3 september 2014 pagina 25

September 2014
Stadskraan na 175 jaar
eindelijk herbouwd
Eeuwen lang vormde de Stadskraan, op de
werf aan de Oudegracht onder het stadhuis,
de spil van de Utrechtse economie. Tot in
1839 de kraan bezweek onder het gewicht
van een van de Griekse priesteressen, die tot
op de dag van vandaag de voorgevel sieren
van de Winkel van Sinkel. Na 175 jaar lijkt
het erop dat de Utrechtse Stadskraan binnenkort weer op zijn plek terug is.
De plek van de Stadskraan was niet toevallig.
Ze stond sinds 1402 aan de Oudegracht, op de
werf onder het stadhuis. Daar was ook de stadswaag. Alle accijnsplichtige goederen moesten
door de Stadskraan worden uitgeladen en bij
de stadswaag worden gewogen, opdat de juiste
accijns kon worden geheven. Het was dus een
belangrijk symbool voor de stad Utrecht, op een
belangrijke plek. De werf waar de Stadskraan
stond, was ook te bereiken via het nog bestaande ‘wed’, het overdekte keienstraatje dat nu
naar een aanlokkelijk terras leidt. De contouren
van de kraan zijn aangegeven door de houten
bak waarin de plataan staat.
In 1839 was ene Anton Sinkel juist bezig met
de voorbereidingen van de opening van zijn
eerste warenhuis: de Winkel van Sinkel. Hij
had daartoe een grachtenhuis aangekocht en
verbouwd. De nieuwe gevel zou worden ondersteund door vier ‘kariatiden’, vrouwenbeelden
die bekend zijn uit de Griekse bouwkunst. Deze
beelden waren echter van ijzer en gegoten in
Engeland. Toevallig stond zijn nieuwe winkel
vlakbij de stadskraan, maar die bezweek jammerlijk onder het gewicht van de zwaargebouwde dames.
De stadskraan werd na 1839 niet meer hersteld.
Een nieuwe stadskraan verrees op de Nieuwe
Kade, tegenover de Weerdsluis. Deze plek was
vrijgekomen na het slechten van de stadswallen
en lag ook gunstiger aan de scheepvaartroute
Weertsingel-Catharijnesingel, die inmiddels belangrijker was dan de Oudegracht .
Het idee om de Stadskraan aan de Oudegracht
11
Open Monumentendag Utrecht
Buitenkansje: Brigittenstraat
Niet elk monument leent zich voor een openstelling, maar een verbouwing of renovatie biedt
vaak een onverwachte buitenkans. Niet zelden
komen bij zo’n verbouwing interessante details
tevoorschijn. Dat is ook het geval bij Brigittenstraat 20, een pand van het Utrechts Monumenten Fonds (UMF), dat momenteel wordt gerestaureerd en waarin straks huurappartementen
komen.
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
Het 17e-eeuwse pand is eigenlijk ontstaan uit
vijf huizen en kreeg zijn huidige gevel in 1809.
Het pand heeft allerlei functies gehad, waarvan
de sporen bij de verbouwing weer terugkomen.
Zo heeft het pand niet alleen een woonfunctie
gehad, maar heeft er ook een leerfabriek en een
theepakkerij gezeten. Op de benedenverdieping
is een fraaie zaal die als danszaal fungeerde, en
achter de schrootjes en verlaagde plafonds kwamen fraaie stucwerk en achttiende-eeuwse tegelwanden tevoorschijn. Meest intrigerend is toch
wel de geheime kamer, die alleen toegankelijk
was via een luik dat verborgen was achter een
boekenkast. In de oorlog was daar een telefooncentrale van het verzet. Prins Bernhard kwam
er vlak na de oorlog een kijkje nemen, zodat dit
nu het ‘Prins Bernhard-luik’ wordt genoemd.
Brigittenstraat 20 is al met al een pand waar
veel over te verhalen is. Bezoekers kunnen mee
met een rondleiding, waarbij deskundigen van
het UMF, bouwbedrijf Van Zoelen en bouwburo
Vitruvius niet alleen zullen vertellen over de historie, maar ook over de praktische problemen
die het restaureren van een monument met zich
meebrengt.
K
Artist Impression van de herbouwde Stadskraan
te herbouwen bestaat al langer, maar is nu voor
het eerst concreet. De Werkgroep Herbouw
Stadskraan zal voor de Winkel van Sinkel aanwezig zijn met een kraam en u graag alle informatie geven over de historie van de Stadskraan
en de bouwplannen.
tourdefranceutrecht.com
Het Utrechts Archief:
Herbergen en Logementen
van vroeger
In de Middeleeuwen was reizen een hele onderneming, maar vanaf de 17e eeuw werd Utrecht
een stuk toegankelijker door de komst van
postkoets en trekschuit. Vanaf 1843 kon je met
de trein naar Utrecht reizen, waardoor het aantal
toeristen dat Utrecht bezocht aanzienlijk toenam.
Om de groeiende stroom reizigers onderdak te
bieden, telde de binnenstad talloze herbergen en
logementen van uiteenlopende reputatie. Alleen
al aan het Vredenburg waren minstens zes logementen gevestigd! Op Open Monumentendag
toont Het Utrechts Archief originele afbeeldingen
van deze vaak eeuwenoude Utrechtse herbergen, waarvan de sporen soms nog in het huidige stadsbeeld terug te vinden zijn!
Wat gaat er gebeuren met Tivoli?
Deze zomer is het Tivolicomplex tussen Oudegracht en Springweg vrijgekomen. Een deel
van het historische complex kan op Open
Monumentendag worden bekeken. Voor een
nieuwe bestemming is een prijsvraag uitgeschreven.
Het Tivolicomplex begon in de 13e eeuw als
Regulierenklooster dat later werd uitgebreid met
een kerk, een pandhof, een begraafplaats en
bijgebouwen. Eind 16e eeuw, na de Reformatie, kreeg het de functie van burgerweeshuis. In
de 20e eeuw vestigde zich er de Nederlandse
Vereniging van Spoor- en Tramwegpersoneel en
kreeg het de naam NV-Huis. Vanaf 1979 fungeerde het, eerst illegaal, later door de gemeente ondersteund, als poppodium. In mei 2014
zijn de laatste concerten gegeven. Het complex
wordt nu tijdelijk verhuurd aan de Utrechtse
musicus Kyteman en zijn orkest.
Vereniging Oud-Utrecht heeft een prijsvraag
uitgeschreven om ideeën voor een nieuwe
bestemming te verzamelen. Daarbij worden
ook de aan Tivoli grenzende gebouwen als het
Pandhuis betrokken. De eerste ronde leverde
47 reacties op. Vijf daarvan worden verder
uitgewerkt. Wordt het complex een hotel, een
herberg met brouwerij, een badhuis, of krijgt het
een woonbestemming? Op Open Monumentendag maakt de jury het winnende ontwerp
bekend!
Het Tivoli-complex is alleen met gids te bezoeken. Rondleidingen vinden plaats van 10.00
tot 15.30 uur en duren ongeveer 45 minuten,
aanmelden is niet nodig. Er is ook een tentoonstelling te zien van de inzendingen voor de
prijsvraag.

Download Report