Smart Transport? Over vrachtbrief Apps, de elektronische

WEG EN WAGEN | Maart 2014 | Jaargang 28 | Nummer 72
Elektronische vrachtbrief
Smart Transport?
Over vrachtbrief Apps, de elektronische
handtekening en vertrouwensdiensten
De rechtsgeldigheid van elektronische handtekeningen en overeenkomsten is gebaseerd op
EU-wetgeving. De huidige Richtlijn 1999/93 EG wordt naar verwachting in 2014 vervangen door
de rechtstreeks werkende Verordening 2012/146 EU.Wat betekent dit voor de elektronische
vrachtbrief?
1. Inleiding
Prof. Dr. Arno R. Lodder
Hoogleraar Internetrecht
aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam
Als gastschrijver van Weg en Wagen heb ik niet veel affiniteit
met de vaste rubrieken: transport van afval en douanerecht.
Wel heb ik in de jaren tachtig een aantal weken bij de vuilnis
gewerkt. Tot zover een link met de rubrieken van Weg &
Wagen, waar ik als internetjurist niet veel over weet. Er zijn
wel parallellen tussen vervoer en het internet. Zo werd vooral
in de begindagen als metafoor voor het internet de elektronische snelweg gebruikt. Ook sprak Neelie Kroes vorig jaar nog
over drempels op de snelweg, toen het over wetsvoorstellen
rond filteren en blokkeren door Internet Providers ging.
Waar de twee infrastructuren vooral samenkomen is bij
elektronische handel: via internet bestelde goederen moeten
uiteindelijk vervoerd worden van de verkoper naar de koper.
Na een Chinees filmpje op Youtube in 2013 waar gebak bij
de mensen thuis bezorgd werd door een drone, wordt door
grote aanbieders als Amazon nagedacht over aflevering door
drones. De complexiteit van een kleine, vliegende, autonoom
op basis van geo-informatie zijn weg door de lucht zoekende
drone is minder complex dan de ook al enkele jaren rondrijdende onbestuurde auto’s. Althans, auto’s waar de besturing
niet door de chauffeur plaatsvindt. Het kan natuurlijk dat het
in de lucht net zo druk wordt als op de weg en daarmee de
complexiteit toeneemt, maar zover is het nog niet. Of er een
opschaling mogelijk is zodat drones ook grote vrachten gaan
vervoeren? Dat lijkt me niet, maar ik had ook niet gedacht dat
een 3D printer in staat zou zijn om echte huizen te printen,
dus wie weet. Vooralsnog gaat nog veel vrachtvervoer over de
weg.
Net als in elke bedrijfstak speelt binnen de vervoerswereld
informatietechnologie al lange tijd een rol. Iets minder lang
zal het internet in gebruik zijn en pas de laatste jaren ook
smart mobile devices zoals smart phones en tablets. In deze
bijdrage ga ik in op het gebruik van elektronische communicatie in het handelsverkeer.Mijn focus zal liggen op beschrijving
van de Regels rond elektronische handtekeningen, wat tevens
de titel is van een boek dat ik samen met Jos Dumortier en
Stephanie Bol in 2004/5 schreef. De regels uit het Burgerlijk
Wetboek rond elektronisch handtekeningen verdwijnen
binnenkort. In plaats daarvan worden in een Europese
verordening behalve de handtekening ook voor de vervoerssector interessante onderwerpen als elektronische zegels en
elektronische tijdstempels geregeld.
2. Vrachtbrieven:
van onderweg printen tot Apps
In A formal analysis of incoterms for electronic commerce van
Tan, Mitrakas & Thoen (1998) is een ondersteunend systeem
INCAS beschreven dat automatisch redeneerde met de
Incoterms® (International Commercial Terms), de door de ICC
(International Chamber of Commerce) opgestelde leveringsvoorwaarden. Zover is de praktijk nog niet. Wel wordt gebruik
gemaakt van elektronische vrachtbrieven die dan vervolgens
onderweg geprint kunnen worden. Het bedrijf PrintCMR biedt
de mogelijkheid vrachtbrieven te printen “in de cabine of
gewoon op kantoor”. Een stap verder is de papieren schakel
in het geheel weg te laten. Papierloos is de Innectis App voor
vrachtbrieven:
“De gebruiker krijgt een overzicht te zien van alle beschikbare
vrachtbrieven voor zijn account. Dit kan op verschillende
manieren onderverdeeld worden, bv. op basis van een route,
datum, geografische spreiding. Via een zoekfunctie kan snel
naar een bepaalde vrachtbrief gezocht worden.”
De App maakt ook gebruik van geo-locaties en tijdstempels,
zodat later kan worden bekeken of een betreffende lading is
afgeleverd dan wel opgehaald. Voor de ondertekening zijn er
verschillende niveaus in gebruik, nl. “met pen, via login, met
een token, via een QR-code”.
De praktijk is duidelijk klaar voor elektronische vrachtbrieven,
geldt dit ook voor het recht?
“Weg en Wagen is een gratis e-magazine over vervoerrecht, douanerecht en transport van afval. Abonneren kan op www.sva.nl/weg-en-wagen.”
16
WEG EN WAGEN | Maart 2014 | Jaargang 28 | Nummer 72
3. Elektronische handtekeningen
In mei 1995 kwam de eerste wetgeving rond elektronische
handtekeningen tot stand, de Utah Digital Signature Act.
In Europa volgden in 1997 Italië (Legge Bassannini) en
Duitsland (Signaturgesetz). Om uiteenlopende regelingen
in lidstaten te voorkomen werd binnen de Europese Unie de
Richtlijn 1999/93/EG inzake elektronische handtekeningen
vastgesteld. In mei 2003 werd vervolgens in boek 3 van het
Burgerlijk Wetboek de afdeling “1a. Elektronisch vermogensrechtelijk rechtsverkeer” ingevoerd. Centraal staat art. 3:15a
BW waarin is bepaald dat een elektronische handtekening in
beginsel gelijk is aan een geschreven handtekening. De voorwaarden voor geldigheid zijn ruim geformuleerd: de methode
gebruikt voor authentificatie moet voldoende betrouwbaar
zijn. Om dit vast te stellen wordt gekeken naar het doel
waarvoor de elektronische gegevens worden gebruikt en alle
overige omstandigheden van het geval. Wat dit betekent voor
een elektronische vrachtbrief wordt in dit nummer door Van
der Meché behandeld in het artikel “De elektronische vrachtbrief in Nederland en onder de CMR”.
Juridisch gezien is er dus geen belemmering om bijvoorbeeld
vrachtbrieven elektronisch te ondertekenen. Dat de afdeling
1a binnenkort zal verdwijnen uit het Burgerlijk Wetboek
maakt dit niet anders. Ter vervanging en in uitbreiding op
deze bestaande regeling verwacht de Europese Unie in voorjaar 2014 de Verordening 2012/146 EU betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische
transacties in de interne markt vast te kunnen stellen.
4. Verordening Elektronische
vertrouwensdiensten
Waar een richtlijn door de lidstaten moet worden omgezet,
werkt een verordening rechtstreeks in de nationale rechtsorde van de EU-lidstaten. De verordening 2012/146 EU kent
twee onderdelen. In de eerste plaats wordt voortgebouwd op
de dienstenrichtlijn 2006/123/EG. Bedrijven en burgers van
lidstaten moeten op grond van deze richtlijn in iedere lidstaat
informatie in hun eigen taal kunnen krijgen over regels rond
in een andere lidstaat voorgenomen bedrijfsactiviteiten. De
nu voorgestelde verordening verplicht lidstaten om iedere
burger en elk bedrijf een binnen de EU aanvaard elektronisch
identificatiemiddel te verschaffen. Een soort geavanceerde,
internationale DigiD. Relevanter voor wegvervoer en vrachtbrieven is het tweede onderdeel van de verordening:
“stelt een rechtskader vast voor elektronische
handtekeningen, elektronische zegels, elektronische
tijdstempels, elektronische documenten, diensten
voor elektronische bezorging en websiteauthenticatie.”
Vooral de elektronische zegels en tijdstempels zijn een
noviteit en van belang voor de vervoerssector. Weliswaar
vergelijkbaar is het in België door de Kamercommissie
Bedrijfsleven op 28 oktober 2013 goedgekeurde ontwerp van
wet waarbij een juridisch kader is gecreëerd voor de elektronische aangetekende brief, de elektronische archivering en de
elektronische tijdsregistratie, maar deze wet zal grotendeels
overbodig worden na in werkingtreding van de voorgestelde
verordening.
4.1. Rechtsgeldigheid van elektronische informatie
Net als in de Richtlijn elektronische handtekening worden
er verschillende niveaus in de Verordening beschreven. Zo is
op grond van de richtlijn de gebruiker van een gekwalificeerde handtekening zeker dat deze in alle lidstaten wordt
erkend en is er een wettelijk vermoeden dat de handtekening
rechtsgeldig is. Bij gekwalificeerde handtekeningen wordt
gebruik gemaakt van certificaten die alleen door speciale,
daartoe aangewezen gecertificeerde dienstverleners kunnen
worden verstrekt. Hoewel in de literatuur de term gekwalificeerde handtekening veel gebruikt wordt, werd de term
gekwalificeerd in de Richtlijn alleen nog gebruikt om het
type certificaat zoals juist genoemd mee aan te duiden. In de
Verordening wordt bij elke vertrouwensdienst expliciet een
onderscheid gemaakt tussen een reguliere en een gekwalificeerde variant. Deze laatste brengt net als eerder bij de
handtekening automatisch rechtsgevolgen mee.
De regeling van iedere vertrouwensdienst begint met de
bepaling die de vanzelfsprekendheid van het gebruik van
elektronische informatie onderschrijft:
“De rechtsgeldigheid van een elektronisch [...]
en de toelaatbaarheid ervan als bewijsmiddel in
gerechtelijke procedures mogen niet worden ontkend
louter op grond van het feit dat [...]elektronisch is.”
In 1996 was het begrijpelijk dat in artikel 9 UNCITRAL Model
Law on E-commerce werd gesteld dat het bewijs van elektronische informatie niet ontkracht kon worden enkel door aan te
voeren dat de informatie elektronisch is. Het wekt verbazing
dat dit anno 2014 nog steeds nodig wordt geacht.
4.2. Zegels en stempels
Een elektronisch zegel wordt gebruikt “om de oorsprong en
integriteit van de ermee verbonden gegevens te waarborgen.”
Een elektronische vrachtbrief kan bijvoorbeeld van een dergelijk zegel worden voorzien. Als gebruik gemaakt wordt van een
gekwalificeerd certificaat geldt (art. 28 van de Verordening
2012/146 EU)):
“Weg en Wagen is een gratis e-magazine over vervoerrecht, douanerecht en transport van afval. Abonneren kan op www.sva.nl/weg-en-wagen.”
17
WEG EN WAGEN | Maart 2014 | Jaargang 28 | Nummer 72
“het wettelijk vermoeden dat het de oorsprong en
integriteit van de gegevens waaraan het verbonden
is, waarborgt.”
Een elektronisch tijdstempel verbindt elektronische gegevens,
bijvoorbeeld een elektronische vrachtbrief
“aan een bepaald tijdstip en die bewijzen dat deze
gegevens op dit tijdstip bestonden.”
Ook hier bestaat als een gekwalificeerd tijdstempel wordt
gebruikt het wettelijke vermoeden
“dat het aangeduide tijdstip en de integriteit van de
gegevens die aan het tijdstip zijn gekoppeld, zijn
gewaarborgd.”
Gestandaardiseerd digitaal vrachtbrief
platform (Stichting vervoeradres)
De stappen naar papierloos wegvervoer blijken in de
praktijk moeilijk te realiseren. Momenteel zijn er vooral
tussenvormen gangbaar, zoals Apps waarbij gegevens via
een internetapplicatie worden ingevoerd maar vervolgens
weer als vrachtbrief op papier afgedrukt.
Ter vervanging van de papieren vrachtbrief zijn er verschillende sign-on-glass oplossingen op de markt. Sign-onglass betekent dat de ontvanger tekent op het schermpje
van het draagbare apparaat, dat de chauffeur bij zich
heeft. Aan deze vrachtbrief en handtekening kleven veel
problemen, te weten:
• De handtekening is juridisch gezien niet origineel,
maar een kopie;
• De handtekening is niet gekoppeld aan de vrachtbrief;
• De geadresseerde ontvangt geen exemplaar van de
vrachtbrief;
• De digitale informatie is in bezit van de vervoerder. Het
is dus mogelijk, dat de vervoerder eenzijdig wijzigingen
aanbrengt in de digitale vrachtbrief en handtekening.
Het platform, dat de ondernemersorganisaties TLN en EVO
binnenkort op de markt brengen genaamd TransFollow
5. Slot
De praktijk is klaar voor elektronische documentuitwisseling binnen het wegvervoer. Het recht kent al sinds 2003 de
elektronische handtekening. Naar verwachting worden daar
in 2014 op grond van een EU verordening onder andere een
elektronisch zegel en tijdstempel aan toegevoegd. Indien
een met waarborgen omklede gekwalificeerde variant wordt
gehanteerd, is de vervoerder verzekerd van een wettelijk
vermoeden dat de gegevens en het tijdstip kloppen. Ook bij
minder zware varianten dan de gekwalificeerde ontstaat met
de verordening naast de al bestaande eenvoudige handtekening (naam onder e-mail, elektronische pen ondertekening)
ook juridische grondslag voor onder andere elektronische
tijdstempels en zegels. Mogelijk dat op termijn de wegvervoerder vervangen zal worden door onbemande trucks of helikopters. Tot die tijd kan in ieder geval het fysiek over wegen
verplaatsen gecombineerd worden met juridische waarborgen
rondom elektronische informatie.
lost bovenstaande problemen op. Met een gestandaardiseerde interface kunnen alle ICT- en vrachtbrief Appleveranciers een koppeling maken met het TransFollowplatform. Vervolgens kan men de vrachtbrief met het eigen
TMS- of WMS-pakket (via een zogenaamde API-koppeling)
elektronisch indienen op het TransFollow-platform.
Bovendien is de vrachtbrief toegankelijk voor alle ketendeelnemers: afzender, expediteur, vervoerder, ondervervoerder en geadresseerde.
Op het moment dat de afzender op zijn App aangeeft de
zending overgedragen te hebben, wordt er een unieke
code (getallenreeks of QR-code) zichtbaar op de App.
Door deze code op de boordcomputer van de vervoerder
in te voeren, gaat de vervoerder met inontvangstneming
akkoord. Bij aflevering aan de geadresseerde krijgt
deze op zijn beurt een unieke code op zijn App om mee
voor ontvangst te ‘tekenen’ op de boordcomputer van
de vervoerder. Op termijn zal de QR code waarschijnlijk
vervangen worden door NFC (Near Field Communication)
waardoor contactloos ondertekenen van de digitale vrachtbrief ook mogelijk zal worden en het ondertekeningproces
nog eenvoudiger en betrouwbaarder zal worden.
“Weg en Wagen is een gratis e-magazine over vervoerrecht, douanerecht en transport van afval. Abonneren kan op www.sva.nl/weg-en-wagen.”
18

Download Report