Programmatoelichting - Nederlands Philharmonisch Orkest

Programma
ZA 4 OKT, ZO* 5 OKT 2014, 20.15 | *14.15 UUR
(einde concert ca. 22.25 | *16.25 uur)
HET CONCERTGEBOUW, GROTE ZAAL
Nederlands Philharmonisch Orkest
Marc Albrecht, dirigent
Emily Magee, sopraan
RICHARD STRAUSS (1864 -1949)
Tod und Verklärung op. 24
Largo - Allegro molto agitato - Meno mosso - Moderato
Vier letzte Lieder
Frühling
September
Beim Schlafengehen
Im Abendrot
Pauze
Also sprach Zarathustra op. 30
Einleitung - Von den Hinterweltlern - Von der grossen Sehnsucht
Von den Freuden und Leidenschaften - Das Grablied - Von der
Wissenschaft - Der Genesende - Das Tanzlied - Nachtwandlerlied
Extra: INLEIDING zo 5 okt 13.30 u
Verhalen van Strauss
Biografieën
Marc Albrecht, dirigent
Met zijn dynamische stijl en bevlogen persoonlijkheid
is Marc Albrecht een geliefde gast bij vele prestigieuze
concertpodia en operahuizen. Sinds 2011 is hij chefdirigent van zowel het Nederlands Philharmonisch
Orkest | Nederlands Kamerorkest en De Nationale
Opera. In het begin van zijn carrière bracht Albrecht
verschillende seizoenen door aan de operahuizen van Hamburg en
Dresden, en was enige tijd assistent van Claudia Abbado bij Het
Gustav Mahler Youth Orchestra. Daarna volgden succesvolle jaren
met gastdirecties bij onder meer de Berliner Philharmoniker en het
Koninklijk Concertgebouworkest. Van 2006 tot zijn komst naar Amsterdam leidde hij het Orchestre Philharmonique de Strasbourg. Hoewel Marc Albrecht een zeer breed repertoire op zijn naam heeft staan,
wordt hij vooral geroemd om zijn interpretaties van moderne muziek
en het oeuvre van Wagner en Richard Strauss. Zo schreef de pers over
zijn uitvoering van Strauss’ Arabella bij De Nationale Opera: ‘In handen
van dirigent Marc Albrecht valt elke noot van de partituur op zijn plek
en klinkt er een Strauss die geen luisteraar onberoerd kan laten.’
Emily Magee, sopraan
De Amerikaanse sopraan Emily Magee begon haar
zangcarrière in 1995 aan de Lyric Opera of Chicago.
Een jaar later maakte ze een indrukwekkend Europees
debuut aan de Staatsoper Berlin in Wagners Lohengrin
onder Daniel Barenboim. ‘Vroeger kon niemand mijn
stem echt plaatsen. In mijn jonge jaren vond men mijn
stem te hard voor het een en te hoog voor het ander. Maar toen gaf
Daniel Barenboim me de kans om in Bayreuth te zingen. Na dat
optreden gingen mensen me zien in relatie tot het Duitse repertoire
en kwam mijn carrière in een stroomversnelling.’ Naast Wagner zong
Magee talloze grote operarollen bij gerenommeerde gezelschappen
als het Opernhaus Zürich, de Wiener Staatsoper en het Londense
Covent Garden. Groot is haar passie voor de muziek van Richard
Strauss. Zo schitterde ze onder andere in de Scala in Milaan onder Marc
Albrecht in de veeleisende rol van de keizerin in Die Frau ohne Schatten.
PROGRAMMATOELICHTING
RICHARD
STRAUSS
Vier
letzte
Lieder
Als geen ander kon componist Richard Strauss in zijn muziek
de menselijke ziel tot op het bot ontleden. Ontroerend of met
pathos, maar vaak ook met humor en zelfs onverholen sarcasme
legde hij de hebbelijkheden en onhebbelijkheden van de mens
bloot. Veel van zijn composities zijn dan ook een uitstekende
filosofische spiegel waarin de luisteraar zijn eigen bestaan kan
reflecteren. In dit gedenkjaar – Strauss werd 150 jaar geleden
geboren – wijdt het Nederlands Philharmonisch Orkest een
heel programma aan zijn muziek, met als thema leven, dood
en wedergeboorte.
Vergankelijkheid
Tod und
Verklärung
Also sprach
Zarathustra
Marc Albrecht, dirigent
Emily Magee, sopraan
ZA 4, ZO 5 OKTOBER
HET CONCERTGEBOUW
WWW.ORKEST.NL
Nog geen 25 jaar was Strauss toen hij begon aan zijn symfonisch
gedicht Tod und Verklärung, over een man op zijn sterfbed. Dat is niet
direct een onderwerp voor een jongeman die zijn hele artistieke leven
nog voor zich heeft. Deze compositie kan ook zeker geen jeugdwerk
genoemd worden, want met opmerkelijke rijpheid en levendigheid
zette Strauss de emoties van de stervende in muziek om. Aanvankelijk
ligt hij zieltogend in bed, maar dan strijdt hij met wanhopige kracht
tegen het onvermijdelijke einde. Zijn leven trekt aan hem voorbij in
verscheidene taferelen. Als een ware apotheose ontstijgt ten slotte
zijn ziel met intense gelukzaligheid het levenloze lichaam. Hoe accuraat hij de transfiguratie van de dood in klank had omgezet ervoer
Strauss vele jaren later, toen hij zelf op het punt stond zijn leven te
verlaten. Met gevoel voor humor verklaarde hij op zijn sterfbed aan
zijn schoondochter: ‘Het is grappig Alice, doodgaan is net zoals ik het
in Tod und Verklärung componeerde’.
Einde
Strauss kon vlak voor zijn dood, in de zomer van 1949, terugkijken
op een bewogen bestaan. Als dirigent en componist behaalde hij
grootse triomfen, maar veroorzaakte ook enorme schandalen.
De nazitijd maakte hij van dichtbij mee en hij nam een ambivalente
houding tegenover het regime in. Het maakte hem in zijn laatste
levensjaren tot een gelouterd mens. Die loutering bracht hij tot
uitdrukking in een aantal liederen die hij in 1948 componeerde
voor sopraan en orkest op teksten van Joseph Von Eichendorff en
Hermann Hesse. Al heeft de componist ze niet bedoeld als cyclus,
de titel Vier letzte Lieder werd na zijn dood door de uitgever bedacht,
ze passen thematisch wonderwel bij elkaar. De gebruikte teksten
zijn berustend en verwoorden in prachtige metaforen de vergankelijkheid van de mens en de acceptatie daarvan. Die verstilde sfeer
trof Strauss in deze liederen op onnavolgbare wijze, misschien wel
het mooiste in Im Abendrot, waarin hij op indrukwekkende wijze het
transfiguratiethema uit Tod und Verklärung citeert. Strauss heeft de
liederen zelf niet meer gehoord; de composities gingen acht maanden
na zijn dood in première in Londen, met Kirsten Flagstad als sopraan
en Wilhelm Furtwängler als dirigent van het Philharmonia Orchestra.
Wedergeboorte
Zijn hele leven portretteerde Strauss mensen in muziek. Zij trokken
in een bonte stoet aan de luisteraar voorbij: tragische helden zoals
in Elektra, vrolijke schelmen als Till Eulenspiegel en ultieme perverselingen zoals Salomé. Ook zichzelf spaarde hij niet, bijvoorbeeld in
Ein Heldenleben waarin hij zichzelf met milde ironie kenschetst.
Al die mensenkennis maakte hem echter bepaald geen misantroop.
Integendeel, hij was gefascineerd door de volmaakte mens, zoals de
filosoof Friedrich Nietzsche die in zijn boek Also sprach Zarathustra
beschreef en naar aanleiding waarvan Strauss zijn gelijknamige
symfonische gedicht componeerde. Nietzsche, met de toen nog
relatief nieuwe evolutietheorie in zijn achterhoofd, beschouwde de
mensheid als een stadium tussen mensaap en volmaakte supermens in. De mens van nu heeft nog een lange weg te gaan om al zijn
feilbaarheid af te leggen en perfect te worden. Godsdienst is daarin
een van de hardnekkigste hinderpalen. Strauss volgt het verhaal van
Zarathustra op een vrije manier, als een grote symfonische fantasie.
De opening is een geweldige zonsopgang, een uitwerking van de
zonnehymne waarmee Nietzsche zijn boek opent en die ook in de
partituur van Strauss staat afgedrukt. Dan volgen er enkele scènes
waarin de worsteling van de mens wordt verklankt. Zo zijn er de
Hinterweltlern, de achtergebleven nalopers die zich laten leiden
door religie, iets dat Strauss laat horen met een kort citaat uit het
gregoriaanse credo. Ook laat hij de grosse Sehnsucht, het grote
onvervulde verlangen horen, de Freuden und Leidenschaften en
zelfs een somber Grablied. Dat de wetenschap geen verlossing
brengt toont Strauss aan in het deel Von der Wissenschaft, waarin
een academisch opgebouwde fuga aan zijn eigen gecompliceerdheid
ten onder gaat. De ommekeer zet zich pas in bij Der Genesende, als
de mensheid eindelijk weet krijgt van zijn eigen genezende kracht
die ook Zarathustra in het oorspronkelijke verhaal ervaart. Het
mondt uit in dans. Een goede keuze, want Zarathustra ziet een deel
van de kracht van de nieuwe mens in vrolijkheid, zang, dans en humor,
en dat laatste heeft Strauss in overvloed. Zijn Tanzlied is een subtiele
maar goedgeluimde wals, een echte Weense zoals zijn beroemde
naamgenoot ze in grote aantallen schreef.
Strauss waagt zich uiteindelijk niet aan de echte wedergeboorte van
de mens. Het slot van Also Sprach Zarathustra hinkt op de dualistische
gedachte van goed en kwaad, van volmaaktheid en feilbaarheid, die
hij laat klinken in twee elkaar voortdurend afwisselende en ver uiteen
liggende toonsoorten: C-majeur en B-majeur. In de laatste maten
klinken beide toonsoorten door elkaar in een onbestemde bitonale
dialoog; voorlopig is de mensheid nog niet klaar voor de volmaaktheid.
Reserveer nu uw volgende concert op www.orkest.nl
Anna Federova speelt
RACHMANINOFF
Pianoconcert nr. 2
Wilt u vast een voorproefje van het concert dat u gaat bezoeken?
Op 24classics.com/orkest kunt u gratis luisteren naar een steeds
wisselende selectie van de werken die wij dit seizoen spelen.
ZO 18 JANUARI 2015, 15.00 UUR
TIVOLI VREDENBURG,
GROTE ZAAL
Vrienden maken het verschil
Nederlands Philharmonisch
Orkest
Andrew Grams, dirigent
Anna Fedorova, piano
STRAVINSKY
Circus Polka
Pianoconcert nr. 2
Anna Fedorova
TSJAIKOVSKI
Symfonie nr. 3 ‘Poolse’
Tekst: Kees Wisse
Elke bezoeker van onze concerten kan zitten op de
winnende stoel. Met uw plaatsbewijs maakt u kans op
twee gratis concertkaarten. Kijk op de donderdag na het
concert op www.orkest.nl of uw stoel het winnende nummer heeft.
Voorproefje op 24classics.com/orkest
ZA 17, MA 19 JANUARI 2015,
20.15 UUR
HET CONCERTGEBOUW,
GROTE ZAAL
RACHMANINOFF
Zit u op de winnende stoel?
De jonge Oekraïense meesterpianiste Anna Fedorova zette al veertien concoursen op haar naam. Met het Nederlands Philharmonisch
Orkest speelt zij het Tweede pianoconcert van Rachmaninoff. Het
bracht de componist wereldfaam als pianovirtuoos en het is nog
steeds het meest gespeelde Russische pianoconcert aller tijden.
Even beroemd is Tsjaikovski, maar niet zijn Derde symfonie.
Gastdirigent Andrew Grams breekt een lans voor dit schitterende
werk, dat door de traditionele Poolse dans in de finale, de polacca,
naar dit land vernoemd werd.
Schrijf u nu in als Vriend en ontvang gratis het boek
Van Bach tot Bernstein van Arie Boomsma en Thierry
Baudet. Zij nemen u mee op reis in de wereld van
klassieke muziek. Uw Vriendschap maakt het verschil:
met uw bijdrage maakt u de eerste maten van een
Mahlersymfonie of een concert voor kinderen mogelijk. Om elke
avond weer een topprestatie te leveren waar u en toekomstige
generaties van kunnen blijven genieten is veel geld nodig.
Daarom doen we een beroep op u. Zeker nu! Schrijf u vanavond
nog in bij de Vriendenbalie (tegenover de garderobe van Het
Concertgebouw), kijk op www.orkest.nl of neem contact op met
de Vriendenadministratie [email protected] | 020 521 75 28.
Wij delen graag ons podium met u!
Het Nederlands Philharmonisch Orkest | Nederlands
Kamerorkest beschikt over een prachtig gebouw: de
NedPhO-Koepel. Deze spectaculaire koepel kunt u voor
bijzondere gelegenheden huren. Het is een officiële
trouwlocatie en een sfeervolle ruimte voor recepties,
lezingen, concerten, diners en relatie-events. In de
zomer kunt u gebruik maken van de prachtige tuin en er zijn ook
mogelijkheden tot het inhuren van een muzikaal ensemble. Adres:
Batjanstraat 3, Amsterdam. Neem voor meer informatie contact op
met de afdeling zakelijke relaties via [email protected] | 020 521 75 02.

Download Report