Presentatie Nele Rotty

Onderzoekscompetenties in de 2e en
3e graad wetenschappen
Over welke richtingen spreken we?
 Tweede graad
 Wetenschappen en Sportwetenschappen
 Latijn, Grieks, Humane Wetenschappen, Economie
 Derde graad
 We-richtingen: duidelijke vermelding van OC
 Wi-richtingen (zonder We): geen expliciete
vermelding van OC, onderzoeksopdrachten
 Richtingen zonder We, zonder Wi:
natuurwetenschappen
Wat zegt het leerplan (chemie) voor de Werichtingen?
“De doelstellingen: de algemene doelstellingen ‘Onderzoekend leren/leren
onderzoeken’ en sommige leerplandoelstellingen streven een hoger
beheersingsniveau na.
Het aantal uur practica per leerjaar en per wetenschapsvak: 7 u in de richting
Wetenschappen en Sportwetenschappen tegenover 2u in de andere
studierichtingen.
De aanpak van de practica: in Wetenschappen en Sportwetenschappen moeten
verschillende deel- aspecten van de onderzoekscompetentie op een geïntegreerde
manier aan bod komen. In de ande- re studierichtingen spreken we van
leerlingenexperimenten waarbij vooral de nadruk ligt op het uit- voeren van het
experiment en niet zozeer op de verschillende deelaspecten van de onderzoekscompetentie.
Verslaggeving: in Wetenschappen en Sportwetenschappen is verslaggeving bij een
experiment ver- plicht, in de andere studierichtingen kan de rapportering beperkt
zijn.”
Wat zegt het leerplan chemie over de OC?
 8.2.7 Onderzoekscompetentie
 De leerlingen kunnen…
 SET29: zich oriënteren op een onderzoeksprobleem
door gericht informatie te verzamelen, te ordenen en
te bewerken.
 SET30: een onderzoeksopdracht met een
wetenschappelijke component voorbereiden,
uitvoeren en evalueren.
 SET31: de onderzoeksresultaten en conclusies
rapporteren en ze confronteren met andere
standpunten.
Onderzoekscompetenties in de wetenschappen
 Leerlijn : groei – evolueren




Van klein naar groot
Van gesloten naar open
Van begeleid naar zelfstandig
Eventueel van 1 naar enkele lesuren
Wat zegt het leerplan?
 p 9 – onderaan (mbt onderzoekscompetenties
uitlichten)
Tweede graad
 Eén uur versus twee uur wetenschappen
 In de 2-uurs richting: tijd om aan mini-onderzoekjes te
doen
 Accent ligt op onderzoekend leren
 Onder begeleiding
 Behoorlijk gesloten instructie
Derde graad
Open(er) opdracht
Zelfstandig onderzoek opzetten en opvoeren
Accent ligt op leren onderzoeken (OVUR)
Geen ‘GIP’ in het ASO
Geen theoretisch eindwerk wetenschappen
Alleen in We-richtingen en niet in én fysica, én biologie
én chemie
 Kan gerust over de vakken heen (Nederlands erbij
betrekken?)






Leerlijn in het leerplan
Voorbeeld vanuit chemie
 Stofhoeveelheid
3e jaar: atoommassa, molecuulmassa,
molbegrip, molaire massa
4e jaar: molaire concentratie en
massaconcentratie
5e jaar: molair gasvolume-massadichtheid andere
concentratie-eenheden (m%, V%, ppm, ppb);
stoïchiometrische berekeningen (overmaat, rendement,…)
6e jaar: berekeningen bij chemische
evenwichtsreacties, titraties
Leerlijn in de practica chemie
 Derde jaar t.e.m. zesde jaar
 Van invulverslag evolueren naar open verslag
 Van gesloten instructie evolueren naar
onderzoekspracticum
 Van korte proefjes evolueren naar experimenten die
een lestijd duren
Volgens het leerplan:
 Mogelijke practica:
 De dehydratatie en hydratatie van een zout
 uitvoeren en waarnemen aan de hand van
kleurveranderingen en/of
massaveranderingen.
Voorzien in het boek:
Volgens het leerplan:

Mogelijke practica
 Het kwalitatief onderzoek van de factoren die de reactiesnelheid
beïnvloeden.
 Het kwantitatief onderzoek van de invloed van de concentratie van
de reagentia op de reactiesnelheid.
 Studie van de reactiesnelheid (vb. ontleding van waterstofperoxide
met behulp van droge gist via druksensor).

Mogelijke demo-experimenten
 Illustratie van het verschil in reactiesnelheid tussen twee reacties.
 Demonstratie van factoren die de reactiesnelheid beïnvloeden.

Onderzoeksonderwerpen
 Onderzoek naar factoren die de snelheid van een maagzuurremmer
beïnvloeden (vb. Maalox, Ren- nie, Gaviscon).
Voorzien in het boek:
Pas op: verandering t.o.v. huidige leerplan!
Enthalpie, entropie en vrije energie kwalitatief omschrijven.
Zie wenken:
“Zonder in te gaan op de kwantitatieve aspecten van
thermodynamische grootheden als enthalpie, entropie en vrije
energie kan gewezen worden op factoren die het al dan niet
spontaan optreden van een chemische reactie beïnvloeden: een
verandering van enthalpie (de reactie-enthalpie of
reactiewarmte) en een verandering van entropie (een maat voor
de wanorde). Een daling van de vrije energie tijdens een chemische reactie zal uiteindelijk bepalend zijn voor het spontaan
verloop van een chemisch proces.”
Volgens het leerplan:
 Mogelijke onderzoeksopdrachten
 Hot Booster (zelf verhittend voedsel): in welke
verhouding tussen de reagentia water en
calciumoxide wordt de grootste
temperatuursverandering bereikt?
 Reactie in zure hostie onderzoeken.
 Bepaling van de reactiewarmte van een
chemische reactie (zoals een neutralisatiereactie)
Voorzien in het boek
Volgens het leerplan
 Mogelijke practica
 Kwalitatief onderzoek van de factoren die
een chemisch evenwicht kunnen verschuiven.
 Studie van het chemisch evenwicht.
 Mogelijke onderzoeksonderwerpen
 Bepaling van m% azijnzuur in huishoudazijn.
 Bepaling van m% acetylsalicylzuur in een tablet
aspirine
Voorzien volgens planning in OWMC 4 (tweede
leerjaar, derde graad)
 Onderzoeksopdrachten:
 factoren die invloed hebben op de ligging van het
evenwicht
 Titraties (vrij open practicum): bepalen m% azijnzuur
in huishoudazijn
Algemene besluiten
 Vanuit de eerste graad (NaWe) naar tweede en derde
graad evolueren van gesloten practica met duidelijke
instructies naar een zeer open practicum
 Leerlijn zowel verticaal als horizontaal (over de vakken
(niet exclusief wetenschappen)
 Boeken zijn aangepast aan duidelijk nieuwe aanpak van
de leerplannen, mét de nodige vrijheid voor de
leerkracht
 Practica aangepast aan OC en OVUR in OWMC 1-4 met
een duidelijke evolutie naar meer open practica
 Mogelijke uitgewerkte versies vinden leerkrachten terug
op knooppunt en op het bordboek

Download Report