INHOUD Voorwoord v Lijst van tabellen xxiii Lijst van figuren xxix DEEL 1 BASISBEGRIPPEN VAN KOSTPRIJSCALCULATIE 1 HOOFDSTUK 1. De techniek van kostprijscalculatie 3 1. Inleiding 3 2. Probleemstelling bij kostencalculatie: uitgangsvoorbeeld 3 3. Begrip kostprijs 3.1 Definitie van het begrip ‘kostprijs’ 3.2 Bepaling van de prestatie 3.3 Bepaling van de kostensoorten a. Onderscheid tussen kosten en uitgaven b. Samenstellende elementen van de kostprijs 3.4 Waardering van de kosten a. Werkelijke versus toelaatbare kosten b. Kostprijscalculatie op basis van de werkelijke kosten (historische kostprijscalculatie) c. Kostprijscalculatie op basis van de toelaatbare kosten (standaardkostprijscalculatie) d. Aanschaffingswaarde of vervangingswaarde 11 12 Vaste en variabele kosten 4.1 Definities 4.2 Grafische voorstelling 13 13 14 4. Intersentia 4 4 4 6 6 7 10 10 10 ix INHOUD 4.3 4.4 Gevolgen voor de standaardkostprijs Capaciteitsgrenzen en budgetperiode 15 16 5. Directe en indirecte kosten 5.1 Bijkomende gegevens voor het uitgangsvoorbeeld 5.2 Definities 5.3 Kostprijsfiche voor type I en II 5.4 Capaciteitsbezettingsverschil op de vaste, indirecte kosten 18 18 19 20 22 6. Marginale of differentiële kosten 25 7. Integrale kostprijs versus partiële kostprijs 26 8. Besluit 27 HOOFDSTUK 2 Specifieke waarderingsproblemen 29 1. Inleiding 29 2. Waardering van het materiaalverbruik 2.1 Hoeveelheidsbepaling 2.2 Prijsbepaling 2.3 Vergelijking van de verschillende voorraadwaarderingssystemen 29 29 30 30 3. Waardering van de afschrijvingen 3.1 Bepalende factoren 3.2 Levensduur 3.3 Afschrijvingsritme 3.4 Afschrijvingsbasis: aanschaffingswaarde of vervangingswaarde 3.5 Residuwaarde 32 32 32 33 34 36 4. Rente op eigen en vreemd vermogen 36 5. Besluit 37 HOOFDSTUK 3 De kostenplaatsenmethode 39 1. Inleiding 39 2. Kostenplaatsenmethode 39 3. Homogene kostenplaatsen 44 4. Soorten kostenplaatsen 45 5. Analytische boekhouding 46 6. Uitgangsvoorbeeld 6.1 Bijkomende gegevens 6.2 Kostenverdeelstaat 47 47 49 x Intersentia INHOUD 7. Fabricagekostprijs versus verkoopkostprijs 7.1 Fabricagekostprijs van de geproduceerde goederen 7.2 Fabricagekostprijs van de verkochte goederen 7.3 Verkoopkostprijs van de verkochte goederen 7.4 Resultaat over de periode 53 53 54 54 54 8. Besluit 56 DEEL 2 HISTORISCHE KOSTPRIJSCALCULATIE EN RESULTAATBEPALING 57 HOOFDSTUK 4 Kostprijscalculatie en resultaatbepaling bij massaproductie 59 1. Inleiding 59 2. Kenmerken van massaproductie 59 3. Kostprijscalculatie bij massaproductie 60 4. Waardering van de goederen in bewerking 4.1 Het begrip equivalente eenheden 4.2 Voorbeeld 1: er is geen beginvoorraad goederen in bewerking a. Stap 1: basisvergelijking in fysieke eenheden b. Stap 2: berekenen van equivalente eenheden c. Stap 3: totale ingezette kosten d. Stap 4: berekenen van een kost per equivalente eenheid e. Stap 5: waarde eindvoorraad en totale fabricagekostprijs afgewerkte producten f. Conclusie 4.3 Voorbeeld 2: er is een beginvoorraad goederen in bewerking a. Stap 1: basisvergelijking in fysieke eenheden b. Stap 2: berekenen van equivalente eenheden c. Stap 3: totale ingezette kosten d. Stap 4: gemiddelde kost per equivalente eenheid e. Stap 5: waarde eindvoorraad en totale fabricagekostprijs afgewerkte producten 4.4 Voorraadwaarderingssysteem: FIFO, LIFO i.p.v. gemiddelde waarde 4.5 Voorraadwaardering goederen in bewerking in de praktijk 60 60 61 62 63 64 64 5. Kostprijs van de geproduceerde goederen versus kostprijs van de verkochte goederen Intersentia 64 64 65 66 67 68 68 69 70 71 71 xi INHOUD 6. Resultaatbepaling over de periode 72 7. Besluit 74 HOOFDSTUK 5 Kostprijscalculatie en resultaatbepaling bij productie op order 75 1. Inleiding 75 2. Kenmerken van productie op order 75 3. Probleemstelling 76 4. Belang van kostprijscalculatie bij productie op order 77 5. Voorcalculatie: standaardkostprijscalculatie 5.1 Schatting van de directe kosten 5.2 Schatting van de indirecte kosten 5.3 Voorgecalculeerde kostprijs van de orders 77 77 78 79 6. Nacalculatie: werkelijke kostprijs 6.1 Werkelijke directe kosten 6.2 Werkelijk toegerekende indirecte kosten 6.3 Nagecalculeerde kostprijs van de orders 6.4 Capaciteitsbezettingsverschil 81 81 83 84 86 7. Resultaatbepaling over de periode 87 8. Besluit 88 HOOFDSTUK 6 Gemeenschappelijke producten, bijproducten, uitval en afval 89 1. Inleiding 89 2. Gemeenschappelijke producten (joint products) 2.1 Probleemstelling a. Chemiebedrijf b. Chemiebedrijf plus 2.2 Definitie gemeenschappelijke producten 2.3 Verdeling van gemeenschappelijke kosten a. Mogelijkheden b. Fysieke hoeveelheden c. Verkoopwaarde op het split-off-moment d. Nettoverkoopwaarde e. Constant brutomargepercentage f. Geen allocatie van de gemeenschappelijke kosten 2.4 Joint costs bij beslissingscalculaties 89 89 89 90 90 91 91 92 93 93 95 96 96 xii Intersentia INHOUD 3. Bijproducten 3.1 Probleemstelling 3.2 Definitie bijproducten 3.3 Kostprijscalculatie van bijproducten 4. Uitval 4.1 Probleemstelling: motorfietsenfabrikant 4.2 Definitie uitval 4.3 Kostprijscalculatie van opnieuw te bewerken uitval (reworked units) 4.4 Kostprijscalculatie van tweedekwaliteitsproducten (spoilage) 100 100 101 5. Afval 5.1 Probleemstelling: motorfietsenfabrikant plus 5.2 Definitie afval 5.3 Kostprijscalculatie van verkoopbaar afval (scrap) 5.4 Kostprijscalculatie van niet-verkoopbaar afval (waste) 104 104 104 104 105 6. Integraal schema resultaatbepaling en kostprijscalculatie 106 7. Besluit 107 98 98 98 98 101 101 HOOFDSTUK 7 Full costing versus direct costing 109 1. Inleiding 109 2. Probleemstelling 110 3. Definities 110 4. Resultaatbepaling en kostprijscalculatie 111 5. Resultaatbepaling en kostprijscalculatie: uitgewerkt voorbeeld 5.1 Situatie 1: verkoop = productie 5.2 Situatie 2: verkoop < productie 5.3 Situatie 3: verkoop > productie 112 112 114 115 6. Besluit 116 Intersentia xiii INHOUD DEEL 3 HET GEBRUIK VAN KOSTENINFORMATIE BIJ HET NEMEN VAN BELEIDSBESLISSINGEN 117 HOOFDSTUK 8 Belangrijke begrippen bij beslissingscalculaties 119 1. Inleiding 119 2. Relevante kosten en relevante opbrengsten 119 3. Differentiële kosten, incrementele kosten 121 4. Opportuniteitskost 121 5. Contributiemarge 122 6. Korte termijn versus lange termijn 123 HOOFDSTUK 9 Break-evenanalyse 125 1. Inleiding 125 2. Probleemstelling 125 3. Methodes om het break-evenpunt te bepalen 3.1 Definitie 3.2 Basisvergelijking 3.3 Contributiemargemethode 3.4 Grafische methode 126 126 126 127 129 4. Toepassingsmogelijkheden van de break-evenanalyse 4.1 Veiligheidsmarge 4.2 Capaciteitsbenutting in het break-evenpunt 4.3 Winstobjectief (voor en na belastingen) 4.4 Sensitiviteitsanalyse 131 131 131 132 134 5. Impliciete veronderstellingen van de break-evenanalyse 5.1 Lineair opbrengstenverloop 5.2 Lineair kostenverloop 5.3 Alle kosten zijn op te delen in vaste en variabele kosten 5.4 Geen onderscheid tussen productie en verkoop 5.5 Enkel volume beïnvloedt de kosten en de opbrengsten 5.6 Constante productmix 136 136 137 138 138 138 139 6. Besluit 140 xiv Intersentia INHOUD HOOFDSTUK 10 Speciale orders met lage verkoopprijs 141 1. Inleiding 141 2. Probleemstelling 142 3. Onderbezetting of volledige bezetting 143 4. Onderbezetting 4.1 Integrale kostprijs bij normale bezetting 4.2 Integrale kostprijs bij werkelijke bezetting 4.3 Variabele kostprijs (direct costing) 4.4 Welke methode hanteren? 144 144 144 145 146 5. Voorwaarden voor het aanvaarden van een speciaal order met een verkoopprijs onder de integrale kostprijs 5.1 Onderbezetting 5.2 Eenmalig order 5.3 Gescheiden markten 5.4 Geen bijkomende investeringen 147 147 148 148 148 6. Volledige bezetting 149 7. Besluit 151 HOOFDSTUK 11 De ‘make-or-buy’-beslissing 153 1. Inleiding 153 2. Probleemstelling 153 3. Situatiegebonden 154 4. Situatie 1: de vrijgekomen capaciteit wordt niet benut 155 5. Situatie 2: de vrijgekomen capaciteit wordt benut 156 6. Situatie 3: Vervanging van de machine 158 7. Kwalitatieve factoren 159 8. Besluit 160 HOOFDSTUK 12 De verkoopprijsbeslissing 163 1. Inleiding 163 2. Probleemstelling 164 3. Beïnvloedende factoren bij de verkoopprijsbeslissing 3.1 Inleiding 164 164 Intersentia xv INHOUD 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Marketingstrategie Kostprijs van een product Marktvorm Verkoopprijs van de concurrenten Vraag naar het product Andere factoren Besluit 164 165 166 167 167 168 168 4. Verkoopprijsbepaling gebaseerd op de kostprijs (cost-based pricing) 4.1 Cost-plus pricing a. Definitie b. Kostenbasis c. Opslagpercentage 4.2 Target return pricing 4.3 Evaluatie van de prijsbepaling op basis van kosten 5. Afnemergerichte prijsbepaling (buyer-based pricing) 175 5.1 Definitie 175 5.2 Evaluatie van afnemergerichte prijsbepaling (buyer-based pricing) 176 6. Prijsbepaling op basis van de prijs van de concurrentie (competitionbased pricing) 6.1 Prijsvolgerschap (going rate pricing) a. Definitie b. Evaluatie van prijsvolgerschap 6.2 Sealed-bid pricing a. Definitie b. Evaluatie van sealed-bid pricing 177 177 177 177 178 178 179 Besluit 179 7. 169 169 169 169 171 172 173 HOOFDSTUK 13 De productmixbeslissing en de theory of constraints 181 1. Inleiding 181 2. Probleemstelling 181 3. De optimale productmix 182 4. De optimale productmix bij één knelpunt 4.1 Nieuwe probleemstelling 4.2 Nieuwe oplossing: contributie per eenheid knelpuntfactor 185 185 185 5. De optimale productmix bij verschillende capaciteitsbeperkingen 5.1 Nieuwe probleemstelling 5.2 Nieuwe oplossing: lineaire programmering 5.3 Lineaire programmering: opbouwen van het model 186 186 187 187 xvi Intersentia INHOUD 5.4 5.5 5.6 Lineaire programmering: grafische voorstelling Lineaire programmering: oplossing door ‘trial-and-error’ Schaduwprijzen 188 189 190 6. Theory of constraints (TOC) 6.1 Situatieschets 6.2 Het doel van een onderneming 6.3 TOC-maatstaven 6.4 Uitgewerkt voorbeeld: de productmixbeslissing onder TOC 6.5 Goldratt’s ‘ongoing improvement plan’ 191 191 192 192 193 196 7. Besluit 198 HOOFDSTUK 14 De investeringsbeslissing 199 1. Inleiding 199 2. Probleemstelling: rationalisatie-investering 200 3. Stappen in het investeringsbeslissingsproces 201 4. Inleidende begrippen uit de financiële wiskunde 4.1 Tijdswaarde van het geld 4.2 Samengestelde interest 202 202 203 5. Beoordelingsmethoden bij investeringen 5.1 Vooraf 5.2 Gemiddeld boekhoudkundig rendement a. Definitie en beslissingscriterium b. Voorbeeld c. Voor- en nadelen 5.3 Terugverdienperiode (payback) a. Definitie en beslissingscriterium b. Voorbeeld c. Voor- en nadelen 5.4 Netto contante waarde (net present value) a. Definitie en beslissingscriterium b. Voorbeeld c. Voor- en nadelen d. Bepaling van het minimumrendement 5.5 Interne rendementsgraad (internal rate of return) a. Definitie en beslissingscriterium b. Voorbeeld: ‘trial-and-error’ c. Voorbeeld: annuïteitentabel d. Voor- en nadelen 205 205 205 205 206 207 207 207 208 209 209 209 210 212 212 212 212 213 214 216 Intersentia xvii INHOUD 6. Uitbreiding van de probleemstelling 6.1 Vooraf 6.2 Belastingeffecten 6.3 Huidige en toekomstige verkoopwaarde van activa a. Nieuwe probleemstelling: vervangingsinvestering b. Nieuwe oplossing 6.4 Veranderend netto bedrijfskapitaal a. Nieuwe probleemstelling: uitbreidingsinvestering b. Nieuwe oplossing 7. Sensitiviteitsanalyse 221 8. Besluit 222 DEEL 4 216 216 216 217 217 218 220 220 221 STRATEGISCHE KOSTEN EN WINSTGEVENDHEIDSANALYSE 223 HOOFDSTUK 15 Activity-based costing 225 1. Probleemstelling 225 2. Rationele versus irrationele verdeling van de indirecte kosten 225 3. Keuze van de verdeelsleutel bij toerekening van de indirecte kosten 3.1 Stappen 3.2 Vorming van homogene kostenmassa’s 3.3 Berekening van de toeslagen 226 226 226 228 4. Tekortkomingen van de traditionele kostprijscalculatie 228 5. Kostprijsbepaling op basis van activiteiten 5.1 Algemeen model 5.2 Identificatie van de activiteiten 5.3 Bepaling van de kosten van de activiteiten 5.4 Bepaling van de ‘cost drivers’ van de activiteiten 5.5 Bepaling van het volume van de ‘cost drivers’ 5.6 Bepaling van de kost per eenheid ‘cost driver’ voor elke activiteit 5.7 Berekening van de eenheidskostprijs per product of dienst 229 229 231 231 232 234 234 235 6. Kostenhiërarchie 235 7. Soorten ‘cost drivers’ 237 8. Winstgevendheidsanalyse op basis van activity-based costing 238 9. Besluit 239 xviii Intersentia INHOUD HOOFDSTUK 16 Time-driven activity-based costing 241 1. Inleiding 241 2. Tekortkomingen van ABC 2.1 ABC in complexe omgevingen 2.2 ABC in dynamische omgevingen 2.3 Gebrekkig inzicht in de capaciteitsbezetting 241 241 242 243 3. De techniek van time-driven activity-based costing 3.1 Identificatie van de middelengroepen en hun activiteiten 3.2 Bepaling van de kosten van de middelengroepen 3.3 Bepaling van de praktische capaciteit van elke middelengroep 3.4 Berekening van de kost per tijdseenheid 3.5 Bepaling van de benodigde tijdseenheden voor elke activiteit per transactie 3.6 Berekening van de kost per transactie 243 244 244 244 245 4. Tijdsvergelijkingen 4.1 Begrippen 4.2 Toepassing op het uitgangsvoorbeeld: loonadministratie personeel 247 247 248 5. Voordelen van TDABC 249 6. Winstgevendheidsanalyse op basis van time-driven activity-based costing 251 7. Besluit DEEL 5 KOSTENBEHEERSING HOOFDSTUK 17 Kostenbeheersing door middel van verschillenanalyse 245 246 252 255 257 1. Inleiding 257 2. Van kostenberekening naar kostenbeheersing 258 3. Probleemstelling 3.1 Standaardkostprijs 3.2 Werkelijke kosten en werkelijk verbruik 3.3 Historische kostprijs 258 258 260 262 4. Verschillenanalyse van de variabele, directe kosten 4.1 Flexibel budget 4.2 Prijsverschil en hoeveelheidsverschil 264 264 266 Intersentia xix INHOUD 4.3 4.4 5. Verschillenanalyse van het materiaalverbruik Verschillenanalyse van de directe arbeidskosten 267 269 Verschillenanalyse van de indirecte kosten 5.1 Verschillenanalyse van de variabele, indirecte kosten 5.2 Verschillenanalyse van de vaste, indirecte productiekosten 5.3 Verschillenanalyse van de beheerskosten (= vaste, indirecte kosten) 269 269 272 6. Uitsplitsing van het globaal verschil 274 7. Alternatieve voorstelling voor de verschillenanalyse voor de indirecte kosten (vast en variabel geïntegreerd) 276 Besluit 278 8. 273 HOOFDSTUK 18 Kostenbeheersing door middel van kaizen costing en activity-based management 281 1. Kostenreductie als strategisch wapen 281 2. Principes van continue verbetering 282 4. Innovatie versus kaizen 285 5. De rol van managers in kaizen 286 6. Kostenbeheersing via activity-based management 288 7. Het gebruik van TDABC bij continue verbetering 291 HOOFDSTUK 19 Kostenbeheersing van nieuwe producten door middel van target costing 295 1. Inleiding 295 2. ‘Design to cost’: kostenbeheersing van toekomstige producten 296 3. Target costing 297 4. Kenmerken van target costing 4.1 Target costing heeft een marktgerichte focus 4.2 Target costing vereist samenwerking van diverse disciplines in de onderneming 4.3 Het target costing-systeem is geen kostprijssysteem maar wel een kostenbeheersingsysteem 4.4 Target costing legt vooral de nadruk op de directe kosten 4.5 Target costing werkt proactief 4.6 Target costing levert een duidelijk kostenreductieobjectief op 4.7 De ‘target cost’ is een verbintenis 4.8 Target costing concentreert zich op de ontwerpfase van een product 298 298 xx 299 300 300 301 301 302 302 Intersentia INHOUD 5. Target costing-methodes 5.1 Aftrekmethode 5.2 Optelmethode 5.3 Toewijzing van de target cost aan deelobjecten 302 302 305 305 6. Target costing-hulpmiddelen 6.1 Value engineering 6.2 Target cost matrix en value control chart 6.3 Cost tables 306 306 307 310 7. Het gebruik van ABC bij target costing 310 8. Target costing en samenwerking met leveranciers 311 9. Toepassingen van target costing 312 BIJLAGE 317 LITERATUUR 323 OEFENINGEN 327 Intersentia xxi
© Copyright 2024 ExpyDoc
