“Ziekten en pijn, bijvoorbeeld bij kanker, of bij reumatische ziektes e.d. roepen de vraag op: Leed en pijn, wat zijn dat eigenlijk voor ervaringen? Verhoogd bewustzijn. Het is kort door de bocht om dat zo te zeggen, want wij als artsen en verpleegkundigen hebben vanzelfsprekend de taak om pijn te verminderen zo goed we kunnen. Dat is totaal vanzelfsprekend. Er blijft echter nog genoeg te dragen over. Over wat overblijft om te dragen en ook over wat je als arts of verpleegkundige kunt doen zou ik willen spreken om een zieke duidelijk te maken dat pijn niet alleen maar zinloos is. Er zijn patiënten, die echt in gesprek zijn met hun arts en zeggen: ‘Nee, ik wil het nu nog een beetje uithouden, het is voor mij zo nog te verdragen. Misschien wilt u straks nog eens kijken hoe het me dan vergaat?’ Wat betekent de pijn? Waarom heb ik die? Want lang niet iedereen die naar het levenseinde toegaat, heeft immers te lijden onder pijn. Ook dat is een bijzonder lot. Het is – vind ik - een hulp om me de ervaring, dat pijn het bewustzijn verhoogt, bewust te maken, en daarbij ook resultaten van geesteswetenschappelijk onderzoek van Rudolf Steiner te betrekken. Hij zegt: ‘Een pijnlijke of ook een gewelddadige dood bewerkt voor het leven erna een verhoogd bewustzijn’. Er zijn dus mensen die dat nodig hebben en het diep van binnen ook weten. Als arts of verpleegkundige kun je daarmee rekening houden en een partnerschap met de patiënt aangaan door te vragen: ‘Hoe gaan we met de pijn zo om, dat hij milder wordt, draaglijk is, maar dat je ook kunt beleven wat hij je wil zeggen?’ Het betekent voor het leven na de dood een veel grotere geestelijke wakkerheid, een veel bewuster meemaken en ontmoeten met de wezens in de geestelijke wereld. Zoals bij de geboorte, aan het begin van het leven, de bevallingspijn voor de moeder een hulp is om een diepere verbinding met haar kind te krijgen, zo is het ook bij de geboortepijn aan het eind van het leven – wanneer de geestelijke geboorte gaat plaatsvinden”. Uit: ‘Die Kulturaufgabe des alten Menschen’ Michaela Glöckler Uitg.Gesundheitspflege Initiativ ISBN 3-932161-20-3