Geografie van de beweeglijkheid

Geograf ie van de beweeglijkheid
Er is geen toneelstuk. Er zijn wel personages, of beter: er zijn identiteiten, wezens, creaturen.
Een van hen heeft een naam: Estamira. Estamira verwijst naar een reële vrouw, die op een
vuilnisbelt in Brazilië leeft. Ze praat, voortdurend. Voor haar is praten overleven. Ze praat met
de stemmen in haar hoofd, en met een stem boven haar hoofd. Estamira wordt opgejaagd: door
haar biografie, door de demonen in haar hoofd, door het nooit eindigende gevecht met een
wereld waarin leven overleven is geworden. Ze probeert de negatieve energie die zich in haar
KHHIWRSJHVWDSHOGYLDHHQHLQGHOR]HVWURRPYDQIRUPXOHVWHEH]ZHUHQ´6WD\LQFRQWURO6WD\LQ
FRQWUROµ
Estamira leeft niet alleen. Uit alle richtingen doemen wezens op, dagen haar uit, dwingen haar
haar zintuigen anders te gebruiken, opnieuw te voelen, te kijken, te luisteren. Deze wezens
hebben de gesproken taal niet - niet meer - nodig. Ooit waren zij wellicht net als Estamira op
zoek naar controle en evenwicht, maar hebben het gevecht met zichzelf en de wereld losgelaten
en vonden in de ongevormde chaos van de vuilnisbelt hun bondgenoot. Door los te laten
ontstond ruimte voor verbeeldingskracht, het scheppen van parallelle werelden waarin alles
vloeibaar wordt, klaar om als nieuw waargenomen en benoemd te worden. Een mentaal en
lichamelijk recyclageproces.
Kenmerkend voor Estamira is haar zelf gebrouwen taaltje, waarvan de eerste letters ¶PTG· zijn.
=HVSUHHNWGLHWDDOZDQQHHU]HEHURHSGRHWRSHHQRQ]LFKWEDUHKXOSEURQ´7HOHIRQHUHQPHW
*RGµQRHPW$ODLQ3ODWHOKHW'H37*-taal vertelt over Estamira´s overlevingsdrang, maar ook
over haar eenzaamheid. Zij alleen weet wat ze vraagt, de antwoorden zijn niet meer dan de
weerkaatsing van haar eigen nood. Estamira roept in het donker naar zichzelf. Tot het moment
dat een van de dansers, Lisi Estaras, voor de microfoon gaat staan, en blijkt dat nog iemand zich
die onbestaande PTG-taal heeft eigengemaakt. En plots wordt de leegte van Estamira´s
existentie gevuld met begrip en empathie van een ander mens. De woorden blijven even
onverstaanbaar, maar ze zijn gevuld met betekenis. Voor Estamira betekent het een cruciale stap
in het afleggen van haar angsten ten voordele van vertrouwen en overgave.
Voor Alain Platel vormt het verhaal van Estamira en haar wereld de aanleiding om een ander
verhaal te vertellen: dat van gesproken theater en dans, en de ontmoeting tussen die twee. De
vraag die Platel zich stelt in tauberbach, is niet: kunnen dansers acteren en acteurs dansen? Maar
eerder: wat zijn de implicaties van acteren en dansen voor het soort mens dat al acterend en
dansend vorm krijgt? Wanneer ontstaat uit een lichaamsbeeld een mensbeeld? En hoe kunnen
die twee lichaamsbeelden met elkaar in dialoog gaan, wanneer raken ze elkaar, gaan ze in elkaar
overvloeien, en wat gebeurt er dan met de mens in dat lichaam?
Een illustratie. De actrice (Elsie de Brauw/Estamira) staat vooraan op het toneel, kijkt de zaal in
HQGRHWHHQVWDWHPHQW´,GRQRWDJUHHZLWKOLIHµ'HYLMI GDQVHUVKHEEHQ]LFKDFKWHUDDQ
gegroepeerd en komen telkens per twee in een rechte lijn naar Elsie/Estamira en weer terug. Als
op een catwalk blijven ze in beweging, ze positioneren zich links en rechts van Elsie/Estamira,
slingeren een woord in de zaal of trekken een vreemd gezicht, verdwijnen weer, komen weer
terug in een andere gedaante. Wat de dansers hier doen, is ¶spelen· in de meest elementaire
betekenis: ze presenteren zichzelf als een ¶ander· voor een publiek, ze vragen aandacht voor
steeds nieuwe rollen, die ze als jongleerballen opwerpen en weer opvangen. De houding van
Elsie de Brauw doet denken aan de dramatische en statische pose van een tragédienne die haar
onvrede met het leven de wereld instuurt. De beweeglijkheid van de dansers haalt die pose
onderuit en stelt ze in vraag. En zo antwoorden ze indirect op het statement van Elsie/Estamira
´,GRQRWDJUHHZLWKOLIHµ+XQDQWZRRUGLVKHWOHYHQLVQLHWVRPZHORI QLHWDNNRRUGPHHWH
gaan, het is vloeibare, kneedbare massa, waaruit je elk moment opnieuw een mens kan maken.
Deze scene is een ode aan de beweeglijkheid, letterlijk en figuurlijk. Maar de scene gaat nog
verder. De dansers hebben er na een tijdje genoeg van, ze grijpen Elsie beet, sleuren haar over
het toneel, laten haar alle hoeken zien. Het is een rituele dans waarin het geweld tegelijk gespeeld
én echt is. Een initiatie waarin een verstard lichaam letterlijk wordt losgemaakt. Een
grensoverschrijding. Een bevrijdende geste.
Deze scene is het beginpunt van een proces waarbij Elsie/Estamira evolueert van toeschouwer
naar deelnemer. Het is een overgang in fases. Eerst is er alleen kijken. Kijken naar mensen die
zich anders gedragen, die hun individualiteit tonen aan anderen en van dat tonen een collectieve
NUDFKWPDNHQ'DDUQDLVHUKHWLQ]LFKWKHWRQGHUNHQQHQYDQSLMQHQYHUGULHW´'LG\RXKHDUWKH
VWRUP",WZDVLQVLGHPHµYUDDJW(VWDPLUD'HVRORGDQVYDQGDQVHUHV%pUHQJqUHBodin die volgt,
is een antwoord op die vraag. Het lichaam van de danseres vertelt een verhaal van troost en
mogelijke heling. De uitnodiging om omhulsel en inhoud, lichaam en innerlijkheid, op elkaar te
leggen. Het opent de deur voor bevrijding. De bevrijding van het vuur. De bevrijding van een
collectieve dansbeweging waarin het lichaam een op een beweegt met het kloppende hart.
tauberbach is een verhaal van mensen die zich losmaken van coderingssystemen. In dat
losmakingsproces speelt het lichaam de hoofdrol. Een van de gespreksonderwerpen tijdens de
tauberbach-repetities was ¶bloot op het toneel·. De vraag van sommige dansers was: ´:aarom
keren we ons innerlijk binnenstebuiten op het toneel, en waarom niet ook ons lichaam?µ Het
gevolg van die gesprekken was dat niet bloot op zich, maar schaamte een belangrijke draad
doorheen de voorstelling werd. Dat schaamte de mens niet noodzakelijk kleiner maakt, maar
ook tot schoonheid en zelfbewustzijn kan leiden. Schaamte heeft immers te maken met het
doseren van de informatie die je over jezelf prijsgeeft. Wanneer Estamira de wereld van
creaturen om haar heen bekijkt, ervaart ze die aanvankelijk als een schaamteloze wereld, waar
regulering en moraal ver te zoeken is. Tot ze toeschouwer wordt van twee wezens die een
paringsdans opvoeren van een grenzeloze overgave, waarin het verschil tussen mens en dier even
opgeheven lijkt. Ze is getuige van iets dat, door de authenticiteit ervan, de vraag naar moraal ver
overstijgt en daardoor een louterende werking heeft.
tauberbach is het verhaal van een vrouw die wordt afgepeld. Een vrouw die in haar hoofd leeft en
steeds meer haar lichaam ontdekt. Een verhaal over weerstand en hoe de omgeving die kan
wegnemen. Over het leven dat doorgaat. 24 uurs waardigheid.
Dramaturg Koen Tachelet - januari 2014

Download Report