Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…”

MOVISIE
Projectverslag “Als u
begrijpt wat ik bedoel…”
empowerment roze senioren
Peter van Delft
4-3-2014
Voorwoord
“Het lijkt alsof er niet meer openlijk homoseksuelen en lesbiennes wonen in dit zorgcomplex. Het feit
dat er hier niemand lijkt te wonen, duidt aan dat men zich verstopt, volgens mij. Dat heeft mij doen
besluiten om dan maar buiten dit complex op zoek te gaan. Via het internet kwam ik bij het project
“Als u begrijpt wat ik bedoel…” terecht.
Ik wilde weer eens onder ons zijn met gevoelsgenoten, je praat namelijk anders onder elkaar en je
maakt andere grapjes. Het liefst had ik hier lokaal een groep gezien, want op het moment dat je
ouder wordt is de kans ook groot dat je op een gegeven moment veel minder mobiel wordt.
Momenteel vormt onze groep het ouderen café binnen het COC in Eindhoven. We zijn begonnen met
het project als een soort van huiskamergesprekken. Het is fijn dat we op woensdag in het COC ruimte
hebben gekregen, alleen denk ik dat de drempel van het COC voor veel roze ouderen te hoog is. Het
zal fijn zijn als we die mensen kunnen opvangen middels een gastheer of gastvrouw, die de ouderen
introduceert in de groep, misschien een roze ambassadeur?
We zijn een huiskamergroep die niet in de huiskamer zit, dat wil zeggen: naast dat we verhalen delen,
stimuleren we elkaar om dingen te ondernemen die je in je eentje niet zo snel onderneemt. Je moet
dan denken aan bijvoorbeeld een gezamenlijk etentje, samen naar de studiemiddag in Utrecht,
museumbezoek, noem maar op. We zijn een 50 plus groep en de jongeren bij ons ondernemen nog
van alles en nemen ons ouderen daar in mee. We voelen ons heel veilig bij elkaar en dat is heel
prettig. We zijn niet eenzaam, maar we zijn er van doordrongen dat we wel wat moeten ondernemen
om te voorkomen dat we eenzaam worden.”
Gerda (79 jaar) deelnemer project
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 1
Inhoud
Inleiding................................................................................................................................................... 3
Beschrijving van het project ................................................................................................................... 4
Aanleiding: .......................................................................................................................................... 4
De maatschappelijke opgave met betrekking tot kwetsbare ouderen: .......................................... 4
Roze ouderen: .................................................................................................................................. 4
Doelstelling: ........................................................................................................................................ 5
Organisatie: ........................................................................................................................................ 5
De aanpak: introductie ....................................................................................................................... 5
De aanpak in concrete fasen of stappen............................................................................................ 6
Werving begeleiders en deelnemers: ................................................................................................. 6
Begeleiders: ..................................................................................................................................... 6
Deelnemers: ..................................................................................................................................... 6
Kosten workshops ................................................................................................................................... 7
Onderbouwing van de interventie ..................................................................................................... 7
De gebruikte methoden/technieken: ................................................................................................. 7
“PAAR METHODE:............................................................................................................................ 7
MOST SIGNIFICANT CHANGE TECHNIEK:......................................................................................... 8
Changes/Indrukwekkende verhalen ...................................................................................................... 9
Belangrijkste Thema’s ............................................................................................................................ 9
Geschiktheid methode ......................................................................................................................... 10
Toekomst van “Als u begrijpt wat ik bedoel…” ................................................................................... 11
Kansen: .............................................................................................................................................. 11
Bibliografie ............................................................................................................................................ 12
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 2
Inleiding
In augustus 2012 werd mij bij Movisie gevraagd om het project “Als u begrijpt wat ik bedoel…,
empowerment voor roze ouderen” uit te gaan voeren. Het project is een onderdeel van de
activiteiten van het Consortium Roze 50+. De uitvoering stond onder supervisie van Judith Schuyf.
Aan mijn collega Wendela Wentzel en mij de taak om de methodes/technieken die gebruikt zijn in
dit project te vertalen en redigeren in een reader die als naslagwerk functioneert voor de begeleiders
van dit project.
Daarnaast kregen wij de opdracht om de begeleiders te gaan trainen in het werken met de
methodes/technieken, waarna ik als projectuitvoerder de begeleiders gecoacht heb gedurende de
workshops die zij begeleid hebben.
Nadat alle workshops uitgevoerd waren, is er op 20 februari 2014 een studiemiddag georganiseerd
waarbij onder andere de uitkomsten van het project werden gepresenteerd.
In dit projectverslag leest u naast de beschrijving van het project eveneens de z.g. changes en
maatschappelijke thema’s waar de roze ouderen die aan dit project hebben deelgenomen mee te
maken hebben..
De bruikbaarheid van de methodes/technieken zal ik toelichten, waarna ik afsluit met aanbevelingen
om aspecten uit het project te integreren bij activiteiten toegespitst op het werken met kwetsbare
roze ouderen.
Peter van Delft
Maart 2014
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 3
Beschrijving van het project
Aanleiding:
De maatschappelijke opgave met betrekking tot kwetsbare ouderen:
Het SCP (Sociaal en Cultureel Planbureau) maakte in 2007 een inschatting van kwetsbare ouderen
(ouder dan 65 jaar), wonend in Nederland. Zij stelden dat het aantal kwetsbare ouderen toen rond
de 600.000 personen lag, waarvan 500.000 nog zelfstandig leefden. Naar verwachting zal dit getal
stijgen tussen 2010 en 2030 tot meer dan 1.000.000, wat dus ongeveer 25% is van de totale
ouderenpopulatie in Nederland. De definitie voor kwetsbaarheid die het SCP geeft is als volgt:
“kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of
sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten
(functiebeperkingen, opname, overlijden).” Kwetsbare ouderen vormen daarom een belangrijke
doelgroep van het beleid van ministeries, hulpverleningsorganisaties en ouderenbonden.
Vroegtijdige signalering en een preventie kunnen volgens het SCP het aantal tehuisopnames
uitstellen en de kosten van de zorg terugdringen. (Campen van, 2011)
Roze ouderen:
“Er zijn in Nederland ongeveer 150.000 homoseksuele mannen en lesbische vrouwen ouder dan 65
jaar. Ook zijn er 38.000 die ouder zijn dan 80 jaar. De meesten van deze ‘roze ouderen’ wonen in de
steden van de Randstad. Zij kunnen te maken krijgen met specifieke problemen die deels te maken
hebben met hun seksuele voorkeur.” (Schuyf, MOVISIE, 2012)
Roze ouderen zijn onder meer vaker kwetsbaar dan heteroseksuele ouderen omdat zij vaker
vervreemd zijn geraakt van hun familie en vaker gewend zijn een leven te leiden waarin zij hun
privéleven en zorgen voor anderen dan hun partner verbergen. Dit blijkt uit onderzoek naar de
leefstijlen van 55+ lesbische vrouwen en hun behoeften op het gebied van zorg en welzijn. (Breda,
2004)
“Uit onderzoek blijkt dat een kwart van de roze ouderen een risico lopen op een vergroot sociaal
isolement. Dit heeft te maken met hun socialisatie, met ervaringen daarna, en met een relatief klein
sociaal netwerk” (Schuyf, Oud Roze, 1996).
De socialisatie van de groep roze senioren (zij die voor of in de tweede wereldoorlog geboren zijn)
was in een tijd waarbij homoseksualiteit in Nederland werd gezien als een taboe. Dit heeft er toe
geleid dat een grote groep, niet durfde uit te komen voor hun homoseksuele gevoelens. De
zedelijkheidswet van 1911, met het discriminerende artikel 248-bis, waarin seksueel contact werd
verboden tussen personen boven en onder 21 jaar, werd pas in 1971 afgeschaft. (Hekma, 2011)
Deze groep senioren is opgegroeid in de jaren 60 van de vorige eeuw en werd hierdoor gedwongen
hun homoseksuele gevoelens te verbergen.
Tot 1973 werd homoseksualiteit nog als een psychische stoornis omschreven in de DSM II(Diagnostic
and Statistical Manual of Mental Disorders) een handboek voor psychiaters. (Engelsman, No Date)
De interactie/causaliteit die dit teweeg bracht is dat een groot deel van deze groep in de kast bleef
(en nu nog ook vaak blijft) voor de buitenwereld. Ze zijn beducht voor negatieve reacties. Bij veel
senioren is er de angst voor uitsluiting. Homoseksualiteit verbergen was/is meer een strategie van de
groep. De maatschappij is veranderd maar hun coping gedrag niet.
We kunnen niet alle roze ouderen over één kam scheren. De groep die na de tweede wereldoorlog is
geboren bestaat uit een groep strijdlustige mensen die onder andere LHBT- en vrouwen emancipatie
op de kaart hebben gezet tijdens de jaren 80. Een grote groep oudere homomannen die leven met
hiv, hebben de crises doorstaan en worden nu oud met hiv.
Maar ouder worden leidt tot primaire tegenstellingen: ‘zelfvoorzienend zijn’ versus ‘hulpbehoevend
zijn’. Het verlies van je partner en mindere mobiliteit en middelen, kan ook bij de groep roze ouderen
leiden tot eenzaamheid en isolement.
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 4
Het huidige aanbod van algemene ouderenactiviteiten is voor roze ouderen vaak niet aantrekkelijk
genoeg en een deel van de huidige roze activiteiten sluiten ook niet aan op roze ouderen.
Doelstelling:
Het hoofddoel van dit project is empowerment van roze ouderen. Met “empowerment” bedoelen
we een methode om mensen te helpen het leven vorm te geven zoals zij dat zelf het liefste willen.
Het zorgt ervoor dat men leert en krijgt wat men wil. Het verhoogt het bewustzijn en laat mensen
specifieke kennis en vaardigheden opdoen zodat ze hun eigen leven in handen nemen.
Concreet gaat het dan bij roze ouderen over:
 Het doorbreken van sociaal isolement, specifiek door het aangaan van vriendschappen, het
ondernemen van activiteiten, en het verbeteren van wonen en zorg
 Het lerend/reflecterend vermogen van roze ouderen in hun omgeving bevorderen
 De maatschappelijke participatie van roze ouderen bevorderen
Lokaal, regionaal en landelijk inspirerende processen op gang brengen, die leiden tot meer steun en
activiteiten voor en door roze ouderen.
Organisatie:
Dit project is ontstaan vanuit het Consortium Roze 50+. “Om de situatie van roze ouderen te
verbeteren, hebben vier landelijke organisaties de handen ineengeslagen. Het Consortium is een
homo/hetero-alliantie: organisaties die normaal gesproken niet aan één tafel zitten, doen dat nu wel.
Dat is een flinke stap vooruit. De vier organisaties zijn: ouderenbond ANBO, COC Nederland, MOVISIE
en Vilans (MOVISIE, 2012).
Voor het project werd subsidie verkregen van de volgende fondsen:
 Fonds Sluyterman van Loo
 RCOAK fonds
 VSB fonds
De aanpak: introductie
Door middel van een tweetal korte workshops, met homoseksuele, lesbische, biseksuele en
transgender (roze) ouderen zelf en met betekenisvolle mensen uit hun directe omgeving, leren de
deelnemers wat de kracht en de wensen zijn van roze ouderen. De ouderen zelf krijgen meer
zelfvertrouwen en durven meer te vragen waar ze behoefte aan hebben. De betekenisvolle anderen
(buren, medebewoners, artsen, geestelijk verzorgers, verplegers, familie, thuiszorgwerkers)
herkennen wat zij kunnen doen en nemen zich voor om hun kracht met die van de roze ouderen te
combineren. De workshops genereren zo leerervaringen voor de betrokkenen, maar ook
leerervaringen waarmee de ouderenbeweging en de homobeweging een stap verder kunnen komen
in het bevorderen van de emancipatie van roze ouderen.
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 5
De aanpak in concrete fasen of stappen
Werving begeleiders en deelnemers:
Begeleiders:
De werving van de begeleiders is gedaan door de ANBO en het COC, zij hebben binnen de groep van
(vrijwillige) Roze50+ ambassadeurs (verspreid over heel Nederland), 15 ambassadeurs geworven die
bereid waren om de workshops te begeleiden.
Tijdens een aftrapbijeenkomst gehouden op dinsdag 30 oktober 2012 kregen de begeleiders de
eerste uitleg rond de methodiek (Movisie) en werden de praktische zaken rond declaraties toegelicht
door de ANBO. De begeleiders kregen de reader mee met daarbij een voorbereidende opdracht voor
de training. Na afloop van deze bijeenkomst kregen de begeleiders een huiswerkopdracht en de
reader mee, om zich zo voor te bereiden op de trainingsdag.
De begeleiders hebben bij Movisie gedurende 2 dagdelen op maandag 19 november 2012 een
training aangeboden gekregen in het begeleiden van de workshops. Door opdrachten uit te voeren
waarbij de methodiek en werkwijze centraal stonden, kregen zij de mogelijkheid om te oefenen ter
voorbereiding op de workshops.
De begeleiders kregen via de ANBO een (onkosten) vergoeding aangeboden voor de begeleiding van
de workshops.
Benodigde Competentie van de uitvoerders (begeleiders)
Van de begeleiders wordt verwacht dat zij over de volgende vaardigheden beschikken;
 Methodisch kunnen werken: de methode vereist een specifiek manier van vragen stellen,
deze dient de begeleider zich eigen te kunnen maken.
 Communicatieve vaardigheden: de begeleider moet in staat zijn om als gespreksleider op te
treden, waarbij oog is voor groepsdynamische processen en deze weten te beïnvloeden.
Daarnaast is het van belang dat een begeleider voldoende inlevingsvermogen bezit en goed
kan luisteren, samenvatten en weet door te vragen.
 Bereidheid tot samenwerking: De begeleider zal gedurende het project uitkomsten terug
moeten koppelen naar de projectuitvoerder en open moeten staan voor feedback.
 Zelfstandig kunnen werken: Van de begeleiders wordt verwacht dat zij zelfstandig een groep
kunnen begeleiden. NB de projectuitvoerder is bij de eerste workshop van een begeleider
aanwezig om te ondersteunen en na afloop te coachen.
 Integriteit en veiligheid kunnen bieden: Om groepen te kunnen begeleiden is het
noodzakelijk dat de begeleider voor een veilig klimaat kan zorgen binnen de groepen en de
integriteit waarborgt.
Deelnemers:
Veel roze senioren hebben geen toegang tot het internet. Er is besloten door het projectteam om
een flyer samen te stellen gericht op kwetsbare roze senioren. Movisie heeft een flyer ontwikkeld
waarbij sterk rekening is gehouden met de kwetsbare doelgroep, i.p.v. termen als: ‘lesbisch’,
‘homoseksueel’, ‘biseksueel’ en/of ‘transgender’ te gebruiken, is er gekozen voor de term
‘gevoelsgenoten’.
De doelgroep van dit project zijn zelfstandig wonende 65+ homoseksuele, lesbische, biseksuele en
transgender kwetsbare ouderen. Het gaat om ouderen die moeite hebben om contact te leggen,
hulp te vragen en mogelijk vereenzaamd zijn door het overlijden van hun vriend of vriendin, door
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 6
verlies van contact met hun familie, door zelfisolatie uit vrees voor afwijzing, door sociale uitsluiting
of door armoede.
Van de flyer zijn 5000 exemplaren gedrukt en door het hele land verspreid via het netwerk van het
Consortium Roze50+.
Daarnaast is de digitale versie gemaild naar de lokale pers van diverse gemeentes in het land, de
digitale versie is ook gebruikt op de digitale nieuwsbrieven van de partners binnen het Consortium
Roze50+.
Voorafgaande aan de workshops heeft de ANBO i.s.m. de projectuitvoerder van Movisie de
aanmeldingen die via het aanmeldingsformulier op www.roze50plus.nl binnenstroomden,
ondergebracht in groepen verdeeld naar de postcodegebieden. Tegelijkertijd is er gezocht naar een
geschikte ruimte om de workshops uit te voeren. Hierbij is een duidelijke keuze gemaakt voor een
neutrale ruimte, dat wil zeggen: een ruimte die niet geassocieerd wordt met LHBT-ers, zoals het COC.
Er is echter wel gebruik gemaakt van ‘roze loper instellingen’.
Kosten workshops
Het volgende budget is gemaakt voor de onkosten van een cyclus van 2 Workshops (Tompouce en
High Tea).
Het maximale budget ziet er als volg uit:
Tompouce Workshop
Locatie
Tompouce deelnemers
Thee of koffie (3 cons.)
kopieerkosten
totaal:
aantal
1
10
10
90
€
€ 20,00
€ 0,75
€ 2,10
€ 0,10
totaal
€ 20,00
€ 7,50 Hema!
€ 21,00 gemiddeld 0,70/consumptie
€ 9,00
€ 57,50
aantal
1
4
15
€
€ 20,00
€ 2,50
€ 2,10
totaal
€ 20,00
€ 10,00 Uitgaande van gemiddeld 15 deelnemers
€ 31,50 gemiddeld 0,70/consumptie
€ 61,50
High Tea Workshop
Locatie
Soesjes e.d. (ca 60 stuks)
Thee of koffie (3 cons.)
totaal:
NB. Zaalhuur in buurthuizen lopen uiteen van 0 t/m 50 euro!
Het maximale budget per workshopcycli (Tompouce en High Tea) is dus: € 57,50 + € 61,50 = € 119,00
Onderbouwing van de interventie
De gebruikte methoden/technieken:
“PAAR METHODE:
Workshops door middel van de PAAR methode
In dit project wordt gebruik gemaakt van de Participatory and Appreciative Action and Reflection
(PAAR) methode.
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 7
In de literatuur wordt dit als volgt uitgelegd: “Door samenwerking tot gewaardeerde actie(s) en
reflectie komen” (Ghaye, 2008)
Samenwerking is belangrijk bij de PAAR methode, het gaat erom dat we leren kijken naar elkaars
sterke punten. U wijst de ander op zijn/haar sterke punten, waardoor die persoon zich bewust wordt
van zijn/haar kwaliteiten en die verder kan ontwikkelen.
Wat is reflectie? Reflecteren is nadenken over een bepaald gegeven (handeling, gedachte) met het
oog er iets uit te leren voor verbetering in de toekomst.
U kijkt terug op uw handelen door erover te praten of na te denken en wordt u zelf bewust van de
belangrijke aspecten die een rol speelden in de situatie. Vervolgens gaat u alternatieven (nieuwe
manieren van handelen) bedenken voor als een dergelijke situatie zich weer voordoet en gaat dit
uitproberen. Om daarna opnieuw op dat nieuwe handelen te reflecteren. Meestal reflecteren
mensen over situaties die zij problematisch vinden. Bij de PAAR methode is dit echter niet de
bedoeling. Op de positieve zaken gaan we reflecteren en bekijken: wat er van ons zelf, onze
groep/team of onze organisatie nodig is om hier een nog groter succes van te maken. We gaan dus
op zoek naar elkaars sterke punten om deze te versterken.
De meerwaarde van deze methode:
Met de PAAR techniek wordt empowerment bevorderd.
Deze methode is een combinatie van onderzoek en ontwikkeling door de doelgroep zelf. PAAR voert
men uit door middel van workshops met de doelgroep. De deelnemers zijn zelf ook
onderzoekers/deskundigen.
De PAAR methodiek is eigenlijk een cyclus van 4 processen:
1. Ontwikkelen van een appreciërende/waarderende visie, waarbij we naar elkaar kijken: Wat
doen we goed? Wat doet onze organisatie goed?
2. Herkaderen: Wat een ander in u ziet als succesvol, is iets wat uzelf vaak niet als succesvol
ervaart, maar meer verbindt aan persoonlijke normen en waarden. U gedraagt zich nu
eenmaal altijd zo. In dit proces gaat u proberen uw vaardigheden te verbeteren door op een
andere manier naar uw handelen te kijken.
3. Opbouwen van praktische wijsheid: U gaat opzoek naar de mogelijkheden om die
vaardigheden nog meer te verbeteren. Wat zijn uw normen en waarden en waarom houdt u
daaraan vast? Hoe zit het met de normen en waarden in deze groep? Waarom ga ik daarin
mee?
4. Tonen/uitvoeren van succes en vooruit gaan. Het gaat hier niet om het perfectioneren van
onszelf, maar om te waarderen wat de gevolgen zijn van de positieve
collectieve/groepswijsheid en acties die daarop ondernomen worden.
MOST SIGNIFICANT CHANGE TECHNIEK:
‘Most Significant Change’ betekent ‘meest belangrijke/indrukwekkende verandering’. Deze techniek
is ontwikkeld door Rick Davies die werkzaam was op het gebied van ontwikkelingssamenwerking.
Het is een techniek waarbij u de deelnemers verhalen laat vertellen/schrijven, over wat voor hen de
meest belangrijke positieve verandering is geweest. De verhalen leveren maatschappelijke
vraagstukken/thema’s op waar organisaties, gemeentes en overheid hun beleid op af kunnen
stemmen. (Davies, 2005)
Het is dus een methode waarbij de deelnemers met behulp van hun succes verhalen,
maatschappelijke vraagstukken/thema’s ontwikkelen/verhelderen. In combinatie met de PAAR
methode is het een waardevolle techniek om empowerment te realiseren bij de groep.
De meerwaarde van deze techniek:
1. Het is een middel om onverwachte veranderingen binnen een groep aan het licht te brengen.
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 8
2. Het is een goede manier om de belangen die de overhand hebben binnen een
groep/organisatie duidelijk te kunnen identificeren, waardoor u praktisch in kan gaan op de
maatschappelijke vraagstukken/thema’s die het meest belangrijk zijn voor de groep.
3. Het is een gezamenlijke vorm van onderzoeken, waarbij u weinig onderzoeksvaardigheden
nodig hebt.
4. Het bevordert de behoefteanalyses en levert data op, deelnemers moeten namelijk uitleg
geven waarom zij de ene verandering belangrijker vinden dan de andere.
5. Het kan een goed middel zijn om door bestudering van de aangeleverde data (verhalen), de
vraag/behoefte van de deelnemers/groep beter te verwoorden.
6. Het geeft een duidelijk beeld van wat er daadwerkelijk speelt binnen een
groep/organisatie/gemeenschap.
7. U kunt het gebruiken om initiatieven vanuit de groep die niet van bovenaf zijn vastgesteld,
zelf te onderzoeken en te evalueren.
Changes/Indrukwekkende verhalen
Per groep werden er twee workshops aangeboden. Als eerste werd er een z.g. ‘tompouceworkshop’
aangeboden, welke drie weken daarna werd vervolgd in een ‘high tea workshop’.
Centraal bij de tompouceworkshop staat het uitwisselen van succesverhalen, die vastgelegd werden
op een verhalen formulier. Deze ingevulde formulieren boden inzicht in de z.g. most significant
changes (ook wel de indrukwekkende veranderingen genoemd).
Voorbeelden van most significant changes welke de deelnemers gedeeld hebben tijdens de
tompouce workshops waren:
 Rouwverwerking: “Na het overlijden van mijn partner hebben veel bewoners mij
gecondoleerd. Iedereen wist dat we een stel waren en daar werd niet moeilijk over gedaan.”
 Omgaan met (chronische)ziekte/Zelf regie: “Voor mij is het onacceptabel om als een patiënt
te leven. Ik neem de regie zelf in handen en dat maakte ook, dat ik zo een behoefte had om
mij te gaan settelen. Wanneer je steeds verhuist, bouw je ook geen sociaal netwerk op. Ik
vond het belangrijk om een situatie op te bouwen met meer comfort, waar vanuit ik kon
gaan werken aan de vorming van een netwerk.”
 Omgang met intolerantie/agressie: “Ik heb de wijkagent ingeschakeld en die is met die lui
gaan praten, sinds dien is het pesten opgehouden.”
 Zelfredzaamheid: “Dankzij de aanpassingen in mijn huis ben ik prima in staat om zelfstandig
te wonen.”
 Uitkomen voor gevoelens: “Op het werk kon ik nu mijn partner meenemen naar
bijeenkomsten, het was voor mij een hele verademing, omdat je dat zo krampachtig gewend
bent. Van jongs af aan houd je dat patroon maar vast, dus om je mond te houden en
gereserveerd te zijn.”
 Hobby's: “Sinds ik met yoga ben begonnen ervaar ik veel meer rust en heb ik tevens hele
leuke nieuwe mensen leren kennen, waar ik mijzelf kan zijn.”
Belangrijkste Thema’s
Nadat iedereen zijn verhaal had verteld bij de tompouce workshop, werd er vervolgens een verhalen
formulier ingevuld, waarop elke deelnemer zijn most significant change vastlegde. Deze formulieren
werden direct gekopieerd en alle deelnemers kregen elkaars formulier, waarop in een aparte kolom
ruimte was om feedback te geven op het verhaal. Men kon aangeven in hoeverre het verhaal als
weinig belangrijk tot zeer belangrijk ervaren werd. Daarnaast werd er ook om een motivatie
gevraagd naar deze beoordeling. Vanuit die feedback was het mogelijk om de
thema’s/maatschappelijke vraagstukken vast te stellen, waar deze ouderen mee te maken hebben.
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 9
Thema’s die veelal voorkwamen zijn:
 Zelf acceptatie
 Acceptatie van de omgeving
 Angst voor een sociaal isolement
 Zorgen voor de toekomst, ontbreken van mantelzorg in een tijd waarin veel zorgcentra hun
deuren sluiten.
Drie weken na een tompouce workshop werd er een high tea workshop georganiseerd. Doel van de
bijeenkomst was elkaars verhalen te versterken door het geven van positieve feedback en advies
(Tops en Tips). Bij deze bijeenkomst was er de mogelijkheid om een betekenisvolle gast (een persoon
die voor henzelf belangrijk is) mee te brengen, die het verhaal van desbetreffende oudere kon
versterken. Het meenemen van een betekenisvolle gast is slechts sporadisch voorgekomen. Na de
feedbackronde werd de mogelijkheid aangeboden om door te gaan als groep, of om aan te sluiten bij
een ANBO Roze groep. In het geval dat men als groep door wilde gaan, werd de groep indien
mogelijk van locatie voorzien door de ANBO of het COC. De bijeenkomst werd afgesloten met het
invullen van een evaluatieformulier waarop men aan kon geven, hoe men de workshops ervaren had.
Deze evaluaties waren grotendeels positief.
Geschiktheid methode
De PAAR-methode waarbij de focus ligt op het reflecteren wat er goed gaat in de omgeving van de
roze oudere is een cyclus. (Zie de figuur hieronder)
Het helpt de deelnemers om hun ervaringen naar het positieve te herkaderen, waardoor er een start
wordt gemaakt met het opbouwen van praktische wijsheid. Door het geven van tops en tips aan
elkaar wordt de deelnemer zich nog meer bewust van zijn kracht en kan daarop het handelen gaan
aanpassen, waarop dan weer gereflecteerd kan worden. In combinatie met de Most Significant
Change techniek, is het een waardevolle manier om tot empowerment bij de doelgroep te komen.
1. Ontwikkelen van
een Positieve visie
4. Tonen/Uitvoeren
succes en verder
gaan
2. Herkaderen
3. Opbouwen
Praktische
Wijsheid
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 10
Ter illustratie, een uitspraak van een deelnemer:
“Het uitwisselen van succesverhalen vond ik erg goed. We werden geprikkeld om op een andere
manier naar het leven te kijken, door het kijken naar onze ervaringen werd vooral ook gekeken waar
de kracht ligt in de groep. Op het moment dat je bij de kracht kunt komen en je krijgt dan ook nog
eens tips of handreikingen, dan zit je op een heel ander level te communiceren.”
De meerwaarde van MSC techniek is onder andere dat het oog heeft voor veranderingen/initiatieven
vanuit de groep zelf (bottom-up benadering) die niet van bovenaf zijn vastgesteld. Dit kan leiden tot
inzicht in maatschappelijke vraagstukken en thema’s waar de politiek of de social worker nog geen
notie van heeft. Onder invloed van crises, globalisering en de vergrijzing van de bevolking is de
verzorgingsstaat in transformatie onder invloed van verschillende ideologieën. Een belangrijke
voedingsbron daarbij vinden we in het neoliberalisme, de ‘Derde-Weg’-ideologen en
vertegenwoordigers van het New Public Management (Ewijk van, 2006).
NPM heeft er aan bijgedragen dat de kloof tussen burgers in kwetsbare omstandigheden groter is
geworden. Sociaal professionals werden onderdeel van de systeemwereld. Hierdoor zijn veel sociaal
professionals de rol van intermediair tussen systeem- en leefwereld kwijtgeraakt en worden groepen
kwetsbare burgers te laat of niet bereikt. De gevolgen voor het sociaal werk zijn dat door de
bureaucratische aanpak (loketten, protocollen en indicatiestellingen) er veel verloren wordt op het
terrein van emancipatie en empowerment van kwetsbare burgers. Door de top-down benadering,
worden burgers eerder consumenten van diensten waardoor de zelfredzaamheid afneemt.
Binnen het New Public Management met de top-down benadering lijken de kwetsbare roze senioren
(zij die geboren zijn voor de tweede wereldoorlog) niet in zicht te zijn bij de sociaal professionals.
Toekomst van “Als u begrijpt wat ik bedoel…”
Nadat alle verhalen verzameld waren en besproken met de projectuitvoerder is er een selectie
gemaakt van 6 succesverhalen. Deze succesverhalen zijn in aanloop naar de studiemiddag op de site
geplaatst van roze50+. Voorafgaand heeft de projectuitvoerder 8 interviews gehouden. Van de 8
interviews zijn er 6 geplaatst voorafgaande aan de studiemiddag. De bedoeling was dat er zo
gereageerd kon worden en er zo via de website een stem gegeven werd aan alle roze ouderen, ook
zij die niet deel hebben kunnen nemen aan de workshopreeks.
In veel groepen kwam de bezorgdheid over de toekomst ter sprake. Met name het gemis aan
mantelzorg in een decentraliserende samenleving, waarbij er een transitie plaatsvindt van een
verzorgingsstaat naar een participatie samenleving. Naast de ervaringen rond het project, heeft de
projectuitvoerder de geïnterviewde roze ouderen gevraagd naar hun verhaal rond mantelzorg. Een
samenvatting van deze interviews wordt na de studiemiddag eveneens op de site van Roze50+
geplaatst. Om zo ook na afloop van het project roze ouderen de mogelijkheid te geven om te
reageren op elkaars verhalen, om zo uiteindelijk een leerproces op gang te houden t.a.v.
empowerment, een methode om mensen te helpen het leven vorm te geven zoals zij dat zelf het
liefste willen.
Kansen:
Zorgverzekeraars hebben er baat bij dat ouderen minder snel een beroep doen op de zorg. Roze
senioren kunnen last hebben van depressieve klachten. Het RIVM (Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu) toont in onderzoek aan dat depressiepreventie tot kostenbesparing in de
gezondheidszorg leidt (RIVM, No Date).
Ook de WMO biedt kansen: “Belangenorganisaties kunnen aantonen dat ze een deel van de taken
van de gemeente uitvoeren, waardoor veel LHBT-burgers de weg weten te vinden in de maatschappij.
Bovendien kunnen ze ervoor zorgen dat ze meepraten in lokale WMO overleggen en hun achterban
vertegenwoordigen. Daarvoor moeten organisaties ervoor zorgen dat zij voldoende geschoolde
vrijwilligers hebben om de contacten met gemeenten en diensten te onderhouden. Deze
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 11
vertegenwoordigers moeten bovendien op de hoogte zijn van het landelijke en lokale beleid en
investeren in een bestuurlijk netwerk.” (Van Hoof, 2011)
Bibliografie
Breda, J. D. (2004, september). Geen roos zonder doornen. Opgeroepen op augustus 20, 2012, van
http://webh01.ua.ac.be/sgkb/wp-content/uploads/12.-Geen-roos-zonder-doornen-J.Godemont.pdf
Campen van, C. (. (2011, februari). Kwetsbare ouderen. Opgeroepen op juni 30, 2013, van
http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2011/Kwetsbare_ouderen
Davies, R. D. (2005, april). MSC Guide.pdf. Opgeroepen op augustus 14, 2012, van mande.co.uk:
http://www.mande.co.uk/docs/MSCGuide.pdf
Ewijk van, H. (2006). De WMO als instrument in de transformatie van de welvaartsstaat en als impuls
voor vernieuwing van het sociaal werk. Sociale interventie, 5-16.
Engelsman, W. (No Date). TIC Mayday LEZING DSM-IV en ICD-10. Opgeroepen op januari 17, 2013,
van http://www.tic-mayday.org/lezing_dsmiv_en_icd10.htm
Ghaye, T. M.-W. (2008). Participatory and appreciative action and reflection (PAAR) - democratizing
reflective practices. Reflective Practice, 9(4), 361-397.
Hekma, G. e. (2011). Bewaar mij voor de waanzin van het recht. . Diemen: AMB.
MOVISIE. (2012, november 20). Roze ouderen. Opgeroepen op mei 16, 2013, van
http://www.movisie.nl/artikel/roze-ouderen
RIVM. (No Date). Preventie van depressie heeft effect. Opgeroepen op juni 15, 2013, van
http://www.loketgezondleven.nl/settings/gezonde-gemeente/depressie/een-integraleaanpak/preventie-heeft-effect/
Schuyf, J. (1996). Oud Roze. Utrecht: Universiteit Utrecht.
Schuyf, J. (2012, november 20). Opgeroepen op mei 15, 2013, van MOVISIE:
http://www.movisie.nl/artikel/roze-ouderen
Schuyf, J. en Van Hoof, J. . (2011). De Roze Gemeentegids. Beleid voor lesbische vrouwen,
homomannen, biseksuelen en transgenders. Utrecht: MOVISIE.
Colofon
Teksten: Peter van Delft
Coördinatie: Judith Schuyf
Eind redactie: Movisie, Utrecht
Projectverslag “Als u begrijpt wat ik bedoel…, empowerment roze senioren”
Pagina 12

Download Report