Werler Statuten - Uni

Älteste Statuten der Stadt Werl (1324)
Textedition
1. Fassung I: Markierung von Zeilen-, Absatz- und Seitenenden und
Diakritika als +-Kombination
[fol. 2r: Schreiber a (1324):]
Anno domini millesimo tricentesimo ui-/cesimo quarto in die mathie b(ea)ti ap(osto)li /
[1.] Weret alzo dat eyn man vor richte stu+onde an-/de zolde eyn ordel delen " delet he dat
nicht reychte / he zal des and(er)en daghes wid(er) komen vnde vorwe-/dden dat ordel vor ver
scillinchge vn(de) delen eyn rey-/cht ordel /
[2.] Weret dat hyr gheste quemen eynes vrededa-/ghes scloghen ze sich, ze en droften nicht
mer we/dden dan ver scillinchge dem rycht(er)e vnde der stat / ere reych " /
[3.] Weret alzo dat eyn man bi er iuncurowe ghe/vangen worde de vnbesproken were der zal
he ghi/uen tein m(a)rc " eder nemen ze to echte " vnde we-/ret alzo , dat de vrent den man
droteghen wolden / mit der iuncurowen " ze zolden de twe halden zes we-/ken " vn(de) wolde
he zich nicht van der iu(n)curowen wor/ken " ze zolden ze vntscluten " vnde halden ene vor /
eynen vangenen man . vn(de) ghiuen eme eynen / biker waters . vn(de) eyn hellinchwort
brodes : /
[4.] Weret alzo dat de borgh(er)e eynen zot wolden // [fol. 2v:] laten grauen inder stat war ze
wolden des zol/den ze weldich sin " /
[5.] Alle der selfwalt de binnen der stat lighet , dar ma-/ch de stat mide don wat en nu+otte
vn(de) euene komet op-/per stades beste , /
[6.] War eyn dem and(er)en lant af eret dar zolen de bor-/gere bi gan , vn(de) weret alzo , dat
er wilich wider-/stru+ouich were " dat he ver scillinge weddede dem / richt(er)e " nochte(n)
zolen de borg(er)e dat sceden " /
[7.] Eyn de dem and(er)en warscap louet " de zal eme / halden sine iar u+ot, he en moghes
ener ouer-/gan mit guden luden " dat he wat u+ot ghezat / hebbe ! /
[8.] Weret alzo dat eyn man kwikg insime kor/ne " eder insime hu+os " eder insime garden
wnde : / scloge he dat " dar en were he deme richt(er)e ninen / broke af sculdich " mer deme
ghime des dat / kwykg sin were " [9.] Och eft eyn vore ouer enes / anderes mannes lant dar
enwere he deme richt(er)e / ninen broke af sculdich " mer deme ghime des dat / lant zin were
ghulde vn(de) reycht //
[fol. 3r:]
[10.] Weret alzo dat eyn vrowe sturue " de ere erue u+op / borde " deme zoldemen laten stan
" dat bedde alzo als / it ston des daghes do ze starf " dar horet to eyn hant-/dwele " vn(de) eyn
cussin oppe sine(n) stol /
[11.] Js it alzo dat eyn man den and(er)en vor volghet mit / deme richte " he en zal ene penden
mit deme boden / als eyn reycht is " dar ne heuet de richt(er)e nicht / andeme pande /
[12.] Weret alzo dat eyn man sine kindere van eme / scapen hedde " neme he eyn wif de
mochte he erue(n) / mit sime hu+os " eder mit sime gu+ode " /
[13.] Weret alzo dat eyn wif ouer ene nothtoch clage-/gede " vn(de) ne ku+onde ninen tu+ochg
w+ollen w+oren " des mo-/chte eyn man af komen mit siner vordere(n) hant /
1
[Unmittelbarer Anschluss: fol. 3r: 2) Schreiber b (ca. 1324):]
[14.] Weret also dat eyn man sin kint be rede Sturue dat bin/nen iare vn(de) daghe deme
soldemen dat gu+ot half wider ghi/uen " su+onder eruen " /
[15.] Weret also dat dre brodere eder vere in vser stat we-/ren sturue de eyne vnde lete dochter
kindere achter / vnde de brodere vor sceden weren vnder tuschen mit / arme gu+ode " de
dochter kindere solden en erue(n) " vn(de) nicht de / brodere1 //
[fol. 3v: 3) Schreiber c:]
[16.] Weret al zo dat eyn vse borg(er)e de borghescap v+op / sigede . vnde weych vore " sin
gu+ot in vser stat moch-/te men nicht vredelos legget2 /
[17.] Weret al zo dat eyn vngelucke sce in vser stat van / eme vnsen borg(er)e " eder vnse
borgere nicht en were " al / zo dat he sin lif vor broken hedde . sin gu+ot dat [he]3 achter / lete
solden sin eruen be halden " et en were al zo dat / men nine eruen en wiste . dat gu+ot solde de
stat hal-/den vnder iar vnde dach " quemen dan nine eruen / so solde de richtere dat gu+ot de
richt(er)e v+op boren " /
[18.] Weret al zo dat welich man " in vser stat were de / vnse borg(er)e were " de sin gut nicht
en vor scete mit / deme gude mach de stat don dat he nyn vor scuth / wat se wellet /
[Unmittelbarer Anschluss: fol. 3v: 4) Schreiber a (1326):]
[19.] Weret al zo dat eyn man vnse borg(er)e wolde werden / he were wolboren eder nicht " de
sal don . dat andere / vnse borg(er)e to reychte dot in vnser stath " Anders sulen / wy
nu(m)mende vnse borghere scap doyn /
[20.] Weret al zo dat wilich man " he were pape ofte ley/ge . gu+oth " eder gulde " in vnser
stath kofte . de sal do+en / van deme gude " alse andere vnse borg(er)e van dem arme / we des
nicht en dede " den bref sal de stath nicht bezi/ghelen . /
[21.] Weret al zo wam men den rath sette4 " dat wilich man / sich dar v+ot sette " mit
borgheremesterscap " eder bor/gherscap . den sule wi nu(m)mer vor borgh(er)e mer holden /
eder he en sal dat mit nime ghelde vor beteren //
[fol. 4r: Forts. 4) Schreiber a (1326)]
[22.] Weret al zo dath men eynen rath zetten wolden " als eyn plegzi/de is " den zolen de
ghilde setten " de ghine de richte lude sin " twe van / den selteren " vn(de) twe van den
1
„brodere” am Zeilenende unterhalb der letzten markierten Zeile unter „nicht de” geschrieben.
2
Von A. Lasch mit entsprechendem Korrekturhinweis zu „leggen” verbessert.
3
„[he]” schon bei Lasch ergänzt.
4
„sette” von derselben Hand interlinear nachgetragen.
2
beckeren " vnde twe van den buuluden / vnde twe van den kopluden " disse achte
vorbenomede(n) sal men vor bo/den des ersten gudens dages in der vasten " de zolen den rath
setten / des eyrsten su(n)nendaghes in der vasten na eren eden al ze stades reycht / is " were
wilich vnder den achten de des nicht doyn eyn wolden de / zal der stath dath vor beteren mit
er mark " vnde de sal men leggen / an de stath /
[Unmittelbarer Anschluss: 5) Schreiber d:]
[23.] Vort mer weret alzo dat eyn man eder eyn vrowe de vnse borgere we-/ren , in vnser stat
stu+orven , ere " gherade eder ere herwede dat zolde / dat neyste lif " ze weren brodere , eder
sustere de vnse borghere we-/ren in vnser stat like deylen /
[Unmittelbarer Anschluss: 6) Schreiber e:]
[24.] Vortmer wer dat sake dat eyn dem anderen scult gheue / vor rychte eder vor den
borgheren , eder vor den zeystj-/nen, bu+ode dey eyn eyt , so eyn solde de andere vort den /
ghynen vor eyme anderen reychte vmme dey sake nicht / mer sculdeghen /
[25.] Vortmer eyne wu+oste were , wilich man sprich dat hey dar / ynne sytte vn(de)
jnghewert zy , dat mot hey do bringen myt / gherychte vn(de) myt tweyn bidereuen man ,
vortmer wer / de were be zeytten so meychte hey dat to bringen myt / ghe rychte al leyne /
[Unmittelbarer Anschluss: 7) Schreiber f:]
[26.] Wilich man wyn nyder lyght Jn vnser stat , wan dey wyn reyde / is , so sal dey stat des
meychtigh wesen wan zey wilt dat dey ghine / den win op steke , vn(de) des stades kneyght
den zulen zey zenden / an dat wyn vayt , des sal dey wyn man en bidem kneyghte / senden
ene kunne quarte. , Wu+o zey dan den win zettet / also sal dey wyn man den win gheuen ,
war dey win man disse boyt / breke , alse dicke alse schey , also dicke briket hey eyne mark //
[fol. 4v: 8) Schreiber g:]
[27.] Weret al zo dat eyn richtere satet woirde dey sal / na dem daghe eyn recht richtere syn
vnd richten / de(m) armen alzo dem ryken vnd wel vnse stad by / guder alder wonede laten
alze dat van here(n) tho / heren gehat is vnd welle des v(m)me neynegherleye / nu+et willen
laten dat dey erde dreghen mach /
[28.] Och ne sal der5 richtere neyne inwerrynghe6 doyn / dan in erflyke7 gude dar boren eme
aff twelff / pe(n)nynghe /
5
Sic. Lasch erklärt dies durch das nachfolgende r.
6
Lasch liest „inwerynghe”.
7
Lasch bessert zu „erflyke[n]”.
3
[29.] Vortmere wert alzo dat dey vronebode eynen / peynden wel dar bort dem van veyr
pe(n)ny(n)ge as / hey 8 pande leuert /
[30.] Och ne sal dey richtere neyne gulde eder pacht / besegelen vyt husen in vnser stat buten
luden / geystelich efte wertelich /
[31.] Weret alzo dat dat gerichte geheyschet woyrde / van geysteliken richtere(n) eyngen
borghere tor / absollucion to dranghen , ne boret dem richtere / nycht aff wynte hey dat doyt
van gebode vn(de) / dranghe der geystelyken richtere vn(de) officiale
8
Lasch ergänzt hiernach „[he]”.
4
2. Fassung II: Abbildung entsprechend dem Original und
Hinzufügung der Diakritika
[fol. 2r: Schreiber a (1324):]
Anno domini millesimo tricentesimo uicesimo quarto in die mathie b(ea)ti ap(osto)li
[1.] Weret alzo dat eyn man vor richte stu,onde ande zolde eyn ordel delen " delet he dat nicht reychte
he zal des and(er)en daghes wid(er) komen vnde vorwedden dat ordel vor ver scillinchge vn(de) delen eyn reycht ordel
[2.] Weret dat hyr gheste quemen eynes vrededaghes scloghen ze sich, ze en droften nicht mer we
dden dan ver scillinchge dem rycht(er)e vnde der stat
ere reych "
[3.] Weret alzo dat eyn man bi er iuncurowe ghe
vangen worde de vnbesproken were der zal he ghi
uen tein m(a)rc " eder nemen ze to echte " vnde weret alzo , dat de vrent den man droteghen wolden
mit der iuncurowen " ze zolden de twe halden zes weken " vn(de) wolde he zich nicht van der iu(n)curowen wor
ken " ze zolden ze vntscluten " vnde halden ene vor
eynen vangenen man . vn(de) ghiuen eme eynen
biker waters . vn(de) eyn hellinchwort brodes :
[4.] Weret alzo dat de borgh(er)e eynen zot wolden
[fol. 2v:]
laten grauen inder stat war ze wolden des zol
den ze weldich sin "
[5.] Alle der selfwalt de binnen der stat lighet , dar mach de stat mide don wat en nu,otte vn(de) euene komet opper stades beste ,
[6.] War eyn dem and(er)en lant af eret dar zolen de borgere bi gan , vn(de) weret alzo , dat er wilich widerstru,ouich were " dat he ver scillinge weddede dem
richt(er)e " nochte(n) zolen de borg(er)e dat sceden "
5
[7.] Eyn de dem and(er)en warscap louet " de zal eme
halden sine iar u,ot, he en moghes ener ouergan mit guden luden " dat he wat u,ot ghezat
hebbe !
[8.] Weret alzo dat eyn man kwikg insime kor
ne " eder insime hu,os " eder insime garden wnde :
scloge he dat " dar en were he deme richt(er)e ninen
broke af sculdich " mer deme ghime des dat
kwykg sin were " [9.] Och eft eyn vore ouer enes
anderes mannes lant dar enwere he deme richt(er)e
ninen broke af sculdich " mer deme ghime des dat
lant zin were ghulde vn(de) reycht
[fol. 3r:]
[10.] Weret alzo dat eyn vrowe sturue " de ere erue u,op
borde " deme zoldemen laten stan " dat bedde alzo als
it ston des daghes do ze starf " dar horet to eyn hantdwele " vn(de) eyn cussin oppe sine(n) stol
[11.] Js it alzo dat eyn man den and(er)en vor volghet mit
deme richte " he en zal ene penden mit deme boden
als eyn reycht is " dar ne heuet de richt(er)e nicht
andeme pande
[12.] Weret alzo dat eyn man sine kindere van eme
scapen hedde " neme he eyn wif de mochte he erue(n)
mit sime hu,os " eder mit sime gu,ode "
[13.] Weret alzo dat eyn wif ouer ene nothtoch clagegede " vn(de) ne ku,onde ninen tu,ochg w,o llen w,o ren " des mochte eyn man af komen mit siner vordere(n) hant
[Unmittelbarer Anschluss: fol. 3r: 2) Schreiber b (ca. 1324):]
[14.] Weret also dat eyn man sin kint be rede Sturue dat bin
nen iare vn(de) daghe deme soldemen dat gu,ot half wider ghi
uen " su,onder eruen "
[15.] Weret also dat dre brodere eder vere in vser stat weren sturue de eyne vnde lete dochter kindere achter
vnde de brodere vor sceden weren vnder tuschen mit
6
arme gu,ode " de dochter kindere solden en erue(n) " vn(de) nicht de
brodere9
[fol. 3v: 3) Schreiber c:]
[16.] Weret al zo dat eyn vse borg(er)e de borghescap v,op
sigede . vnde weych vore " sin gu,ot in vser stat mochte men nicht vredelos legget10
[17.] Weret al zo dat eyn vngelucke sce in vser stat van
eme vnsen borg(er)e " eder vnse borgere nicht en were " al
zo dat he sin lif vor broken hedde . sin gu,ot dat [he]11 achter
lete solden sin eruen be halden " et en were al zo dat
men nine eruen en wiste . dat gu,ot solde de stat halden vnder iar vnde dach " quemen dan nine eruen
so solde de richtere dat gu,ot de richt(er)e v,op boren "
[18.] Weret al zo dat welich man " in vser stat were de
vnse borg(er)e were " de sin gut nicht en vor scete mit
deme gude mach de stat don dat he nyn vor scuth
wat se wellet
[Unmittelbarer Anschluss: fol. 3v: 4) Schreiber a (1326):]
[19.] Weret al zo dat eyn man vnse borg(er)e wolde werden
he were wolboren eder nicht " de sal don . dat andere
vnse borg(er)e to reychte dot in vnser stath " Anders sulen
wy nu(m)mende vnse borghere scap doyn
[20.] Weret al zo dat wilich man " he were pape ofte ley
ge . gu,oth " eder gulde " in vnser stath kofte . de sal do,en
van deme gude " alse andere vnse borg(er)e van dem arme
we des nicht en dede " den bref sal de stath nicht bezi
ghelen .
9
„brodere” am Zeilenende unterhalb der letzten markierten Zeile unter „nicht de” geschrieben.
10
Von A. Lasch mit entsprechendem Korrekturhinweis zu „leggen” verbessert.
11
„[he]” schon bei Lasch ergänzt.
7
[21.] Weret al zo wam men den rath sette12 " dat wilich man
sich dar v,ot sette " mit borgheremesterscap " eder bor
gherscap . den sule wi nu(m)mer vor borgh(er)e mer holden
eder he en sal dat mit nime ghelde vor beteren
[fol. 4r: Forts. 4) Schreiber a (1326)]
[22.] Weret al zo dath men eynen rath zetten wolden " als eyn plegzi
de is " den zolen de ghilde setten " de ghine de richte lude sin " twe van
den selteren " vn(de) twe van den beckeren " vnde twe van den buuluden
vnde twe van den kopluden " disse achte vorbenomede(n) sal men vor bo
den des ersten gudens dages in der vasten " de zolen den rath setten
des eyrsten su(n)nendaghes in der vasten na eren eden al ze stades reycht
is " were wilich vnder den achten de des nicht doyn eyn wolden de
zal der stath dath vor beteren mit er mark " vnde de sal men leggen
an de stath
[Unmittelbarer Anschluss: 5) Schreiber d:]
[23.] Vort mer weret alzo dat eyn man eder eyn vrowe de vnse borgere weren , in vnser stat stu,orven , ere " gherade eder ere herwede dat zolde
dat neyste lif " ze weren brodere , eder sustere de vnse borghere weren in vnser stat like deylen
[Unmittelbarer Anschluss: 6) Schreiber e:]
[24.] Vortmer wer dat sake dat eyn dem anderen scult gheue
vor rychte eder vor den borgheren , eder vor den zeystjnen, bu,ode dey eyn eyt , so eyn solde de andere vort den
ghynen vor eyme anderen reychte vmme dey sake nicht
mer sculdeghen
[25.] Vortmer eyne wu,oste were , wilich man sprich dat hey dar
ynne sytte vn(de) jnghewert zy , dat mot hey do bringen myt
gherychte vn(de) myt tweyn bidereuen man , vortmer wer
de were be zeytten so meychte hey dat to bringen myt
ghe rychte al leyne
[Unmittelbarer Anschluss: 7) Schreiber f:]
[26.] Wilich man wyn nyder lyght Jn vnser stat , wan dey wyn reyde
12
„sette” von derselben Hand interlinear nachgetragen.
8
is , so sal dey stat des meychtigh wesen wan zey wilt dat dey ghine
den win op steke , vn(de) des stades kneyght den zulen zey zenden
an dat wyn vayt , des sal dey wyn man en bidem kneyghte
senden ene kunne quarte. , Wu,o zey dan den win zettet
also sal dey wyn man den win gheuen , war dey win man disse boyt
breke , alse dicke alse schey , also dicke briket hey eyne mark
[fol. 4v: 8) Schreiber g:]
[27.] Weret al zo dat eyn richtere satet woirde dey sal
na dem daghe eyn recht richtere syn vnd richten
de(m) armen alzo dem ryken vnd wel vnse stad by
guder alder wonede laten alze dat van here(n) tho
heren gehat is vnd welle des v(m)me neynegherleye
nu,et willen laten dat dey erde dreghen mach
[28.] Och ne sal der13 richtere neyne inwerrynghe14 doyn
dan in erflyke15 gude dar boren eme aff twelff
pe(n)nynghe
[29.] Vortmere wert alzo dat dey vronebode eynen
peynden wel dar bort dem van veyr pe(n)ny(n)ge as
hey 16 pande leuert
[30.] Och ne sal dey richtere neyne gulde eder pacht
besegelen vyt husen in vnser stat buten luden
geystelich efte wertelich
[31.] Weret alzo dat dat gerichte geheyschet woyrde
van geysteliken richtere(n) eyngen borghere tor
absollucion to dranghen , ne boret dem richtere
nycht aff wynte hey dat doyt van gebode vn(de)
dranghe der geystelyken richtere vn(de) officiale
13
Sic. Lasch erklärt dies durch das nachfolgende r.
14
Lasch liest „inwerynghe”.
15
Lasch bessert zu „erflyke[n]”.
16
Lasch ergänzt hiernach „[he]”.
9
3. Fassung III: Abbildung entsprechend dem Original und
Diakritika als +-Kombination
[fol. 2r: Schreiber a (1324):]
Anno domini millesimo tricentesimo uicesimo quarto in die mathie b(ea)ti ap(osto)li
[1.] Weret alzo dat eyn man vor richte stu+onde ande zolde eyn ordel delen " delet he dat nicht reychte
he zal des and(er)en daghes wid(er) komen vnde vorwedden dat ordel vor ver scillinchge vn(de) delen eyn reycht ordel
[2.] Weret dat hyr gheste quemen eynes vrededaghes scloghen ze sich, ze en droften nicht mer we
dden dan ver scillinchge dem rycht(er)e vnde der stat
ere reych "
[3.] Weret alzo dat eyn man bi er iuncurowe ghe
vangen worde de vnbesproken were der zal he ghi
uen tein m(a)rc " eder nemen ze to echte " vnde weret alzo , dat de vrent den man droteghen wolden
mit der iuncurowen " ze zolden de twe halden zes weken " vn(de) wolde he zich nicht van der iu(n)curowen wor
ken " ze zolden ze vntscluten " vnde halden ene vor
eynen vangenen man . vn(de) ghiuen eme eynen
biker waters . vn(de) eyn hellinchwort brodes :
[4.] Weret alzo dat de borgh(er)e eynen zot wolden
[fol. 2v:]
laten grauen inder stat war ze wolden des zol
den ze weldich sin "
[5.] Alle der selfwalt de binnen der stat lighet , dar mach de stat mide don wat en nu+otte vn(de) euene komet opper stades beste ,
[6.] War eyn dem and(er)en lant af eret dar zolen de borgere bi gan , vn(de) weret alzo , dat er wilich widerstru+ouich were " dat he ver scillinge weddede dem
richt(er)e " nochte(n) zolen de borg(er)e dat sceden "
10
[7.] Eyn de dem and(er)en warscap louet " de zal eme
halden sine iar u+ot, he en moghes ener ouergan mit guden luden " dat he wat u+ot ghezat
hebbe !
[8.] Weret alzo dat eyn man kwikg insime kor
ne " eder insime hu+os " eder insime garden wnde :
scloge he dat " dar en were he deme richt(er)e ninen
broke af sculdich " mer deme ghime des dat
kwykg sin were " [9.] Och eft eyn vore ouer enes
anderes mannes lant dar enwere he deme richt(er)e
ninen broke af sculdich " mer deme ghime des dat
lant zin were ghulde vn(de) reycht
[fol. 3r:]
[10.] Weret alzo dat eyn vrowe sturue " de ere erue u+op
borde " deme zoldemen laten stan " dat bedde alzo als
it ston des daghes do ze starf " dar horet to eyn hantdwele " vn(de) eyn cussin oppe sine(n) stol
[11.] Js it alzo dat eyn man den and(er)en vor volghet mit
deme richte " he en zal ene penden mit deme boden
als eyn reycht is " dar ne heuet de richt(er)e nicht
andeme pande
[12.] Weret alzo dat eyn man sine kindere van eme
scapen hedde " neme he eyn wif de mochte he erue(n)
mit sime hu+os " eder mit sime gu+ode "
[13.] Weret alzo dat eyn wif ouer ene nothtoch clagegede " vn(de) ne ku+onde ninen tu+ochg w+ollen w+oren " des mochte eyn man af komen mit siner vordere(n) hant
[Unmittelbarer Anschluss: fol. 3r: 2) Schreiber b (ca. 1324):]
[14.] Weret also dat eyn man sin kint be rede Sturue dat bin
nen iare vn(de) daghe deme soldemen dat gu+ot half wider ghi
uen " su+onder eruen "
[15.] Weret also dat dre brodere eder vere in vser stat weren sturue de eyne vnde lete dochter kindere achter
vnde de brodere vor sceden weren vnder tuschen mit
11
arme gu+ode " de dochter kindere solden en erue(n) " vn(de) nicht de
brodere17
[fol. 3v: 3) Schreiber c:]
[16.] Weret al zo dat eyn vse borg(er)e de borghescap v+op
sigede . vnde weych vore " sin gu+ot in vser stat mochte men nicht vredelos legget18
[17.] Weret al zo dat eyn vngelucke sce in vser stat van
eme vnsen borg(er)e " eder vnse borgere nicht en were " al
zo dat he sin lif vor broken hedde . sin gu+ot dat [he]19 achter
lete solden sin eruen be halden " et en were al zo dat
men nine eruen en wiste . dat gu+ot solde de stat halden vnder iar vnde dach " quemen dan nine eruen
so solde de richtere dat gu+ot de richt(er)e v+op boren "
[18.] Weret al zo dat welich man " in vser stat were de
vnse borg(er)e were " de sin gut nicht en vor scete mit
deme gude mach de stat don dat he nyn vor scuth
wat se wellet
[Unmittelbarer Anschluss: fol. 3v: 4) Schreiber a (1326):]
[19.] Weret al zo dat eyn man vnse borg(er)e wolde werden
he were wolboren eder nicht " de sal don . dat andere
vnse borg(er)e to reychte dot in vnser stath " Anders sulen
wy nu(m)mende vnse borghere scap doyn
[20.] Weret al zo dat wilich man " he were pape ofte ley
ge . gu+oth " eder gulde " in vnser stath kofte . de sal do+en
van deme gude " alse andere vnse borg(er)e van dem arme
we des nicht en dede " den bref sal de stath nicht bezi
ghelen .
17
„brodere” am Zeilenende unterhalb der letzten markierten Zeile unter „nicht de” geschrieben.
18
Von A. Lasch mit entsprechendem Korrekturhinweis zu „leggen” verbessert.
19
„[he]” schon bei Lasch ergänzt.
12
[21.] Weret al zo wam men den rath sette20 " dat wilich man
sich dar v+ot sette " mit borgheremesterscap " eder bor
gherscap . den sule wi nu(m)mer vor borgh(er)e mer holden
eder he en sal dat mit nime ghelde vor beteren
[fol. 4r: Forts. 4) Schreiber a (1326)]
[22.] Weret al zo dath men eynen rath zetten wolden " als eyn plegzi
de is " den zolen de ghilde setten " de ghine de richte lude sin " twe van
den selteren " vn(de) twe van den beckeren " vnde twe van den buuluden
vnde twe van den kopluden " disse achte vorbenomede(n) sal men vor bo
den des ersten gudens dages in der vasten " de zolen den rath setten
des eyrsten su(n)nendaghes in der vasten na eren eden al ze stades reycht
is " were wilich vnder den achten de des nicht doyn eyn wolden de
zal der stath dath vor beteren mit er mark " vnde de sal men leggen
an de stath
[Unmittelbarer Anschluss: 5) Schreiber d:]
[23.] Vort mer weret alzo dat eyn man eder eyn vrowe de vnse borgere weren , in vnser stat stu+orven , ere " gherade eder ere herwede dat zolde
dat neyste lif " ze weren brodere , eder sustere de vnse borghere weren in vnser stat like deylen
[Unmittelbarer Anschluss: 6) Schreiber e:]
[24.] Vortmer wer dat sake dat eyn dem anderen scult gheue
vor rychte eder vor den borgheren , eder vor den zeystjnen, bu+ode dey eyn eyt , so eyn solde de andere vort den
ghynen vor eyme anderen reychte vmme dey sake nicht
mer sculdeghen
[25.] Vortmer eyne wu+oste were , wilich man sprich dat hey dar
ynne sytte vn(de) jnghewert zy , dat mot hey do bringen myt
gherychte vn(de) myt tweyn bidereuen man , vortmer wer
de were be zeytten so meychte hey dat to bringen myt
ghe rychte al leyne
[Unmittelbarer Anschluss: 7) Schreiber f:]
[26.] Wilich man wyn nyder lyght Jn vnser stat , wan dey wyn reyde
20
„sette” von derselben Hand interlinear nachgetragen.
13
is , so sal dey stat des meychtigh wesen wan zey wilt dat dey ghine
den win op steke , vn(de) des stades kneyght den zulen zey zenden
an dat wyn vayt , des sal dey wyn man en bidem kneyghte
senden ene kunne quarte. , Wu+o zey dan den win zettet
also sal dey wyn man den win gheuen , war dey win man disse boyt
breke , alse dicke alse schey , also dicke briket hey eyne mark
[fol. 4v: 8) Schreiber g:]
[27.] Weret al zo dat eyn richtere satet woirde dey sal
na dem daghe eyn recht richtere syn vnd richten
de(m) armen alzo dem ryken vnd wel vnse stad by
guder alder wonede laten alze dat van here(n) tho
heren gehat is vnd welle des v(m)me neynegherleye
nu+et willen laten dat dey erde dreghen mach
[28.] Och ne sal der21 richtere neyne inwerrynghe22 doyn
dan in erflyke23 gude dar boren eme aff twelff
pe(n)nynghe
[29.] Vortmere wert alzo dat dey vronebode eynen
peynden wel dar bort dem van veyr pe(n)ny(n)ge as
hey 24 pande leuert
[30.] Och ne sal dey richtere neyne gulde eder pacht
besegelen vyt husen in vnser stat buten luden
geystelich efte wertelich
[31.] Weret alzo dat dat gerichte geheyschet woyrde
van geysteliken richtere(n) eyngen borghere tor
absollucion to dranghen , ne boret dem richtere
nycht aff wynte hey dat doyt van gebode vn(de)
dranghe der geystelyken richtere vn(de) officiale
21
Sic. Lasch erklärt dies durch das nachfolgende r.
22
Lasch liest „inwerynghe”.
23
Lasch bessert zu „erflyke[n]”.
24
Lasch ergänzt hiernach „[he]”.
14