Huis voor actuele kunst
FUTURE
FICTIONS
05.10.2014 – 04.01.2015
Lesmap
Basisonderwijs en secundair onderwijs
Z33 www.z33.be
Huis voor actuele kunst
Zuivelmarkt 33, Hasselt be
Inhoud
1
2
3
4
5
Inleiding: Wat is Z33? De tentoonstelling Future Fictions
Voorbereiding in de klas Een bezoek aan Future Fictions
Naverwerking in de klas p.3
p.4
p.9
p.10
p.13
1 Inleiding: Wat is Z33?
Z33 is een huis voor actuele kunst. Sinds 2002 maakt Z33 projecten en tentoonstellingen die de
bezoeker aanmoedigen om op een nieuwe manier naar dagdagelijkse dingen te kijken. Het is een
uniek laboratorium en een ontmoetingsplaats voor experiment en innovatie waar je terecht kan
voor vernieuwende tentoonstellingen met actuele kunst en vormgeving.
Z33 heeft geen eigen collectie, maar wel een permanent tentoonstellingsaanbod. Elk jaar presenteert Z33 drie grote en drie kleinere tentoonstellingsprojecten in huis. De tentoonstellingen van Z33
hebben steeds een sterke maatschappijgerichte insteek. Actuele thema’s worden op een kritische
manier belicht vanuit verschillende kunstenaarsstandpunten. De projecten van Z33 bestaan steeds
uit een tentoonstelling en een uitgebreid randprogramma.
Voor meer informatie over het aanbod van Z33:
http://www.z33.be/agenda
Publieksbemiddeling en educatie
Praktisch
Kunst flitst, prikkelt, kriebelt en daagt uit. Het educatieve aanbod van Z33 richt zich op kijken, begrijpen
en beleven, op een eigen mening vormen, op reflecteren over het thema van de kunstwerken en zelf expressief en creatief aan de slag gaan. Een bezoek aan Z33
wordt omkaderd met een interactieve rondleiding
met gids of bemiddelaar, een kijkwijzer of kinderblik,
activiteiten in de publieksruimte en deze lesmap.
Deze map stelt de tentoonstelling ‘Future Fictions’ op
een educatieve manier voor en geeft tips om rond
een bezoek aan de tentoonstelling een voor- en
naverwerking in de klas te verzorgen. Dit kan gebeuren
in het kader van meerdere vakken, naar keuze van
de leerkracht.
De naam Z33 verwijst naar het adres: Zuivelmarkt 33.
Z33 bevindt zich in de historische begijnhofsite in het
centrum van Hasselt. Het is een cultuurschakel waardoor je er met De Lijn gratis kan geraken. Vanaf het
station van Hasselt kom je er te voet of je neemt de
boulevardpendel met als halte Kolonel Dusartplein.
Voor meer informatie kan je terecht op de site van
Canon Cultuurcel.
http://dynamo3.be
Wil je in aanmerking komen voor DynamoOPWEG?
Hier vind je de link naar het invulformulier en de
algemene voorwaarden.
http://www.dynamo3.be/uploads/documents/dynamoOPWEG.pdf
http://www.dynamo3.be/index.php?a=page/dynamo_opweg
3
2 De tentoonstelling Future Fictions
Future Fictions kijkt hoe hedendaagse kunstenaars, designers en architecten zich verhouden tot
toekomstbeelden: van het in kaart brengen, in vraag stellen en bekritiseren van aangereikte ficties,
tot het creëren van eigen complexe visies over de structuren en systemen die vorm kunnen geven
aan ons leven in een toekomst.
Kijken naar de toekomst is iets wat perfect aansluit bij de taak van het onderwijs. In het onderwijs
werk je immers steeds naar de toekomst van de leerlingen toe. Het zijn daarbij niet enkel de
toekomstige ontwikkelingen van het onderwijs zelf die aangehaald worden, maar de mogelijke
toekomsten die gevolgen kunnen hebben voor het leven en de verdere carrière van de leerlingen.
Vanuit het arbeidsveld wordt er vaak gekeken naar het onderwijs om toekomstige werkkrachten
voor te bereiden op hun latere professionele activiteiten.
Secundair onderwijs
Lager onderwijs
In 2010 werd er bij de vakoverschrijdende eindtermen bewust gekozen om specifiek toekomstgerichte accenten toe te voegen. Een bezoek aan Future
Fictions kan de aanleiding zijn om met je leerlingen
stil te staan bij hoe zij over de toekomst denken. Dat
sluit aan bij verschillende lesvakken: in de vakken
Nederlands (oefenen in discussievaardigheden),
Geschiedenis (evolutie van het toekomstdenken, vanuit de historische kennis nadenken over de toekomst)
en levensbeschouwelijke vakken (wat is sociaal en
cultureel wenselijk in de toekomst?).
In deze lesmap focussen wij op het creëren van
verhalen. Samen met jouw leerlingen duik je onder in
de wereld van de fictie. De leerlingen schrijven zelf
hun toekomstverhaal, op basis van enkele suggesties.
Daarbij kan je een combinatie tussen beeld en tekst
maken. Door het talige element van de tentoonstelling
kan het interessant zijn om het bezoek te kaderen
in een taalvak (Nederlands of een vreemde taal).
Een tentoonstellingsbezoek is ook interessant en
relevant voor het vak Engels omdat veel van de ficties
en videowerken in Future Fictions Engelstalig zijn.
Vanuit het tweedekansonderwijs of cursussen
Nederlands van het basisonderwijs kan er gewerkt
worden rond het oefenen van talige ervaringen. Op
aanvraag kan je doorheen de tentoonstelling een rondleiding in een andere taal dan het Nederlands volgen.
Ook in het lager onderwijs komt de toekomst aan bod.
Niet in het minst vanuit de leerlingen zelf, die zich een
beeld beginnen te vormen over het verloop van de
geschiedenis. De begrippen historie, heden en toekomst worden langzaam begrippen waar zij zich iets
bij kunnen voorstellen. De toekomst baart deze jonge
leerlingen soms zorgen. De vele berichten uit de actualiteit waaraan zij worden blootgesteld, bijvoorbeeld
de slechte staat van het milieu of de eindigheid van
drinkbaar water, roept bij hen vragen op over hoe het
leven in de toekomst zal zijn. In Future Fictions wordt
er niet de nadruk gelegd op mogelijke probleemoplossende toekomstbeelden. Het gaat om het dromen
van verschillende mogelijke toekomstverhalen. Wat is
er nu in het heden dat we in de toekomst nog wensen
te hebben? Future Fictions kan gekaderd worden in
verschillende ontwikkelingsdoelen. Vanuit de invalshoek Wereldoriëntatie – tijd kan er gekeken worden
naar het tijdsverloop. De begrippen verleden, heden
en toekomst kunnen zij uitgebreid oefenen. Door het
kijken naar de toekomst leren de leerlingen verder
kijken dan enkel het onmiddellijk bereikbare. Ze
krijgen de mogelijkheid om te ontdekken hoe ze hun
huidige situatie, het heden, ervaren en hoe dit wenselijk zou kunnen veranderen naar de toekomst toe.
Vakoverschrijdende eindtermen:
Gemeenschappelijke stam
16 houden rekening met ontwikkelingen bij zichzelf en bij anderen, in samenleving en wereld
17 toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende
standpunten;
27 dragen zorg voor de toekomst van zichzelf en
de ander.
Context 4: Omgeving en duurzame ontwikkeling
4 zoeken naar duurzame oplossingen om de
lokale en globale leefomgeving te beïnvloeden
en te verbeteren
Ontwikkelingsdoelen lager onderwijs
3. Wereldoriëntatie - Mens
3.2 kunnen beschrijven wat ze voelen en wat ze
doen in een concrete situatie en kunnen illustreren
dat zowel hun gedrag als hun gevoelens situatiegebonden zijn.
5. Wereldoriëntatie - Tijd
5.8 kunnen aan de hand van een voorbeeld illustreren dat een actuele toestand, die voor kinderen herkenbaar is, en die door de geschiedenis beïnvloed
werd, vroeger anders was en in de loop der tijden
evolueert.
5.9* tonen belangstelling voor het verleden, heden en de toekomst, hier en elders.
4
6. Muzische vorming - Attitudes
De leerlingen kunnen
6.1* blijvend nieuwe dingen uit hun omgeving
ontdekken.
6.2* zonder vooroordelen naar kunst kijken en
luisteren.
Toekomstgeletterdheid
Z33 wil met de gepresenteerde projecten de aandacht
vestigen op wat het nadenken over en verbeelden van
een toekomst kan zijn. We pretenderen niet te weten
wat de toekomst zal zijn, noch welke inventieve oplossingen onze huidige problemen zouden kunnen oplossen. We richten onze pijlen eerder op het verkennen
van verschillende visies en ficties die kunstenaars,
designers en architecten voorstellen met behulp van
een waaier aan technieken en middelen.
Met deze visies/ficties wil Z33 het debat verleggen van wat mogelijk, aannemelijk of waarschijnlijk
is, naar de vraag wat verkiesbaar is: in essentie gaat
Future Fictions over ideeën en idealen, over dromen
die verder gaan dan hoop en angst.
Future Fictions stelt daarbij de vraag of we kritisch
kunnen leren kijken naar de aangereikte toekomstbeelden. Welke criteria moeten we hanteren bij de
evaluatie van een toekomstbeeld? Hoe kunnen we
met andere woorden ‘toekomstgeletterd’ (future
literate) worden?
De voorgestelde visies/ficties willen ons zowel
intellectueel als emotioneel betrekken in het vraagstuk rond welke toekomst we voor onszelf willen. In dit
vraagstuk kunnen we allemaal een rol spelen. Immers:
‘de toekomst, die moet vandaag nog gemaakt worden.’
Dat laatste is wat je samen met jouw leerlingen kan
ontdekken: hoe zien jouw leerlingen de toekomst?
Meer informatie over Future Fictions vind je
via deze link:
http://www.z33.be/projecten/future-fictions
5
05.10.2014 – 04.01.2015
Huis voor actuele kunst
FUTURE
FICTIONS
Z33 – huis voor actuele kunst
Zuivelmarkt 33, Hasselt BE
www.z33.be
V.U.: Jan Boelen, Zuivelmarkt 33, 3500 Hasselt - grafisch ontwerp: Laura Bergans
Z33 is een initiatief
van de Provincie
Limburg, omdat
cultuur Limburg
sterker maakt.
3 Voorbereiding in de klas
Een tentoonstelling rond actuele kunst bezoeken met je klas is niet altijd eenvoudig. Voor veel
leerlingen is het de eerste keer dat ze daarmee in aanraking komen. Als de tentoonstelling dan
ook nog eens opgebouwd is rond één specifiek thema, kan de stap wel eens te groot zijn. Vaak heb
je een bepaalde achtergrond nodig die je helpt om de kunstwerken te bekijken en te begrijpen.
Daarom kan het nuttig zijn om reeds op voorhand in de klas of tijdens bepaalde lessen te werken
rond het thema van de tentoonstelling. Hieronder vind je verschillende suggesties om je samen met
jouw klas voor te bereiden op het bezoek aan de tentoonstelling. De suggesties zijn onderverdeeld
in een reeks voor het lager onderwijs en één voor het secundair onderwijs. Onder elke suggestie
vind je onmiddellijk enkele ontwikkelingsdoelen of vakoverschrijdende eindtermen die je hieraan
kan koppelen.
Lager onderwijs
Ontwikkelingsdoelen:
1. Muzische vorming - Beeld
De leerlingen kunnen:
1.3 beeldinformatie herkennen, begrijpen, interpreteren en er kritisch tegenover staan.
1.5 beeldende problemen oplossen, technieken
toepassen en gereedschappen en materialen hanteren om beeldend vorm te geven op een manier die
hen voldoet.
Bestuderen van de tentoonstellingstitel en -affiche
Materiaal: tentoonstellingsaffiche
Tip: je kan gratis een affiche in Z33 afhalen.
Tijd: 20 minuten voor het bekijken van de affiche, 80
minuten voor het samenstellen van een nieuwe affiche
Het bekijken van de affiche en de tentoonstellingstitel
prikkelt de fantasie van de leerlingen. Zo vormen ze
zich een idee over de tentoonstelling die ze gaan bezoeken. Dat hoeft uiteraard niet volledig samen te vallen met het complete verhaal van de tentoonstelling.
Bekijk eerst samen met je leerlingen de tentoonstellingsaffiche. Vertel er zeker bij dat dit de affiche
is van de tentoonstelling die ze binnenkort gaan
bezoeken.
Wat kunnen je leerlingen allemaal zien op
deze affiche? (plaats/datum/sponsors/titel/
campagnebeeld...)
Begrijpen ze de titel? Waarschijnlijk kennen ze
het woord future wel, maar fictions/verhalen is al wat
moeilijker. Waaraan doet deze titel hen denken? Wat
zou er te zien kunnen zijn in deze tentoonstelling?
Wat denken ze dat de afbeelding op de affiche
moet voorstellen? Wat heeft dit beeld volgens hen te
maken met de toekomst? (Het campagnebeeld refereert naar een zeepbel die je zo kan doorprikken of
een glazen bol waarin je de toekomst kan zien.)
Vraag je leerlingen nu om een alternatieve affiche te
ontwerpen voor Future Fictions. Neem na het bezoek
aan de tentoonstelling de tijd om hun eerdere visie op
de toekomst te bespreken. Zouden ze nu een ander
campagnebeeld maken?
Lesdoelen:
De leerlingen kijken kritisch naar affiches.
De leerlingen maken zich een voorstelling van de
tentoonstelling op basis van de affiche.
De leerlingen maken zelf een voorstelling van de
toekomst in de vorm van een affiche.
Toekomstbeelden en –verhalen
Materiaal: post-its, schrijfmateriaal
Tijd: 50 minuten
Jouw leerlingen hebben vast wel een bepaald beeld
over de toekomst. Met deze voorbereidende opdracht
geef je hen de kans om na te denken over hoe de toekomst er volgens hen zal/moet uitzien.
Stel vier verschillende hoeken op in de klas. In
elke hoek is er plek om post-its te hangen of kleine
briefjes met plakband. Hang in elke hoek één van de
volgende boodschappen:
In de toekomst woon ik…
In de toekomst leer ik…
In de toekomst speel ik…
In de toekomst zal er zeker nog…
Bekijk de verschillende uitspraken met de leerlingen.
Laat hen de vier uitspraken vervolledigen. Dat kan aan
de hand van een korte tekst of tekening, maar ze kunnen
bijvoorbeeld ook op zoek gaan naar afbeeldingen in
tijdschriften. Ga nadien kijken wat de verschillende
antwoorden zijn. Belangrijk hierbij is dat ze hun naam
er niet bij moeten/mogen schrijven. Als er voldoende
antwoorden zijn om mee verder te werken, deel je de
klas op in 4 verschillende groepen. Elke groep is verantwoordelijk voor 1 uitspraak. Ze kunnen nu antwoorden verwijderen of toevoegen om hun toekomstbeeld
(over dat onderwerp) verder uit te werken. Geef elke
leerling een taak. Op het einde van de opdracht
vraag je de groepjes om hun bevindingen aan elkaar
te presenteren.
7
Taken:
—tijdsbewaarder
(houdt in het oog of het groepje op tijd klaar is)
—groepskapitein (presenteert de bevindingen van
het groepje op het einde van de opdracht)
—toekomstdenker (denkt na over de invulling van
het onderwerp in de toekomst)
Lesdoelen:
De leerlingen denken na over hoe de toekomst er
voor hen zou kunnen uit zien.
De leerlingen kunnen hun toekomstbeeld beknopt
neerschrijven.
De leerlingen kunnen in groep een mening vormen
en hiervan verslag uitbrengen.
Ontwikkelingsdoelen:
2. Nederlands - Spreken
2.3 over een op school behandeld onderwerp aan
de leerkracht verslag uitbrengen;
2.6 van een behandeld onderwerp of een beleefd
voorval een verbale/non-verbale interpretatie brengen, die begrepen wordt door leeftijdgenoten;
5. Wereldoriëntatie – Tijd
Historische tijd
5.9* tonen belangstelling voor het verleden, heden en de toekomst, hier en elders.
Knoop na het bekijken van de kortfilm een gesprek
aan over wat de leerlingen zonet zagen.
Wat gebeurde er?
Hoe konden de kinderen over en doorheen de muren
lopen? Hoe zou dat mogelijk kunnen zijn?
Waar en wanneer speelt het verhaal zich af?
Is dit toekomstbeeld mogelijk volgens jou?
Vergeet zeker niet te vragen of zij ook nog voorbeelden kennen van films, verhalen, strips of andere
media waarin een (realistisch) beeld van de toekomst
wordt getoond. Geef de leerlingen de opdracht om
tegen de volgende les hier voorbeelden van mee te
nemen om aan elkaar te tonen. Vertel hen ook dat ze
een antwoord moeten kunnen formuleren op volgende vragen:
Hoe wordt de wereld voorgesteld?
Hoe verloopt het dagelijkse leven?
Hoe ziet het landschap eruit?
Wat is er veranderd tegenover het heden?
Het gaat dus niet om het verhaal op zich, maar om de
voorstelling van de toekomst tegenover ons huidige heden. Indien de leerlingen zelf geen inspiratie hebben
volgt hieronder een documentatielijst van verschillende media waarin een future fiction centraal staat.
Secundair onderwijs
Materiaal: diverse media (pc, beamer)
Tijd: 2 verschillende lesuren
Alvorens de tentoonstelling te bezoeken, is het interessant om stil te staan bij het aspect van verschillende toekomstverhalen. Via de meer populaire media
hebben je leerlingen wellicht al een bepaald beeld
over hoe toekomstfictie eruit ziet. Ze kennen de
clichébeelden en hebben bepaalde verwachtingen bij
het bekijken van een film of het lezen van een verhaal.
Ze zien dit echter vaak als louter fictie die nooit een
kern van waarheid zal bevatten, maar is dat wel zo?
Als introductie op de tentoonstelling Future
Fictions kan je klassikaal enkele future fictions bekijken. Begin de les bijvoorbeeld met het bekijken van
de kortfilm van het Radical animation-architecture studio Factory Fifteen. In deze kortfilm zie je een groepje
Indische kinderen verstoppertje spelen. Het is pas na
een paar minuten dat het duidelijk wordt dat de film
zich niet in onze tijd afspeelt. Zo hebben de kinderen
een wel heel bijzondere manier om zich doorheen de
smalle straatjes en over de muren te bewegen.
Laat je leerlingen hiernaar kijken, liefst zonder voorkennis. Het is interessanter als ze het zelf ontdekken.
Lesdoelstellingen:
De leerlingen kunnen:
- Op een kritische manier kijken naar de geschetste
toekomstbeelden in diverse media.
- Verwoorden op welke manier er een toekomstbeeld wordt geschetst.
- In hun eigen woorden een verband leggen tussen
het heden en de geschetste toekomst.
Vakoverschrijdende eindtermen:
(communicatief vermogen)
1 brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk;
mediawijsheid)
14 gaan alert om met media;
(open en constructieve houding)
17 toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende
standpunten;
http://www.dazeddigital.com/artsandculture/article/17920/1/
factory-fifteen-futureworlds-1-chupan-chapai
8
4 Een bezoek aan Future Fictions
Bij elke tentoonstelling ontwikkelt Z33 een aangepast
aanbod voor leerkrachten, studenten aan een lerarenopleiding, jongeren en kinderen in klasverband.
De beste manier om de tentoonstelling te beleven
is onder leiding van een bemiddelaar, die het verhaal van de tentoonstelling enthousiast en interactief
brengt. Tijdens een interactieve rondleiding geven
kunstwerken hun geheimen prijs en leren de toeschouwers meer over hedendaagse kunst. Doordat
de deelnemers het kunstwerk beter begrijpen, is
het makkelijker voor hen een gegronde mening te
vormen over kunst. De bemiddelaars laten de deel­
nemers beter kijken en gaan met hen in gesprek.
Voor elke leeftijd (kleuter-, lager-, middelbaar en
hoger onderwijs) is er de keuze uit een gewone rondleiding (1u) en een lange rondleiding (2u of meer).
Tijdens deze laatste worden de leerlingen ook creatief
aan het werk gezet.
Prijzen en mogelijkheden voor een groep
van maximum 20 deelnemers:
—Interactieve klasrondleiding: 1u, € 30;
—Interactieve klasrondleiding met creatieve
verwerking: 2u, € 60.
Voor kleuters is er een kleuterrondleiding van ong. 45
min, waarin een kleine selectie van kunstwerken aanleiding vormt voor korte spel- of creatieopdrachten.
Voor 6- tot 9-jarigen is er naast de rondleiding het
Kinderblik. Met één blik op de kunstwerken en één
blik in je handen word je langs de meest indrukwekkende werken uit de tentoonstelling geleid. Hierin
vind je leuke materialen om de tentoonstelling op
een speelse en creatieve manier te ontdekken en te
beleven. Natuurlijk neem je je eigen creatie na afloop
mee naar huis. Het Kinderblik is gratis en wordt aan
elk kind van 6 tot 9 jaar aangeboden.
Naast het Kinderblik biedt Z33 ook de Kijkwijzer
aan voor kinderen van 10 tot 14 jaar. Met de Kijkwijzer
leggen kinderen en tieners een eigen parcours af
doorheen de tentoonstelling. De jonge bezoeker vindt
er informatie over de kunstwerken, inzicht in het thema van de tentoonstelling, verbanden met de eigen
leefwereld, waarnemings- of zoekopdrachten en de
kans om zijn mening te geven, zelf creatief na te denken, te ontwerpen... De Kijkwijzer laat hen met andere
woorden kijken, (onder)zoeken, oplossen, tekenen,
ontwerpen en bedenken. Ook de Kijkwijzer is gratis
en wordt aan elk kind van 10 tot 14 jaar aangeboden.
In de tentoonstelling kan je ook zelf op onderzoek
in het Futures Lab, een onderzoeksarchief, workshopen leesruimte waarin verschillende toekomsten te
verkennen zijn. Verspreid in het lab kunnen bezoekers
sporen terugvinden van verschillende futuristen en
hun onderzoek: nota’s en onderzoeksmaterialen, een
kleine bibliotheek en een verzameling work-in-progress. Een video geeft je meer achtergrondinformatie
over de unieke werelden van Future Fictions, de projecten en de mensen erachter.
Meer informatie vind je via deze link:
www.z33.be/bezoekers/rondleidingen.
9
5 Naverwerking in de klas
Wil je achteraf nog wat napraten over de tentoonstelling of nog dieper ingaan op het thema van
Future Fictions? Een naverwerking zorgt ervoor dat jouw leerlingen zelf actief verder gaan nadenken
over het thema van de toekomst. Hieronder vind je verschillende suggesties, met een aantal les­
doelen, ontwikkelingsdoelen of leerplandoelstellingen.
Lager onderwijs
Koken in de toekomst — Groepswerk
Deze opdracht sluit aan bij het werk van Atelier van
Lieshout. Zorg er dus voor dat je zeker de werken
Food Reaktor en Insect Farm hebt bekeken tijdens het
bezoek aan Future Fictions.
Achtergrondinformatie
In de toekomst leven we misschien op een heel
andere manier dan nu. De wereld bestaat dan uit
allemaal verschillende stammen in plaats van grote
landen. Elke stam heeft zijn manier van leven en zijn
rituelen. Dat is hoe Atelier van Lieshout het ziet. De
grondstoffen op aarde (zoals water, voedsel of olie)
zijn schaars.
Op Insect Farm, de boerderij uit de toekomst,
worden er geen kippen of koeien gehouden, maar
insecten. Je raadt het al: in de toekomst zullen we allemaal insecten eten! In Food Reaktor kan je allerlei
onsmakelijke dingen, zoals algen, insecten of vetten
gooien. Zo veranderen ze in een lekker hapje. Het
lijkt een beetje op een offergave of een ritueel. Zou
jij op deze manier nog genieten van je maaltijd?
Materiaal: kookboek, tijdschriften, schaar, lijmstift,
(kleur)potloden, tekenpapier
Tijd: 60 min
Lesdoelen:
De leerlingen kunnen:
- gebruik maken van hun fantasie tijdens het verzinnen van nieuwe inhouden.
- een fantasierecept schrijven binnenin de gegeven
vorm van ingrediënten, bereidingswijze.
- een gepaste afbeelding zoeken bij hun zelfverzonnen recept.
- vorm en inhoud van het recept op elkaar
afstemmen.
Ontwikkelingsdoelen:
1. Muzische vorming - Beeld
1.3 beeldinformatie herkennen, begrijpen, interpreteren en er kritisch tegenover staan.
6. Muzische vorming - Attitudes
6.4* vertrouwen op hun eigen expressiemogelijkheden en durven hun creatieve uitingen tonen.
4. Nederlands - Schrijven
4.7 De leerlingen kunnen hun teksten verzorgen
rekening houdende met handschrift en lay-out.
Wonen in de toekomst — Groepswerk
Deze opdracht vindt aansluiting bij het werk van
Hans op de Beeck en Neïl Beloufa. Ga hier dus zeker
langs tijdens jullie tentoonstellingsbezoek.
Tip: de video van Hans op de Beeck kan je opnieuw
bekijken via zijn website
www.hansopdebeeck.com.
De hele klas werkt samen aan een kookboek uit de
toekomst. Bestudeer eerst samen een hedendaags
kookboek. Hoe ziet het eruit? Wat staat er allemaal in?
Hoe kan je een recept terugvinden? Wat is de vorm
van een recept (ingrediënten opsommen, bereidingswijze, duur, een afbeelding van het gerecht)?
Wat zou in de toekomst nog hetzelfde blijven?
Vervolgens gaan de leerlingen zelf aan de slag.
Iedereen verzint een nieuw recept. In elk recept moet
er een onverwacht (niet smakelijk) ingrediënt zitten.
Denk maar aan krokante insecten, slijmerige vetten of
rotte aarde. Hoe kan je daar iets lekkers van maken?
Als kers op de taart zorgt elke leerling voor een leuke
collage of tekening van het gerecht.
Je kan al de verschillende gerechten bundelen in
een map of zelfs verwerken in een echt oud kookboek.
Achtergrondinformatie
Kunstenaar Hans Op de Beeck toont in zijn kunstwerken vaak plaatsen of dingen die we herkennen,
maar die niet echt bestaan. In de film Staging
Silence zie je handen die voor jouw ogen een
landschap opbouwen. Je weet niet van wie die
handen zijn, de rest van het lichaam krijg je nooit
te zien. Als het landschap klaar is, breken de handen
het landschap weer af om daarna onmiddellijk een
nieuw te bouwen. Het lijkt wel een oneindige cirkel,
steeds weer opnieuw verschijnt er een ander
landschap. De materialen die ze gebruiken om de
landschappen te maken kan je gewoon in huis vinden.
Lege kartonnen dozen of flessen, vershoudfolie
en katoenen watjes. Het lijkt wel magie! De landschappen komen uit de herinneringen van
de kunstenaar. Ze bestaan niet echt, maar toch
ook weer wel.
10
Neïl Beloufa vroeg aan een aantal mensen om te
beschrijven hoe ze het liefst zouden willen wonen.
Er was maar één voorwaarde: ze moesten het zo
enthousiast mogelijk vertellen. Door de manier
waarop de mensen in de film praten, lijkt het wel
een lang reclamefilmpje voor deze stad uit de toekomst. Hoge appartementen, veel groene plekjes
en leuke paadjes om te wandelen. In deze stad is er
veel plaats om je te ontspannen met sport en spel.
Maar is deze stad wel zo fantastisch als het lijkt?
Er lijken alleen maar rijke mensen te wonen. Kan dat
wel? Ziet voor iedereen de ideale stad er zo uit?
Materiaal: allerhande ‘waardeloos’ materiaal, plakband,
scharen, gekleurd papier, lijm
Tijd: 2 tot 3 uur
Met deze opdracht krijgen jouw leerlingen de kans
om te onderzoeken hoe een ideale stad er voor hen
uitziet. Ze staan stil bij wat voor hen een stad is. Ze
stellen zichzelf de vraag in wat voor stad ze graag
zouden willen wonen. Meer groen of juist meer leuke
speelplekken?
Waar wonen de mensen en waar gaan ze werken?
Zijn er veel plekken om te spelen of juist niet? Wat
vinden zij belangrijk genoeg aan de stad zoals ze nu
is om te behouden in de toekomst?
Een stad of landschap wordt door iedereen op een
andere manier ervaren. Hoe kan je een stad bouwen
die voor iedereen even fijn is om in te wonen?
Geef je leerlingen een goed afgebakende plek zoals
een tafel, een stuk op de vloer of een aparte plaat
waarop ze hun stad kunnen beginnen bouwen. Als het
mogelijk is zorg je voor een grote rol papier of een
stuk karton waarop ze de ruimtelijke planning van de
stad kunnen uittekenen. Doorheen de activiteit kan
dit nog aangepast worden. Het belangrijkste is dat de
leerlingen als groep tot een compromis komen. Net
zoals dat in de realiteit dient te gebeuren.
De stad wordt opgebouwd met ‘waardeloos’ materiaal. Bekijk met je leerlingen enkele afbeeldingen
van ‘Staging Silence’ of bekijk de video opnieuw in
de klas. Hoe bouwen ze daar de verschillende landschappen op? De verschillende stadselementen
worden los op hun plek geplaatst. Hier komt geen lijm
aan te pas. Zo kunnen ze nog van plaats veranderd
worden. Een stad is immers steeds in verandering.
Gebouwen worden afgebroken en weer opgebouwd.
Lesdoelen:
De leerlingen kunnen:
- Samen als groep beslissingen nemen over de indeling van hun stad.
- Vanuit waardeloos materiaal stadselementen opbouwen en hiervoor verschillende beeldende en
technische vaardigheden aanwenden.
- Bepalen welke elementen belangrijk zijn in een
stad om er te wonen.
- hun visie en ideeën over een toekomstige stad uit
beelden.
- Verwoorden hoe hun ideale toekomstige stad er uit
zou moeten zien.
Ontwikkelingsdoelen:
1. Muzische vorming - Beeld
1.5 beeldende problemen oplossen, technieken toepassen en gereedschappen en materialen hanteren
om beeldend vorm te geven op een manier die hen
voldoet.
1.6 tactiele, visuele impressies, ervaringen,
gevoelens en fantasieën op een beeldende
manier weergeven.
6. Muzische vorming - Attitudes
6.3*genieten van het muzisch handelen waardoor
hun expressiemogelijkheden verruimen.
3. Sociale vaardigheden - domein samenwerking
3. De leerlingen kunnen samenwerken met anderen,
zonder onderscheid van sociale achtergrond,
geslacht of etnische origine.
Brief uit de toekomst — individuele opdracht
Z33 verzamelt alle brieven die vanuit de toekomst
worden geschreven; je kan ze inkijken in het Future
Lab. Mail de brieven van jouw klas naar info@
z33.be of geef ze af aan de bezoekersbalie in de
tentoonstelling.
Materiaal: pen en papier
Tijd: 50 min
Stel: in de toekomst is het mogelijk om een brief te
schrijven naar het verleden. In jouw klas schrijft elke
leerling zo’n brief. Daarin staat hoe het is om te leven
in de toekomst. Jouw leerlingen moeten zich dus
verplaatsen naar iemand van hun leeftijd, maar dan in
de toekomst. Ze moeten beschrijven hoe het is om te
leven in de toekomst.
Geef je leerlingen enkele startpunten mee:
— Waar wonen ze en hoe ziet hun huis eruit?
— Wat voor voedsel eten ze?
— Zijn er technologische ontwikkelingen die nu
(in 2014) nog niet bestaan?
— Wat missen ze uit het leven van vroeger?
— Hoe reizen mensen naar andere plekken?
— Ziet de aarde er nog hetzelfde uit?
11
Het is de bedoeling dat de leerlingen zich een voorstelling maken van het leven op aarde in de toekomst.
De centrale vraag: hoe is het om te leven in de toekomst? Het is dus leuk om kleine dagelijkse dingen te
beschrijven die volgens jouw leerlingen in de toekomst anders zullen zijn.
Lesdoelen:
De leerlingen kunnen:
- zich verplaatsen naar een mogelijke (fictieve)
toekomst
- een brief schrijven met daarin duidelijke en
heldere informatie
Ontwikkelingsdoelen:
4. Nederlands - Schrijven
De leerlingen kunnen (verwerkingsniveau =
structureren):
4.3 een brief schrijven aan een bekende om
een persoonlijke boodschap of belevenis over te
brengen;
3. Muzische vorming - Drama
3.5 ervaringen, gevoelens, ideeën, fantasieën uiten
in spel.
Secundair onderwijs
Z33 verzamelt alle brieven die vanuit de toekomst
worden geschreven; je kan ze inkijken in het
Future Lab. Mail de brieven van jouw klas naar
[email protected] of geef ze af aan de bezoekersbalie in
de tentoonstelling.
Materiaal: pen, papier (eventueel pc), documentatiemateriaal van 4 verschillende kunstwerken (deze vind
je achteraan de bundel). Let er op dat je die werken
tijdens jullie tentoonstellingsbezoek bekijkt.
Tijd: Afhankelijk van de gekozen tekstvorm.
Vermoedelijk 2 lesuren + thuiswerk
Doorheen de tentoonstelling zagen jouw leerlingen
verschillende mogelijke toekomstverhalen. Deze verhalen zijn de visie van de kunstenaars, designers en
architecten. Iedereen stelt zich wel eens een toekomst
voor. De uitdaging voor jouw leerlingen is om zelf een
fictief toekomstverhaal te schrijven. Hiervoor nemen
ze één van de 4 werken uit de documentatiebundel
als inspiratie. Ze schrijven een tekst waarbij ze vertrekken van de visie die in het kunstwerk naar voren
komt. Het verhaal speelt zich af in een wereld waarin
deze toekomst werkelijkheid geworden is. Dat mag
de leerlingen er echter niet van weerhouden om zelf
elementen toe te voegen en hun fantasie de vrije loop
te laten.
In deze opdracht is het raadzaam om te differentiëren.
Een kortverhaal schrijven is niet eenvoudig voor elke
leerling of graad/ niveau in het secundair of wanneer
het in een vreemde taal moet opgesteld worden.
Daarom kan je verschillende tekstvormen als voorbeeld aangeven.
Afhankelijk van de lesdoelstellingen kan je de leerlingen ook vragen om:
een krantenartikel te schrijven vanuit de toekomst;
een stripverhaal op te stellen;
een scenario voor een film uit te denken;
een gedicht of een slimme limerick te schrijven;
een reclameboodschap samen te stellen.
Het is bij deze opdracht voornamelijk de bedoeling
om de leerlingen te stimuleren om zelf na te denken
over verschillende mogelijke toekomsten. Kortom om
ze “future literate” te laten worden. Er zijn heel veel
verschillende toekomstvisies mogelijk en wij vanuit
Z33 zijn benieuwd naar die van de jongeren.
Lesdoelen: (zonder specifieke eindtermen verbonden aan een taalvak)
De leerlingen kunnen:
- Een doorlopende tekst schrijven over de toekomst.
- een persoonlijk beeld vormen over een (fictieve)
toekomst.
- op basis van geziene kunstwerken zelf een mogelijk toekomstbeeld uitdenken.
Vakoverschrijdende eindtermen:
Gemeenschappelijke stam
(kritisch denken)
12 zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en
een bewuste keuze te maken;
13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken
(open en constructieve houding)
17 toetsen de eigen mening over maatschappelijke gebeurtenissen en trends aan verschillende
standpunten;
Secundair onderwijs - Derde graad ASO Nederlands - Vakgebonden eindtermen
4. Schrijven
21 Bij de planning, uitvoering van en bij de reflectie
op hun schrijftaken kunnen de leerlingen:
hun eigen schrijfdoel(en) bepalen; hun bedoeld
publiek bepalen; hun tekstsoort bepalen;
hun voorkennis inzetten; gericht informatie zoeken,
ordenen en verwerken; een logische tekstopbouw
creëren met aandacht voor inhoudelijke en functionele relaties; eigen tekst reviseren; inhouds- en
vormconventies van de taal verzorgen; lay-out verzorgen; correct citeren (bronvermelding); gebruik
maken van ict.
Extra
Het schrijven van een langere tekst, in verschillende
vormen, waarin een fictief toekomstverhaal aanbod
komt, kan eenvoudig ingepast worden in verschillende taalvakken. Ook deze zijn zeker welkom in
Z33.
12
Documentatie
Atelier Van Lieshout
— New Tribal Labyrinth, 2010 - ongoing
geherwaardeerd en spelen opnieuw een belangrijke
rol in de samenleving. Het ”Gesamtkunstwerk” New
Tribal Labyrinth wordt dan ook opgebouwd aan de
hand van objecten voor landbouw, industrie en rite.
Industrie
New Tribal Labyrinth wil de fabrieken en installaties
van de Industriële Revolutie opnieuw interpreteren
en herwaarderen door het creëren van sculpturale/
technische installaties op grote schaal, gemaakt op
een geïmproviseerde manier met hedendaagse
materialen: hoogovens, metaalgieterijen en chemische
installaties, textielmolens en keramische werkplaatsen.
Drill Nouveau, 2014; Mondriaan, 2012 en Donut 2012
zijn enkele voorbeelden van deze industriële monumenten. Op het eerste gezicht is het niet meteen
duidelijk of deze objecten deel uitmaken van een
post-apocalyptische overlevings­strategie, of dat ze
daarentegen een nieuwe utopische manier van duurzaam produceren voorstellen.
“I think factories are an important part of life, this is
what we are and we consume, so we also have to deal
with the production of it (…). It’s a kind of relationship
with Arts and Crafts movement, more than 100 years
ago, when this movement was against industry to save
manual labour and craftsmanship; now, we are steps
further and I fight like Arts and Crafts to keep the industry in our society.” — Joep van Lieshout, F93
“As an artist, I don’t have any solutions;
I am just a mirror on the world.”
“I often feel like I am creating a labyrinth.
My work is split between a rational and irrational side.
Utopia and dystopia are merged together.”
“I see my work as a cynical continuation of
utopian thinking.”
“My primary aim is to combine art,
power and science.”
Joep van Lieshout in conversation with Marcel Mauer,
Everything may change, Abitare # 523
New Tribal Labyrinth is een reeks van werken waarin
thema’s zoals arbeidsorganisatie, machtsstructuren
en revolutie gelinkt worden aan de eindigheid van de
grondstoffen op aarde en de daaruit voortvloeiende
nood aan zelfvoorzienend zijn, steeds terugkeren.
Het werk suggereert een nieuwe wereldorde, een
samenleving bevolkt door ingebeelde stammen. In
deze wereld zien we een terugkeer naar landbouw
en industrie (...) en een opnieuw aanhalen van onze
relatie tot materie en materialen (...). Rituelen worden
Landbouw
Landbouw is een tweede belangrijke bouwsteen van
New Tribal Labyrinth. Atelier Van Lieshout creëert
boerderijen voor de toekomst, maar ook van de prehistorie, het jaar nul, de Middeleeuwen, de Gouden
Eeuw en de naoorlogse moderne utopieën. Het
uiteindelijk doel is om een mega-boerderij te creëren
die alle individuele boerderijen met elkaar verbindt
via tunnels, gangen, deuren en luikjes. Wanneer de
bezoeker deze ultieme boerderij binnenwandelt,
begint hij zo aan een reis doorheen een labyrint van
tijden, vergeten geschiedenis, hoop, familie, utopie,
zelfvoorzienend zijn, ontwerp en deviatie. De eerste
in de reeks was Hagioscoop, gedateerd in het jaar nul.
Parallel hieraan werd een hoogtechnologische boerderij van de toekomst ontworpen: Insect Farm, waarin
insecten als voedzame en kostenefficiënte voedselbronnen met een beperkte ecologische voetafdruk
centraal staan.
Insect Farm werd als commissieopdracht gemaakt
voor REcentre (centre for sustainable design) en Z33 KUNST IN DE OPEN RUIMTE.
13
Food Reaktor is een object dat een reactorvat toont
waarin organische substanties zoals algen, insecten,
vetten en dergelijke vermengd worden tot nieuwe en
eetbare producten. Het werk is, naast een voorstel op
vlak van voedselvoorziening, tegelijkertijd een soort
afgodsbeeld. De grootte en organische vorm van het
werk geven het de status van een icoon of heiligdom,
waarin offers gedaan kunnen worden.
Rites en rituelen
Een derde belangrijke pijler van New Tribal Labyrinth
is het domein van de rite en rituelen. Joep van
Lieshout beschrijft in een interview met Marcel Mauer
in Abitare #523:
Once supplies are exhausted, society will see a
worsening of the relations between people and an
increase of their survival instincts. The question to me
is whether such radical changes, which are coupled
with violence but which may also lead to a new and
improved society are good or bad. Possibly, groups
of people will start organizing themselves into tribes
instead of via countries and nationalities. A new tribal
order will form; in the meantime, Atelier Van Lieshout
is already working on objects for these imaginary
tribes: monuments to be worshipped, cannibalistic
sacrificial equipment, and equipment for daily use.
Een van deze tribale beelden is Lebensborn, ook
wel Lebens­brunnen (een bron van eeuwige jeugd)
of Lebensraum (levensgebied – habitat) genoemd.
Het toont een offerplaats waar nieuwe rituelen
worden bedacht die de reeds bestaande grenzen
kunnen doorbreken, en zo een werkelijk vrij volk
kunnen creëren.
Shane Hope
— Compile-A-Child series
Courtesy of the artist
“My work is foremost a form of Future Studies. (…).
How can the future’s futures be foreseen/forecast?
Can we really depict the runaway imaginings of accelerated artificial intelligence? What would it look like
if and after our overclocked-offspring (quicker-thinking posthuman descendants) decide to disassemble
everything we know for spare parts?)” — Shane Hope
‘Compile-a-child’ is een reeks van 34 kindertekeningen en verhalen die ons naar een transhumane,
technoprogressieve wereld leiden. Variërend tussen
het jaar 2022 en 2092, geven de tekeningen en tekstjes
inzicht in een wereld waarin woorden zoals singulariteit, grey goo en copylutie deel uitmaken van de
standaardvocabulaire. Een wereld waarin je niet je
geboortedag, maar je bouwdag viert, waarin dingen
en niet-dingen kunnen versmelten, waarin niet-dingen
kunnen doodgaan en ge-reboot worden, etc.
“Oblique to most who seek to envision possible futures in the form of architecture or products / services,
i choose to chase futures that precisely problematize
or defy such depictions. compile-a-child drawings
are not only faux-naïf speculative-vernacular picture-text descriptions of further futures, but also allude
to fictional perspectives and experiences of transhuman mind-children that haven’t been built yet. so, as
innocent as they appear, it’s strictly from contemporary technoprogressive, transhumanist, H+, hard sci-fi
and singularitarian ideas that i’m filtering-out all the
fodder for them.” — Shane Hope
14
How to make a better human, 2045
grey goo defleshed us, 2068
mindchild, 2061
my me, 2065
make microbes make, 2034
Printed a Printer, 2058
jupt out of my meatbody, 2063
infomorph, 2064
deep empathy engine, 2055
singularity came too soon, 2069
my very own exocortices, 2035
dying is illegal, 2082
substrate-colocation, 2057
Foglets and Me, 2048
To be Imortel, 2081
potential-me-space, 2091
percept pus ports, 2056
impervium, yes | sunstrokers, no, 2078
copylution, 2063
uplifted or perv’d, 2057
halting states still suck, 2072
diff’n’merge, 2084
got all glitchy, 2062
nekid dumb matter, 2057
Spelling Pretest, 2022
my builtday, 2092
your mom is open source, 2059
Singularity, 2073
restor me from backup, 2047
splaced Hr home in Hardphysics, 2091
programmable matter, 2067
bi species -> spend species, 2074
P. O. V. VAPOR, 2082
spendt him lik monay, 2066
Liam Young
— New City
Z33 commission, 2014
New City is een verzameling skylines uit de nabije
toekomst. Op zeer gedetailleerde wijze wordt een
speculatief urbanisme weergegeven, een uitver­grote
versie van het heden waarin we nieuwe culturele
trends en politieke, economische en ecologische
krachten kunnen projecteren. Foto’s van wereldwijde
expedities waarin men op zoek ging naar deze
opkomende fenomenen en zwakke signalen, werden
nauwkeurig aan elkaar gebreid en verder ontwikkeld
om zo elke skyline vorm te geven. Op die manier
balanceert New City tussen het reële en imaginaire,
het documentaire en visionaire, daar waar speculatieve
ficties een manier worden om een wereld te verkennen
die het heden moeilijk kan vatten. De auteurs Jeff
Noon, Pat Cadigan en Tim Maughan werden uitgenodigd
om de skylines te bewonen, de personages en culturen
leven in te blazen, en de straten en ruimtes vorm te
geven aan de hand van een suggestief verhaalfragment.
15
Neïl Beloufa
— Nice seats and projection
People’s passion, lifestyle, beautiful wine, gigantic
glass towers, all surrounded by
water, 2013 (video: 2011)
Nelly Ben Hayoun
— Disaster Playground
Courtesy of the artist
Video sculpture, 10’ loop HD
Collection of Sandra and Giancarlo Bonollo, Italy
Courtesy Neïl Beloufa and ZERO…, Milan
Voor People’s passion, lifestyle, beautiful wine, gigantic glass towers, all surrounded by water, vroeg
Neïl Beloufa een selectie mensen in Vancouver om
hun ideale levensomstandigheden te omschrijven. De
geïnterviewden waren vrij om een antwoord te geven,
zolang ze dit maar deden vanuit een positieve en optimistische stemming. We zien high-rise appartementen, keurig verzorgde tuinen, meanderende paden;
een schijnbaar paradijs van zon, joggers en fietsers.
De interviews lijken zo wel reclamefilmpjes voor
een nieuwe wereld; eentje waar vooral ingespeeld
wordt op de waarden en wensen van de gegoede
middenklasse.
“a pitiless condemnation of Vancouver disguised as a
promotional video for the city. (…). The interviewees’
meandering zeal for their utopian home paints the
ideal of outdoorsy, cosmopolitan “quality of life” as
a nebulous and narcissistic purgatory, and the film
ends in a horrific display of fireworks over a glittering
cityscape.” — Kevin McGarry. Out There. Neïl Beloufa’s
Brave New World. The New York Times,
December 13, 2011
Naar aanleiding van zijn solotentoonstelling in de
zomer van 2013 omschreef Los Angeles Hammer
Museum curator Ali Subotnik de praktijk van Beloufa
als volgt:
“Neil Beloufa’s films focus on the slippery line
between fiction and reality. He sets up situations in
which both amateurs and professional actors explore
enigmatic subjects ranging from extraterrestrials to
nationalism, terrorism, and the future.”
Disaster Playground is een platform dat onderzoek
doet naar toekomstige ruimtecatastrofes en het ontwerp van de procedures die de risico’s op dergelijke
catastrofes moet bepalen en het beantwoorden ervan
in goede banen moet leiden. Ben Hayoun werkte voor
dit project samen met experts van het NASA, Near
Earth Objects (NEO) team, het Disaster and Rescue
Assistance team (TEEX) in Disaster City, het Search
for Extraterrestrial Intelligence (SETI) Instituut en een
sterrencast van componisten en schrijvers, en verzamelde verschillende voorbeelden van rampbemiddelingen, onverwachte systeemfouten en tegenslagen
in het ruimteprogramma. Ze ging op zoek naar die
momenten waar mens en technologie op schitterende
wijze ‘falen’, de momenten die ons doen nadenken
over het maakproces en de personen achter onze
ontdekkingen.
De langspeeldocumentaire Disaster Playground
(release in maart 2015) traceert de huidige procedures die gevolgd zouden moeten worden wanneer een
ruimterotsblok de aarde dreigt te raken. Via interviews, denkexperimenten en re-enactments met een
team ruimte-experts worden we voorgesteld aan de
spelers in de beslissingsketen die gaat van het SETI
instituut en het NASA hoofdkwartier tot de Verenigde
Naties. Hollywood kon vertrouwen op Bruce Wilis
en een grote drilboor om de wereld te redden in
Armageddon maar wie zijn de echte helden die onze
samenleving moeten behoeden voor een volgende
grote botsing met een ruimterotsblok?
Een tentoonstellingsversie van de film Disaster
Playground wordt in Future Fictions gepresenteerd
in dialoog met een landschap van sets en props die
essentieel zijn in de procedures ingezet in geval van
een ruimteramp. Met Baudrillard’s tekst ‘America’ as
vertrekpunt, gaat Ben Hayoun op zoek naar de betekenis van ‘the American Dream’ en de behoefte om
die laatste grens te bereiken in de organisatorische
psyche van NASA.
16

KEISTADSHOW 2014

Wereldnieuws 01 - februari 2014

VAN 7 T/M 9 NOVEMBER 2014 - Vogelvereniging De Groenling

Thank You NL ML

Inschrijfformulier TT

flyer - De Vriendschap

HONOURSTRAJECT - Crossmedialab

Sioen Industries - Oproeping tot de Gewone Algemene

klik hier om het bestand te downoaden.