Bekijk bestand - Adviespunt Klokkenluiders

blikopener
Tekst alex groothedde
Directeur
Hannah de
Jong: “De
combinatie
van onze expertise met die van
de vakbond werkt
heel goed.”
Misstand
bij Defensie?
Trek tijdig aan de bel!
Als je in de lijn melding maakt van een misstand binnen Defensie
kun je heel wat over je heen krijgen. Er is dus moed voor nodig.
Maar ook kennis van de valkuilen, zodat je jezelf narigheid kunt
besparen. Bij het Adviespunt Klokkenluiders, dat samenwerkt met
de AFMP, kun je sparren over de vraag of en hoe je een melding
moet doen. Belangrijk advies: doe dat vooral tijdig!
S
tel, je bent militair
of burger en je hebt
het beste voor met
de defensieorganisatie. Je hebt een
beetje verstand van
bepaald materiaal
en wat blijkt: het
is ondeugdelijk
en het levert veiligheidsrisico’s op. Je
ziet collega’s in gedachten al op een
brancard afgevoerd worden. Maar je
meerderen wuiven die risico’s weg. Zo
zijn er wel meer misstanden te noemen
waar je tegenaan kunt lopen. Neem een
leidinggevende die zijn ondergeschikten
opdracht geeft om werkzaamheden
voor hem privé of zijn eigen bedrijf
te verrichten. Bedrijfsmiddelen die op
grote schaal voor privé worden gebruikt.
En ga zo maar door.
Wat doe je dan? Melden doe je waarschijnlijk niet zo gauw. Voor je het weet
zit je in de gevarenzone wordt je zo ben
je bang aan alle kanten tegengewerkt,
voor gek verklaard, lager beoordeeld,
met ontslag bedreigd of erger. Je hele
leven gaat misschien wel overhoop.
Waarom zou je eigenlijk een misstand
melden? En dan nog helemaal als de
leidinggevende het ook weet en niet
26
oplinie
september 2014
Huis voor
klokkenluiders
H Uit onderzoek van adviesbureau Berenschot blijkt niet
alleen dat het Adviespunt
Klokkenluiders bestaansrecht
heeft, maar ook dat er een
permanente wettelijke basis
voor moet komen. Het instellingsbesluit van het adviespunt
eindigt namelijk per juli 2015. De
evaluatie van o.a. het adviespunt
is naar voren geschoven in verband met het wetsvoorstel Huis
voor Klokkenluiders. Hierin zouden advies en onderzoek in één
instituut worden ondergebracht.
Het Adviespunt Klokkenluiders
maakt zich zorgen over deze
combinatie van taken. De Jong:
“Al in 2013 hebben wij onze zorgen geuit richting Kamerleden.”
Het wetsvoorstel is aangehouden; ook minister Plasterk was
er ‘vooralsnog’ geen voorstander van.
doet? Gelukkig is er een goed antwoord
op deze vraag. Omdat je loyaal bent, je
anderen leed wil besparen of omdat je
gruwt van niet integer of zelfs crimineel gedrag. En: omdat er zoiets is als
het Adviespunt Klokkenluiders om je
vertrouwelijk te adviseren over het doen
van een melding.
Goede inschatting
Met de hulp van het Adviespunt
Klokkenluiders kun je een goede
inschatting maken van de haalbaarheid
van een melding en ook van de risico’s
die je mogelijk te wachten staan, zegt
Senior adviseur Liesbeth Mol. “Er moet
wel sprake zijn van een redelijk vermoeden van een misstand. Je moet zelf iets
hebben geconstateerd, dus de misstand
niet alleen maar hebben gehoord van
een collega. En je moet kennis hebben
van de zaak door je werkzaamheden.
Verder moet de misstand een algemeen
maatschappelijk belang raken, het moet
dus groter en breder of structureler spelen dan alleen een individueel geval. Een
vervelende, intimiderende opmerking
van een commandant of manager bijvoorbeeld is op zichzelf niet voldoende;
zoiets moet op grotere schaal spelen.”
Vertrouwenspersoon
Het Adviespunt Klokkenluiders is een
adviesinstantie. Je kunt het vergelijken
met een externe vertrouwenspersoon.
Je kunt er geen melding doen, maar het
adviespunt wijst wel de weg. Hoewel
het adviespunt geen meldpunt is, kan
het wel helpen bij het opstellen van een
melding. “In sommige gevallen helpen
we bij de omschrijving,” zegt Liesbeth
Mol. “Als iemand dat helemaal zelf doet,
kan er soms teveel emotie in zitten. Of
er worden individuele zaken die spelen
vermengd met de misstand. Het is dan
beter om het wat zakelijker te formuleren waardoor het voor de ontvanger
duidelijker is dat het om een serieuze
melding gaat en niet om een individuele
klacht.“
Beeld uit de
publiekscampagne Moed
als het moet.
Samen is beter
»
Het Adviespunt Klokkenluiders geeft mensen
die een melding willen maken mee dat het
meestal beter is om dat samen met andere collega’s
te doen. De Jong: “Samen sta je sterker. En op deze
manier voorkomen we dat weliswaar een individuele zaak wordt opgelost, maar dat de misstand die
erachter zit door blijft gaan.”
Geheim werk?
»
Militairen die gerubriceerd (geheim) werk
doen en daarin een misstand ontdekken,
kunnen ook een beroep doen op het adviespunt,
dat compleet onafhankelijk is. “Het is vanwege
iemands verzwaarde geheimhoudingsplicht
belangrijk dan héél voorzichtig te werk te gaan. Het
is beter ons niet zomaar stukken te sturen.”
Tientallen zaken
»
Het Adviespunt Klokkenluiders is gevestigd
in Den Haag. De organisatie telt een bureau
van 6 functies, met daarbij nog een commissie van
drie personen. Sinds de oprichting van het adviespunt hebben zich enkele tientallen mensen uit
de sectoren Defensie en politie tot het adviespunt
gewend voor advies.
Regie
“De regie van de melding ligt bij de
persoon die contact met ons opneemt,”
aldus de adviseur. “We zijn een steun in
de rug van de klokkenluider. Zo geven
we bijvoorbeeld tips hoe een gesprek in
te steken. En als er juridische problemen
zijn, bijvoorbeeld omdat iemand op nonactief wordt gesteld, dan adviseren we
iemand rechtsbijstand in te schakelen.
Dat kan bijvoorbeeld een vakbond zijn.”
Het adviespunt trekt in dat verband
al op met de AFMP. Directeur Hannah
de Jong: “Daar hebben we positieve
ervaringen mee. De combinatie van
onze expertise werkt heel goed.” Het
adviespunt adviseert over het aankaarten van de misstand. De AFMP kan
een lid bijstaan mocht de organisatie
stappen ondernemen om bijvoorbeeld
iemand te ontslaan. “Het gebeurt soms
oplinie
september 2014
27
gastcolumn
blikopener
Senior adviseur
Liesbeth Mol: “Met
de hulp van het
Adviespunt Klokkenluiders kun je
een goede inschatting
maken van de haalbaarheid en de risico’s van een
melding.”
“
twijfel of iets misstand of
integriteitsschending is?
het is dan handig om met
ons te sparren’
dat iemand ontslag wordt aangezegd,
waarbij het ogenschijnlijk gaat om een
arbeidsrechtelijke zaak, terwijl iemand
eigenlijk wordt ontslagen vanwege het
aankaarten van de misstand. In een
dergelijk geval is het goed dat iemand
ons belt.”
Sparren
Wie erover denkt een melding te doen,
maar betwijfelt of de kwestie een misstand is of een incident, kan hierover
van gedachten wisselen met het adviespunt. Dat kan heel verstandig zijn, want
soms kan er meer spelen dan je op het
eerste gezicht denkt. Zo is de grens
tussen een integriteitsschending en een
misstand een grijs gebied. Wanneer iets
breder speelt, op grote schaal, structureel, het management op de hoogte is
en het zelfs aanmoedigt of opdraagt
dan kan iets overgaan van een integriteitsschending in een misstand. Dat is
iets om per geval te bekijken. “Het kan
prettig zijn voor iemand om daarover
in een vroegtijdig stadium te sparren
met een adviseur van het Adviespunt
Klokkenluiders,” aldus de directeur.
‘Niet bang zijn ons te bellen’
“Mensen moeten niet bang zijn om
ons te bellen.” De Jong benadrukt hoe
belangrijk het is om tijdig en op grond
van de klokkenluidersregeling een melding te doen. “Dan kun je terugvallen op
een beschermingsbepaling die zegt dat
je bij een melding niet in je rechtspositie
benadeeld mag worden.” Voor Defensie
heet deze regeling formeel: het Besluit
melden vermoeden van misstand bij
Defensie.
In het jaarverslag over 2013 van het
28
oplinie
september 2014
Adviespunt Klokkenluiders staat dat in
slechts één op de vier klokkenluiderszaken waarin het adviespunt betrokken
was, de klokkenluider zegt geen nadeel
te hebben ondervonden van zijn melding. Vandaar de publiekscampagne
‘Moed als het moet’. Deze campagne
van het Adviespunt Klokkenluiders
bevestigt dat er moed voor nodig is om
bij een misstand aan de bel te trekken.
Dat risico op negatieve gevolgen wordt
volgens de directeur hopelijk lager als
het melden van misstanden als een
kans voor de organisatie wordt gezien.
Positieve ontwikkeling
De Jong wijst in dat verband op een
positieve maatschappelijke ontwikkeling. “We worden behalve door werknemers ook benaderd door werkgevers
die ons vragen hoe een goede klokkenluidersregeling op te stellen en hoe het
beleid op dit thema vorm te geven.” Dat
gebeurt overigens niet alleen om maar
te voldoen aan de wet- en regelgeving,
maar ook om de kwaliteit van de eigen
organisatie te versterken. Adviesbureau
Berenschot wijst in het onderzoeksrapport (zie het kader) naar de noodzaak
van cultuurverandering op dit vlak: “Het
wel of niet melden van misstanden
wordt beïnvloed door de aanwezigheid
van een goede (meld-) infrastructuur
en een positieve perceptie van de
eigen organisatiecultuur op het punt
van integriteit en openheid. In organisaties waar de infrastructuur aanwezig is
en de cultuur als positief wordt ervaren,
worden minder misstanden gesignaleerd en wordt tegelijkertijd verhoudingsgewijs meer gemeld.’
Meer weten? Surf naar www.apkl.nl
Vrouwvanmilitair:
Home sweet
home
»
Mijn militair is weer enkele maanden thuis.
Geen verwilderde blik dit keer in zijn ogen,
maar een rustige zachte gloed. We hebben er wel
voor moeten werken. Werken aan onze relatie. Het
gaat niet vanzelf.
Het is wennen aan elkaar. De dingen weer samen
delen en doen is vreemd in het begin. Mijn man had
tijd nodig om weer te wennen aan ons land. Wat
genoot hij van de luxe hier. Wat genoot hij van de
vrije tijd die hij in één keer weer na al die maanden
had. Heel veel geslapen heeft hij in het begin. En ik?
Ik kroop er lekker naast met een boek omdat ik het
zalig vind dat hij er weer is. Is hij veranderd? Ja, ik
denk het wel, maar niet negatief of verkeerd. Hij is
weer een hele ervaring rijker en dat verandert een
mens gewoon.
Soms merk ik dat hij nog veel met zijn gedachten
in Mali is. Het voor mij onbekende land. Hij vertelt
er zo open over dat ik gelijk voel ‘dit zit goed’ . Geen
verwilderde blik, geen stille man, maar een man die
mij alles vertelt. Op de vraag of hij bang is geweest
(tijdens een raketaanval) krijg ik het antwoord “daar
had ik geen tijd voor, je doet je ding waar je voor
getraind bent”.
En ik, het thuisfrontwacht, iedere keer opnieuw op
het veilig terug komen van mijn militair. Want ik
doe ook mijn ding, daar ben ik onderhand ook op
getraind.
Dit was mijn laatste bijdrage voor zover in dit blad.
Ik wil iedereen bedanken voor de steun die ik heb
ontvangen. Ik blijf doorgaan met mij in te zetten
voor onze militairen, veteranen en het thuisfront.
Waarom? Omdat het al snel een vergeten club in de
maatschappij is! Dat mag gewoon niet gebeuren!

Download Report