Unieke objecten en verzamelingen Eerste Wereldoorlog op

Persmededeling JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Vrijdag 16 mei 2014 Unieke objecten en verzamelingen Eerste Wereldoorlog op Topstukkenlijst Op initiatief van Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege wordt de Topstukkenlijst uitgebreid met zes objecten en zeven verzamelingen over de Eerste Wereldoorlog. Het gaat om een voorlopige opname in de Topstukkenlijst, de eerste stap in de bescherming. De definitieve opname moet binnen de 9 maanden gebeuren. Daarmee zal de Topstukkenlijst 428 individuele stukken en 45 verzamelingen tellen. Het Topstukkendecreet regelt de bescherming van cultuurgoederen die omwille van hun uitzonderlijke archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis voor de Vlaamse Gemeenschap bewaard moeten blijven. Cultuurgoederen op de Topstukkenlijst worden als zeldzaam en onmisbaar voor de Vlaamse Gemeenschap beschouwd. De bescherming als roerend erfgoed heeft een aantal gevolgen voor de eigenaar. Beschermde objecten buiten Vlaanderen brengen kan alleen nog met toelating van de overheid. Gaat het om een definitieve uitvoer dan kan de Vlaamse overheid weigeren, op voorwaarde dat zij zich engageert om het topstuk van de eigenaar te kopen tegen de internationale marktwaarde van het object. Dit zijn de zes objecten en zeven verzamelingen die de Topstukkenlijst zullen vervoegen: Kaart met integraal traject van de ‘Dodendraad’ Het gaat om de enige in Vlaanderen bewaarde overzichtskaart van het oostelijke traject van de grensbedrading, nl het versperringstraject ten oosten van de Schelde, van Antwerpen tot het Nederlandse Vaals. De kaart is belangrijk voor de militaire geschiedenis en voor minder behandelde aspecten van de bezetting tijdens de Groote Oorlog: het verzet, de oorlogsvrijwilligers, de clandestiene post, de vluchtelingenproblematiek en de smokkel. De ‘Dodendraad’ leeft voort in het collectieve geheugen als herinnering aan de ca. 500 slachtoffers. De kaart is in privébezit. Oorlogsdagboek 1914‐1918 van Virginie Loveling Het oorlogsdagboek van Virginie Loveling (1836‐1923), tante van Cyriel Buysse, is een belangrijke getuigenis van de oorlogsjaren in Gent en omstreken, van de menselijke verhoudingen en van het dagelijks overleven in oorlogstijd. Het dagboek is een tastbare 1
herinnering aan een groot schrijfster die ‘met persoonsgevaar’ een monumentaal oorlogsdagboek heeft samengesteld dat integraal bewaard is. Het dagboek bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek van Gent. Oorlogsdagboek 1914‐1928 “De Oorlog in Dickebusch en omstreken’ van Achiel Van Walleghem Dorpspastoor Achiel Van Walleghem beschrijft de dorpsgemeenschap van vlak voor de oorlog tot en met de wederopbouw (transformatie van de landelijke Westhoek). Het is een omvangrijke getuigenis van het oorlogsleven vlakbij het front, in het bijzonder voor de niet‐
Europese troepen die hier gestationeerd waren en hun nabestaanden. Het dagboek is privébezit, maar is in permanente bruikleen in het In Flanders Field Museum in Ieper. Ultimatum van generaal Max von Boehn voor de overgave van de stad Dendermonde op 4 september 1914 De brief van twee bladzijden van generaal von Boehn is eigenhandig geschreven in potlood op papier met enveloppe. Het ultimatum heeft een belangrijke waarde voor het collectieve geheugen, als getuigenis van de verwoesting van Dendermonde op 5 september 1914 en als symbool voor het lot van de ‘martelaarssteden’. De brief wordt bewaard in de Stedelijke Musea Dendermonde. (foto van het ultimatum in de bijlage bij dit persbericht) Twee foto’s van de executie van soldaat Aloïs Wulput op 3 juni 1918 De twee foto’s van de executie van soldaat Aloïs Wulput in de duinen van Oostduinkerke werden op 3 juni 1918 gemaakt door kapitein Charles De Rache. Ze zijn uniek, zelfs op internationaal vlak. De foto’s bezitten een ijkwaarde in de geschiedenis van de doodstraf in België. Ze zijn van belang voor het collectief geheugen, als een uitzonderlijke visuele getuigenis van een executie tijdens WOI. De foto’s bevinden zich in het Flanders Fields Museum in Ieper. Schilderij ‘The strafing’ van Christopher Richard Wynne Nevinson uit 1916 Nevinsons meesterwerken uit de Eerste Wereldoorlog zijn het resultaat van indringende ervaringen aan het front gekoppeld aan futuristische en kubistische stijlvormen. ‘The Strafing’ , een term om een luchtaanval met laagvliegende vliegtuigen te omschrijven, behoort tot de artistieke hoogtepunten van deze Britse avant‐gardekunstenaar wiens schilderijen zich in grote Europese musea bevinden zoals het Imperial War Museum in Londen. ‘The strafing’ is het enige werk van Nevinson in Vlaams bezit. Het bevindt zich in het Museum voor Schone Kunsten in Gent. (foto in de bijlage bij dit persbericht) Fotocollectie Antony d’Ypres ca. 1893‐1940 De fotoverzameling van moeder Léontine Antony‐Permeke en haar twee zonen Maurice en Robert Antony, is de meest uitgebreide en belangrijkste bron van de stad Ieper voor, tijdens en na WOI. De historische waarde van de beelden is zeer groot omdat Ieper in 1914 zijn archief en het gros van zijn kunstschatten verloor. De beelden documenteren minutieus de geleidelijke vernieling van de stad en het leed van de bevolking. De foto’s van de brand van de middeleeuwse Lakenhalle zijn over de hele wereld verspreid en ontbreken in weinig boeken over WOI in Vlaanderen. De fotocollectie bevindt zich in het In Flanders Fields Museum in Ieper. 2
Acht versierde bloemzakken van de Commission for Relief in Belgium, 1914‐1917 De versierde bloemzakken van de Commission for Relief in Belgium/Het Nationaal Hulp‐ en Voedingscomité zijn in Vlaanderen bijzonder zeldzaam. Ze hebben een bijzondere waarde voor het collectieve geheugen als symbool van de omvangrijke internationale voedselsteun die België tijdens de Eerste Wereldoorlog kreeg. De voedselzakken bevinden zich in het Flanders Fields Museum in Ieper. Dossier inzake een enquête van Huib Hoste over de wederopbouw van de Lakenhal in Ieper Het dossier bevat een uniek ensemble brieven van Nederlandse kunstenaars en intellectuelen. De collectie is een belangrijke bron van de naoorlogse (kunst)historische ideeën van de internationale gemeenschap over wederopbouw, restauratie en modernisme. Als referentie aan de naoorlogse wederopbouw en in het bijzonder de symbolisch beladen oorlogssite in Ieper, heeft dit dossier een waarde voor het collectief geheugen. Het heeft een schakelfunctie in de ontwikkeling van de modernistische ideeën van de Vlaamse architect Huib Hoste (1881‐1957) en de relaties tussen de Nederlandse en Vlaamse avant‐
garde. Het dossier bevindt zich in het Universiteitsarchief Leuven. Fotoarchief Kriegsalbum von Gent De 567 originele fotoafdrukken op papier van het Kriegsalbum von Gent geven een beeld van het bezette België door de ogen van de Duitse propaganda en censuur. De fotoafdrukken documenteren het beeld van het gewijzigde uitzicht van Gent en andere plaatsen in Oost‐ en West‐Vlaanderen gedurende de oorlog. Gezien de censuur, de oorlogsomstandigheden en het toen nog relatief exclusieve medium van fotografie, zijn er niet zoveel beelden van deze bezette gebieden overgeleverd. Dit fotoarchief bevindt zich in het Stadsarchief Gent. Debout les morts. Résurrection infernale, 1917. Zeven houtblokken van Frans Masereel Van de reeks van tien oorspronkelijke houtblokken zijn er slechts zeven bewaard. De houtblokken zijn cruciaal in de ontwikkeling van het oeuvre van Masereel als houtsnijder, zijn stijl en de conceptuele ontwikkeling van de beeldroman. Het betreft een werkinstrument waarmee houtsneden (prenten) in beperkte oplage worden gedrukt. Cultuurhistorisch zijn de houtblokken zeer waardevol als universele en tijdloze getuigenis tegen de gruwel van de oorlog. De houtblokken bevinden zich in het Amsab‐Instituut voor Sociale Geschiedenis in Gent. Fotocollectie en plannen ‘Mission Dhuicque’ ca 1915‐1919 De collectie ‘Mission Dhuicque’ registreert en documenteert uitvoerig de toestand van het roerende en onroerende erfgoed in de periode 1915‐1919, met vermelding van datum en plaats. De fotocollectie documenteert tal van gebouwen, monumenten en kunstvoorwerpen in graduele staat van vernietiging, waarvan sommigen nooit meer of niet gelijkaardig heropgebouwd werden. De collectie bevindt zich in het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse overheid in Brussel. Verzameling “Nalatenschap Lou Tseng‐Tsiang: Vredesonderhandelingen Versailles” De verzameling is een uniek getuigschrift van de Chinese ervaring in Versailles en is onderdeel van het belangrijkste politieke persoonsarchief uit de recente Chinese geschiedenis bewaard in het buitenland. Het één van de weinige archieven uit de vroege 3
20ste eeuw die de latere burgeroorlog en revolutie overleefden dankzij de Vlaamse bewaringscontext. De verzameling is privébezit, maar is in bewaring voor onbepaalde duur in het In Flanders Field Museum in Ieper. Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege: “100 jaar ‘Groote Oorlog’ wordt in heel Vlaanderen herdacht met allerlei initiatieven. Terecht, want de gruwelen van de oorlog mogen nooit vergeten worden. Veel oorlogserfgoed wordt bewaard en gekoesterd in privébezit, maar vooral in musea en archieven waar ze bestudeerd en voor het publiek toegankelijk gemaakt worden. Een team van experten selecteerde zes objecten en zeven verzamelingen voor opname op de Topstukkenlijst. De extra bescherming die hieruit voortvloeit, garandeert dat deze zeldzame en unieke getuigen van WOI in Vlaanderen nooit verloren gaan.” 4

Download Report