Deutsche Literatur

Biedermeier
Aysegül Evrin
I. Begriff

Der Begriff Biedermeier wurde zunächst
von den Realisten zur Kritik der Literatur
der Restaurationszeit verwendet.

In der Jahrhundertwende vom 19. zum 20.
Jahrhundert wandte sich die Bedeutung
des Begriffs ins Positive.

Man verband damit Vorstellungen von der
"guten alten Zeit„.
2
II. Historischer Hintergrund

1815 wurde der Wiener Kongress
eingeleitet,
◦ bei dem die Neuordnung Europas geregelt wurde.

Die Zeit zwischen 1815 und 1848 war
geprägt von den deutschen Fürsten, welche
sich für eine Restauration einsetzten,
◦ und dem "Jungen Deutschland" (Studenten und
Professoren), das nach Freiheit und einer
politischen Einheit strebte.

1815 kam es zur Gründung des Deutschen
Bundes zwischen 39 Einzelstaaten.
3
III. Philosophischer
Hintergrund

Der philosophische Hintergrund der
Restaurationszeit war v. a. von der
Philosophie Friedrich Hegels (17701831) und seinen Schriften geprägt:
◦ Phänomenologie des Geistes (1806),
◦ Wissenschaft der Logik (1812/16),
◦ Enzyklopädie der philosophischen
Wissenschaften (1817) und
◦ Grundlinien der Philosophie des Rechts (1831)
4
1. Literatur des Biedermeier
Die Biedermeierdichtung versuchte dem
Konflikt zwischen Wirklichkeit und
Ideal sowie den politischen Spannungen
eine heile poetische Welt mit dem Ziel der
Harmonisierung entgegenzusetzen.
 Bevorzugt wurden kleine literarische
Formen

5

In der biedermeierlichen Literatur
wurden folgende Themen dargestellt:
◦ Unterordnung unter das Schicksal,
◦ politische Haltung des Mittelwegs,
◦ Schätzung des inneren Friedens und kleinen
Glücks,
◦ Bedacht auf Ordnung,
◦ Hang zum Pietismus,
◦ Interesse für Natur und Geschichte
6

Dabei kamen oft die biedermeierlichen
Lebensgefühle wie
◦ Resignation, Weltschmerz, Schwermut, Stille,
Verzweiflung und Entsagung zum Ausdruck, die nicht
selten zu Hypochondrie und Selbstmord führten.

Grillparzer,Lenau und Mörike beispielsweise
litten in ihren letzten Lebensjahren an
Hypochondrie; Stifter und Raimund dagegen
gingen in den Freitod.

Sprachliche Kennzeichen biedermeierlicher
Literatur sind besonders die Schlichtheit in
Form und Sprache, Volkstümlichkeit,
Detailgenauigkeit und Bildlichkeit.
7
1.1 Lyrik im Biedermeier

Die biedermeierliche Lyrik zeichnet sich
sowohl in ihrer Form als auch in ihrem
Inhalt vor allem durch Einfachheit und
Volksliedhaftigkeit aus.

Wichtige Themen waren: Liebe, Religion,
Vergänglichkeit, Entsagung und häusliches
Glück.
8
1.2 Epik im Biedermeier



In der Epik waren im Biedermeier kurze
Erzählformen, wie z. B. Novelle und
Kurzgeschichte, beliebt.
Die wichtigste epische Kleinform in der
Biedermeierzeit war die Novelle.
Die bekanntesten Beispiele für Novellen des
Biedermeiers:
◦ Die Judenbuche Annette von Droste-Hülshoffs,
◦ Die schwarze Spinne Jeremias Gotthelfs
◦ Der arme Spielmann Franz Grillparzers
9


Trotz der Tendenz zu kleinen Formen in der
Biedermeierzeit entstanden auch größere
epische Dichtungen.
Wichtige Beispiele:
◦ Die von Karl Immermann verfassten
Romane Die Epigonien.
◦ Familienmemoiren in neun Büchern (1836)
und Münchhausen
◦ Eine Geschichte in Arabesken (1838/39)
◦ Mörikes Maler Nolten (1832)
◦ Stifters Der Nachsommer (1857)
10
1.3 Biedermeierliches Drama

Die drei bedeutendsten Dramatiker des
Biedermeier stammen aus Österreich:
◦ Grillparzer, Nestroy und Raimund

Einstellung zur Welt der drei Autoren:
eine melancholische und pessimistische
Sicht
11
2. Literarische Formen
Balladen
 Novellen
 Kurzgeschichten
 Studien/ Skizzen (bes. Stimmungsbilder)
 Verserzählungen
 Volkslustspiele, wie Possen, Komödien
und Zauberstücke

12

Skizze/Studie: Ein Skizze/Studie ist ein
selbständiger, jedoch formal und stilistisch
bewusst unausgestalteter Prosatext. Diese
Erzählform überschneidet sich häufig mit
anderen, z. B. der Erzählung, der
Kurzgeschichte oder dem Bericht.

Zauberstück: Ein Zauberstück ist eine
Spielvorlage, die übernatürliche Requisiten
und Personal beinhaltet. Man unterscheidet
zwischen: ….
13
 Zauberspiel
(z. B. Raimund: Die gefesselte
Phantasie),
 Zaubermärchen (z. B. Raimund: Der
Verschwender),
 Zauberposse (z. B. Nestroy:Der böse Geist
Lumpazivagabundus; Raimund: Der
Barometermacher auf der Zauberinsel)
 Zauberoper (z. B. Schikaneder: Die
Zauberflöte).
14
3.Vertreter
Annette Freiin von DrosteHülshoff (1797-1848)
 Jeremias Gotthelf (1797-1854)
 Franz Grillparzer (1791-1872)
 Karl Leberecht Immermann(1796-1840)
 Nikolaus Lenau (1802-1850)
 Eduard Mörike (1804-1875)
 Johann Nestroy (1801-1862)
 Ferdinand Jakob Raimund (1790-1836)
 Adalbert Stifter (1805-1868)

15
4. Werke
Die Ahnfrau (1817) - Grillparzer
 Maler Nolten (1832) - Mörike
 Der böse Geist Lumpazivagabundus oder
Das liederliche Kleeblatt (1832) - Nestroy
 Die Epigonen. Familienmemoiren in neun
Büchern (1836) - Immermann
 Heidebilder (1841/42) - Droste-Hülshoff
 Der Hochwald (1841) - Stifter

16








Die Judenbuche. Ein Sittengemälde aus dem
gebirgichten Westfalen (1842) - Droste-Hülshoff
Die schwarze Spinne (1842) - Gotthelf
Der arme Spielmann (1848) - Grillparzer
Ein Bruderzwist in Habsburg (1848) - Grillparzer
Don Juan. Ein dramatisches Gedicht (1851) Lenau
Bunte Steine (1853) - Stifter
Der Nachsommer (1857) - Stifter
Die Jüdin von Toledo (1872) – Grillparzer
17
Biedermeier Dönemi
1815* ve 1848* yılları arasında Orta
Avrupa'da yaşanmış olan bir devirdir.
 Bu dönemde burjuva sınıfı güçlenmiş ve
sanat, her sınıftan insanın ortak duygusal
anlayışı olmaya başlamıştır.
 Bu sözcüğün kendisi tarihle ilgili bir
terimdir fakat genellikle edebiyat, müzik,
görsel sanatlar ve iç mimari gibi sanat
dallarından bahsetmek için
kullanılmaktadır.

19
"Biedermeier" sözcüğü, ilk olarak Alman
doktor Adolf Kussmaul ile avukat Ludwig
Eichrodt ikilisinin ortak yazmış oldukları
şiirler için seçmiş oldukları "Gottlieb
Biedermaier" takma adında görülmüştür.
 Bu takma ad da Joseph Victor von
Scheffel'in 1848'de yayınlamış olduğu iki
şiirin isminden türetilmiştir.

20
Biedermeier Dönemi, bu yıllar arasında yaşanmış
olan her günü kapsamamakla birlikte o yıllar
arasında hakim olmuş olan modayı, sanatsal
zevkleri vb. ifade etmektedir.
 Bu dönemin başlamasında etkili olan iki güç vardır:

1) İlki, büyüyen şehirleşme ve gelişen endüstrileşmenin
yeni bir orta sınıf yaratması ve bu insanların sanatı
bambaşka algılayıp sanattan farklı beklentiler içinde
olması;
2) ikincisi ise Napolyon Savaşlarının ardından dönemin
en büyük diplomatlarından Klemens von
Metternich'in uygulamış olduğu politik baskılardır.
21
Sanata getirilen sıkı kontrol ve şiddetli
sansürlemeler, sanatçıları ve halkı
politikadan uzak durmaya itmiş ve
böylelikle insanlar kendi çevrelerine,
evlerine zaman ayırmışlardır.
 Evin ve ev yaşamının önemi dile getirilmiş,
profesyonel anlamda mobilya dizaynı ve iç
dekorasyonun temelleri atılmıştır.

22
Biedermeier Üslubu
Sanatta özellikle Almanya, Avusturya, Kuzey İtalya ve
İskandinav ülkeleri burjuvazisinin beğenisini yansıtan
yeni-klasikçilik ve romantizm arsında geçiş dönemi
üslubu.
 Napoléon Savaşları’nın ardından 1825-35 arasında
Avrupa’da yaşanan yoksulluk döneminde gelişti.
 Adı, orta sınıfın lüks merakını hicveden “Papa
Biedermeier” adlı karikatür kahramanından
kaynaklandığından küçültücü bir anlam içermekteydi.
 Orta sınıf, aile yaşamına, özellikle mektup yazmak
dolayısıyla yazı masası kullanmak ve boş zamanları
değerlendirmek gibi kişisel etkinliklere önem
veriyordu.

23

Bu tür ailelerde yaygın olarak gece toplantıları düzenleniyor,
gece toplantılarının vazgeçilmez ögesi piyano yoksa
Biedermeier evi yeterince döşenmiş sayılmıyordu.

Bu gece toplantıları, yükselmekte olan orta sınıfın kitap, dans
ve şiir okuma gibi kültürel ilgilerinin pekiştirilmesine olanak
veriyordu.
Bu etkinlikler, ya tür resmi ya da tarihsel resim niteliği
gösteren ve çoğunlukla duygusal bir yaklaşımla ele alınan
Biedermeier resminin konularını teşkil ediyordu.
 Bu akımı temsil eden ressamlar arasında Almanya’da:

◦
◦
◦
◦
Fran Krüger,
Georg Friedrich Kersting,
Julius Oldach, Carl Spitzweg
Ferdinand Georg Waldmüller sayılabilir.
24



Biedermeier dönemi. Alman edebiyatında
Vormaerz (Mart Öncesi) adıyla anılan 1848
Devrimi öncesinin iki akımından biri
Biedermeier üslubuydu(*).
1814’te Viyana Kongresi ile başlayan bu
dönem, yaklaşık 1830’lara değin sürdü.
Her tür eylem ve siyasetten uzaklaşarak
kendi küçük çevresine çekilen burjuvazinin
yaşama ve düşünme biçimini simgeleyen bu
ad, edebiyattan önce giyimde ve mobilyada
kullanıldı.
25
Yeni atı-lımlar yerine eskiyi koruma
eğiliminde olan bu anlayıştaki yapıtlarda
siyasetten uzak durma, büyük
kahramanlıklar yerine küçük şeylerle
ilgilenme, geçmişe özlem ve doğaya
yakınlık duyma gibi ortak yönler görülür.
 Şiir ve öykü alanında dönemin en önemli
temsilcisi Eduard Mörike ve Avusturya
kökenli Adalbert Stifter’dir.

26

Halk şarkıları, balad ve doğa şiirlerinin yanı
sıra, Mörike’ nin öteki yapıtlari:
◦ Maler Nolten (1832; Ressam Nolten)
◦ Mozart’ın Prag yolculuğu sırasında geçirdiği bir günü
anlatan Mozart auf der Reise nach Prag (1856;
Mozart Prag Yolunda, 1971)

Küçük şeylerden yola çıkarak doğa yasasına,
tanrısal güce ulaşmak isteyen Stifter’in en önemli
yapıtlari:
◦ Bunte Steine (1853; Renkli Taşlar) ile günlük yaşamdan
uyumun egemen olduğu bir kesit veren Der
Nachsommer dir (1857;Yaz Sonu).
27

Dönemin tiyatro alanındaki en önemli temsilcileri, üçü
de Viyanalı olan Franz Grillparzer, Ferdinand Raimund
ve Johann Nestroy’dur.

O yıllarda Viyana’da hâlâ geçerliliğini koruyan barok
tiyatro ile klasik dönem Alman tiyatrosunu örnek
alarak kendine özgü psikolojik-gerçekçi bir üslup
geliştiren Grillparzer’in oyunlarında, düş gücüne,
oyunculuğa ve görkemli dekora dayanan Viyana halk
tiyatrosunun özellikleri de görülür.

Grillparzer, gerçek olay ve sorunları ele almak yerine,
izleyiciyi, sözcükler kadar mimiklerin de önem taşıdığı,
şiir dolu, düşsel bir dünyaya sokmak ister; bir yandan
da insanın yazgısının belirlenmiş-liğini gösterir.
28

Download Report