HET IDEE AVRO KLASSIEK TROS KLASSIEK HEMELSE MUZIEK GROOT OMROEPKOOR TROS VOCAAL MUZIEK & POLITIEK TROS MUZIKALE MEESTERWERKEN 6 februari 2015, 20.15 uur, inleiding Paul Korenhof 19.30 uur Quattro pezzi sacri en de Fontane di Roma Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepkoor Pietari Inkinen dirigent Gijs Leenaars dirigent Groot Omroepkoor Mariangela Sicilia sopraan Richard Wagner 1813-1883 Voorspel Parsifal 1882 Ottorino Respighi 1879-1936 Fontane di Roma (De fonteinen van Rome) 1914-1916 De fontein van Valle Giulia De Tritonfontein De Trevifontein De fontein van de Villa Medici PAUZE Giuseppe Verdi 1813-1901 Quattro pezzi sacri voor sopraan, koor en orkest 1888-1897 Ave Maria Stabat Mater Laudi alla Vergine Maria Te Deum 2 Drankje na afloop Live-uitzending Na het concert is er gelegenheid om een drankje te nuttigen. zendt dit concert vanuit TivoliVredenburg live uit op NPO Radio 4. Alle luisteraars kunnen volop genieten van het concert als mobiele telefoons, horloges en gehoorapparaten geen geluid maken. Presentatie voor Radio 4 vanuit de zaal door Maartje Stokkers. ➜ www.RADIO4.NL Via dezelfde site kunt u onder ‘Luister Concerten’ kiezen uit de mooiste concertopnamen, waaronder uiteraard ook die van De Vrijdag van Vredenburg. De concerten zijn te sorteren op genres en tijdperken. Groot Omroepkoor in Podium Witteman Zondag 8 februari zingt het Groot Omroepkoor onder leiding van chefdirigent Gijs Leenaars Verdi’s Laudi alla Vergine Maria. Joyce Sylvester, burgemeester van Naarden, senator in de Eerste Kamer en liefhebber en kenner van Verdi, schuift aan. Podium Witteman, iedere zondag om 17.10 uur op NPO 2 ➜ WWW.PODIUMWITTEMAN.NL AVROTROS Groot Omroepkoor a cappella op 13 en 27 maart De negentiende eeuw was een gouden tijdperk voor de koorzang. Dat is op 13 maart te horen uit de vrouwenkelen van het Groot Omroepkoor onder leiding van Pieter-Jelle de Boer. Zij zingen juwelen van koormuziek van Schumann en Brahms. Twee weken later, op 27 maart, opnieuw koormuziek van Brahms, de prachtige, late Fünf Gesänge opus 104, dan gezongen door het gemengde Groot Omroepkoor onder leiding van chef-dirigent Gijs Leenaars. Het concert opent met muziek van een van de belangrijkste Nederlandse componisten uit de twintigste eeuw: Rudolf Escher. Van hem gaat Le vrai visage de la paix, een werk dat gerekend wordt tot de absolute hoogtepunten in de Nederlandse koormuziek. Daarnaast klinkt muziek van Pascal Dusapin, een van Frankrijks bekendste hedendaagse toondichters. Vrienden van het Groot Omroepkoor genieten korting op de entreeprijs. ➜ Voor kaarten: www.tivolivredenburg.nl of 030 2314544 (ma t/m za 12.00-18.00). ➜ WWW.TIVOLIVREDENBURG.NL 3 Quattro pezzi sacri en de Fontane di Roma Parsifal - voorspel Vanaf het eerste moment is Parsifal door mysteriën omgeven geweest. Niet alleen had Richard Wagner (1813-1883) zijn laatste theaterwerk doortrokken van christelijk-religieuze symboliek, maar hij had het ook nog de benaming ‘Bühnenweihfestspiel’ meegegeven. De verklaring voor die naam is waarschijnlijk het feit dat hij het werk speciaal voor het Festspielhaus in Bayreuth geschreven had en zijn wens dat het ook alleen daar zou worden opgevoerd. Velen zagen er echter een verwijzing in naar de ‘gewijde’ thematiek, ondersteund door christelijke symbolen als het avondmaal, de kelk die daarbij gebruikt werd (de ‘graal’) en de speer waarmee de zijde van de Heiland doorboord was. Die christelijke thematiek komt het sterkste tot uiting tijdens het slot van het eerste bedrijf, dat zich afspeelt in de in NoordSpanje gesitueerde graalburcht en dat sterke parallellen vertoont met christelijke rituelen. De verzamelde graalridders nuttigen in een religieus getinte plechtigheid brood en drinken wijn (uit de ‘graal’) als hernieuwende krachtbronnen ‘om de werken van de Heiland te verrichten’. De religieuze parallel wordt nog versterkt doordat Wagner met de titelrol (de ‘verlosser’ Parsifal), met de lijdende koning Amfortas (door de speer in zijn zijde gewond) en met de Goede Vrijdag-symboliek in het derde bedrijf naar de figuur van Jezus Christus leek te verwijzen. Tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw hing bij uitvoeringen van Parsifal in Bayreuth een mededeling dat het publiek ‘gezien de geest van de scène’ verzocht werd na het eerste tafereel niet te applaudisseren. Wel of geen applaus? 4 Richard Wagner Bij de eerste uitvoeringen in 1882 aarzelde de Wagner-aanhang om na de ‘gewijde sfeer’ van deze scène te applaudisseren. Wagner kon zich daarin vinden en nog tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw hing bij uitvoeringen van Parsifal in Bayreuth een mededeling van festivalleiding dat het publiek gezien ‘de geest van deze scène’ verzocht werd zich na het eerste tafereel te onthouden van bijval. Tegelijk met de secularisering van de West-Europese maatschappij drong ook tot de fervente Wagner-aanhang geleidelijk het besef door dat theatrale symboliek niet gelijkgesteld kon worden aan religie. De plechtige en ‘gewijde’ atmosfeer van grote delen van de partituur kan echter evenmin ontkend worden als het feit dat Wagner tekst en muziek bewust heeft doorvlochten met religieuze motieven. Dat begint al in het voorspel dat door schijnbaar zwevende strijkers en houtblazers wordt geopend met de plechtige klanken van de beide avondmaalzangen uit het slot van datzelfde bedrijf, ‘Nehmet hin mein Leib’ en ‘Nehmet hin mein Blut’, waarvoor de componist teruggreep op de oude gregoriaanse antifoon Alma redemptoris Mater. In het van hem bekende vlechtwerk van motieven en modulaties vervolgt Wagner met een ietwat dogmatisch aandoend maar door trompetten en trombones magistraal aangeheven ‘graalmotief’ (combinatie van een gregoriaans Gloria met het Dresdner Amen) gevolgd door een drievoudig, steeds een terts hoger aangeheven ‘geloofsmotief’. Na een ingenieuze afwisseling en vervlechting van deze motieven biedt het tweede deel van het voorspel een schildering van de zondeval van Amfortas en het verlies van de heilige speer die de komst van een ‘verlosser’ noodzakelijk maken. De combinatie van het ‘speermotief’, het ‘eilands klachtmotief’ en het ‘Kundrymotief’ met elders in het werk verwijzingen naar de laatste levensfase van Jezus opent echter de deur naar een andere interpretatie: een schildering van Jezus’ kruisdood en van het moment waarop hij Kundry om haar spotlach de blik toewerpt die haar eeuwenlang rusteloos over de aarde zal doen zwerven. Via een motief dat samenhangt met de klacht om het door zonde ‘ontheiligde heiligdom’ keert Wagner vervolgens terug naar een vrediger sfeer. Daarin klinkt nogmaals het ‘speermotief’, nu als aankondiging van de terugkeer van de speer en de op handen zijnde ‘verlossing’ door Parsifal, de onbezoedelde ‘reine dwaas’. Uiteindelijk sterft het voorspel weg in een herhaling van het eerste ‘avondmaalmotief’ om de weg vrij te maken voor het ochtendgloren aan het begin van de eerste akte. 5 De fonteinen van Rome Na Monteverdi is Italië uitgegroeid tot het operaland bij uitstek en dat zou het tot in de eerste decennia van de twintigste eeuw blijven. Religieuze en andere vocale muziek werd in die drie eeuwen nog wel geschreven, maar symfonische muziek nauwelijks en als de grote operacomponisten zich eens instrumentaal wilden uitdrukken, beperkten zij zich veelal tot de kamermuziek. Tot de eersten die hierin verandering brachten, behoorde Ottorino Respighi (1879-1936). Wel profileerde ook hij zich als operacomponist, maar hij werd toch vooral bekend door drie symfonische gedichten op de stad Rome: Pini di Roma (Pijnbomen van Rome), Fontane di Roma (Fonteinen van Rome) en Feste Romane (Romeinse feesten). fontein van Valle Giulia fontein met de Triton Trevi-fontein Fontane di Roma, het oudste van de drie en geschreven in de jaren 1914-1916, is tegelijk de impressie van een zonnige dag in de Eeuwige Stad, waarbij vier bekende fonteinen worden geschilderd in vier verschillende fasen van het zonlicht. Het eerste deel, Andante mosso, gewijd aan de fontein van Valle Giulia, niet ver van de Villa Borghese, beschreef de componist zelf in zijn toelichting als de schildering van “een pastoraal landschap. Kudden vee trekken voorbij en lossen op in de verse, vochtige nevels van een Romeins ochtendgloren.” Een luid en prominent hoorngeschal introduceert het tweede deel, gewijd aan de fontein met de Triton op de Piazza Barberini in het heldere ochtendlicht: “Het lijkt een vrolijk oproep aan de groepen najaden en tritons die nu naderbij hollen, elkaar achtervolgend en over elkaar heen tuimelend in een wilde dans tussen de waterstralen.” fontein bij Villa Medici 6 Ottorino Respighi Een nieuw thema, statiger nu, voert ons naar de bekende Trevi-fontein in de middagzon: “Dit plechtige thema, dat van de houtblazers overgaat naar het koper, suggereert een triomfantelijk karakter. Trompetten schallen en over het helder oplichtende wateroppervlak trekt Neptunus voorbij in een wagen die getrokken wordt door zeepaarden en gevolgd door een stoet van sirenen en tritons. Dan verdwijnt de optocht terwijl in de verte nog zacht het trompetgeschal opklinkt.” Tot slot voert de componist ons met een nostalgisch getinte overgang naar de fontein bij de befaamde Villa Medici: “Het is het weemoedige uur van de zonsondergang. De lucht is vol klokgelui, vogelgekwetter en bladergeruis. Dan sterft alles vredig weg in de nachtelijke stilte.” Vier gewijde stukken In 1898 publiceerde Verdi’s uitgever Ricordi onder de titel Quattro pezzi sacri in één band vier losse composities van Verdi op Latijnse religieuze teksten. Hoewel het nooit de bedoeling was geweest dat deze werken ook gezamenlijk zouden worden uitgevoerd, gaf de componist daarvoor wel zijn toestemming, maar hij maakte daarbij een uitzondering voor het Ave Maria. Oorspronkelijk had hij dit niet eens gedrukt willen zien en op zijn aandringen ontbrak het dan ook bij de première op 7 april 1898 in Parijs. Ook bij de eerste Italiaanse uitvoering, kort daarna in Bologna, ontbrak dit vijf minuten durende koorwerk en pas bij een uitvoering in november 1898 in Wenen kwam het voor het eerst tot klinken. Sindsdien worden de vier werken vrijwel altijd gezamenlijk geprogrammeerd in de volgorde waarin zij in de uitgave werden opgenomen en die afwijkt van de volgorde van ontstaan. Het Ave Maria en het Laudi alla Vergine Maria stammen uit 1888-1889 en ontstonden dus tussen Otello en Falstaff, Verdi’s laatste twee opera’s. In 1895-1896 schreef de toen 83 jaar oude componist het Te Deum, onmiddellijk gevolgd door het Stabat Mater, waarmee hij in 1897 definitief een streep zetten onder een carrière die in totaal zeventig jaar omspande. Het Ave Maria was eigenlijk een meesterlijke vingeroefening. Oorspronkelijk had Verdi het niet eens gedrukt willen zien. 7 Ave Maria Dat Verdi het Ave Maria aanvankelijk niet uitgevoerd en zelfs niet gepubliceerd wilde hebben, hangt samen met het feit dat hij dit a capella koorwerk vooral zag als een vingeroefening, niet als een weloverwogen compositie. Het was in 1888 min of meer bij toeval ontstaan na een opmerking van de componist Arrigo Boito die voor hem het libretto van Otello had geschreven. In dat werk had Boito de intrigant Jago een nihilistisch Credo gegeven dat niet terugging op woorden van Shakespeare, en dat mede door Verdi’s muziek in zekere zin het meest gedurfde fragment in deze opera werd. Naar aanleiding van een artikel in de Gazetta Musicale over een ‘enigmatische toonladder’ met ongebruikelijke intervallen daagde Boito Verdi uit deze ongewone toonladder te gebruiken voor een Ave Maria ‘als tegenhanger van het goddeloze Credo van Jago’. Het resultaat toont het technische meesterschap van een componist die zelfs als hij geen compositie onder handen had, toch vrijwel iedere dag een ‘vingeroefening’ op papier zette. Laudi alla Vergine Maria Wel als serieuze compositie bedoeld was de lofzang Laudi alla Vergine Maria uit dezelfde periode, die bij de première in Parijs het meeste succes had bij het publiek. Daarbij moet wel worden vermeld dat Verdi het werk schreef voor vier solostemmen en dat het toen ook op die manier werd uitgevoerd. De tegenwoordig gebruikelijke uitvoering door vier koorstemmen zal zeker een economische reden hebben, maar waarschijnlijk speelt ook mee dat een uitvoering door vier solisten in moderne oren wellicht iets te ‘opera-achtig’ klinkt voor een religieus getint muziekstuk. Stabat Mater Een waardiger besluit van Verdi’s operaloopbaan dan met het Stabat Mater is nauwelijks denkbaar, ook omdat het werk ondanks de religieuze achtergrond in alles de sporen draagt van wat hem als operacomponist groot heeft gemaakt. Het muzikaal weergeven van een door hem grondig bestudeerde tekst en een steeds sterker streven tot het vermijden van overbodige details stonden voor Verdi bij het schrijven van zijn opera’s op 8 een gedeelde eerste plaats. Die lijn trok hij tot in het uiterste door in de Quattro pezzi sacri en zijn laatste compositie, het Stabat Mater, is dan ook vooral een muzikale weergave van de dramatische lijn die hij in de tekst zag. Het is of iedere tekstfrase behandeld wordt vanuit zijn betekenis in de context, waarbij de muziek niet zozeer aandacht vraagt voor de religieuze inhoud, als wel voor de tragiek van een moeder die hulpeloos moet toezien bij het sterven van haar zoon. Waar uiteenlopende componisten als Rossini, Dvorˇák en Poulenc hetzelfde gedicht voorzagen van een half tot anderhalf uur muziek, zal de gemiddelde uitvoering van Verdi’s zetting altijd rond de dertien minuten schommelen. Tekstherhalingen blijven volledig achterwege, terwijl tegen het einde de sfeer van een dodenmis doorklinkt met reminiscenties aan de Messa da requiem en een vermoedelijk bewuste verwijzing naar het Requiem van Fauré. Het laatste wat Verdi schreef voor de menselijke stem, was een sober pianissimo ‘Amen’ van het koor. Te Deum Giuseppe Verdi geschilderd door Lombardini Het één jaar eerder geschreven Te Deum (Verdi werkte nog aan de orkestratie toen hij begon met het Stabat Mater) ademt eenzelfde integriteit en tekent een componist die zich weliswaar bewust van de kerk als instituut afkeerde, maar wiens instelling en religieuze gevoelens nooit ter discussie stonden. Hoewel hij voor dit werk een dubbel koor en een groter orkest voorschreef dan voor zijn Messa da requiem, vermeed hij ook hier elke vorm van pompeus musiceren en zijn soms bijna introverte benadering staat in sterk contrast met veel andere toonzettingen van deze lofzang. Pracht, praal en uiterlijk vertoon waren niet Verdi’s stijl, maar wel schreef hij dit werk met hetzelfde scherpe oog voor emoties en emotionele contrasten dat we in al zijn opera’s terugvinden, en eveneens met een groot maar integer gevoel voor het dramatische effect. De afsluiting van zijn creatieve leven met juist deze twee werken typeert een componist die ook bepaalde dat zijn begrafenis zonder zang of muziek moest plaatsvinden. Toen hij drie jaar na de voltooiing van de Quattro pezzi sacri op de leeftijd van 88 jaar overleed, werd zijn wens geëerbiedigd, al kon niemand verhinderen dat de verzamelde menigte onderdrukt het slavenkoor uit de opera Nabucco inzette. Toen Verdi een De afsluiting van zijn creatieve leven met juist deze twee werken typeert een componist die ook bepaalde dat zijn begrafenis zonder zang of muziek moest plaatsvinden. Toen hij drie jaar na de voltooiing van de Quattro pezzi sacri op de leeftijd van 88 jaar overleed, werd zijn wens geëerbiedigd, al kon niemand verhinderen dat de verzamelde menigte onderdrukt het slavenkoor uit de opera Nabucco inzette. maand later samen met zijn vrouw Giuseppina Strepponi werd bijgezet in het door hem gestichte rusthuis voor musici in Milaan, gold die bepaling echter niet meer en dirigeerde Arturo Toscanini datzelfde koor in een uitvoering door achthonderd zangers bij wie zich de meer dan honderdduizend landgenoten aansloten die de bekendste en meest geliefde Italiaan van de negentiende eeuw naar zijn laatste rustplaats begeleidden. Paul Korenhof 9 gezongen teksten 10 Giuseppe Verdi Quattro pezzi sacri Ave Maria Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum; Sancta Maria, Mater Dei, ora pro nobis peccatoribus, nunc et in hora mortis nostrae. Amen. Wees gegroet Maria Wees gegroet Maria, vol van genade, de Heer is met U. Gij zijt de gezegende onder de vrouwen. En gezegend is Jezus, de Vrucht van Uw schoot. Heilige Maria, Moeder van God, bid voor ons, zondaars, nu en in het uur van onze dood. Amen. Stabat Mater Stabat mater dolorosa Iuxta crucem lacrimosa, Dum pendebat filius. De moeder stond Naast het kruis, met schreiende ogen Stond de moeder, diep bewogen Toen de Zoon te sterven hing, Cuius animam gementem Contristatam et dolentem Pertransivit gladius. O quam tristis et afflicta Fuit illa benedicta Mater unigeniti Quae maerebat et dolebat. Et tremebat, cum videbat Nati poenas incliti. En haar door het zuchtend harte, Overstelpt van wee en smarten, ‘t Zevenvoudig slagzwaard ging. O hoe droef, hoe vol van rouwe, Was die zegenrijkste vrouwe, Moeder van Gods ene Zoon! Ach, hoe streed zij! ach, hoe kreet zij, En wat folteringen leed zij, Bij ‘t aanschouwen van die hoon! Quis est homo qui non fleret, Matrem Christi si videret In tanto supplicio? Quis non posset contristari, Piam matrem contemplari Dolentem cum filio? Wie, die hier niet schreien zoude, Als hij ‘t grievend leed aanschouwde, Dat Maria’s ziel verscheurt? Wie kan, zonder mee te wenen, Christus’ moeder horen stenen, Nu zij met haar zoon hier treurt? Pro peccatis suae gentis Vidit Iesum in tormentis Et flagellis subditum. Vidit suum dulcem natum Moriendo desolatum Dum emisit spiritum. Voor de zonden van de zijnen Zag zij Jezus zo in pijnen, En de wrede geselstraf, Zag haar lieve Zoon zo lijden, Heel alleen de doodskamp strijden, Totdat Hij zijn geest hergaf. benedicta tu in mulieribus, et benedictus fructus ventris tui, Jesus. Eia mater fons amoris, Me sentire vim doloris Fac ut tecum lugeam. Fac ut ardeat cor meum In amando Christum Deum, Ut sibi complaceam. Geef, o Moeder! bron van liefde, Dat ik voel, wat U zo griefde, Dat ik met U medeklaag. Dat mij ‘t hart ontgloeit van binnen, In mijn Heer en God te minnen, Dat ik Hem alleen behaag. Sancta mater, istud agas, Crucifixi fige plagas Cordi meo valide. Tui nati vulnerati Tam dignati pro me pati, Poenas mecum divide! Heil’ge Moeder, wil mij horen, Met de wonden mij doorboren, Die Hij aan het kruishout leed. Ach, dat ik de pijn gevoelde, Die uw lieve Zoon doorwoelde, Toen Hij stervend voor mij streed. Fac me vere tecum flere, Crucifixo condolere, Donec ego vixero. Iuxta crucem tecum stare Te libenter sociare In planctu desidero. Mocht ik klagen al mijn dagen, En zijn plagen waarlijk dragen, Tot mijn jongste stervenssmart. Met U onder ‘t kruis te wenen, Met uw rouw mij te verenen, Dat verlangt mijn zuchtend hart. Virgo virginum praeclara, Mihi iam non sis amara, Fac me tecum plangere. Fac ut portem Christi mortem, Passionis eius sortem Et plagas recolere. Maagd der maagden! nooit volprezen, Wil voor mij niet bitter wezen, Laat mij treuren aan uw zij, Laat mij al de wrede plagen, En de dood van Christus dragen, Laat mij sterven zoals Hij. Fac me plagis vulnerari, Cruce hac inebriari Ob amorem filii, Inflammatus et accensus, Per te virgo sim defensus In die iudicii. Laat zijn wonden mij doorwonden, Worde ik bij zijn kruis verslonden In het bloed van uwen Zoon. Moge ik in het vuur niet branden, Neem, o Maagd, mijn zaak in handen In het oordeel voor Gods troon. Fac me cruce custodiri, Morte Christi praemuniri, Confoveri gratia. Quando corpus morietur Fac ut animae donetur Paradisi gloria. Amen. Christus, moge ik eens behalen, Als mijn levenszon gaat dalen, Door uw Moeder, palm en prijs. En als ‘t lichaam dan zal sterven, Doe mijn ziel de glorie erven Van het hemels paradijs. 11 12 Laudi alla Vergine Maria Vergine Madre, figlia del tuo figlio, Umile ed alta più che creatura, Termine fisso d’eterno consiglio, Tu se’ colei che l’umana natura Nobilitasti sì, che ‘l suo Fattore Non disdegnò di farsi sua fattura. Nel ventre tuo si raccese l’amore Per lo cui caldo nell’eterna pace Così è germinato questo fiore. Qui se’ a noi meridiana face Di caritade, e mortali Se’ di speranza fontana vivace. Donna, se’ tanto grande, e tanto vali, Che qual vuol grazia, e a te non ricorre, Sua disianza vuol volar senz’ali. La tua benignità non pur soccorre A chi domanda, ma molte fiate Liberamente al dimandar precorre. In te misericordia, in te pietade, In te magnificenza, in te s’aduna Quantunque in creatura è di bontade. Uit: Canto XXXIII uit Dantes Paradiso Te Deum Te Deum laudamus; te Dominum confitemur. Te æternum Patrem omnis terra veneratur. Tibi omnes angeli, tibi cæli: et universæ Potestates, Tibi Cherubim et Seraphim incessabili voce proclamant: Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt cæli et terra majestatis gloriæ tuæ. Te gloriosus Apostolorum chorus, Te Prophetarum laudabilis numerus, Lofzangen op de Maagd Maria Maagd en moeder, dochter van je zoon, nederiger en hoger dan alle schepselen in het eeuwige plan bestemd en uitverkoren. U heeft in U de menselijke natuur zo gelauterd, dat de schepper zich graag liet geven als haar schepsel. In uw innerste bewoog zich opnieuw de liefde, die levenswarme, die in de vrede voor God deze roos liet ontluiken. Voor ons zaligen bent U de middagzon, de liefde, en voor sterfelijken bent U de levende bron van hoop. Vrouwe, U bent zo groot en machtig, dat voor elke smekeling die U niet zoekt het verlangen vleugellam blijft. Maar Uw goedheid snelt de biddende te hulp, en geeft gul genade, nog voor de bede is uitgesproken. In U is mededogen, in U is genade, in U is gulheid, in U verenigen zich de goedheid van heel de schepping. Wij prijzen U, o God Wij prijzen U, o God. U, Heer, loven wij. U, eeuwige Vader, eert heel de aarde. Tot U roepen alle engelen, tot U de hemelen en alle machten. Tot U roepen Cherubijnen en Serafijnen die zonder ophouden zingen: Heilig, heilig, heilig de Heer, de God der hemelse machten. Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid. U looft het roemvol koor der apostelen, U het lofwaardig getal der profeten, Te Martyrum candidatus laudat exercitus. Te per orbem terrarum sancta confitetur Ecclesia: Patrem immensæ majestatis; Venerandum tuum, verum, et unicum Filium; Sanctum quoque Paraclitum Spiritum. Tu Rex gloriæ, Christe, Tu Patris sempiternus es Filius. U looft de blanke stoet der martelaren. U prijst de heilige Kerk over heel de aarde: U, Vader, onmetelijk in majesteit; U, eniggeboren Zoon, waarachtig en hoog verheven; U, Heilige Geest, de Vertrooster. Gij, Christus, Koning der glorie, Gij zijt de enige Zoon van de Vader. Tu ad liberandum suscepturus hominem, non horruisti Virginis uterum. Gij, die om de mens verlossing te brengen geen vrees hebt gehad voor de schoot van de Maagd. Gij die de prikkel van de dood hebt overwonnen en voor de gelovigen het hemels rijk hebt geopend. Gij zit aan Gods rechterhand in de glorie van de Vader. Gij zult als rechter komen, zoals wij geloven. U dan smeken wij: kom uw dienaars te hulp, die Gij door uw Kostbaar Bloed hebt gered; Laat ons geteld worden onder uw heiligen in de eeuwige heerlijkheid. Tu devicto mortis aculeo, aperuisti credentibus regna cælorum. Tu ad dexteram Dei sedes, in gloria Patris. Judex crederis, esse venturus. Te ergo quæsumus, tuis famulis subveni, quos pretioso sanguine redemisti; Aeterna fac cum Sanctis tuis in gloria numerari. Salvum fac populum tuum Domine, et benedic hereditati tuæ. Et rege eos, et extolle illos, usque in æternum. Per singulos dies, benedicimus te, et laudamus nomen tuum in sæculum et in sæculum sæculi. Dignare Domine die isto sine peccato nos custodire. Miserere nostri Domine, miserere nostri. Fiat misericordia tua Domine super nos, quem admodum speravimus in te. In te Domine speravi; non confundar in æternum. Red, Heer, red uw volk en zegen uw erfdeel, hoed hen, en draag hen voor immer. U willen wij prijzen iedere dag, uw naam verheerlijken voor altijd. Wees genadig, Heer, spaar ons deze dag voor de zonde. Ontferm U over ons, Heer, ontferm U over ons. Laat uw barmhartigheid neerdalen over ons, zoals ons vertrouwen uitgaat naar U. Op U, Heer, is onze hoop gevestigd; beschaam ons niet in eeuwigheid. 13 uitvoerenden 14 Pietari Inkinen, dirigent Pietari Inkinen is sinds 2008 dirigent van het New Zealand Symphony Orchestra, en vervulde gastdirecties bij de Dresdner Staatskapelle, het Gewandhaus Orchester in Leipzig, het Orkest van de Bayerische Rundfunk, het Israel Philharmonic, de Filharmonische orkesten van Japan en Osaka, de BBC Philharmonic, het City of Birmingham Symphony Orchestra en diverse orkesten in de Verenigde Staten, Nederland, Italië en Frankrijk. Als dirigent werkte hij samen met solisten als Vadim Repin, Hilary Hahn, Pinchas Zukerman, Alexander Toradze, Nikolaj Znaider en Elisabeth Leonskaya. Hij dirigeerde drie producties van de Finse Nationale Opera, waaronder Jevgeni Onegin, en leidde een balletuitvoering van Le sacre du printemps in de Brusselse Muntschouwburg. Verder heeft Inkinen nog een carrière als violist, in welke hoedanigheid hij onder meer optrad met het Fins Radio Symfonieorkest en het Filharmonisch Orkest van Helsinki. Met het Inkinen Trio trad hij op in de Londense Wigmore Hall en St. John’s Smith Square. Sinds 2009 is Pietari Inkinen eerste gastdirigent van het Japans Filharmonisch Orkest, en Gijs Leenaars groeide op in Nijmegen, waar hij naast zijn middelbare schoolopleiding piano studeerde. Hij behaalde een jaar na het afsluiten van het VWO de onderwijsakte B voor piano. Daarna ontving hij orkestdirectielessen van Joop van Zon en studeerde hij koordirectie bij Jos Vermunt en zang bij Paula de Wit. Gijs Leenaars is artistiek leider van Bachkoor Holland en Capella Frisiae en was assistent-dirigent bij de Radio Kamer Filharmonie en het Radio Filharmonisch Orkest. Hij is regelmatig te gast bij La Filarmonica di Torino in Italïe en repetitor bij Cappella Amsterdam en het Nederlands Kamerkoor. De afgelopen seizoenen dirigeerde hij concerten bij onder meer Cappella Amsterdam, het Residentie Orkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Radio Kamer Filharmonie. Gijs Leenaars werkt sinds het seizoen 20042005 geregeld samen met het Groot Omroepkoor, eerst als assistent-dirigent en daarna als gastdirigent. In het seizoen Mariangela Sicilia STEFANIA PANIGHINI Gijs Leenaars Gijs Leenaars, koordirigent HANS VAN DER WOERD Pietari Inkinen sinds dit jaar chef-dirigent van de Ludwigsburg Schlossfestspiele en het Praags Symfonieorkest. 2012-2013 is hij Celso Antunes opgevolgd als chef-dirigent van het Groot Omroepkoor. Aan het einde van dit seizoen verlaat hij zijn post bij het Groot Omroepkoor om per 2015-2016 chef-dirigent te worden van het Rundfunkchor Berlin. Mariangela Sicilia, sopraan Mariangela Sicilia studeerde aan het conservatorium van haar geboortestad Cosenza in Zuid-Italië. Verder studeerde ze vanaf 2009 aan de Italiaanse Operaschool van het Stedelijk Theater van Bologna en in 2011 zangtechniek bij Susanna Eken aan de Mozart Academie in Aix-en-Provence. Naast de Premio Operalia van 2014 won Mariangela Sicilia diverse prijzen van zangwedstrijden in Italië en Barcelona. In 2009 maakte ze haar debuut als Gretel in Hänsel und Gretel van Humperdinck in een tournee van het project AsLiCo die haar naar diverse theaters in Italië bracht. Verder zong ze in La serva padrona van Pergolesi en Don Trastullo van Jommelli in het Teatro San Carlo in Napels en vertolkte ze de rol van Musetta in La Bohème in Lucca, Pisa, Livorno en Ravenna. Geselecteerd voor het Young Singers project van de Salzburger Festspiele in 2012 zong ze als Charmion in Cléopatre van Massenet onder leiding van Vladimir Fedoseyev, en hetzelfde jaar als Corinna in Il viaggio a Reims op het Rossini Opera Festival in Pesaro. Ook vertolkte ze de rol van Vivetta in Cilea’s L’Arlesiana tijdens het Wexford Festival Opera. Mariangela Sicilia zong in het Stabat Mater van Pergolesi in Jeruzalem en Ravenna (uitgezonden door RAI) en was ook op tv te zien als Gilda in Rigoletto in Bari. Met rollen in L’Italiana in Algeri (Elvira) en La donna del lago (Albina) keerde ze terug naar het Rossini Opera Festival in Pesaro. Bovendien zong ze recentelijk in L’elisir d’amore in Madrid en Monte Carlo, in de Petite messe solennelle in Saint-Etienne en in Guillaume Tell (Jemmy) in Bologna. Radio Filharmonisch Orkest Het Radio Filharmonisch Orkest, opgericht in 1945, is een onmisbare schakel in het Nederlandse muziekleven. Het orkest speelt bijzonder geprogrammeerde symfonische concerten en concertante opera-uitvoeringen. Nederlandse en wereldpremières vormen een belangrijk onderdeel van het repertoire. De meeste concerten vinden plaats in het kader van concertseries NTR ZaterdagMatinee (het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam), De Vrijdag van Vredenburg (TivoliVredenburg in Utrecht) en Het Zondagochtend Concert (Amsterdam) en worden live worden uitgezonden op NPO Radio 4. Een deel ervan wordt bovendien op de Nederlandse televisie uitgezonden. Daarbuiten trad het orkest onder meer op tijdens de BBC Proms 2011 in de Royal Albert Hall. Markus Stenz is sinds 2012 chef-dirigent. Onder zijn voorgangers zijn Bernard Haitink, Jean Fournet, Willem van Otterloo, Hans Vonk, Edo de Waart en Jaap van Zweden. Het orkest werkte bovendien samen met gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrashin, Antal 15 16 Doráti, Charles Dutoit, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky, Peter Eötvös, Vladimir Jurowski en Valery Gergiev. De Amerikaanse dirigent James Gaffigan is vaste gastdirigent sinds het seizoen 2011-2012; Bernard Haitink heeft als beschermheer zijn naam het orkest verbonden. Sinds augustus 2013 maakt het Radio Filharmonisch Orkest deel uit van de Stichting Omroep Muziek, samen met het Groot Omroepkoor en de productieafdeling van de concertseries van Radio 4 (NTR en AvroTros). Cd’s met werken van hedendaagse componisten als Jonathan Harvey, Klas Torstensson, James MacMillan en Jan van Vlijmen, of de registratie van Wagners Parsifal – live in de NTR ZaterdagMatinee onder leiding van Jaap van Zweden – werden met prijzen als Edison Klassiek onderscheiden. Onlangs verschenen bovendien Bruckners symfonieën onder leiding van Jaap van Zweden op cd, de acht symfonieën van Karl Amadeus Hartmann (verschillende dirigenten) en diens opera Simplicius Simplicissimus (gedirigeerd door Markus Stenz). Dit seizoen kreeg het Radio Filharmonisch Orkest een Edison Klassiek Oeuvreprijs toegekend voor zijn verdiensten voor de Nederlandse muziek. ➜ WWW.RADIOFILHARMONISCHORKEST.NL volg het orkest via Twitter (@ radiofilhorkest ) en Facebook Groot Omroepkoor Met zestig vocalisten is het Groot Omroepkoor het grootste professionele koor van Nederland. Sinds de oprichting in 1945 brengt het koor een breed repertoire, waarbij de bezetting vanzelfsprekend afhankelijk is van de muziek en de visie van de dirigent. Het koor is nauw verbonden met de Nederlandse Publieke Omroep. Het merendeel van de concerten vindt plaats in de omroepseries NTR ZaterdagMatinee, De Vrijdag van Vredenburg en Het Zondagochtend Concert, dikwijls in samenwerking met het Radio Filharmonisch Orkest. Het repertoire in deze series strekt zich uit van klassiek tot hedendaags, met opdrachtwerken van Nederlandse componisten als Wagemans, Visman, Vleggaar en Diderik Wagenaar, en premières van buitenlandse componisten onder wie MacMillan, Henze en Adams. Op het programma staan daarnaast inmiddels ‘klassieke’ twintigste-eeuwse werken, opera en het romantisch repertoire. Het Groot Omroepkoor wordt bovendien met enige regelmaat uitgenodigd door het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en de Berliner Philharmoniker. Op cd’s schittert het Groot Omroepkoor in een breed repertoire, met opnamen van onder meer Keuris, MacMillan, Mahler, Poulenc, Rossini en Wagner. De eerste officiële chef-dirigent van het Groot Omroepkoor was Kenneth Montgomery. Na hem waren respectievelijk Robin Gritton, Martin Wright, Simon Halsey en Celso Antunes chef-dirigent van het koor. Sinds het seizoen 2012-2013 is Gijs Leenaars chef-dirigent. Michael Gläser is vaste gastdirigent sinds september 2010. Sinds augustus 2013 werken het Groot Omroepkoor en het Radio Filharmonisch Orkest samen met het team Levende Muziek van de omroepen in een nieuwe organisatie: de Stichting Omroep Muziek, gehuisvest in het Muziekcentrum van de Omroep aan de Heuvellaan in Hilversum. WWW.GROOTOMROEPKOOR.NL volg het groot omroepkoor op Twitter (@grootomroepkoor) en facebook 17 HANS VAN DER WOERD Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor ➜ Radio Filharmonisch Orkest 18 BESCHERMHEER Bernard Haitink CHEF-DIRIGENT Markus Stenz HONORARY CHIEF CONDUCTOR Jaap van Zweden ERE-DIRIGENT Edo de Waart VASTE GASTDIRIGENT James Gaffigan EERSTE VIOOL Joris van Rijn Fred Gaasterland Alexander Baev Roswitha Devrient Maria Escarabajal Alberto Facanha Johnson Mariska Godwaldt Josje ter Haar Masha Iakovleva Kerstin Kendler Anna Korpalska Pamela Kubik Leonie Mensink Pedja Milosavljevic Pieter Vel Ruud Wagemakers TWEEDE VIOOL Casper Bleumers Eveline Trap Sarah Loerkens Zofia Balcar Esther de Bruijn Michiel Eekhof Wouter Groesz Yvonne Hamelink Julia Hartig Annemarie van Helderen Esther Kövy Dana Mihailescu Alexander van den Tol Frits Wagenvoorde ALTVIOOL Frank Brakkee Huub Beckers Arjan Wildschut Igor Bobylev Sabine Duch Marije Helder Annemijn den Herder Erik Krosenbrink Annemarie Konijnenburg Robert Meulendijk Ewa Wagner Annemieke Huls CELLO Michael Müller Anton Istomin Eveline Kraayenhof Winnyfred Beldman Mirjam Bosma Crit Coenegracht Anneke Janssen Ansfried Plat Arjen Uittenbogaard Marjolein Meijer CONTRABAS Rien Wisse Wilmar de Visser Walter van Egeraat Jim Schultz Sjeng Schupp Stephan Wienjus Servaas Jessen Marijn van Prooijen Eduard Zlatkin FLUIT Felicia van den End Ellen Alberts Maike Grobbenhaar HOBO Aisling Casey Marjolein Koning Yvonne Wolters Gerard van Andel KLARINET Frank van den Brink Esther Misbeek Sergio Hamerslag FAGOT Hajime Konoe Freek Sluijs Birgit Strahl Desirée van Vliet HOORN Joost van der Elst Toine Martens Fréderick Franssen Laurens Otto TROMPET Hans van Loenen Raymond Rook Hans Verheij TROMBONE Herman Nass Victor Belmonte Albert Brandt Attema TUBA Bernard Beniers PAUKEN Paul Jussen SLAGWERK Mark Haeldermans Vincent Cox Esther Doornink HARP Ellen Versney Veronique Serpenti PIANO Stephan Kiefer CELESTA Gerrit Hommerson ORGEL Pieter Jan Belder CHEF-DIRIGENT Gijs Leenaars VASTE GASTDIRIGENT Michael Gläser SOPRANEN Esther Adelaar Maria del Mar Codina Sampera Elma van den Dool Daphne Druijf Anitra Jellema Marielle Kirkels Simone Manders Tanja Obalski Judith Petra Margo Post Maja Roodveldt Annette de Rozario Jolanda Sengers Marieke Steenhoek Henda Strydom Liesbeth Vanderhallen Dorien Verheijden Yuko Yagishita TENOREN Alan Belk Sebastian Brouwer Kevin Doss Boguslaw Fiksinski Peter-Paul Houtmortels Matevz Kajdiž Marius Kwaks Jelle Leistra Leon van Liere Falco van Loon Aart Mateboer Ioan Micu Albert van Ommen Uroš Petrac Matthew Smith Henk Vels John Vredeveldt Richard Zook ALTEN Yvonne Benschop Femke de Boer Nicoline Bovens Ans van Dam Eline Harbers Jose Kamminga Anneke Leenman Els Liebregt Suzanne Meessen Marga Melerna Anjolet Rotteveel Adélaïde Rouyer Janneke Schaareman Janneke Vis Lisinka de Vries Harda van Wageningen Pierrette de Zwaan BASSEN Philip Barkhudarov Peter Duyster Joep van Geffen Geert van Hecke Henk van Heijnsbergen Palle Fuhr Jørgensen Itamar Lapid Hans Pootjes Ludovic Provost Lars Terray Luuk Tuinder Hans de Vries Nanco de Vries Bastiaan Witsenburg Jan van Zelm Groot Omroepkoor 19 volgende concerten 20 vrijdag 13 februari 2015, 20.15 uur TivoliVredenburg, Utrecht Inleiding Leo Samama zaterdag 7 februari 2015, 14.15 uur Concertgebouw, Amsterdam WWW.ZATERDAGMATINEE.NL SERIE MUZIKALE MEESTERWERKEN Virtuoos spel Mozart en Reger blikken terug Residentie Orkest Ensemble Musikfabrik Peter Rundel dirigent Ilya Gringolts viool Benjamin Kobler piano Thomas Zehetmair dirigent Paganini Capricci nr. 5 en 6 Fiumara I dreamed in the cities at night (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee, Martine van der Loo fluit Godelieve Schrama harp WERELDPREMIÈRE) colofon Mozart Adagio en fuga KV 546 Mozart Concert voor fluit, harp en orkest KV 299 Reger Variaties over een thema van Mozart PROGRAMMERING Lachenmann Mouvement Paganini Capriccio nr. 24 Andriessen On Jimmy Yancey Ligeti Pianoconcert PRESENTATIE AVROTROS NPO RADIO 4 ARTISTIEK LEIDER Astrid in ’t Veld PRODUCTIE Maartje Stokkers PROGRAMMATOELICHTING Manon Tuynman, Anneke Peerik (RFO) en René Meulenberg (GOK) EINDREDACTIE AVROTROS NPO RADIO 4 Paul Korenhof Tim Moen Clemens Romijn PUBLICITEIT & PRODUCTIE JONG TALENT CASTING DIRECTOR EINDREDACTIE Mauricio Fernández Onno Schoonderwoerd Anne Marie van Doorn ADMINISTRATIE & FINANCIËN Anneke de Vries Kees Vlaardingerbroek REDACTIE PROGRAMMABOEK
© Copyright 2025 ExpyDoc