Lees dit artikel in pdf

Nieuw statuut meerderjarige
onbekwamen vanaf 1 september
2014
21/08/2014
Eveline De Vriese & Natalie Vanderstappen
Momenteel bestaan er verschillende statuten om meerderjarige personen te beschermen en/of te
vertegenwoordigen indien zij zelf niet bekwaam zijn om rechtshandelingen te stellen. Deze statuten zijn
evenwel complex en verouderd. Bovendien voldoen zij niet langer aan de vereisten van internationale
mensenrechtenverdragen en aan het VN-Verdrag betreffende de rechten van personen met een
handicap. Onlangs werd dan ook beslist om de huidige statuten voor wilsonbekwamen te hervormen tot
één algemeen beschermingsstatuut 1. Daarnaast werd de buitenrechterlijke
bescherming beter
omkaderd. De nieuwe regeling is in werking getreden op 1 september 2014. Wat zal deze nieuwe
regeling allemaal inhouden? Is een successieplanning door wilsonbekwame meerderjarigen voortaan
mogelijk? Een overzicht…
1. Huidige regeling
Vanaf
de
leeftijd
van
18
jaar
is
men
in
België
meerderjarig.
Een
meerderjarige
is
in
2
principe handelingsbekwaam en zal dus voor zijn eigen rechtshandelingen moeten instaan . Steeds
meer mensen zijn evenwel niet meer bekwaam om zelf handelingen te stellen. Wij denken hierbij
bijvoorbeeld aan dementerenden, verstandelijk gehandicapten, comateuze patiënten, … Om deze
mensen
de
nodige
bescherming
te
bieden,
kent
het
Burgerlijk
Recht
verscheidene
beschermingsstatuten. Concreet gaat het hier over vier verschillende statuten: de gerechtelijke
onbekwaamverklaring, de bijstand door een gerechtelijk raadsman, de verlengde minderjarigheid en
het voorlopig bewind. Deze statuten zijn vrij ingewikkeld en in sommige gevallen in onbruik geraakt.
1
Wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een
nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid (BS 14 juni 2013).
2
Art 488 B.W.
Bovendien stemt het huidig recht niet meer overeen met de internationale regelgeving van de Raad van
Europa en het VN-Gehandicaptenverdrag. Recent werd dan ook beslist om de huidige statuten voor
meerderjarige wilsonbekwamen te hervormen.
2. Nieuwe regeling
Vanaf 1 september 2014 treedt de nieuwe wet in werking m.b.t. hervorming van de regelingen inzake
onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke
waardigheid. De wet beoogt een hervorming van het voorlopig bewind en het tot stand brengen van
één statuut voor alle meerderjarige onbekwamen die door hun gezondheidstoestand of door hun staat
van verkwisting bescherming behoeven. Men onderscheidt in de nieuwe wet de buitengerechtelijke
bescherming die voorrang krijgt op de rechterlijke bescherming.
2.1 Buitengerechtelijke bescherming
Er kan gekozen worden voor een buitengerechtelijke beschermingsregeling, dit door middel van de
lastgeving. Deze bescherming heeft alleen betrekking op het beheer van de goederen 3. Het komt erop
neer dat personen al kunnen anticiperen op een eventuele latere wilsonbekwaamheid. Zij kunnen, op
het ogenblik dat ze nog wilsbekwaam zijn, aan een derde de volmacht geven om rechtshandelingen in
hun naam en voor hun rekening te stellen. Deze lastgeving blijft geldig wanneer de volmachtgever
wilsonbekwaam is geworden4.
Dergelijke volmacht dient verplicht geregistreerd te worden in een centraal register dat wordt
bijgehouden door de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat. De registratie komt tot stand
door neerlegging van een eensluidend afschrift van de lastgeving op de griffie van het vredegerecht
van de verblijfplaats van de lastgever, of zijn woonplaats, of door tussenkomst van de notaris die de
lastgeving
heeft
opgesteld.
Binnen
vijftien
dagen
na
het
verzoek
tot
registratie
van
de
lastgevingsovereenkomst laat de griffier of de notaris deze opnemen in het centraal register. Verder
5
werd expliciet vermeld in de wet dat de volmacht bijzonder of algemeen mag zijn en (impliciet) dat ze
bij onderhandse of bij notariële akte moet worden opgemaakt.
De lasthebber, die op de hoogte is van het feit dat de lastgever niet meer in staat is zijn belangen van
patrimoniale of persoonlijke aard zelf behoorlijk waar te nemen of in geval van verkwisting, heeft de
verplichting de uitvoering van de geregistreerde lastgeving te verzoeken aan de vrederechter. De
vrederechter kan zich hierbij baseren op een omstandige geneeskundige verklaring6.
2.1.1 Successieplanning
3
Art 489 B.W.
Art 490/1, §1 B.W.
5
Art 490 B.W.
6
K. ROTTHIER, De nieuwe wet tot hervorming van het statuut van onbekwamen: Een overzicht vanuit
vogelperspectief, Notarieel en Fiscaal Maandblad, Kluwer, p 187.
4
Een meerderjarige wilsbekwame persoon kan voor alle rechtshandelingen volmacht geven, met
uitzondering van de zuiver persoonlijke rechtshandelingen7. Wel kan een huwelijkscontract of een
wijziging van een huwelijkscontract worden opgemaakt bij vertegenwoordiging, net als het doen van
een schenking en het aanvaarden hiervan. Hierbij is een notariële volmacht vereist. Zowel voor de
huwelijkscontracten als voor het doen van een schenking dient de lastgeving uitdrukkelijk en bijzonder
te zijn8.
Verder is het belangrijk dat de volmacht onvoorwaardelijk is. Vooral de notaris moet snel en eenvoudig
kunnen vaststellen of de volmachtdrager bevoegd is. Men moet allen tijde vermijden dat het gebruik
van de volmacht afhankelijk is van de volmachtgever die niet meer in staat is om de rechtshandelingen
zelf te stellen. Deze voorwaarde kan eventueel in een onderliggende overeenkomst worden afgesloten.
De keuze van de lasthebber is in principe vrij. Bij het opstellen of wijzigen van het huwelijkscontract
kan de mede-echtgenoot evenwel niet als lasthebber optreden9.
Een lasthebber kan voor meerderjarige onbekwamen door middel van hun volmacht, die werd
opgesteld ten tijde van de bekwaamheid van de lastgever, toch nog aan successieplanning doen.
Bovendien is geen machtiging van de vrederechter vereist, waardoor het mogelijk is zeer snel op te
treden.
2.2 Rechterlijke bescherming
Voor zover de buitengerechtelijke bescherming niet volstaat of indien deze niet werd voorzien, valt
men terug op de rechterlijke bescherming. Hierbij dient de vrederechter de beschermde persoon
daadwerkelijk onbekwaam te verklaren en in een rechterlijke bescherming te voorzien.
Door de nieuwe wet worden alle statuten van onbekwaamheid opgeheven en geïntegreerd in één
algemeen beschermingsstatuut10, het zogenaamde ‘bewind’. De nieuwe regeling van het bewind is in
grote mate geïnspireerd op het huidige voorlopig bewind, waarbij de vrederechter de centrale figuur
blijft. De rechter moet oordelen voor welke beslissingen de betrokkene bescherming en begeleiding
nodig heeft van een bewindvoerder. De wet beoogt immers een bescherming op maat en in functie van
de noden van de te beschermen persoon11.
Indien nodig, zal de vrederechter een bewindvoerder over de persoon en over de goederen aanstellen.
De bewindvoerder over de persoon vertegenwoordigt de beschermde persoon bij het verrichten van
een rechtshandeling m.b.t. de persoon waarvoor de beschermde persoon onbekwaam geacht wordt
zelf alleen te kunnen optreden12. De bewindvoerder over de goederen beheert de goederen van de
7
Het opmaken van een testament, het aangaan van een huwelijk, het aangaan van een wettelijke
samenwoning.
8
N.GEELHAND, De beschermde personen en de successieplanning: wat biedt de nieuwe wet?, TEP 2014/1, p 2426.
9
N.GEELHAND, De beschermde personen en de successieplanning: wat biedt de nieuwe wet?, TEP 2014/1, p 28.
10
Wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een
nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid (BS 14 juni 2013).
11
N. LABEEUW, Het nieuwe gerechtelijke beschermingsstatuut voor wilsonbekwamen, TEP 2014/1, p 6
12
Art 499/1, § 1 B.W.
beschermde persoon als een goede huisvader en vertegenwoordigt de beschermde persoon bij het
verrichten van een rechtshandeling m.b.t. de goederen. Bij voorkeur worden beide functies door één en
dezelfde bewindvoerder waargenomen, tenzij dit strijdig zou zijn met de belangen van de beschermde
persoon13.
Nieuw is de regeling dat indien de beschermde persoon daartoe wilsonbekwaam is, de vrederechter de
bewindvoerder over de goederen een bijzondere machtiging kan verlenen om schenkingen te doen. Dit
is echter enkel mogelijk onder strikte voorwaarden.
Naast de bewindvoerder kan de vrederechter facultatief een vertrouwenspersoon 14 aanstellen met het
oog op de uitvoering van het bewind.
3. Conclusie
De nieuwe wet zorgt voor een betere bescherming van de wilsonbekwame meerderjarige. Daarnaast
komt zij tegemoet aan de eisen van internationale mensenrechtenverdragen en aan het VN-Verdrag
betreffende de rechten van personen met een handicap. Tot slot effent de nieuwe wet inzake
buitengerechtelijke
bescherming
het
pad
voor
een
successieplanning
voor
wilsonbekwame
meerderjarigen. Door middel van het geven van een volmacht, bijvoorbeeld aan uw echtgenote en/of
uw kinderen, kan toch nog een successieregeling worden uitgewerkt voor uw vermogen indien u
wilsonbekwaam zou worden. Het is dan ook aangewezen om tijdig dergelijke volmacht te laten
opmaken en u te laten adviseren door een specialist ter zake.
13
14
Art 496/3, derde lid B.W.
Art 494, d B.W.

Download Report