Een explosieve cocktail voor de koopkracht

PVDA Studiedienst
Februari 2015
M. Lemonnierlaan 171 – 1000 Brussel
http://pvda.be/pvda/studiedienst
Btw-verhogingen en indexsprong...
Een explosieve cocktail
voor de koopkracht
Volgens de regering heeft de indexsprong in 2015
praktisch geen gevolgen voor onze lonen. Ze gaat
namelijk uit van een nulinflatie. Maar intussen wordt de
kans steeds groter dat er een btw-verhoging. Laat een
dergelijke verhoging nu precies rechtstreeks effect
hebben voor een stijging van de inflatie! We hebben dat
zien gebeuren in Nederland. Met als gevolg een
onmiddellijk loonverlies voor de miljoenen werknemers
in ons land. Enige uitleg.
Het Planbureau gaat uit van een nulinflatie dit jaar (-0,1%). Dat wekt de indruk
dat de indexsprong in 2015 geen invloed zal hebben op onze lonen. Dat beweren
de regering en de werkgeversorganisaties. Waarom je dan nog vastbijten in
verzet tegen een indexsprong? De lonen zouden toch niet stijgen… zelfs als het
principe van loonindexering gevrijwaard bleef.
We kunnen die vraag natuurlijk gemakkelijk omkeren: waarom dan zo
hardnekkig vasthouden aan die indexsprong als die het patronaat toch niets
oplevert? Is het dan misschien zuiver een ideologische maatregel? Niet meteen.
Vandaag is de inflatie heel laag, praktisch nul. Maar er is geen enkel economisch
scenario dat uitgaat van een nulinflatie voor de komende drie jaar. Nu al komen
verschillende sectoren die werken met een systeem van een spilindex
(waaronder de openbare diensten), aardig dicht in de buurt van een
overschrijding van die spilindex. Een lage inflatie volstaat al om die werknemers
onmiddellijk van 2% loonsverhoging te beroven. Of die indexsprong er nu komt
in 2015, 2016 of 2017, hij komt er vroeg of laat en dan zijn alle werknemers in
1
dit land voor goed 2% van hun loon kwijt. Maar er is meer. De indexsprong zou
er wel eens veel sneller kunnen komen dan we denken.
Het voorbeeld van Nederland, een goede
waarschuwing…
De hele redenering die uitgaat van een zeer lage of een nulinflatie vergeet een
belangrijk ding, namelijk dat dergelijke voorspellingen uiterst broos zijn. Het
volstaat dat een van de parameters van de evolutie van de prijzen wijzigt om te
maken dat al die voorspellingen plotsklaps en drastisch herzien moeten worden.
Een van die parameters is… de btw-tarieven. Die worden meegenomen in de
berekening van de evolutie van de prijzen. In Nederland was er in 2012 een
verhoging van 2% van het gewone btw-tarief. Wat zagen we? Die btw-verhoging
leidden onmiddellijk tot een inflatie van 3,2% in plaats van de aangekondigde
1,7%. Het Instituut voor de Statistiek geeft het toe: als de inflatie in Nederland
in 2013 een van de hoogste was van de eurozone, dan “komt dat in ruime mate
door de btw-verhoging”.1 Met andere woorden, een verhoging van de btw met
2% was een van de belangrijkste oorzaken van een stijging van de inflatie met
1,5%.
Inflatie, het effect van product gerelateerde taksen en andere prijsveranderingen, januari
2013.
De blauwe kleur wijst op het effect van de btw-verhoging op de inflatie
1
http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/dossiers/eu/publicaties/archief/2013/20133804-wm.htm
2
De mobiele jaarlijkse inflatie vergelijkt de prijzen in maand 1 van het jaar t met de
prijzen in maand 1 van het jaar t-1
Indexsprong om effect van btw-verhoging te
neutraliseren
De regering heeft voorzien dat ze de patroons in 2016 nog een cadeau geeft van
960 miljoen door nieuwe verlagingen van de sociale werkgeversbijdragen. Het
gaat om de uitvoering van een beslissing van de vorige regering (onder Di
Rupo). Een enorm cadeau, vooral in tijden van beperkte overheidsmiddelen. Dat
leidt nog maar eens tot een vermindering van de inkomsten voor de sociale
zekerheid. En daar moet de regering dus een compensatie voor vinden. Als ze
dat niet doet, bestaat het risico dat het begrotingstekort weer oploopt en de
overheidsschuld zwaarder wordt.
Een van pistes die men nu naar voren schuift om dit cadeau te betalen, is een
btw-verhoging. Dat is de betekenis van uitspraken van minister van Financiën
Johan Van Overtveldt over de ‘taxshift’ waar iedereen zit op te wachten. Volgens
hem moet die “allereerst de lasten op arbeid verlichten door deze te verschuiven
naar de consumptie, via de btw”. Vermits btw-verhogingen meegenomen worden
in de berekening van de inflatie, zouden normaal gezien de lonen worden
aangepast via het mechanisme van de automatische loonindexering. Dat zou dan
3
als gevolg hebben dat het cadeau voor de bedrijven ineens veel minder zou
worden door de indexaanpassing van de lonen. Om dat cadeau groot te houden
moet de invloed van de btw op de lonen geneutraliseerd worden. En dat doen ze
dus door opschorting van die indexering voor de hele termijn dat die btwverhogingen een effect hebben op de stijging van de inflatie. Resultaat: de
werknemers dragen de gevolgen door een daling van hun koopkracht.
Dergelijke compensatie voor de verlaging van de sociale werkgeversbijdragen
door een btw-verhoging waarvan het effect op de lonen geneutraliseerd wordt
door een indexsprong is in feite een gekend mechanisme: de Franse regering
onder Sarkozy noemde dat indertijd de “sociale” btw. Een bedrieglijke benaming
die haar oorsprong vindt in het feit dat het bedoeling was om met de
overschotten van de btw de kas van de sociale zekerheid te spijzen. Als je weet
waartoe dit mechanisme in feite leidt, zouden we het beter de “patronale” btw
noemen.
Een strategie in twee fases om het sociaal verzet in
bedwang te houden?
Het lijkt erop dat de huidige regering gekozen heeft voor een tactiek in twee
fases om het verzet tegen die patronale btw in de kiem te smoren. Eerst kondigt
ze een indexsprong aan. En ze slooft zich uit om de invloed daarvan te
minimaliseren op basis van voorspellingen over een lage inflatie.
Pas in een tweede fase kondigt ze aan dat ze van plan is de btw te verhogen wat
onmiddellijk leidt tot een herziening van de verwachte inflatie naar boven toe.
Dit onthult de reële impact van de hele operatie: de lonen volgen die inflatie niet
en dat leidt tot een onmiddellijk verlies aan koopkracht voor de werknemers in
2015.
Conclusies
De indexsprong is dus hoegenaamd niet een louter ideologische maatregel
zonder werkelijk gevolg. Voor de bedrijven is die zelfs bijzonder winstgevend.
Eenmaal op kruissnelheid gaat die in totaal op jaarbasis bijna 3 miljard
opbrengen. En het zou wel eens kunnen dat we al heel snel op die kruissnelheid
zitten als die aangekondigde btw-verhogingen er echt komen.
We zien dat de indexsprong deel uit maakt van een meer globaal mechanisme
met de bedoeling de daling van de arbeidskosten te financieren door een
verlaging van ons loon.
Het mag dan misschien niet zo lijken, ook in 2015 is behoud van de
loonindexering meer dan ooit noodzakelijk voor het behoud van de koopkracht
van de werknemers.
De PVDA protesteert tegen dit hele manoeuvre. “Het toont nog maar eens dat de
regering vooral haar best doet voor de 1% rijksten van onze bevolking”, stelt
4
Benjamin Pestieau, PVDA-verantwoordelijke voor het dossier over de lonen. “Wat
men ook moge beweren, de koopkracht van de overgrote meerderheid van de
bevolking wordt ernstig aangetast door deze maatregelen.”
De PVDA is van mening dat de indexsprong en de aangekondigde btw-verhoging
niet alleen sociaal onrechtvaardig zijn, maar ook schade berokkenen aan onze
economie. “Onze maatschappij heeft niet minder loon en meer btw nodig, maar
wel koopkracht. Goed beschermde koopkracht kan de gezinnen en de
consumptie wat meer zuurstof geven”, aldus nog Benjamin Pestieau.
________________________
Auteur van deze studie: Benjamin Pestieau (0477 83 11 90)
PVDA-woordvoerder en federaal volksvertegenwoordiger: Raoul Hedebouw (0477 98 65 10)
Directeur Studiedienst PVDA: David Pestieau (0472 81 73 74)
5

Download Report