KILLKA No. SCPM-DS – 075-2014 Pedro Páez Pérez HATUN HAMUTACHIK WASITA SINCHI RIKUK KAMAY PUSHAK KALLARY YUYAY: 3 Niki, Mamallaktapak kallari ruraykunaka, 5, Mamallakta hatunyachun llankayñanta rurana, wakchayayta anchuchina, llaktakuna allichirichun kaya rurarichun yuyana; allikawsayman chayankapak tiyakkunallatak, charishkakunata llaktakunaman paktapakta rakinapashmi kan. 11 Niki, Hayñikunata paktachina ruraykunata katikpi tiyak tiksikunatami katinka, 2, Tukuy runakunami paktapakta kankuna, chaymantami hayñikunata, paktachikunata, hikuykunatapash paktapakta kushiyankakuna. Kamachiyka tukuy sami chikanyachiyta wanachinkami. Mamallaktaka hayñiyukkuna chariyukman mana paktapakta kakpi, allí tupuy llankaywan paktapakta kayta charichunmi pushanka. 11 Niki, Hayñikunata paktachina ruraykunata katikpi tiyak tiksikunatami katinka, 8, Hayñikunapak yuyaykunataka kamachiy ñanwan, kamachikkunawan, tukuykunapak llaktawan yanaparishpami paktachinka. Mamallakta hayñikunaka may llaktakunapi rikririshpa paktachun mutsurik kuskakunata wiñachishkami Llankanka. Hayñikuna llaktakunapi paktakukpi, maykan mana yanapashpa washayachik, uchillayachik, ashayachik, yankamanta pichakka Mamakamachiy mananishkami kanka. 13 Niki, Sapalla runakuna, tantarishka runakunapash kawsaykamayman yaykuna, tukuypacha achka allí mikunata charina hayñitami charin; kay mikunakunaka ayllullaktapi pukushka, kawsaypura charishka, kawsaytarpuy pukuchishkami kanaka. Ecuador Mamallaktaka allimikuy awkikaytami mirachinka. 52 Niki, Runakunata may allí charimushka mitachitapash kishpiyriwan akllaytukunkapa hayñita charinkunami. Ima shina kakmantapash, mana kachun, imakakta riksina hayñitami charin. Shinallatak allí willayta chaskitukunmi, mana umay tukunkachun. Kamachiyka allí rikuy kachun chapana ñankunata churanka, kariwarmi mikukkuna ama llakirichun harkayta chaninka; kay hayñikunata pakiktapash wanachinkami, allichichinkami. Mana allí kakpi kullikita tikrachichun mañana, mana allita rurashkamanta, charishkakuna, 1 allikawsaykuna mana allí kashkamantapash wanachinkami; Tukuy allikaypakkuna mana allí kakpi, pitikpipash wanachinkami. Hatun llaki tiyakpi wakinpilla pitirikpika mana wanachitunkachun. 53 Niki, Llankakwasi, kamaywasikunapash, mitachinkuna tukuylla runakunata yanapak tantanakuykunapash atik, mikuk kariwarmikuna allikachichun tupuk llikakunata yaykuchina; chaskichik, allichik likakunata yaykuchinata, llankaypi churanatash charinmi. Mamallaktami runakunata llakichishkamanta, wakllichishkamanta kamachiywan kutichinata charin; shinallatak tukuypak allikaykunawan mana allí rikukpi wanachina, mitachikuna mana tiyashkamanta kullkita kushka kakpipash Mamallaktami rikunka. 54 Niki, Chikan runakuna, mitachina mañachik tantanakuykuna, kapukchik, mikuna nipakunata katuk, tukuy runakunapak hawapimi huchata aparinka; mana allí mitachishkamantapash kamachiywan kutichiwan wanachishka kanka; paykuna willashka llulla kakpi, killakashka mana chaykallatak nikta yaykuchishka kakpipash sinchita wanachishkami kanka. Llankanata yachak runakuna yachashka hawa, hapchina, minkashkata mana allita pushakpipash huchachishka kanaka; ashtawankarin runakunapak tukuy kawsayta mana allita rurakpi, llakipi churakpipash wanachishkami kanka. 82 Niki, Kamachiyta kamana hayñika Mamakamachiyta sumakchaymi tiksirin, uchilla kamachiykunarak tiyashka, achiklla kak, tukuyllakunami tiksirin; kaykunaka, kayta yachak kamachikkuna patachishkami kan. 132 Niki, Kamak, nikik tukuylla tantanakuyman paykunallatak llankana uchilla kamachiykunata killkachun arinina, kayna ñan churashka kamachiykunawan mana pantachishpa takarina, mana mushukyachina. 213 Niki, Hatun hamutachikkunaka sumak llankayta, kullki llulaypi yaykurikta, rikuyayak tantanakuymi kan; kullkillankay, runapak llankaypi, pachamamawan llankaypipash rikurayankami; tuluylla tantarikuna, shukpaklla tantarikuna mitachita mañachikta rikurayanka. Kay llankaykuna, mitachikuna kamachiy nikiman watarishka kachun, tukuykunata yanapachun rikurayanka. Hatun Hamutachikkunaka paykunapak mitachi kakpi, llaktayukkuna mutsuripipash llankayta ruranka. Hatun Hamutachikkunapak ukupi rurachun kushkataka, maypi harkanata, kullkiyupanata, rikurayana kuskataka kamachiywan yuyarishpami churanka. 226 Niki, Mamakamachiypak llankak yanapak tantanakuykuna, paypak wankurikuna, kimirishkakuna, kariwarmi mitachikkunaka llaktakuna allichirichunmi llankanka; shinapash Mamakamachiyminkashka, kushka llankaykunallami pushanka. Paykunapak yuyashkata 2 paktachinkapak shukkunawan kimirinka, kushiyaykuna rurarichun, Mamakamachiypi riksishka hayñikunata pushanka. 250 Niki, Antisuyu markakunapak allpakunaka piwapak pachamama paktapakta kachun mutsurik pakma tukunka. Kay allpaka, akllashka saywashka tukunka, kamachiypi tantashka tukuypak llankana ñan tiyanka. Kayka kullkimanta, kawsaypachata, kawsaytarpuypash yaykuchinka; shina saywashka allpa ukupi tiyak kawsaypachata, sumak kawsay tiksita uchilla kamachiywan wakaychichun, ukllachun kamanka. 275 Niki, Wiñaripak kamachiychishka tantanakuykuna sumakta tantarishka, charirayaypak, kullkillikakuna kuyurik, llaktaykuna, runa kawasaytarpukuna, pachamamayakmi kan; shinami allí kawsay paktachun kamana. Mamallaktaman hayñikuna paktachun tukuy llaktakuna wiñarina llankayñanta ruranka, kamachishka wiñarishun ushachikta paktana, Mamakamachiypi iñishka tiksikunapash kan. Llankayñanka runakuna, saywa – allpakuna paktalla achiklla kachun yanapanka; tantarikauyta mirachina yuyay chaypi kachun, karupi kachun, kurupi kachun, mana ñitirichun yanapanka. 281 Niki, Mikuna awkikayta Mamallaktapak paktaymi kan, chay mikuykamayka tukuy runakunapak, ayllullaktapak, llaktapak, kawsaymarkapash paktachinani kan, chayka kikinkunallatak kawsaytarkunamanta rikushpa punchamantami kikinpa kanta. 283 Niki, Kullkillikami runakunapak yanapak kan; runataka ñawpachik, yuyayuktami riksin, shinaka Mamallaktawan, runakunawan katuna kushkawan kutsik kutsik kimirinakuchishpa pakta pakta kachunmi riksin. Pachamamawan ayni, allí kawsay tiyachun, hillay murukuna puchun, mana hillay murukuna mirarichun nin. Kullki llikaka tukuylla kullki tantanakuy, shukpaklla, chakrushkapak, runakunapak, yanapaktami shuktak Mamakamachiypi churashkata yaykuchin. Tukuykunapak kullkita, yanapak kullkita kamachiywan nikinka, kullkitantakuyta, tantachikta, sapsiyakta yaykuchinka. 288 Niki, Tukuylla rantishkakunaka may allí yuyaywan, sumaktami paktachinka; pachamaman, runaman paktachiyay yuyayta paktachinka. Kapukkunata, Mamamallaktapak mitachita, tukuy kullkita, yanapakta kallaripi paktachinka. Mayu chilla, uchilla, malta tantanakuykuna pukuchichun paktachinka. 304 Niki, Mintalayay llaktayka kay paktaykunatami charinka: -‐ Mikuna awkikay, ushachik mikuna tiyachun yanapana kan; shinallatak llakta ukupi tukuykuna chullaykta ancxhuchishpa katina. 311 Niki, Tukuypak kullkiwasi, yanapak kullkiwasika kullki chaskik wasi, tantachik wasi, yanapak tantanakuy, ayllullaktapak kullki kullkaka, ayllullakta kullkiwasi, kullmilkami wallparinka. 3 Tukuypak kullkiwasi, yanak kullkiwasika mushuk mitachimi wallparishka, iñu, uchilla, malta kapuchik wasikunapash mushuk mitachi kanka. Mamallaktamanta chikan, akllashka apanakuytapash chaskinka. Tukuypak kullkiyayta, yanapak kullkiyayta allí tupashpa shina chaskinka. 316 Niki, Mamallaktami chakrushka llankakwasipi achka kullkita chariyuk kakpika, pushayyachay hatunkushka, tukuylla mitachipi kachun kachanka. Kachashkakunaka Mamallaktapak hatun munayman watarishkami kanka; mitakunata, sapan pushayyachay hatunkushkaman kamachiy churashka saywakunatami sumaychanka. Mamallaktami nishkakunata washaman churashpa, kamachiy shina churakpika shukllapak yuyayta, tukuyllapak kullkita, yanapak kullkita, kay llankaykunata pushachun churayta ushanka 30 Niki, Hatun hayñikunapak kamachiy tukuykunapak wiñachishpami llankanka, uchillachi mamakamachiy mana nishkami kanka. 32 Niki, Hayñikunapak yuyaykunatami kamachiy achika runakunaman, tukuykunapak mayka mana shuk runaka. Mikunamanta mamakamachik, mikunata karana hañikunaka pakta pakta maykan tukuy runakunapak kachanka. 4 Niki, Kamachiypi killkashka hañikunata hatun mamakamachiwanpash, Mikunata runakunapak tiksi, Tukuy runanami imamantapash willana, tukuysami rikunaman, uyanaman, yarinaman yaykunatami charin, Yachayka runakunapak wiñaykawsaykama hañimikan, runakunapak may allí charimushka hayñita charinkakunami. Ima shina mana kachun hayñitami charin. 7 Niki, Runakunaka rantik, Mamallakta mana allí kuskamanta, sumak rikuytapash kamachiyka huchakunata mana allí kankunapak kunkakuna. 9 Niki, Tukuy willanamanta, tantarichik chikan willaytapash charinmi, ashtawan shinallatak tukuy kuna rurana kuypi charinkakuna. 14 Niki, Allimikuy kamachik sumak ruraykunata churankichik may tukuy churashpa, chaypi sumak willaykunata, allimikunata, kawsay shutikuan, pachakunata katuna kawsaykunata. 17 Niki, Allimikuy kamachikka, shuktasami willaykunaman willankapak yaykunata charinkuna, ima mikunata karankapak. 18 Niki, Runakunata karana Alli rikuy kachun chapana ñankunata churanka, may tukuy 4 mashikuna kariwarmi. 19 Niki, Tukuylla runakunata, llankakwasi kamaywasikunapash tantanakuykunapash mikuk kariwrmikuna allikachichun tupuk llikakunata. 28 Niki, Allimikuy kamachikka, runakunata llakishishkamanta, wakllichiskamanta mikunatakuna, tukuy charikkunata kamachiywan kutichinata charin. 43 Niki, Allimikuy kamachikka, mikuna nipakuna hañikunata mana allí kan, Astawankarin runakunapak tukuy mikuy runaman mana allí rurakpi tukunkunami achika kamachikkunata hapina kunkakuna. 46 Niki, Tukuy mawkayachik tukuchik runakuna willayta mirachinkapak hayñikunamanta yachankapak shuk tanatakushpa wallpanata ushanmi. 8 Niki, Kikin allimikuy kamachikka tuku wankuchishka, tantanakuykunata tawkashkata milka ukupi tukuypa shitipi rikurichun wallpana charirayana. 12 Niki, Willaykunata hatun katunawasi tuku willaykunata, kullkikunata tukuy rurakunata siksina kankakuna. 18 Niki, Kullkillikami runakunapak wankurishka yanapak, runataka ñawpakmanta, yuyayuktami riksin, ashtawan tukuy sami sumak rurakunata kashka. 129 Niki, Mamallaktaka hayñiyukkuna chariyukman mana paktapakta kakpi, allí tupuy llankaywan paktapakta kayta charichunmi pushanka. 2 Niki, Sumak Kawsayka runakuna, ayllullaktakuna, llaktakuna, llaktayuk, llaktakunapak hayñikunawan kushiyachun mutsurinka. 4 Niki, Paktakunata charinka, paktatak, llakta ushaypak, kapukyak, yanapak kullkillikata wallpana, wiñarishka llankaykuna panapashkata paktapakta rakishkapi tiksishpa charirayana kachun, kapuchikkuna, sumnak, chariyay llankay mirachichun kullkillikata wallpana, Runakuna kaypi kachun ama wakllirichun harkayta mirachina, pachamanata kutin kawsayta kuna, wakaychina, uksi pachamamata. 19 Niki, Kullkirunarayku hañikukuna, kullkiyaykushkata, mamallaktapak, charishka kullkikunatapash allitami rakina, mamallaktapi pukuchinata, paktachik kapukyachinata, mishanakuy llikatami ñawpachina, shinallatak amawta yachaykunata, sumakruraykunatapash ñawpachina, mikuykamay, ushachik mikuna tiyachun alluna. 2 Niki, Mikukamay awkikay, mikuna awkikayka mamallaktapak paktaimi kan, chay mikuykamayka tukuy runakunapak, llaktapak, kawsaymarkapash paktachinami kan, chayka kikinkunallatak kawsaytarpuymanta rikushpa punchamantami kikinpa kanka. 12 Niki, Kariwarmi uchilla kapuchikkunaman, kariwarmi malta kapuchikkunmanpash, murukuna rantina ñankunawan yanapashpa, akllashpa imashina kullkiwan yanapanata chunara, tawkasami kawsayta wakaychinata, tarinata yuyachina, ñawpa pachamamapak 5 yachaykunaka kimirishka; muyukunatapash, wakaychinata, kishpiyri rantishkata willana. 13 Niki, Tukuy kullkikamaykuna mirachinata tantanakuytami allikachina kan, chaykunaka ayllullaktayaykuna, kullkichaskik mañachik wasi, tantanakuna, ayllukuna, wasipi llankakkuna, shuklla chakrushkatapash charinkuna. 18 Niki, Kullkillikami runakunapak yanapak wankurishka, rantina katunapashman . Tukuy kunapak kullkita, yanapak kullkita kamachiywan charinka. 129 Niki, Mamallakpak runakunata ayllukunata akllashpa imashina kullkiwan yanapanata churana. 2 Niki, Pachamamata kutik kawsayta kuna, wakaychina, uksi pachamamata charina, shina runakuna kawsarayachun. 4 Niki, Paktaykuna, murukunata ruranaka llaktayuk runakuna tantarishpa llakayta chasnallatak, murukunatapash ruraymi kan, yachayta chashnallatak kullkitapash churashpa, chay kipaka shuktak ruranakunawan tantarishpa, paykunami tukuy tiyashka mana kashpaka tuku charishka hillaykunata churashpa murukunata rurana llankayta paktachinkuna. 19 Niki, Murukunata ruranata mushukyachinaka chushku ñankunatami charin, Chakrushka murukunata rurana kan mushuk hillaykunata kimichishpa, shukmanta mukunami mushuk hillaykunawan. 2 Niki, Allimikuy kay Mamakamachikka, chay mikuykamayka tukuy murukunapak , ayllullaktapak, llaktapak, kawsaymarkapash paktachinami kan, kikin kunallatak kawsaytarpuymanta rikushpa punchamantami kikinpak kanka, hayñikunapak yuyaykunataka kamachiy ñanwan, kamachikkunawan, tukuykunapak llaktaywan yanaparishpami, paktachinka. 13Niki, Tukuy kullkikamaypak kapuk tantanakuytami allikachina kan, chaykunaka ayllaktayaykuna, kullkichaskik mañachik wasi, tantanakuykuna, ayllukuna, wasipi llankakkuna, shuklla chakrushkatapash riksirikuna. 27 Niki, Tarpuy wiway hatun kushkata kullki llaktayta ukllachun manukullkita, kamachikullkita, Mamallaktapi chalwaita churana, Shinaka istallaktamanta mikunakunata apamuchun harkana. 29 Niki, Mikunata achika llakimanta charishkaka, Pachamama tuñirishka yunka allpa chiktarishpa llakichishka runakunaman mikunata chayachishpa karana, shina mikunata charichun. 31.1 Niki, (SISAN) Sistema de Soberanía Alimentaria y Nutricional, Ayllullakta runa, 6 llaktakuna, kawsaymarkakuna, yanallaktakuna, sapsillaktakunapash Ecuador sumak kawsayta tukun. 555, 2011 watapi, octubre killa, Hatun Hamutachik rikuchik sumak llankayta wacharishka, kullki yupaypi yaykurikta, rikurayak tantakuymi kan. 1 Niki, Kay kamachikka, kariwarmi hatun hamutachikkunataka kariwarmi Mamallakta, llaktayuk ima tukuy huchakunata rikushpa ñawpakpi atina kashka hapinakunka. 4 Niki, Tarpuy, wiway hatun kushkata kullki llaktayta ukllachun, manukullkita, kamachikkullkita Mamallaktapi chalwaita churana; Shinaka istallaktamanta mikunakunata apamuchun harkana. Tarpushka murukuna mirarichun, pachamamawan sumnak llankayta, tawkasami tarpuyta, wanukunawan tarpuyta yaykuchina, sinchiyachinapash. 37 Niki, Llankakwasika Mamallaktami pushayyachay, pachamamapi tiyakkunata charirayankapa, tukuyllapak charimushkata hapina, kullkiwiñachun shuktak llankaykunapash chayachina. ALLI KAWASAY WILLAY KAMU, RANTICHIKKUNAMAN, SHINALLATAK KATUK-RANTIK WASIKUNAMAN I KAPAKNIKI MASHKAY, PAKTAY ALLAYPASH 1 Nikichik. MASHKAY SAMI TANTACHIY. - Kay kamuka killkarishkami kan wallparik nipakunanti kullki tantachi yachayukkunaman, kay (2) ishkay nikichik. Hatun kuska katuk wasiya ukukuna /shinayaypash tukuy paktachi llankayukkunapash tukuy mamallaktapi, pitilla mamallaktapipash, katukkunaman ratichikkunaman katuk wasikunaman; paykuna kawsaypura paykukuna tantari yachay kawsayta mashkashpa wichayay tukushpa, ima hatun mikuy alli charishkakunata, mana charishkakunatapash rikuna. Kay alli mikuy tantari charichishkakunata, mana allimikuy charishkakuna, shukkunapas, kaykunami ashankayashka kan: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Shuk. Mikuykuna; Ishkay. Upiyaykuna; Kimsa. Chuyallakana; Chusku. Wasi-uku chyallay; Pichka. Ushupamikuy; Sukta. Kapu-murukuna; 7 7. Kanchis. Yuykuna; 8. Pusak. Aychakuna; 9. Iskun. Chiriyashka/ challwakuna. 2. Nikichik. - KULLKI SAMIYACHIK LLANKAYUK. - Imapak kay sami tukuy kamuka kan, kullki paktay tukuy katuk taru, rantichikunaman, kaykunamina kan: Shuk. Mikuykuna 1. Shuk. Hatun taru katuykuna; 2. Ishkay. Hatun tantarikatuy; 3. Kimsa. Paktalla katuy; 4. Chusku. Uchilla katuywasi; 5. Pichka. Hatun katuy wasi; 6. Sukta. Katuk-munay; 7. Kanchis. Kapumuru wakachi wasi; 8. Pusak. Muru paktachi; 9. Iskun. Kapu ruray llankay; 10. Chunka. Katukmuru willachi; 11. Chunka shuk. Katukmuru rantichikkuna, shukkunapash. Kay kamupika kallari chunka (10) katuy-rantikkuna shutirin, chashnallatak rantichikka waranka yalli allpata charikpika kay katuyllankayman rantinaman yaykunka/ kikin mustrurimanpash. Katuy-rantikkunaka, kallapaylla purisishpa ratichina charinkuna, kullkita charik kashpa ima murukunata kashpapash, mana tiyaykunapi kashpaka llakikunapi urmarinkalla. 3. Nikichik. - KALLARIK SHUTIRIK. - Kay killkarik kamupika kallari yuyay yuyaypi kimrishkakunami riksiririshka kan. 1. Tukuy ukumanta alli yuyay munay charishpa, katuy-ratiyuk tukunkakuna. 2. Shinallatak, kapu murukunata kamachik nipakunawan, katuy-rantichikkuna tukun. 3. Maykan pipash, alli katukkuna rantinchikkuna kamay niki tukunkuna 4. Pikunapash pakchiruyukkuna, shinalla rurakkunapash. 5. Chashnallatak chakrayuykuna, mintalanakuna alli killka rikuchik charikkuna 6. Shinallatak wasikamayukkuna katuk-rantichikunami kan 7. Rakik ratichikkunapash, paykunapash rantichikunami kan. 4. Nikichik. - PAKTAYKUNA. - Kay killka kamupika kay paktaykunatami charin a) Charishka kapumurukunata alli rikuy kullkikunapi katukunaman riksichina b) Alli llankay ruraykunata rikuchishpa katuykunata nawpaman apashpa paktachina. c) Sumaymana paktaykunata mashkashpa katuman llankakkunata rurayta kashpa 8 katuyrantiman rikuchina. d) Rikuriay nikikunata alli yuyaywan apashpa kamaykunawan apashpa hawaman yallichishpa paktachina. Yachay kamayuk kashkata rikuchinapash, INEN nishka llika katiyaypi yachay rikurichun e) Kapu muru pukuchik rikuriaykunapi yanapay rurayta mashkana, pukuy murukunata mana llakirichicun. f) Alli pukuy murukunapi yanaparishpa nawpakman apashpa, ima llankayta ama llakichichun. g) Alli kashkakunata rikuchishpa rantichikkunata sumak kawasayta charishpa, chasnalla yachay ruray munakkunawan tantanakurishpa, MIPIMES nishka apukkunawan kullkikamayuk kasaytapash rikuriana, pakta pakta uchilla, paktallakunapash katunarantinapi yanaparishpa hatunyarichun. h) Hatun apuk kamaykuna ruray rikuchik kashkakunata alli paktaykunata paktanaman yaykushpa, alli mikuyta charishpa sumak kawsayta paktanakaman yaykushpa katina. i) Sumaymana alli pukuk Kapu murukunata, katunapi yanaparishpa sumamakyachina j) Sumac pukuy mamallaktapi kapu murukuna pukushkata katunaman yakuna yuyay charishpa paktana. k) Tukuy alli kawsay yuyayta charishpa sumakyachishpa katuman yakuna, tiyashka munashka mashikunawan yanaparishpa pakta pakta yuyaykunata paktana, kutin. l) Sumak katuy yuyay munashkata yuyarishpa alli shunkuwan, llakiyaykunata anchuchina. 5. Nikichik. - PUKUCHIKUNAMAN, RURAYKACHAY, RANTI-KATUY HATUN WASIKUNAMANPASH.1. Katukkuna, rantichikkuna, alli wakaychishpa, mana alli rikukkunaman, mana ayakkunaman sumaymana apashpa allikayta rikuchina. 2. Ranti-katuy wasikuna, chay mana ukukpak allí kaykunaman, sumakta apashpa, rimashpa, ukukunaman yaykuchina. 3. Katukkuna, rantichikkuna, sumac llankay, sumac ruraytami charinkuna paykunapurapash, ranti-katukkunawanpash: mana alli ruraykunaka ashtawan llakichinkami, chayrayku mana alli kayta illachinami kan, imapak, alli tukuyta rikuchispa sumaymana alli katuywasi 9 rikurichun. 4. Chay mushuk pakchiruray, kati apashpa maykaman chayashpa yaykuchinkami, alli kawsay sumaklla tukuchun, kullki kamay cashpa, sumay wasi chay katuy-ranti kapumuru rakikuna. Ashtawan chay MIPIMES nishpa, chay jatun, uchilla cullkiyuy wasi kashpa, tantanakuy cashpa, shina kashpami sumaymana pakta paktapi, tantanakuykunaman shukllayashkakunaman. 5. Katuk wasikunaka, sinaykunapash, paykunaka sumaymana pakta pakta kayta rikuchinka ashtawan, mana alli kayta rikuchispaka wakllirinkami. Shina kashpaka alli katuy wasiman chayarinka katuk wasi kunaman, pukuchikkunamanpash. Chay kullki wakachik runakuna shukkunata mana ayllichirinachu kay katuywasi chayanaman, mushuk rantichikkunaman mushuk pukuchikkunapash. 6. Ranti-katuy wasikuna, shinaykunapash, shuklaya pukushka murukunata mana arininallachu, mana hapinallachu kan, imamanta, shukkunaka chay pukukushka murukunata katukkuna hatun pukuchikkunata akllichinkami. 7. Ranti-katuy wasikuna shinaykunapash, hatun yaku yakuwampukka, paktalla shukllayashka paktay tuchushka chapurishka kapu murukuna chayachun, chaymanta tukuy pacha riluriayta sumac wachuyta charichun. 8. Ranti-katuy wasikuna, shinaykunapash llatulla maki kuyta, pukuchikunaman kashpa, rantikyuk runakanaman kashpa, katuna pampaman chayachun, kullki hawayay munaywan chyachun, shinallatak allay ruray tukushpa, sumac pukushukanata hapishpa, mana katuy lakitukuchun, shinamanta hanirishkata paktana. 9. Shinallatak rantiyuk katuk wasikunaka, kay runakunaka mana ruray ushay tukushkakunaka ima chanichinakunata chnicishpa hatun paktayman chayankapak, shina kashpa rntiyuk kayuyukpura kullki hawayayta alli kamaykuwan. 10. Chay rantiyuk-katuk wasikuna, shinaykunapash, paykunaka muru allichiskakunata pukushkakunatapash yaykuchinkakunami, uchilla, pactalla, hatunyashka MIPIYMES tantari kullki hapiyachik mashiyarishka tanrikunawan kamay rurarishka kamaykushkamanta ranti-katuy kamaytin. 11. Rantiyuk-katuk wasikuna, shinaykunapash, alli yachay ruraykunawan, sumac yuyay paktay munawan pactarinka, chaymanta sumaymana alli yuyay paktana charishpa yachay hapishpa yachashka rantinamanta hawayachinkakaman, katuy-ranti llakiyarikpika 10 kamachikkunaman willay tukushpa. 12. Katukkuna katuna wasikunapash, shiankunapash, alli shunkuwan katuy-rantita ruray tukunka, tukukuna aylluyarishpa sumay yarishpa kullkiwan aylluyarishpa uchilla pukuchikkunawan. 13. Pukuchikunaka alli willay ruray ushay ruraywan, chay pukushkkunta kallaripimi churarinka, mamallaktamanta chashkarayku mana riksishkalla kashpapash. 14. Maymanta pushkakunata apamushkata alli kashkata rikuchina, may ima yakalu wampuk yaku apamushka kashtapash, alli pukushkakunata rikuchinallami kan rantikunaman. 15. Chay rantiyuk-katukuna, shinaykunapash, willanatami charinkuna katukkunaman shinallatak pukuchikkunamanpash chimpapuachi nishka rurayta, mana kullkiraykulla, pipash pukushkakunata willakpika shuk killakunallapi. 16. Shinallatak, katukunaka chayllapitak willanatami chrinkuna katuna wasikunaman, na mana pukushkakuna tiyakpika ima pachapipash, chay rantina wasi ukupi pukushka murukuna mana illachun, shinapash wallashka kachun, rantikkuna ama shuk rantina wasikunaman richun. 17. Katuna-rantina wasikuna, mana mitsarina kana kanchu pukushka murukunata shuk katukkunaman willayta, shianpash mana paykuna mashna kullipi katuna nishpa ushakunanachu, shinapash ima punchapi, ima pachapi kullki karayta. 18. Rantiyuk-katukuna, shinaykunapash, paykunaka mana ruray ushyta charinchu pipash, katukkunata kapu-muru pukuchishkakunata yankalla kullkipi, upin ashalla pikushkata rikuchinkaraykulla kankami chunka kullkikaman…rantipankata kuna watapi katukman. 19. Rantiyuk-katukuna, shinaykunapash, shinallatak shuk katukunaman waillanata charinmi, ima kullki tupuyta kakpi, ima rantipanka, ima wallay kakpi, shu sami wallay panka tukukpi, ashtawan sumaymana tukuchun munaypi. II KAPAKNIKI MASHNA KULLKIYAY, MASHNA IMASHINA KULLKIPI, MASHNA KULLKI KUNA, KULLKI KARAY PACHA , PUKUY CHASKIRIY, MASHNA PACHAPI TUKURIN, KULLKI ILLACHIK, IMASHINA KUY, KUTICHIYAPI 11 6. Nikichik. - MASHNA KULLKIYAY. - Rantiyuk-katukuna, shinaykunapash, rantik wasikunapash sapallapash ruray ushankuna paiykunallapash katuyta kashpa ratinata kashpa, ranti rantilla panka killkashkunawan, ima pukuy alli kukushka murukunatapash, ima raykupash alli rikushpa kamuta katinami. 7. Nikichik. IMA YUYARISHKAKUNAPI. Katukkunaka yuyarinkami ima pukushkana chayakpika ima kullkipi yuyarisnka rantishkata rantichina ushay kan, 1. Kay rantikunata pipak kakta, piman katuy-rantichina kakta, maikan sailla, maykan pachapi rantiyayta ratipanka chariyuk pukushkata. 2. Pukushakkunata chayachina usharinmi katukkunaman kay pukushkakuna mashapi kallarin, maykan pachapi tukurikta alli kay mikunakunata. 3. Pukushkunata hapik usharinmi, sami sami murukunata alli kullkiyayta charina yuyaywan tantari yuyawanpash, kay pukuskkakunaka chuyalla, alli mikuykanami kana kan. 8. Nikichik. - MASHNA IMASHINA KULLKIPI. - Mashna kullkipi rantichina yuyarinami allí yuyay munawan, allí katuykunata charinkapak, mamallaktapi yuyarishkata rikushpa. Tukuy pakushkakunataka rantinami mashna kullkipi yuyarishka kakpi, mana kashpaka wallchishka kankami mashnapi kana kan rantiyukkunaman shinallatak willashka kanka tukuykunman, shukkunapash. Rantiyuk-katukunamanka, shinaykunapash, allikay rantimi katukkunawan kan, kullki hawanyachunka rantishka hawamanmi katuna Karin kay ruraykanataka tantarishpa yuyarinami kankuna, ima pachapi kashkata rikushpa, mashan pacha kaman yuyarishpa, mykan punchakaman allí kashkata mana allí kashkata rikushpa. 9. - Nikichik.- KULLKI KARAY PACHA.- Kullki karay pachaka chayankami ima watapi rantipanka tukukpi, kay ranti-katuk kayna wata wasikuna rikushka yuyarishkamanta sinami rikurin: a. Pichka waranka kullki kaman (50.000, 00) kullki karayka yuyarinkami chunka pichkapi punchakamanta murukuna chayay-hapinapi, kaykunaka rantipankata 12 charinami kan. b. Pichka waranka, uchilla kullkimanta (50.000, 01) ishkay pasak pichka waranka kullkikaman, (250.000,00) kullki kararinkami kimsa chunka yupashka punchakunapi (30) kullki karayka kankami rantipanka chariskawan. c. Ishkay pasak pichka waranka uchilla kullkimanta (USD 250.000,01) shuk waranka kullkikaman (USD 1.000.000,00) kullki kararinkami chusku chunka yupashka punchakunapi (40) kullki karayka kankami rantipanka chariskawan. d. Shuk waranka uchilla kullkimanta (USD 1.000.000,001) kimsa waranka kullkikaman (USD 3.000.000,00) kullki kararinkami chusku chunka shuk (41) pichka chuka (50) yupashka punchakunapi kullki karayka kankami rantipanka chariskawan. e. Kimsa waranka uchilla kullkimanta USD 3.000.001,00) kipaman kullki kararinkami pichka chuka shuk (51) sukta chunka (60) yupashka punchakunapi kullki karayka kankami rantipanka chariskawan. Kullki karayka man ima pachapi yuyarinkallachu, kankami ima punchamanta yapay kullkika rikurinka, mana allí rikurikpika mana kullkika yapay rikurikachu. Uchilla, hatunlla, paktalla rantiyuk-katukuna MIPIMES tantari kullki rikuy (a,b,c,) ukupi kak nikipi, hawa rikuchishka yupaipi kullki karay riksirin, shina kashkarayku paykuna kullki jawayaypi yakunkuna. Mashna hawapi killkashka mashikuna tantari rikuypi rikurik yupaypi kanmi (a,b,c) riksirin iskun 9 nikipi, tuparikuna chunka shuk (11) tukyu rantikkuna katuk wasikuna rikurin, tukuy sarun wata yallishkamanta, rurya ushay kanka kimsa chunka suk puncha kapak killa tukurikpi ishkay waranka chunka kanchis watakaman (31- 12- 2015) Shinallatak katukkuna mana katuy-rantiyuk tantanakuykunata, pukushka murukuna katunapi mana katisha nikpika, yapashka kullkita chawpirinami kan, shanamanka katuk wasikunawan paktarishpa. Kay katuy-rati wasikuna, shinaykunash, paykuna pukushka muruta chawpirina munaypi tantanakuyta rakiriksha nikpipash, shinallatak hawapi killkashka yupaykunapi yaykunka, chaykunata allí rikushpa ima tapash rurarinka. 13 Mana kullki watayuy rantipanka kullki rikurikpi, shinapika kallaripi wata yuyarishka kullkita rikurichinka. Chaymanta, katuk wasikunaka wallaay ushay charinkuna SCPM apukkunaman , shukllayashka shimiwan, kaytaka ruray ushay kan, watapi shuk kutin pichkaniki panchi killapi. Shinallatak, katuk-ranti wasikunaka ushay mañayta charinkuna watapi shuk kutilla ima ruray manaytapash kay yupaykunapi kimirishpa (a, b, c) kay nikichikkunapi. 10. Chunka nikichik.- PIKUNALLA UCHILLA, PAKTALLA, JATUNLLA USHAY TATARIPI YAYKUNKUNA, PAKTALLA KULLKI YAYKUYPI.Rantichikkunata huawanyay churakpi pakta kullki tanatarimanta kay yupakunapi yanaparin (a, b, c) iskun nikimanta chaymanta katuk-rantikunata kullkita kipayachinkalla: MASHNA WATA RANTINA RANTINA-KATUNA SHINAKUNAPASH TUKUY TANTANRI KULLKIYAY PACHA CHAYAY Rango (USD) Kapak 2014 0-50.000 50.000,01-250.000 250.000,01.000.000,00 1% 1% 1% Inti Kapak 2015 2015 2% 2% 2% 3% 3% 3% Inti 2016 5% 5% 5% Kapak 2016 7% 7% 7% Inti 2017 9% 9% 9% Kapak 2017 kipa 11% 11% 11% Kullkirayku ruray rikuytaka, hatun kullki kamuyuymi rikurianka, chay rakipankakunawan chay kipayay kutichiy llankay sumak rikurichun, maikan kullkiyay katillapi rikuririshkatami rikurianka ña ima tukuy nishka pachakunapi sukta killa ukukunapi. Kay katuy-ranti wasikunaka, kullki kutichina kipayayta mañaytami kan, katuk hatun kullki kamachikkunataka kayankakunami rantipanka charikkunata tukuy ma nina ykunwan. 11. Inkichik.- KATUK-RANTIKUNA PAYKUNA PUKUSHKAKUNATA CHASKINKAKUNA.- kay kullki rikuriay riksishka runakunaka, kullki kamayukkuna kaykunata rikuy tukunka: a) Chayrayku paykuna ima karay-chaskinata charinkuna utka ñawparinka, paykuna 14 kunkakunami chunka pichka punchakunata pankapi killkashka, mana kashpaka antaniki hillaypipash, kamachik killkarishkamanta, antanikikunapi kashpa (web). b) Imamanta apuk pukushka tiyashka murukunata kutichinkapakka, shinallatak, kapu murukunata tikrachinkapak kipayakkuna, willay sami ankichikkunapi willanami kankuna, chayta riksichunkuna. c) Maypi wasiyukkunaka kapu murukunata chaskinkapakka ñawpa willanami, sinallatak tukuykunawan wallay usharinka katukunawan d) Chay pakchiruray willay llankaykunapi utkalla rurashpa llukshina kankamanpash, may ruray llankay pankakuna allí kachun, kipaman kullkipash hawayachun/ e) Chay kullkita llakak rikukkunaka, yuyarinkakunami imashinapi, mashnapi rantina kakta, uralla kulkipi, shinapash hawalla munaywan, tukuymanta chauoiyashpa. f) Kullkita rikuryakkuna yuyarinkakunami, ima shina, ima pachapi pukushkakunata hapinamanta, chashnallatak rikunkakuna ama kulli hawayachumpash munaywan. g) Cay pacha rikuyta rurashpa hawalla muru tantayta, muru wakaychina ruray usharinka shuk allí pachapi, chay tantaykuna aman llakituchun, maykan kutinlla rantichikkunaman mana allí kanka, chashnallatak, maykan kutinpi ishkay sayllallata kipayarikpika mana ima llaki tukunkachu. 12. Nikichik.- MAYKAMAN IMAKASHKA RURARINKA.- kay maykaman imakashkata, ruraykashkata, shuk pachakamanlla kuna kankuna, kay kullkiyukmanta rimashpaka kankami maykaman paktanata rikushpa, maykaman chayanata rikushpa chay ashankayashka pukuykunamanta. Llankankapak pankapi killkarinkami maykaman tantari pukuymurukuna, imalla tiyashkakuna rantinamanta willachikkuna. Mushuk pukushkakunata tantachi rikunkapakka, yuyarinami mashapi rantina, mashna kaman charina kana, mashna kullkipi katuna rantinapash, shinallatak shuklaya akllay, maykaman ima shina pankapi shutichirinamanta, chaytaka rurarinkami ima shina pankakunapi shutirishka camachishkamanta allí mintalay kashkata rikushpa. 13. Nikuchik.-KATUK-RATICHIKKUNA KILLKAY MAÑASHKA PANKAKUNATA CHRINAKUY.- Katuk-ratichikkuna tukunkapakka, kay samikunata charina kan: 1. Katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash, mana mishanakuy shina kullkita 15 hapina ushankachu, pukushka tiyashka katuy murukunata, chasnallatak kapu murukuna katuy ranti tiyanrinkami, pakta pakta yuyarishka killkashka pankamunapi killkarishka, mana kashpaka yuyakuna wakllirinkallami. 2. Chay Katuy rantik ukukuna, shinaykunapash, paktaypuranti willanakurinkami, imamantapash mana pipash kullkita illachina ushayta charinkunachu ima katuy rantikkunata, katuy ukukuntapash. 3. Kullki illachik munayka pakta pakta yuyarishpaka, allí ruray tukurinkami. 4. Katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash, mana tukuchina usahankunachu pukushka kapu murukunata tukuchinataka, ña pankakunapi shutikuna killkarishka kakpika, maykan usahaykupi ima mana allí killkarishkanupi rikuy tukunami kapu murukuna maymanta shmukta rikushpa, chay rakirik shutita mashkashpa mana allí ishkantin yuyarishkamanta llakirinka ima kapu murukuna mana chuyalla muirukuna chayashkamanta, mana pacha awasay tukurikta rikushpa, shanapash mana ima yurarishata paktarikpi, sumayman chuya murukuna kashkamanta, chay PVP rantiyay mintalay urayayyakpi, kapu murukuna rikuy tantaripi mana allí kapi, chay chunka canchis nikichik panka yupay killkarishkapi g wachu kamupi, mana nikiyarishkakunapipash. 5. Kapumurukuna katuk wasikunaman chayakpika imamantapash mana anchuchina yuyayta charinchu, iskantin imatapash yuyarishka kashkapi rurarinkami, maykan kuktin murukuna mana mintalaypak allí kashkarayku, chay murukuna mana mikuy allí kashkapi, jawa kamupi yupay killkarishkapi. 6. Maypi katuk wasikuna antawata charikkuna, chay katuk-rantinkunawan tantari pakta pakta yuyarishpa mayman katuna wasikunaman kapumuru chayachina ushashpa imkashina kullkipaktaypi yuyarina, paykuna puranti kullki hapinapika pankakunapi killkarishka kakpi mashna kapu murukuna chayashka kakpi. 7. Katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash tukuy illachishka sakirin imalaya kullki kutichinata kapu pukushka murukunamanta. 8. Mana tiyak katuy rantik wasikuna, shuktikunapash, rantikkuna pukuchikkunapash, imashinapash chayachinkami kana kan, shinallatak murukunaka chayarinkami maymantapash kashpa may allí yuyarishkakunapi, mana sakita allí yuyay munayta paktachun sumak yuyaywan imatapash pactanakaman. 9. Katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash mana ima ninatapash mañay ushankunachu kapu muru rantikunapi, kaykunataka killkashka pankakunapi killkarishkami kana kan mana allkaykunata reksinami. 10. Mana allí kanchu ima nispapash pipash satirinalla chay katukuna, rantichik wasikunapak kawsaypi. 11. Killkashka rantipaka pankakunataka killkana kachanallami rurarinkapas, antanikunapi, shuktak ankikunapash yuyarishkakanamanta. 12. Katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash mana tukuri ushay kana kanchu, 16 imapapash kamuyarishka killkayta charinami, kapu muruka achyarishpa katichun katuy-ranti wasikunapi. Chaymanta imatapash kutichina kan kamachishkata pankata rikushpa nikikunapsh paktankami. III KAPAKNIKI WANKURIK WILLAY, IMAKUNALLA RATICHIKPAK, TANTARI RANTICHIKPAK PUKUYKUNA, RANTIRURAY, IMALAYA PUKUY, RANTIPANKAYAYKUNA, MAYLLAPITAK KATUNA 14. Nikichik.- PUKUYKYNAMANTA WANKURIK WALLAY .- Katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash mana katuy wallaytukunkachu pankakuna willay ushay tukushpamanta rikuchikpak chay wampuk purik antakunapi mashnapi ranti ushaykuna ña pankakuna killkarishka kakpipash, upin kaykamna,mantalla: 1. Maymantalla katuykuna kan, pukushkakuna may katuna wasikunamanta yachashpa. 2. Tukuri pachata katuymanata rikushpa 3. Ima killakunapi pukuhka 4. Pukushkakuna ña mana allikaymanta 5. Maykan pukushkakuna wakllirishka, 6. Pukushkakuna katuyman wallay Ima pukshukakunalla tiyakta katunaman willankapak katuk wasikunaman allí willay rantikkunaman ruray usharinmi, wallanaka kanmi, pankakunapi killkashpa, anta uyachikkunapi, shuktikunapipash, yupay nikichik killkakanamanata. Pukshkakunata mashnapi katunapi wallarinka katuk wasikunami ushayta charinkuna mashnapipash mashna kullkipi katuy-rati munay ruranka. Cay ranti-katuy wasikunami imatapash rurayta ushankunata, kanchankunapash, imata willankapash, rikuchuinkapas: ima mana allí kakpi kallkashka pankakunapi rikuy killka katishpa yuyay kallarin. Ranti-katuy wasukunaka imamantapash mana ushrinchu, katukkunata llakichishpa imapi llakipi urmachinata. 17 15. Nikichik.- KATUKKUNAKA SAMI KILLKASHKA PANKAKUNATA CHARINAMI KAN.- Pukushkunata rantichinkapakka shuk sami wallaykunata charin: a) Katunkapakka, shinalla runa kana, mana kashpaka killkarishka ukukunapi kana kan b) Shina kashpaka chay (RUC) pankata charinami kan, mama llaktauyuk (RISE). c) Shuk apilalapak shamushkuna mishukuna, pukushkakunata katuy-rantichinkankapak willachishka killkashka pankakunata katishpa, killkashka pankakunapak kamuykunapi shutirishpami imapipash yaykunka, ña kak-willayta charishpa. d) Pukushka murukuna shukniki kallaripi katuy-rantipi yaykunkapaka, allí chuyalla murukuna kashpa, ña kak-willayta charik pakakuna. Imapak, kipaman mana ima llakikuna tiyachun munaywan kay kankakunaka rurarin. e) Tukuy pukushka murukuna, ranti-ktuypi yaykunkapak, maymanta shamuk willayta charina kan, maypi pukushishkamanta, tanari yuyayta charishkapash. 16. Nikichik.- KATUK-RANTICHIKUNA, PUKUCHIKKUNA, PUKUYKUNAPSH.pikunalla, maypitak kapu-murukuna maypi wiñarishka, rantichikkuna kipaka katuk wasikunaman imashina chayamanta yaykuchina wallay, kipaman imalla killkashka pankakuna charita mashkay tukunka, allí kashkata katuk ukukunaman waillana. Sami murukunata katukkunaka, yupay pankakunapi killkarishka kakpi ña katuna wasikunaman yaykunka. Shinaka pukushka murukunata ranti tukunkapakka, ishkay katuk purami rikurinka manarak ranti kallarishpa, kipaka shukllaman katuy tukunka. Mushuk rantichik tukunkapak, shinallatak kaupu murukunapash, kamayku pankakuna ukupi killkarishka kana kan. Maykan rantichikkuna mana yupaypi yaykushkakunaka mana yakuna usharin, mana kashpaka kamachik runakunami imatapash rikunka. Chaykunaka paykynami kan.Superintendencia de Controldel poder de Mercado nishka kamachik wasikuna. 17. Nikichik.KATUK-RANTICHIKUNATA IMACHIKMANTA.Paykunata illachinkapakka maykanlla pankakunata paktana kankuna: a) Katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash may antanikikunapi willachinami kan, imashina murukuna pukkmanta, imashina katunamantapash. b) Hayka katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash rantichik tukunkapakka sami pankakunata llukchinami kan, rntikkunawan tantarishpa willanakushpa kimsa chunka 18 c) d) e) f) g) h) i) punchakunapi katuna kallarinkapak. Imashina kashpapash ratinamanta kashpaka wallchinami kan katukuna rantichik wasikuna, shuktikunapash wallachishpa kamay pankakunapi killkarichun kipaka rantichinaman yaykynkalla. Manarak killkashpa pankakunapi yakushka kashpaka man imatapash usharinchu, hayrayku kipaka kamay killkariska pankakunapi yakushpaka, katuy-rantikunaman yakushpa kipaka kullkipash yakurinkami. Shinallatak Katukuna, rantichik wasikuna, shuktikunapash utkallaushay tukunka, pukushkakuna jatun rantichik wasikunaman. Ña pankakunapi killkarishka allilla ratichikushpaka kipaka, ima llaki tiyakpika shukshina ushaytapash charinkuna. Imatapash rikuy tukunkakuna katukuna, rantichik wasikuna. shuktikunapash alli purikukpipash, kipamanka rakirina. Ushaypipash charinkunami, ashtawan ima llakikunapi urmarishpa. 18. Nikichik.- PUKUSHKAKUNAPA IMAKAKKUNA: Yupaykunata, riksikkunata, shutikunata churankapak kaykunata rikunami kan: a. Allimikuymanta. Tukuy pukushkakunaka chay tukuy ima willaykunata, ima charikkunata chay tukuy allimikuy wallaykunata tukuy runakunapa mikuyta charinami kan. b. Mintalaymanta: 1.- Mintalay pukukushkakunapa shuk ashalla ganancia chay rantiy katukan wasipa nishka karanachumi kan. 2.- Chay pukushkaka tukuy allimikuykunata chay allí ruray ushayta runakunapa allí mikuy kawsay tukuchun karanami kan. 3.-Tukuy pukushkakuna shuk kapu muru pukushkakunapash chay ranty – katuy hatun wasipi tyak shinakuna kanami kan. 4.- Tukuy kapukuna, murukuna, tukuy pukushkakunata shuk alli wallpay shuk alli kallaymantapash churanami kan, kaykunaka shuk mama llaktakunaman rantichinkapak sumaymana kunami kan. c. Pakta, pahumantapash puray 1. Tukuy mikuy rurashkakuna ashtawan chuyallami kana kan, chayta kaykunapi tukuy pachakunapi tupanami kan. 2 Tukuy kapuku, tukuy murukuna, tukuy pukushkakunapash rikuchinkapak churashka chay mashna kashka. Pacha tukuri kashkata shuk willaykunapash may alli churashkami kana kan. 19 3.-Tukuy kapukuna may shamushkamanta, maypi rurashkamanta shuk hayñi nishkakuna kikin sumak yuyay tukuy rantik runakuna ranty- katuy hatun wasipash tukuy kay mama llaktapi, shuk mama llaktakunapi paktakuna nishkata ruranata charinkuna 4.- Shinapash, runa katuykunaka tukuy runakunapa rantikunapa chay kamachik nikkunapi paktachinami kana kan5.- Chay tukuy kapu pukushkakunapa, tukuy ima pakta mañaykunata ,ashankakunapi imashina churakrinkuna tukuytapah allita runachumi kan. 6. Tukuy kapukunata kipa kushkamanta, mana alli wakachiyta charishpaka, chay rantikatuy hatun wasi rikunata chrin. d.- RIKURIYPA MAÑAYKUNA PURAY. Pukuy katuykuna chay EAN (European Article Number), shutiwan rikuriynami kan. Shinapash, rantinakuypi imashina churakrikunapash chay ima mañaykuna , tukuy pukuchikkunaman, katuk runakunaman kapu, muru, tukuy tukuy pukushkakunamanpash kay shutita ruranami kan. e. Yuyashka ruraykuna chayakpi. Chay mana yuyashka ruraykuna tyakpika chay ranti-katuk hatun wasipi tiyakkunata katunkapak kay wasika shuk kapukunata mañanata usan, shinapah mañaykunata mana mañanata ushanchu. 19. Chunka iskun niki.SHUK KAPU PUKUSHKAKUNA mana shuk kuskalla churanami kan, chaypi achka kapukuna murukuna tukuy tiyakkuna rikuchiynkapakmi churanami kan. Chay kuskaka mana chunka pichka patsayuk churana kan. Chaymanta tukuy chaypy tiyak pukushkakuna maymutsurikkunami kan. Shuk ashalla ima tiyakkuna chay góndola nishkakunapi chay a, b, c nikikunapi chay niki iskun wallay kamupi imashinata nin , chashnallata ruranami kan. Tukuy katuk hatun wasikuna, SCPM nishkaman tukuy ruraykunata rurashkata panchi killa pichka kallari punchapi willanami kan. 20. Ishkay chunka niki.- IMASHINA LLANKAYTA TUKUY HATUN KATUY WASIKUNAMAN MAÑAY. Hatun katuy wasikunaka chay shuk rantik mashikunata mana mirachinata, kutichinatapash chay chaninata mana chapanata ushanachu. Chaskina Kay yuyaykunata shuk mashikunamanta mana chay pushay chaskina nishpa. 21. Ishkay chunka shuk niki.- SHUK MUSHUK KATUY KUSKAKUNA. Kay Ecuador 20 mama llaktapi, shuk mama llaktakunapi mushuk katuy kuskakunata paskashkaka chay katuy hatun wasikunalla ushanata charinkuna. CHUSKU NIKICHIK. TUKUY YANAPAYKUNA, TUKUY MAY ALLI RURAYKUNA, TUKUY WILLAYKUNA, TUKUY ALLI ÑANTA KATIK RURAYKUNA 22. Ishkay chunka ishkay niki.- TUKUY MAY ALLI RURAK YANAPAY HILLAYKUNA. Tukuy ruraykunapa sunak alli paktachinkapak kaykunata rikunata charinachu. 1. Shuk. Rantik-katuk runakuna shuk chay kapu pukushkakunaka chay kuna chay chaskipikpash kaykunaka imashina yanapan allí yuyaykunata charinami kan. Shinallatak chay chaskipi, kunapash chay imashina allí kaktami kan. 2. Ishkay. Hatun wasi llankak runakuna achka yachaywan may alli may sumak llankanata, chay alli tukuypi rikunkapak , chay kapu pukushkakunata kipayashkakushkata rikunata charin. 3. Kimsa: Hatun wasi llankak runakunaka tukuy kay pachamanta hillaykuna charinami kan. Chaypika rantik- katuk hatun wasikkunawan shuk alli ñankunata yuyarinata charinkuna. 4. Chusku.- Rantik-katuk hatun wasikuna shuk hatun wasikunapash , pay kapu pushka charikkunawan shuk llankay pankata rurankakuna. Chay iñukunaka shuk kayashka tantaripi shuklla watapi rimashka kan. 5. Pichka. Rantik- katuk hatun wasi llankak runakunaka tukuy allí llankaykunata paktachinkapak chay anta niki tukuy hillaykunawan llankanami kan. 6. Rantik-katuk hatun wasikuna shuk hatun wasikunapash achka yachaykunata ruranami kan .chaykunaka chaypi kashpa mana chaypi kashpa imashinapash yachachinami kan. 23. Ishkay chunka kimsa niki. MANA RURAK WILLAYKUNA. Kapu pukushka charikkuna , rantik kutuk hatun wasikunapash tukuy willaykunata sjmak willachinami kan. 24. Ishkay chunka chusku. IMASHINA IMAWAN TUKUYTA ALLICHINKAPAK RURARIK. Llakikuna tyakpi imakunata rurashun. a. Shuk niki, Ishkantilla allichinakuy, chay llankaykunapi llakikun llukshikpika ni shuk ni shuk mana piñarishpa sakirinkapak sumac yuyaykunawan sumac rimaykunawan allichina kan . 1. Shuk. Llakikuna tikakpika chay hatun wasikunaman chay kapu pukushka charikkuna chay pukuk runakunaman willanata charinmi, Chay llalikunaka llukshishkamanta kimsa puncha kipapi willanami,kan. 2. Ishkay. Llakikunata uyak. Rantik –katuk hatun wasikuna shuk hatun wasikunapash chay llakikunata chunka pichka punchakunapi allichinami kan. 21 3. Kimsa. Mashna pachata llakikunata allichina. Llakikunata chay chunka pusak punchakunapi allichinami kan. b. MANA ISHKANTIPURA ALLICHISHPAKA chay Superintendencia de Control del Poder yanapay wasiman kachanami kan. . 25. Ishkay chunka pichka.- LLAKIKUNATA MAY ALLÍ AHANA. Rantik-katuk hatun wasikuna shuk hatun wasikunapash chay llakikuna tyakpika paykunaka mana ahana ushankuna, PICHKA NIKICHIK CHAWPIYACHINA MUTSUY, ISHKANTIK YUYAYKUNA KILLKAY, ANTANIKI HILLAY WILLAYKUNA, KAPU PUKUSHKA CHARIK WANKURIPI SHUTICHINA WILLACHINA 26. Ishkay chunka sukta niki. CHAWPIYACHINA MUTSUY. Mintalay chawpichinkapakka antanikipi killkashpallami rurana kan. Ama piñarinkapak, ama tukuy mintalaykunata shuk ñanman kachankapak, kullkita ama shuk ñanman katichinkapak, kapu charikkunawan ama mana alli kawsayta charinkapak. 27. Ishkay chunka kanchis niki. RANTIK-KATUK. Hatun wasikuna shuk hatun wasikunapash yukuy ishkantik yuyay killashka pankakunata chay manual nishkakunata katishpa charinami kan 28. Ishkay chunka pusak.- ISHKANTIK YUYAY KILLKASHKA. Rantik-katuk hatun wasikuna shuk hatun wasikunapash chay ishkantik yuyaykunata killkankapak kay ñanta katina kan. 1. Shuk. Kuska pachapash. 2. Ishkay. Runakunapa rikurinkuy : kamachik nikkuna. 3. Kimsa. Kay Kamuk yuyay killkashkakuna imashina rurarin. 4. Chusku. Ruray paktay 5. Pichka. Hayka ruray6. Sukta. Kapu pukushkakunapa chanikuna. Kay niki killkashkakunata ishkay pankapi ishkantinman ruranata charin. 29. Ishkay chunka iskun. - MINTALAYTA ANTANIKIPI RURAK.Chay hatuh wasipa llankakkunaka Tukuy kullkita kunkapak, ishkanti yuyaykunata killkashkata tukuchinkapak, 22 tukuyta rurankapak chay hillay chaskipi ruranami kan. 30. Kimsa chunka niki. UMANASHKAYKU CHAY PURAYKUNATA TUKUCHINKAPAK. Hatun katuy wasipurakunaka chay ishkantik yuyashkakunata mana chashnalla tukuchinata kan, shuk willay killkashkata chay llankak runakunamanta shuk ñawpak killapi willanami charin. 31. Kimsa chunka shuk niki.- CHARIK KAPU MASHIKUNAPA WANKURIPI MAÑAY. a. Tukuy katuy hatun wasikunaka chay killkash chay rimay yuyaykunata mana shukkunaman willanami kan, chashnallata chay yuyaykunata ishkantipa killkashkata upallallami charinata kan. b. Hatun katuy wasikunaka tukuy samiyachishka kapu charikkunata maypipash shuk kuskallapi wakachishpa charinachu. c. Tukuy, Tukuy rantik-katuk hatun wasikunaka kapu charik runa samayachishkakunapa tukuy willaykunata chay Superintendencia del Control de poder nishkaman chay chunka pichka puncha ayriwa killakamanlla kacharinachu Shuk willay .- Chay chusku patsak sukta , kimsa chunka puncha kapak killa, ishkay waranka chusku chunka wata, chay chusku chunka pichka pankapi killkashkata , chay shuyuta killkakatinkapak kay waillayta rikunami kan. d. Chashnallata, tukuy runa llukshishkakunapa shutikunata, tukuy kapukuna mana shutita charikkunata, chay willaykunata kachanami kan. e. Shuk willay .- Chay chusku patsak sukta , kimsa chunka puncha kapak killa, ishkay waranka chusku chunka wata, chay chusku chunka pichka pankapi killkashkata , chay shuyuta killkakatinkapak kay waillayta rikunami kan. 32. Kimsa chunka ishkay niki. - RANTIKKUNAMAN TUKUY CHANIKUNATA WILLAY.- Tukuy rantik, katuk hatun wasikunaka, tukuy murukunapa, kapukunapa tukuy pukushkakunata tukuy killapi , chay mishanakuyta rurankapakka tukuy willaykunata tukuy chanikunatapipash, chay antanikichaskipi, chay web pankapi churanami kan. Rantik runakuna kaykunata rikushpaka shuk kuska katuy akllashpa rantinkakuna. Chaymanta tukuy runakunata rantichinkapak shamuy ninchik. 33. Kimsa chunka kimsa niki. - TUKUY WILLAYKUNA IMASHINA SAKIRIN. NIKICHI PANKAKUNAPA ALLI WILLAYKUNA SHUK NIKI. - Hatun ranti wasikunaman chay Manual de prácticas comerciales kamukka ña mana rurarik sakirin. SCPM-DS-057-014 ishkay chunka iskun karwa puncha killapa ishkay waranka chunka chusku watapi yuyaykuna rurashka chay yuyaykuna shuk hatun chilla 23 yuyaykunapash sakirishkakunami kanISHKAY NIKI.- Tukuy kay ñañkunata chay tariyk runakuna, willapuk mishnakuypa runakuna, chay katuy-rantiypa wakllichishka rikuk kamachik runakuna chayta rikunatami charin. KIMSA NIKI.- Kay kamupi mana tukuy yuyaykuna churashkaka chay LORCPM, nishkapi chay mikuy kamachikkunapi, chay rantik runakunapa wankuripi, chay pukuypa kamachikkuna, shuk kamachikunapash, tukuy yuyaykuna nmana churarishkakuna kaykunapi churanami kan. CHUSKU NIKI.- Tukuy kapu charikkunaman, tukuy rantik, katukkunamanpash chay llankay wasi mashikuna, shuk yachaykunatak yankamanat kunkakuna. PICHKA NIKI.- Chunka niki Kamuk yuyaykunata mana chaskishpaka, shinallata Kay mamallaktapa pukuykunata ñawpaman paktankapak nishpa . tukuy hatun ranti-katuk wasikunaka shukkunapash , rantina, rikuchina, achka pukuykunata rantinata MIPYMES kushkakunawan charinatami kan . Chaykunata kuyanakuy punchapi, hatun apuk chakatashka hunkaypi, yayakunapa punchapi, kapak raymi punchakunapi tukuy pukushkakunata shuk ashalla kullkiwan rantinata charinkuna. SUKTA NIKI.- SRI, kishpirichik runa kamachik, chapak runakunapa wankuri, chuyallay rikuk runakuna, allikayta rikuk mashikuna, sulkatantanakuy kitillikunapa rikuk mashikuna, markapak kapak apuk, chakrakamay ,chakrawiwakamaypash, llankak runakunata , atukama y wasi llankaykunata, chay tukuy willashkakunata allí rurachun nisha ninchik. KANCHIS NIKI.- TUKUY TIYAKKUNA.- Kay Kamuk killkashkakunata ushankapakka, kay imatakkuna riksinami kan. 1. SHUK: SINCHIYACHIKTA LLAKICHIK: Chay llankak kullki hapikkuna achka piñarikkunata rurakpika kipaka tukuy chay rantiy, katuiy pasha washaman rinka. 2. ISHKAY: KIKIN MAÑAYTA RURAYKUNA; Chay ruranakuna, chay tukuy ruraykunata rikuy chaykikin kullkiwan ruray. 3. KIMSA: Kikin rakirik wallpashkata chay sumak ñankunata chapankapak mashkay. 4. CHUSKU.- MINTALAYPI ALLI MUNAY RURAYKUNA: Mintalay ruraykunapi tukuy paktakunata rikushpa shuk allí yuyaykunawan may alli rurayta rurashpa, 5. PICHKA: PUKUSHKA MURUKUNAPA WAKACHINA UKU: Pukushka murukunata chaskiyuk wakachiyuk runa, chaymanta shukkunaman katuchinkapak. 24 6. SUKTA: ÑA MANA IMAPAK USHAN: Pukushkakunaka ña mikuy pacha yalliskamanta ña mana inmapak ushan ña mana mikunata ushan. 7. KANCHIS; PUKUSHKAKUNATA MAYPI IMASHINA CHASKINA: Tukuy pukushkakunata imashina hatun tantachik wasipi kuna. 8. PUSAK: TUKUY PUKUSHKAKUNA ASHANKAYASHKA: mikuykuna mana mikuykunapash chay tukuy ayllukunapi ashtawan mutsuyyashka . 9. ISKUN: TUKUY MURUKUNA NIKIYARISHKA: Chay Samiyachishka kapu pukushkakunaka may munashka wakunrikunapi yaykuchishka, 10. CHUNKA. Kapu pukushka charik runakunapa, kapu pukushkakunapash shutirichinamanta: Kapu pukushka charik runakunata , kapu pukushkakunapash mana chaypi kashkamanta yaykuy. 11. CHUNKA SHUK : MINTALAYKUNA Ranti-katuy kapu pukushkakunata chay kapu pukushka charik, chay rantipurakunawan chawpiyay llankak runakunami kan. 12. CHUNKA ISHKAY. ALLI MINTALAY RURASHKA: Tukuy mintalaykunata may allí rurashka. Mana shuk llakita charishka. 13. CHUNKA KIMSA. ALLI KAY. Tukuy rantiy, katuypash sumak yuyaywan sumak allí kana munashpa rurana. 14. CHUNKA CHUSKU MISHANAKUYPA ALLI RURAY MUNAY.Chay LORCPM nishkapi tukuy alli ruraykuna, tukuy alli kay yuyaykunapash killkashkakunami kan. 15. CHUNKA PICHKA. ISHKANTIK YUYASHKA KILLKAY. Kapu pukushka charik runakuna kapu pukuchik runakuna chay kapuk pukushkakunata ranti- katuk hatun wasiwan shuk katuk wasiwanpash tukuy hayñikuna ruraykunata ruranatapash ishkaypura yuyaykunata tuyarishkata shuk hayllipi churashkami kan. 16. CHUNKA SUKTA. MANA NIKIYACHISHKA: Kapu pukushka charik runa, chay kapu rantiy- katuy hatun wasiwan kay llikapi chay purakta ña tukuchinata munay. Shinapash shuk kapu pukushka ña mana charishpa mana katun. 17. CHUNKA KANCHIS. RANTI- KATUY-CHAWPIYUK MANA ALLI RURAYKUNA: Chay kapu pukushka ranti.katuy hatun wasi chay chanita, willaykunata, kushkata, kapu pukushkakunapa mashna sumaymanapash chay 25 mintalayta turkushkashka, 18. CHUNKA PUSAK. RAKINAKUKKUNA: Rantik- katuk tukuy kapu pukushka chaskik kukukunapash hatun wankurikuna. 19. CHUNKA ISKUN. MINTALAY PAKTA PAKTA KUSKACHAK: puray rakirikuskakunapi nankay 20. ISHKAY CHUNKA. RANTIK- KATUKKUNAPASH: Kapu pukushka ranti-katuk hatun wasikuna shuk shuk ranti. Katuk kunapash tukuy punchakunapi rantikkunaman rantishpami kawsakkuna. 21. ISHKAY CHUNKA SHUK. TUKUY HILLAYKUNA: Tukuy kaspimanta antamanta chay tukuy kapu pukushkakunata chayta tukuy runa rantik rikuchunkuna hillay rurashkunami kan. 22. ISHKAY CHUNKA ISHKAY. CHANI KUSKAYASHKA: Chay ranti- katuk ishkantipura yuyarishpami chay chanita churankuna. Mana ishkantik piñarinkapak. 23. ISHKAY CHUNKA KIMSA. LORCPM IMA NISHA NIN: Tukuy ranti.katuypash alli rurarikta rikuk kamachik. 24. ISHKAY CHUNKA CHUSKU. SHUK KUSKALLAPI KATUNAKUY: Shuk kapu pukushkakunapa wankuri. 25. ISHKAY CHUNKA PICHKA. SUMAK ALLI RURASHKA PUKUSHKA: Kapu pukushkakunapa chay sunak allí rurashkakuna, chay sumak allí pukushkapash. 26. ISHKAY CHUNKA SUKTA. UCHILLA MANA ALLI RURASHKAKUNA: Tukuy murukunapa mana alli kak, chayka chay pukuykunapi mana wakllichin. 27. ISHKAY CHUNKA KANCHIS. MANA ALLI RURAY MUNAY: Rantik- katuk llankak runakunapa chay mana alli rurankapak, chay llakikunata, piñarikkunata rurankapak. 28. ISHKAY CHUNKA PUSAK. MANA ALLI SAKINA RURAY MUNAY: Tukuy mana alli ruraykuna rurashka chay mutsuykunata chay kikin ruraykunata chay rantikatuy ruraykunapi chaypi imashina kakta yaykuchishpa. 29. ISHKAY CHUNKA ISKUN. ÑANTA MANA ALLI KAY RURAYKUNA: Chayka, hillaykunata llankaykuk tukuchina wañuchina munashpa chayman tukuy yuyaykuna mana alli tukunkapakmi kan. 30. KIMSA CHUNKA. ALLI RIKURIK CHANIKUNA: Kapu pukushkakunata chay sumac alli chaninapi rantichina, chaykunapa mana ashtawan kullkita hapina. 26 31. KIMSA CHUNKA SHUK. ANCHUCHIK CHANIKUNA: Kapu pukushkakunata chay mishanakuy shuk rantik, katuykkunapa anchuchinkapakka chay ashalla kullkipi rantichina. 32. KIMSA CHUNKA ISHKAY. KAPU PUKUSHKA: Tukuy nurukuna, tukuy pukushka mikuykuna shuk ranti-katuy llankaypi shuk rantikkunaman kuna. 33. KIMSA CHUNKA KIMSA. KAPU PUKUSHKA PUKUCHIKKUNA: Tukuy murukunata, mikuy pukushkakunata rurakkuna. 34. KIMSA CHUNKA CHUSKU. KAPU PUKUSHKATA CHARIKKUNA: Tukuy kapu pukushkakunata katuk runakunami kan. 35. KIMSA CHUNKA PICHKA. SUMAK ALLI MIKUYKUNA: Chay tukuy mikuykunata alli kashkachun, may allikayman rikuk runakunami kan. 36. KIMSA CHUNKA SUKTA. TUKUY SHUTICHINA, YUPAYCHINA, NIKICHINAPASH LLIKA: Kapu pukushka katukkunaman, shinallatak kapu pukushkakunata shuk shuklla yupayta kuna.kaykunata rikushpaka chayanalla, rikunalla rantinallami kan. 37. KIMSA CHUNKA KANCHIS. TUKUY RANTIK-KATUK HATUN WASIKUNA: Kay hatun wasikunaka tukuyta kikinlla hapinkapak, rantinkapak charinkuna, kay ukuka shuk waranka tupuytami charin. Kaypika achka kapu pukushkakunata, chaykunaka mikuykunata, upyaykunata, chay ayllukunapa hillaykunata, ñukancik ukkuman hillaykunata, tukuytami rantinkuna. 38. KIMSA CHUNKA PUSAK. KATUY- RANTI WASIKUNA MUNAY: Kay rantikkatuk wasikunaka patsak tupumanta chay pichka patsak tupukaman charin. Kaykunaka tukuy rantikkunaman ashalla ashallata rantinkuna. Chaykunaka, tukuy mikuykunata, ayllukunapa hillaykunata, upyanakunata, ñukanchik ukkuman hillaykunata,tukuyta, chay kimsa patsak sukta chunka pichka tukuy watapa punchakunapi rantinkuna. 39. KIMSA CHUNKA ISKUN. RANYIK-KATUK HATUN WASIKUNA; Kay hatun wasikunaka chay pichka patsak shuk waranka tupuykaman charinkuna. NIKICHI PANKAKUNAPA ALLI WILLAYKUNA. SHUK. Hatun rantik-katuk wasikunaka chay hatun kamu sukta, chunka ishkay nikikunapi nishkata chayka kay kamu llukshishkamanta sukta killakunapi ruranami kan. 27 ISHKAY. Rantik. Katuk hatun wasikunaka kay kamu llukshikkamanta kay hillaypa tukuy willaykunata sukta killapi willanata charin. Kaykunaka illak kullkiwan tukuy hillaykunata charinkakuna. KIMSA. Tukuy katuk. Rantik hatun wasikuna chay Economía Popular y Solidaria yanapawasimanta shukpatsayukpi kimsa chunka puncha kapak killakaman rantinata ushak charinkuna. CHUSKU. Superintandencia de Economía Popular y Solidaria yanapaywasika chay tukuy tukurik watakunapi kawsay kay tukuy kunaman kaywillayta kunka. Chayka ishkay waranka chunka pichka watamanta llankarik ushay kanka. NIKI PANKAKUNAPA TUKUCHIK Kay killkashka kamukka chay llukshishkamanta ñawpaman katinka mana ni shuk chay Registro Oficial yanapay wasiwan llakikunata charishpa. Kayka Distrito metropolitano de Quito, ishkay chunka pusak puncha, sasi killapi ishkay waranka chunka chusku watapa kushkami kan. Pedro Páez Pérez HATUN HAMUTACHIK WASITA SINCHI RIKUK KAMAY PUSHAK 28 29
© Copyright 2024 ExpyDoc
