Alles op stee in Groningen en Drenthe

27 februari 2015 , pag. 2
Alles op stee in Groningen en Drenthe
ASSEN Waar woont een Dunderboer of een Hammerker? En woon
je in het Noorden op of in een dorp?
Hoe zit het met de correcte klemtóon van de plaatsnamen? Er is een
boekwerk uitgekomen dat op veel
van deze vragen antwoord geeft.
Een kleine test
Waar komen de volgende Groninger dorpsbewoners vandaan:
Taisner, IJmentilster, Smilker, Röpmer, Hammerker. En in Drenthe:
Samberse, Scheloder, Krimmenees, Dunderboer, Loekshammer.
Antwoorden elders op deze
pagina.
Het Drentse dorp Smilde is wijd en
zijd bekend, maar als je gevoel hebt
voor historie zeg je: De Smilde. Want
zo werd het dorp vroeger genoemd –
en nu af en toe nog wel eens door
een oudgediende.
Soortgelijke voorbeelden in het
Groningerland zijn De Leek, De Maiden en De Muzzel (Leek, Meeden en
Mussel). In Drenthe hebben we bijvoorbeeld dan ook nog De Neitap en
’t Hogeveine of ’t Ogeveine (Nietap
en Hoogeveen) en in Groningen onder andere nog ’t Hoogezaand-Sapmeer.
Deze week verscheen onder auspiciën van het Huus van de Taol in
Drenthe en Bureau Groninger Taal
en Cultuur Op stee – Drentse en Groninger plaatsnamen verzameld.
Hierin trekt een bonte stoet van opmerkelijke feiten en wetenswaardigheden rond plaatsnamen voorbij.
,,Plaatsnamen in de streektaal vor-
men een ongelooflijk interessant
onderwerp; voor onderzoek én daarbuiten”, constateren de samenstellers verlekkerd. Deze samenstellers
zijn Abel Darwinkel voor Drenthe en
Eline Brontsema en Siemon Reker
voor Groningen, namens de hiervoor genoemde streektaalinstituten.
Vanzelfsprekend komt de klemtoon ter sprake. ‘File op de A7 bij
Hóógkerk’ horen we nogal eens op
Radio 1. Met de verkeerde klemtoon
dus, want wij zeggen hier zelf Hoogkérk. En Siddeburen is in het Gronings niet Sibbóeren, maar Síbboeren, met de klemtoon dus op de eerste lettergreep. In Drenthe hebben
we bijvoorbeeld Odóorn en Westerbórk – en niet andersom!
Het materiaal voor Op stee is verzameld met behulp van de langlo-
pende en zeer succesvolle internetenquête Vraag & Antwoord, over de
streektalen van Groningen en Drenthe. Een van de respondenten was
het opgevallen dat ‘nergens ter wereld’ de plaatsnamen zo kort zijn als
in het noorden van Drenthe: Roon,
Paais, Bun, Win, Eel, Vreis, Ie, Punt,
Nörg, Ein. Inderdaad; het lijkt wel
Gronings zo kort. Ook opmerkelijk
het verschil tussen in en op: je
woont in Assen (Azzen, zegt de Groninger), maar op (De) Smilde, ien
Paiderboeren, maar op Roodschoul.
In Slien, maar op Schoelingsoord. In
Faarmsom, maar op ’t Foan. De oorsprong van deze tweespalt is tamelijk duister; voor Drenthe is wel eens
een verband vermoed tussen wonen
in het veen (dan woon je ‘op’ een
dorp) en op het zand (dan woon je
‘in’ een dorp, min of meer dan).
Op stee
Op stee – Drentse en Groninger
plaatsnamen verzameld, verscheen
bij Het Drentse Boek (ISBN 978 90
6509 234 2), kost 9,95 euro en is
vanaf vandaag te koop op
www.drentheboeken.com en in de
boekhandel. Het boek verscheen
t.g.v. het tienjarig bestaan van de
Dagblad van het Noorden Streektaalprijzen 2014, die zondag worden uitgereikt in de Winsinghhof in
Roden, vanaf 14.00 uur. Daar ligt
Op stee ook.
Oplossing in de goede volgorde
Thesinge, Enumatil, Smeerling,
Rottum en Nieuwolda (alle in Groningen). Voor Drenthe: Sandebuur,
Schoonloo, Nieuwe Krim, Donde-
Jan Wierenga

Download Report