Lesson Study - Vrije Universiteit Amsterdam

Lesson Study – een vakdidactische methode voor docentprofessionalisering
Docententeams bij scholen in de regio, vakdidactici en procesbegeleiders van het Onderwijscentrum
hebben de afgelopen periode positieve ervaringen opgedaan bij de inzet van Lesson Study, een
vakdidactisch concept afkomstig uit Japan. Bij de Lesson Study wordt de focus op de leerlingen gelegd,
leren docenten van elkaar en werken docenten gezamenlijk aan lessen onder begeleiding van een
vakdidacticus en procesbegeleider.
Figuur 1. Lesson Study is een cyclisch proces van lesontwerp, uitvoering van de les, en reflectie op het leren van leerlingen. Zie
onderstaand model
Thema
Reflectie op
gehele cyclus
Onderwerp
en lesdoelen
uitvoering
lesplan
uitwerken
Les 2
Uitvoering
les en
bijstellen
Focus op leerlingen en het vak
Tijdens een Lesson Study ontwerpt een team van (maximaal 6) vakdocenten gezamenlijk een les waarbij
met name gekeken wordt naar de onderwijsbehoeften van leerlingen. Vervolgens geeft één van de
docenten de les en de anderen van het team observeren het effect van de les op de leerlingen live in de
klas. Activerende werkvormen en instructies, differentiëren, of andere complexe didactische
vaardigheden worden tijdens de ontworpen les ingezet. De les wordt daarna geëvalueerd, aangepast en
opnieuw gegeven. Ook dit is weer een gezamenlijke exercitie: het is de les die beoordeeld wordt, en niet
de individuele docent. Docenten reageren enthousiast op het concept: ‘het gaat eindelijk weer over het
vak!’ en ‘Wat fijn om een format aangeleverd te krijgen waarlangs je gezamenlijk met elkaar een les
kunt maken en van elkaar kunt leren’. Leerlingen worden door docenten met andere ogen bekeken, er
wordt geëxperimenteerd met nieuwe methoden en de docent voelt zijn identiteit als leraar benadrukt.
Leerlingen zelf geven aan dat de lessen ‘veel leuker, interactiever en afwisselender zijn’, en dat ‘de lessen
veel beter worden uitgelegd!’
Ellen Beukers, docent grafimedia Van der Meij college “Bij Lesson Study handel je in een team, niet
individueel. Er wordt met het hele team nagedacht over dezelfde problematiek, dit geeft een heel mooi
en vooral een breed beeld van oplossingen. Het zorgt er ook voor dat docenten uit een team samen
gaan sparren. In het begin vonden we het best spannend binnen ons team. Maar al snel bleek dat je
echt niet als individu wordt afgerekend. Er ontstond een soort ‘juich’ gevoel om het samen te doen.
Samen een les beter te maken. Je voelt je gesteund en gewaardeerd. Ook als het niet zo soepel ging
werd er gezamenlijk naar oplossingen gezocht.”
Docenten, vakdidactus/ procesbegeleider werken samen
De Lesson Study cyclus wordt uitgevoerd onder begeleiding van een procesbegeleider. Hij of zij stuurt
het team aan wat betreft het proces van samen leren. Door gerichte vragen te stellen zorgt de
procesbegeleider ervoor dat er diepgang ontstaat in de discussies en uitwisseling, en stuurt docenten
aan om kritisch te zijn over hun didactische keuzes. De procesbegeleider heeft ook de belangrijke taak
om de veiligheid van de leergemeenschap te bewaken. Om een Lesson Study succesvol te doen zijn is
een kundige procesbegeleider noodzakelijk, zelfs een absolute randvoorwaarde. Daarnaast wordt een
vakdidacticus ingezet. Scholen kunnen er voor kiezen om de vakdidacticus bij enkele of bij alle
bijeenkomsten aanwezig te laten zijn. Dat hangt onder andere af van in hoeverre de procesbegeleider
wel of niet de vakinhoudelijke bagage heeft en een gecombineerde rol kan vervullen; die van
procesbegeleider en vakdidacticus. De vakdidacticus licht complexe didactische vraagstukken toe, laat
verschillende mogelijke aanpakken zien op vakdidactisch gebied en geeft inhoudelijke feedback op de
lesplannen.
Het Van der Meij college te Alkmaar heeft Lesson study ingezet om het pedagogisch-didactisch concept
Positive Behavior Support gezamenlijk vorm te geven. De hele school, alle docenten, doen mee. Per
vakgebied worden per jaar verschillende Lesson Study cycli doorlopen. Het is het tweede jaar dat de VU
en het Van der Meij college met elkaar samenwerken. Maud Croes, directeur Van der Meij college geeft
aan dat:
“vakdocenten een veilige leeromgeving met elkaar creëren waarin gezamenlijk lessen worden
ontworpen en van elkaar wordt geleerd;
het vak bij de Lesson Study centraal staat en er goed met elkaar wordt samengewerkt;
al doende men het ‘PBS leren’ in de vingers krijgt;
docenten zich middels PBS richten op handelingsgericht werken, maatwerk en variatie in
werkvormen. Door gezamenlijk een les te ontwerpen en te observeren (les 1) zien docenten in hoeverre
de juiste interventie is gekozen of dat de praktijk toch anders uitpakt dan gedacht. Vervolgens wordt de
les aangepast op basis van hun waarnemingen en feedback (door diepte-interviews) van leerlingen (les
2) en reflecteert de vaksectie op het proces.
‘Het leukste aan de les vond ik het samenwerken met elkaar. Dan heb je contact en we mochten ook
gewoon met elkaar praten’ (leerling uit 3 VMBO na een lables Nederlands)
vakdocenten voor het eigen vak een groepshandelingsplan maken: er wordt op een andere
manier tegen leren aangekeken en de leerbehoefte van de leerling is scherper in beeld;
de resultaten gaan langzaam maar zeker omhoog;
docenten ontdekken niet alleen waar de leervragen van leerlingen zitten maar ook waar hun
eigen leervraag ligt!”
Onderzoek naar effectiviteit Lesson study
Lesson study trajecten blijken een effectieve manier van professionaliseren. Met de Lesson Studyaanpak zijn belangrijke resultaten geboekt; leerlingen presteerden significant beter op
gestandaardiseerde taal- en rekentoetsen, waarbij ‘zwakkere’ leerlingen significant meer vooruit gingen.
Daarnaast werden docenten aantoonbaar ‘betere’ docenten; ze werden gevoeliger voor en focusten
meer op onderwijsbehoeften van leerlingen, en kregen meer bereidheid om samen te werken.
Om na te gaan hoe participerende docenten leren binnen het Lesson Study traject, wat de invloed is
van experts (vakdidacticus en procesbegeleider) en de kwaliteit van lesplannen, wordt flankerend
onderzoek uitgevoerd door onderzoekers van het lectoraat Onderwijsbehoeften en Inclusieve
Leeromgevingen (Hogeschool Windesheim) van dr. Sui Lin Goei samen met onderzoekers van de Vrij
Universiteit.
Meer informatie?
Wilt u meer informatie over de inzet van een Lesson Study binnen uw school? Neem contact op met het
Onderwijscentrum via e-mail [email protected]

Download Report