
10,0
NNZ Verpakking
5,0
5,0
Van Der Windt Verpakking
5,0
5,0
12
Leden innovatiecirkel
5,0
15,0
Subtotaal Financiering
35,0
35,0
EXCLUSIEF BTW
Totaal
35,0
35,0
Totaal
Leden voor de klankbordgroep binnen de innovatiecirkel zullen vooral worden betrokken
bij het onderzoeken van alternatieven in WP 3. De in kind bijdrage van leden van de
innovatiecirkel die niet in de klankbordgroep zitten is in deze PPS niet begroot. De niet
begrote dagen in kind bijdrage is 15 bedrijven x 6 dagen is 90 dagen in kind.
12
Invulinstructie:
• Vul de tabel hiervoor in, zowel wat betreft de kosten als wat betreft de financiering.
• Geef vervolgens ook aan (in k€) welke partijen inzet gaan plegen om het onderzoek
en/of de experimentele ontwikkeling uit te voeren (i.e. de verdeling van alle kosten over
de uitvoerende partijen). Specificeer de inzet van de partijen die het onderzoek gaan
uitvoeren in euro’s en maak daarbij ook het onderscheid in de kosten voor de inzet van
onderzoekers, materiële kosten, investeringen in apparatuur en overige kosten.
• Voor initiatieven die in 2014 of eerder zijn gestart, geef ook aan wat de inzet in 2014 is.
• Maak zo nodig een afzonderlijke tabel voor ‘koepel-activiteiten’ en specifieke (deel-)
projectactiviteiten binnen het project of wanneer activiteiten sterk verschillen in karakter
(bv. onderzoek versus promotie, activiteiten waar met name een beroep wordt gedaan
op publieke middelen versus daar waar met name een beroep wordt gedaan op private
middelen)
Toelichting op begroting (kosten, financiering en inzet onderzoeksorganisatie):
• Licht opgestelde deelbegrotingen apart toe (bijvoorbeeld koepel /
deelprojectactiviteiten).
Projectvoorstel KV1406 030
TKI Tuinbouw & Uitgangsmaterialen
•
Geef een toelichting wanneer de gevraagde publieke inbreng gedurende de
looptijd van de PPS geleidelijk groeit (gerelateerd aan de activiteiten, fasering en
deliverables).