Schermbloempjes

Leven - INTERVIEW PATTI VALKENBURG
Schermbloempjes
2011: Patti Valkenburg ontvangt de
Spinoza-premie, de hoogste
onderscheiding in de Nederlandse
wetenschap.
Foto ANP
Een kind maakt een selfie.
Foto Getty
Eén vraag wordt Patti Valkenburg
altijd gesteld: wat moeten ouders
doen? Wat moeten ze aan met het
gebruik van tv, tablet, computer en
smartphone door hun kroost? Want
die digitale revolutie, dat is toch
niks voor kinderen?
vragen: 'En: wát moeten ouders
dus doen?' Patti Valkenburg
(1958), nu achttien jaar hoogleraar
jeugd en media aan de Universiteit
van Amsterdam, zit er mooi mee.
'Mijn onderzoeksgebied is zo
dynamisch, het is sinds de digitale
revolutie begin deze eeuw losbrak,
haast niet bij te houden. Laat staan
dat ik bij elke nieuwe ontwikkeling
een pedagogisch advies klaar heb.'
Ze heeft net een fraai
overzichtswerk gepubliceerd over
de stand van dit jeugdonderzoek,
dat reikt van de opkomst van
Teletubbies tot de huidige
smartphonegeneratie. In de titel is
de term schoolgaande jeugd
vervangen door een nieuwe:
Schermgaande jeugd. Met
gemiddeld 6 uur per dag tv-,
computer-, tablet- of
telefoongebruik, zit die per dag
langer achter een scherm dan op
school.
In 1997 schreef u het boek
Vierkante ogen, dat ging over de
toenmalige groei van de, vooral
commercieel gedreven,
kindertelevisie. Al die tv met z'n
reclame zou niet goed zijn voor
kinderen. Waarom domineert in de
nieuwsmedia de vrees voor
Om met die zes schermuren per
negatieve gevolgen van de digitale
dag te beginnen: is dat
revolutie?
pedagogisch verantwoord?
'Negatief nieuws scoort beter.
Eenzame pubers, verslaafde
gamers, seksueel misbruik via het
net: dat is spannender dan een
oma die blij is dat ze met haar
kleinkind in Australië kan skypen.
Al sinds de oudheid is er, zodra er
een nieuw medium zijn intrede
doet, angst dat we iets verliezen,
onze onschuld, ons geheugen of
fatsoen. Of het vermogen sociale
relaties te onderhouden. Die angst
trof eerst het boek, later de
bioscoop, toen de tv, en ga maar
door. Met nieuwe media raken we
oude kwijt. Hoe romantisch was het
niet op die flinterdunne, blauwe
luchtpost te wachten? En toch ben
ik blij dat ik nu overal ter wereld via
Whatsapp mijn zussen bij me heb.'
'Het is véél. Maar kinderen doen
wat hun ouders doen. Bedenk ook
dat ouders zelf bijna negen uur per
dag met een scherm bezig zijn. Is
dat erg? Mogelijk. Het valt mij
vooral op dat volwassenen het zelf
wat veel beginnen te vinden. Want
stond je pc eerst nog op tafel en lag
je tablet in je schoot, nu zit je
smartphone in je zak. Dat komt wel
erg dicht op je huid. Dus zie je dat
ouders nu, soms samen met hun
kinderen, besluiten tot een offlinemoment in huis.'
MIRJAM SCHÖTTELNDREIER
U geldt als laconiek. Waarom zegt
u niet dat het slécht is voor de
Door Mirjam Schöttelndreier
ontwikkeling van kinderen?
Al 25 jaar doet ze onderzoek naar
het effect van media op het gedrag
en de ontwikkeling van de jeugd.
En ongeveer evenveel jaren krijgt
ze journalisten op de thee die
'Omdat het met de meeste kinderen
die opgroeien met de nieuwste
media goed gaat. Er zijn
onderzoeken die hebben
aangetoond dat kinderen van
© de Volkskrant
games spelen slimmer zijn
geworden en dat door sociale
media hun zelfvertrouwen is
toegenomen. Kinderen die vroeger
educatieve programma's als
Sesamstraat hebben gekeken,
scoorden beter op taal, cijfers en
parate kennis dan kinderen die dat
niet hadden gedaan. Meteen zeg ik
erbij: dat geldt niet voor alle
kinderen. Bij sommige kinderen
zien we negatieve effecten;
agressie, aandachtsproblemen. En
al dat zittende schermgebruik kan
ook obesitas bevorderen.'
woensdag 10 december 2014
In mijn omgeving hoor ik: 'Of
onderzoek het aantoont of niet,
alles in mij schreeuwt dat die
digitale overdosis van nu slecht is.
Pagina 7 (1)
Een baby hoort niet voor de tv en
kinderen en jongeren worden van
die continue stroom prikkels van
bij hen minder sterk ontwikkeld. Die
probleemgroep ontken ik niet, het
gaat om veel kinderen en ik maak
me er zorgen over.'
games, iPads, apps en noem maar
op, onrustig, lui, dik en dom.'
Ouders maken zich ook zorgen
over het beeld van seks dat hun
'Wat ik van al die jaren onderzoek
heb geleerd, is dat het effect van
media op jeugd verschillend
uitpakt, zelfs al bij baby's en
peuters. Omdat kinderen en
jongeren nu eenmaal onderling
sterk verschillen. Dat bleek al in
1933, uit Amerikaans onderzoek,
toen men ging kijken wat die
nieuwe bioscoopfilms deden met
de jeugd. Ze zagen dat jongeren
soms volslagen anders reageerden
op dezelfde films. Op de meesten
hadden de films weinig of geen
effect, op een kleine groep wel.
'De meeste kinderen zijn, zoals ze
in de pedagogiek zeggen, als
'paardenbloemen': die doen het
overal goed, zelfs in ongunstige
omstandigheden. Bij de gevoelige
'orchideeën' moet je oppassen, die
kinderen bloeien alleen als de
condities optimaal zijn. Een leraar
of psychiater die vooral omgaat met
kinderen die, bijvoorbeeld, moeite
hebben met het reguleren van hun
agressie en ziet dat heftige games
ze nog meer prikkelen, denkt: weg
ermee.'
Dus?
kinderen via het net krijgen. Kees
van Kooten moest, citeert u hem in
uw boek, nog masturberen met
behulp van een aan zijn oom
ontfutselde naaktfoto. Nu heb je
met een zoekopdracht 'gratis seks'
Wanneer moeten we uitkijken?
direct 828 duizend hits.
'Belangstelling voor porno hoort bij
de leeftijd. Maar het is net als bij
drukke kinderen die neigen naar
drukke spelletjes: de jongere die al
vroeg erg nieuwsgierig is naar
seks, gaat ook eerder op zoek naar
porno. En dat gebeurt ook meer in
een omgeving van vrienden of
school waarin seks sterk wordt
benadrukt. Het effect van porno op
jongeren is ook groter als ze
denken dat het een reëel beeld van
seks geeft.
'Op tv en zeker op het net is sprake
van toenemende seksualisering.
Door de media is seks van iets in
de privésfeer meer openbaar
geworden. Toch wil ik er voor het
bredere perspectief op wijzen dat
we eerst twee eeuwen
deseksualisering hebben gekend,
die eindigden in het Victoriaanse
tijdperk. Daarvoor, in de 16de
eeuw, werden kinderen nog niet
weggehouden als ouders en
andere volwassenen seks met
elkaar hadden. Later werden seks,
bloot en erotiek uit het openbare
leven verbannen en moesten
jongeren hun seksuele verlangens
onderdrukken.'
Maar ouders vrezen dat hun
kinderen opgroeien met
pornobeelden waarin vrouwen altijd
'Dus zeg ik tegen ouders: u kent uw
kind het beste, u ziet hoe het
reageert op enge films of een
heftige game. Ouders zijn de eerst
verantwoordelijken. Als je kind
onrustig of bang wordt, dan laat je
het toch niet kijken? Maar
nogmaals, onze kinderen
presteerden afgelopen decennia
beter op allerlei vormen van
intelligentie. De schermgaande
jeugd doet het bij lezen en
wiskunde in internationaal
perspectief nog altijd
bovengemiddeld. Dat van de
kinderen op de basis- en
middelbare school 10 tot 15
procent gedragsproblemen heeft of
een zorgleerling is, is óók waar.
Zelfregulering en weerbaarheid
tegen negatieve media-invloeden is
© de Volkskrant
en sekserolpatronen en dat heeft
invloed op jongeren. Ze kunnen
daardoor vroeger beginnen met
seks, meer seksestereotiepe
opvattingen krijgen en liberaler over
seks gaan denken. Maar de
effecten die we vinden, zijn klein.
En puberopvattingen over seks
worden niet alleen bepaald door
porno. Op veel van hen heeft seks
en porno in de media geen of
nauwelijks effect, op een
minderheid wel.'
beschikbaar zijn en seks is ontdaan
van liefde en intimiteit. U heeft met
uw collega Jochen Peter veel
onderzoek gedaan naar de effecten
van seks op internet. The New York
Times noemde u dit jaar de
'Dat het ene effect het andere
versterkt, noemen we het
resonantie-effect. Als over meisjes
wordt gepraat als bitches en dat
beeld keert steeds terug in de
media, dan heeft dat een groter
effect op de jongere. Hier ligt dus
een belangrijke taak voor ouders.
Als zij wijzen op de onrealistische
aard van seks op tv of online en
verbieden om respectloos over
meisjes en vrouwen te praten,
kunnen ze negatieve effecten
tegengaan. Bij jonge tieners die
naar GTST kijken, kun je als ouder
ook eens een aflevering aangrijpen
om verder te praten over seks en
relaties.'
productiefste en gezaghebbendste
Klinkt makkelijk, maar seks en
onderzoeker op dit gebied. Wat
jongeren, en ouders en regels, dat
weet u inmiddels?
matcht niet.
'Dankzij een grote subsidie konden
we de effecten van seks en porno
op internet onderzoeken. Het blijkt
dat zoeken naar seks op internet
mainstream is geworden in de
tienertijd. Jongeren kijken alleen,
en samen 'voor de grap'. Porno
biedt een vertekend beeld van seks
'Je kunt moeilijk voorkomen dat
kinderen op pornosites
terechtkomen, gewild of ongewild.
Maar als er thuis, tegenover de
beelden die ze daar zien, in de
dagelijkse omgang respect en
intimiteit is, pikken ze dat ook op.
woensdag 10 december 2014
Pagina 7 (2)
Het maakt uit wat ouders zeggen
en doen. Misschien stellen wat dat
betreft cijfers van het seksuologisch
onderzoeksinstituut Rutgers WPF
gerust: voor ruim driekwart van de
tieners vanaf 12 jaar is de
belangrijkste reden om seks te
hebben 'omdat ze verliefd zijn' en
'om dicht bij de ander te zijn'.
'In 2012 is de gemiddelde leeftijd
waarop jongeren voor het eerst
geslachtsgemeenschap hebben
16,6 jaar. Nog net zo als in 2005.'
Schermgaande jeugd, over jeugd
en media, Patti Valkenburg, uitg.
Prometheus/Bert Bakker; 416 blz,
22,95 euro
+++
Helikopterouderschap
Er zijn misschien ouders die te
weinig letten op wat hun kinderen
uitvreten op hun telefoon, een
ander type is er ook.
Mediahoogleraar Patti Valkenburg:
'Er zijn ouders die via de mobiele
media in de verleiding komen als
helikopters boven hun kinderen te
blijven cirkelen, klaar om naar
beneden te duiken als er gevaar
dreigt. Dat zie je vooral in
hoogopgeleide milieus, waar ook
adolescenten zelf via hun telefoon
langer dan voorgaande generaties
een beroep doen op hulp en advies
van hun ouders. Terwijl toch het
doel van opvoeding is: autonomie.'
© de Volkskrant
woensdag 10 december 2014
Pagina 7 (3)

Download Report