67 Sponzen uit het Krijt

Nieuwsbrief 67 van de zwerfsteengroep
februari 2014
Op 17 januari ging het over sponzen uit het krijttijdvak, zogenaamde
krijtsponzen. In het oostelijk grind worden veel krijtsponzen gevonden. Het
determineren ervan valt niet altijd mee. Ook de herkomst van dit materiaal is
niet duidelijk.
Ook in het noordelijk grind en het zuidelijk grind worden krijtsponzen
aangetroffen, veelal in vuursteen maar soms ook los.
De volgende avond zullen we het hebben over sponzen uit buitenlandse
verzamelgebieden, zoals Paulmy.
Dit keer was de focus op zwerfsteenmateriaal.
Van oudsher worden drie groepen sponzen onderscheiden:
- de demosponzen, demo staat voor ‘gewoon’: het skelet is opgebouwd uit
spongine en veelal kwartsnaalden.
- de hyalosponzen, hyalo staat voor ‘glas’, het skelet bevat alleen
kwartsnaalden
- de calcispongia, waarvan het skelet uit kalknaalden bestaat. Let wel: in
een fossiel kunnen deze kalknaalden secundair verkiezeld zijn.
Alle drie de hoofdgroepen zijn in het krijt vertegenwoordigd.
Louis had een tweetal kisten meegenomen met kilo’s wegende vuurstenen waar
sponzen in te herkennen zijn. Het op naam brengen ervan lukte niet. Wel werd
in een vuursteen het bijzondere octokoraal Moltkia isis geconstateerd.
Rob had een viertal lades bij zich met oostelijk materiaal.
Jaap liet de sponzen zien die hij ook al in Utrecht had getoond.
De krijtsponzen uit het oostelijk grind stammen veelal uit het senoon , dit is een
Wat verouderde term die de tijdvakken coniacien, santonien, campanien en
maastrichtien omspant. De meeste voindsten uit het oostelijk grind stammen uit
het zogeheten WWW-gebied: dit staat voor Westerhaar, Wielen en Wilsum.
Vondsten van sponzen met een kwetsbare wortelstructuur doen vermoeden dat
de spons in later opgelost kalkgesteente onze kant op is getransporteerd.
Een enkele keer is nog iets van dat moedergesteente bewaard gebleven. Zo heeft
Jaap een Rhizopoterion nog grotendeels in gebed in inmiddels verkiezelde kalk.
Rhizopoterion in verkiezeld
moedergesteente
Ouderdom: senoon
Vp: Neuenkirchen 1988
Collectie J.Dreef
Doryderma, Rhizopoterion en Coscinopora zijn de meest voorkomende soorten.
Er zijn goed determineerbare meer zeldzame sponzen, maar ook soms mooie
fraaie exemplaren die met geen mogelijkheid op naam te brengen zijn.
De Stichophyma heeft een bovenkant die er uit ziet of er met een breinaald
gaatjes in geprikt zijn, (de uitstroomopeningen), de instroom openingen aan de
zijkant zijn veel kleiner. Rob heeft ook een dubbeltraps exemplaar van twee in
elkaar gegroeide exemplaren. De vorm van een spons is in principe soorteigen,
maar wordt sterk beïnvloed door de standplaats en andere factoren.
Napeana striata is een cilindervormige spons met een ondiepe kelk, een voetje
en een kenmerkend gaatje aan de zijkant.
Napeana striata
Tijdvak: senoon
v.p.: WWW-gebied
Collectie: R.v.d.Vlekkert
Verder passeerden onder meer de labyrintspons Plocoscyphia,
de Polyblastidium, die versierd is met op trompetten lijkende uitstulpingen.
De Verruculina, met door wratjes versierde binnenzijde van de kelk.
De augurkspons Aulaxinia, de Siphonia multiosculata die zoals de naam al zegt
over meerdere uitstroomopeningen beschikt. De rammelspons Plintosella, stelen
van de paddenstoelspons Coeloptichium, hoedfragmenten daarvan worden bij
mijn weten nooit gevonden in het oostelijk grind.
De Discodermia, die zoveel op een ordovicische spons lijkt dat zelfs von Hacht
zich daar aanvankelijk in vergiste.
Een verdere opsomming van getoonde soorten: Jerea pyriformis, Pachynium
scripta met 2 kopjes, Ventriculites successor, Laosciadia, Craticularia,
Cytoracea, Guettardia, Bechsia, Laocoetis.
De kalkspons Porospherea komt verkiezeld voor in het oostelijk grind,
onverkiezelde exemplaren werden gevonden in de zandgroeve bij Flamschen.
Voor afbeeldingen van de meeste van deze sponzen zie de website
www.cretaceous.de
Literatuur:
- Fossiles de France et des régions limitrophes. Guides Géologiques Régionaux
door J-C. Fisher
- Fossilien aus dem Campan von Hannover door de Arbeitskreis Paäontologie
Hannover
- Gea 1983-3, een themanummer over sponzen.
- Zwerfsteenfossielen van Twente door H.Krul
- Fossilien Westfalens: Teil1: Invertebraten der Kreide door Kaever e.a.
- www.cretaceous.de
J.D.

Download Report