Position paper Blut und Boden of een nieuw thuis?

5 december 2014
SiG-Position Paper “Blut und Boden of een nieuw thuis?”
Stichting Interlandelijk Geadopteerden (SiG) - is de landelijke organisatie voor en door
geadopteerden. Zij richt zich op het bijeenbrengen van geadopteerden
ongeacht het land van herkomst. Daarnaast behartigt SiG via opinievorming en informatievoorzieningen de
belangen van de grootst georganiseerde groep geadopteerden in Nederland sinds 2007.
Samenvatting
Adoptie heeft sinds het RTL tv-programma “Met open armen” weer volop aandacht in de media. SiG staat
kritisch tegenover de argumenten die vaak worden gegeven om adoptie af te schaffen of te bestempelen als
kinderhandel. Adoptie heeft veel kanten die onderbelicht blijven, maar er wel toe doen. Een cruciaal punt is de
verandering van de context waarin adopties vanuit het buitenland naar Nederland plaatsvinden in vergelijking
met jaren geleden. Zo is er een groot verschil in het aantal adopties en in het profiel van het adoptiekind dat
naar Nederland komt. Dit heeft consequenties voor het huidige adoptiebeleid hier in Nederland. Ook is er
weinig aandacht voor de ervaringen van volwassen geadopteerden. Zo blijkt het met de meesten goed te gaan
en hebben lang niet alle geadopteerden de behoefte op zoek te gaan naar hun biologische familie. Het is nog
maar de vraag of het blijven op “eigen bodem” beter is voor een kind in nood als er elders in de wereld een
nieuw thuis met liefdevolle ouders kan worden gevonden.
Aanleiding
Sinds de komst van het RTL tv-programma “Met open armen” staan afstand en adoptie (weer) regelmatig in de
1
2
belangstelling van de media . Tegenstanders van het programma hebben aspirant adoptieouders in de media
neergezet als aanstichters van misstanden rondom adoptie. Ook is de indruk gewekt dat het nogal eens niet
3
goed gaat met de meeste geadopteerden en dat zij daar een leven lang problemen van ondervinden .
4
Door tegenstanders is zelfs gepleit om het programma van de buis te halen . Onlangs heeft het EO tvprogramma “Arena” de stelling geponeerd: “Adoptie moet worden afgeschaft?” Via deze positionpaper wil SiG
op de bovenstaande polemiek reageren en de context van afstand en adoptie verduidelijken, alsook
nuanceren.
Ingrijpende veranderingen in de Nederlandse markt rondom adoptie
Waar in de recente media-aandacht compleet aan voorbij wordt gegaan is:
• Het feit dat in de huidige situatie het aantal interlandelijke adopties flink is afgenomen; van 1307 in
5
6
2004 naar 401 adopties in 2013 . Deze daling zal de komende jaren verder doorzetten;
• Daarnaast is het profiel van de kinderen die naar Nederland komen ook nog eens drastisch veranderd.
Kinderen die naar Nederland komen hebben vaak een “special need” of zijn al wat ouder. Door de
economische vooruitgang in herkomstlanden kunnen jonge gezonde kinderen steeds vaker worden
opgevangen;
• Intussen is Nederland in een crisis beland, dat negatieve invloed heeft op de inkomenszekerheid en
daarmee op de koop-/draagkracht van wensouders;
• Voor onvruchtbare wensouders zijn er door voortschrijdende technieken steeds meer mogelijkheden
om zelf kinderen te krijgen.
Kortom allemaal factoren die ervoor zorgen dat er sprake is van een krimpende markt. Voor de
vergunninghouders en organisaties die afhankelijk zijn van de komst van adoptiekinderen wordt het steeds
lastiger om het hoofd boven water te houden.
1
Bedaux et al. (2011): Uit studie van 694 nieuwsitems bleek dat de media in de periode van 1999-2009 negatiever over adoptie is gaan
berichten
2
Tv-programma KRO Brandpunt, Kind op bestelling, d.d. 23.11.2014
3
Trouw, Adoptiemarkt is ontspoord kinderhandel is de praktijk, d.d. 21.11.2014
4
Telegraaf, Haal Met Open Armen per direct van de buis, 23.11.2014
5
Statistische gegevens 2002-2006
6
Adoptie, Trends en analyse 2009-2013
Stichting Interlandelijk Geadopteerden (SiG) | Parkstraat 31 | 3581 PC Utrecht | +31(0)6 51071982 | www.geadopteerd.info |
[email protected] | KvK nr. 54758424
5 december 2014
In het belang van het kind
7
In Nederland zijn er ruim 40.000 interlandelijk geadopteerden en biologische families waarover ooit een
oordeel is uitgesproken dat adoptie gerechtvaardigd is (door zowel de rechterlijke macht in het land van
herkomst als in Nederland op basis van de feiten die voorhanden zijn). In de media wordt echter beweerd dat
bij meer dan 50% van alle uitgesproken adopties met de papieren gefraudeerd is om adoptie mogelijk te
8
maken . Voor deze beweringen worden echter geen harde bewijzen aangevoerd die ook daadwerkelijk
aantonen dat het om meer dan 50% van alle adopties zou gaan.
SiG is van mening dat een zorgvuldige en zuivere adoptieprocedure het uitgangspunt is voor het huidige beleid
bij interlandelijke adoptie. Hierbij staat het belang van het kind absoluut voorop en dat dient ook bij
toekomstige adopties gewaarborgd te zijn. Het Haagse Adoptieverdrag spreekt van een “gelijkwaardige
vertrouwensrelatie”. De ontvangende landen willen zekerheid over de wijze van afstand doen van de
biologische familie. De zendende landen vragen op hun beurt steeds meer om controle zodat hun kinderen bij
goed gescreende ouders terechtkomen in het ontvangende land. Ook kunnen zij eisen stellen aan de aspirant
9
adoptieouders zoals dat bijvoorbeeld momenteel in Congo het geval is .
Landen zullen echter terughoudend zijn met het leveren van wederzijdse kritiek en het toelaten van controles
10
of onderzoek. Het gevaar is dat een gezond wantrouwen om kan slaan in een te gemakkelijke aanname dat
“als maar aan de juridische voorwaarden is voldaan” het allemaal wel goed zit. Deze vragen leiden tot
dilemma’s die naast het juridisch vlak ook sociale, emotionele en culturele dimensies raken.
De ideale wereld die niet bestaat
SiG is van oordeel dat het openen van nieuwe adoptiekanalen gerechtvaardigd is als kan worden vastgesteld
11
dat opvang binnen een veilig gezin voor kinderen in het eigen land ontbreekt. SiG benadrukt dat adoptie een
kinderbeschermingsmaatregel moet zijn waar ouders bij een kind gezocht moeten worden en niet andersom.
Adoptie is geen (hulp)middel tegen armoede. Wel kan armoede een reden zijn tot het doen van afstand. De
rechten van de afstandsouders mogen niet in gevaar komen, zelfs al zou een kind misschien beter af zijn in een
ander gezin. Ook dienen kinderen beschermd te worden tegen mechanismen van vraag en aanbod op de
“adoptiemarkt”. Dit soort mechanismen brengt arme gezinnen ertoe afstand te doen van kinderen, dat
uiteindelijk zelfs kan leiden tot uitbuiting en mensenhandel.
Een verkapte “Blut und Boden”-theorie als uitgangspunt in de media
Een veel aangehaald punt in de media is dat een kind beter kan opgroeien in het “eigen” land. Als argument
wordt gegeven dat de “cultuur” en “identiteit” een kind worden ontnomen als het in een ander land terecht
komt. Zelfs de term “roots” wordt te pas en te onpas genoemd voor zowel de biologische familie als voor het
herkomstland. Zou opvang in het “eigen” land de ideale oplossing zijn? Wetenschappelijk bewijs dat
binnenlands geadopteerden ten opzichte van interlandelijk geadopteerden significant minder psychiatrische
12
stoornissen hebben is er niet. Opgroeien in een stabiel/veilig gezin bestaande uit niet-genetisch verwanten
heeft de voorkeur boven een instabiel/onveilig gezin met (een) biologische ouder(s). SiG is daarom ook geen
voorstander van de huidige vorm van pleegzorg in Nederland, omdat een kind niet in een permanente
gezinssituatie opgroeit. Terwijl de binding met een biologische ouder in Nederland juist wel het uitgangspunt is.
Het gevaar van het verheerlijken van het biologisch eigene boven het vreemde is dat dit kan leiden tot een
paradoxale “Blut und Boden”-theorie. Alsof het kind alleen op “eigen” bodem kan opgroeien en problemen
rondom de eigen identiteit dan niet zouden meespelen. In Westerse maatschappijen wordt de familie als
13
14
“echt” gezien als er een bloedband is . De meerderheid (ca. 2 op de 3) van de interlandelijk geadopteerden
7
Hoksbergen (2011). Bijgehouden statistische gegevens in de periode van 1957-2010
TV-programma KRO Brandpunt, Kind op bestelling, d.d. 23.11.2014
9
Trouw, Teeven vliegt naar Congo voor adoptiekinderen, d.d.03.12.2014
10
Vlaardingerbroek (2012), in Beleidsdoorlichting 2012
11
IJzendoorn van, et al. (2011)
12
Juffer, IJzendoorn van (2005), Dekker et al. (2011). In internationale studies naar binnenlands geadopteerden functioneerden deze in het
algemeen minder goed dan de algemene bevolking en ook minder goed dan interlandelijk geadopteerden. Een mogelijke factor die hier
een rol speelt is de jonge leeftijd (gemiddeld 4 maanden) waarop Nederlandse kinderen geadopteerd worden; in het buitenland vindt
binnenlandse adoptie vaak vanuit pleegzorg op oudere leeftijd plaats.
13
Wegar (2001).
14
Tieman (2006). Van de onderzochte groep bestaande uit 1417 jongvolwassen interlandelijk geadopteerden is 18% op zoek naar zijn of
haar biologische ouders en 14 % is herenigd met de biologische ouders. Van de geadopteerden heeft 36 % geen enkele interesse in het
8
Stichting Interlandelijk Geadopteerden (SiG) | Parkstraat 31 | 3581 PC Utrecht | +31(0)6 51071982 | www.geadopteerd.info |
[email protected] | KvK nr. 54758424
5 december 2014
in Nederland zoekt echter niet naar de biologische familie. Voor hen is juist het niet willen weten een keuze
15
waar zij ook recht op moet hebben. Voor deze geadopteerden is het niet noodzakelijk de biologische familie
te vinden om “te weten wie zij zijn” en om een gelukkig leven te kunnen leiden.
Het sentiment voorbij
Afstand en adoptie zijn primair rouwverwerkingsprocessen die een gevoel van “verlies” kunnen oproepen bij
geadopteerden, adoptieouders en biologische familie. SiG wil vooropstellen dat er geen goed of fout
adoptiegevoel is, laat staan dat er sprake is van een universele adoptiebeleving. Bij geadopteerden kan wel een
gevoel opspelen van “afgesneden zijn” van de biologische familie, de kennis van de genetische geschiedenis en
16
soms etnische of raciale oorsprong . Deze gevoelens zijn vaak heftige verlangens naar iets wat er niet is. Dit
kan zich uiten in sentimentele gedachten als bijvoorbeeld: “had ik maar mijn biologische familie gekend, dan
zou ik precies weten wie ik ben”. Verliesgevoelens kunnen veelal ontstaan bij levensgebeurtenissen (zoals het
zelf ouder worden, het verlies van adoptieouders, het krijgen van kinderen, etc.) maar deze gevoelens (en
17
daarbij behorende inzichten) duren eerder een bepaalde levensfase dan een heel leven lang .
Ondanks de soms heftige emoties, blijkt het met de meerderheid van de geadopteerden goed te gaan en is er
18
sprake van een even goed zelfbeeld als bij niet-geadopteerden het geval is . Ook blijken geadopteerden zich
net zo goed te kunnen hechten aan hun adoptieouders als niet-geadopteerden die bij hun biologische ouders
19
opgroeien . De veronderstelling dat een geadopteerde zijn adoptieouders dankbaar zou moeten zijn, kan SiG
sowieso niet onderschrijven.
Tot slot
In het belang van het kind is overtuigend aangetoond dat opgroeien in een liefdevol adoptiegezin de voorkeur
heeft boven gezinsvervangende voorzieningen (zoals tehuizen). De achterban van SiG heeft tijdens de laatste
themabijeenkomst “Oost West, Thuis Best” deze stelling met een ruime meerderheid bevestigd. Naar onze
mening hoeft adoptie niet te worden afgeschaft mede omdat het afschaffen van interlandelijke adoptie een
nog groter leed voor kansarme (wees)kinderen inhoudt in de huidige sociale en economische globale realiteit.
Afsluitend is het niet realistisch te denken dat adoptiemisstanden of onvolledige dossiervormging bij
interlandelijke adoptie volledig valt uit te sluiten (geen 100%-identiteitsgarantie). En of dit per definitie leidt tot
problemen? Het merendeel van de (volwassen) geadopteerden ondervindt over het algemeen geen langdurige
en onoverkomelijke problemen. Vergunninghouders zullen een minimale kwaliteit moeten kunnen borgen.
Integrale samenwerking met de Raad van de Kinderbescherming en de Stichting Adoptievoorzieningen is hierbij
van groot belang en juicht SiG van harte toe.
Namens Stichting Interlandelijk Geadopteerden (SiG),
Jurrijn Tack
voorzitter
Voor vragen: 06-51071982 | [email protected]
zoeken naar de biologische ouders. Geadopteerden die zoeken naar de biologische ouders hebben iets meer psychische problemen dan
geadopteerden die hierin geen enkele interesse hebben. Deze problemen zijn echter al voor de zoektocht aanwezig en worden dus niet
veroorzaakt door het zoeken naar de biologische ouders.
15
Blauwhoff (2009)
16
Brodzinsky (1997)
17
Brodzinsky (1997)
18
Juffer & IJzendoorn van (2007)
19
Schoenmaker (2014). Uit de longitudinale blijkt ondersteunende opvoeding cruciaal voor een goede ontwikkeling van adoptiekinderen.
Ook blijkt dat ondervoede adoptiekinderen aanvankelijk een lagere IQ-score hebben, maar dat de ondervoeding geen rol meer speelt bij
het latere beroepsniveau. In het onderzoek zijn twintig jaar lang adoptiekinderen gevolgd uit verschillende landen.
Stichting Interlandelijk Geadopteerden (SiG) | Parkstraat 31 | 3581 PC Utrecht | +31(0)6 51071982 | www.geadopteerd.info |
[email protected] | KvK nr. 54758424
5 december 2014
Bibliografie
• Adoptie, Trends en Analyse 2007-2013, Cijfers, Ministerie van Veiligheid en Justitie, maart 2014
• Statistische gegevens betreffende de opneming in gezinnen in Nederland van buitenlandse
adoptiekinderen in de jaren 2002-2006, Stichting Adoptievoorzieningen en Ministerie van Justitie
• Bedaux L., Koudijzer S., en Libretto S., Adoptie in beeld: Nederlandse media zijn negatiever over
adoptie gaan berichten, Adoptietijdschrift, nr.2, 2010.
• Beleidsdoorlichting Interlandelijke Adoptie: bijlage bij Kamerstuk 33199 nr. 1
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Blauwhoff, R., Foundational facts, relative truths: a comparative law study on children's right to know
their genetic origins, (PhD thesis, Universiteit Utrecht, 2009)
Brodzinsky, D.M., Geadopteerd, een leven lang op zoek naar jezelf, [oorspr. titel: Being adopted],
(Amsterdam: Ambo ,1997)
Dekker M.C., Vinke J.G., Meulen Ter G. , Juffer F. Psychosociale uitkomsten van jongvolwassen
binnenlands geadopteerden en hun adoptieouders. EINDRAPPORT ZONMW(PROJECT127000001),
Universiteit Leiden - Faculteit Sociale Wetenschappen, Leiden 2011.
Hoksbergen, R.A.C., Kinderen die niet konden blijven, (Soesterberg: Aspekt, 2011)
Juffer, F., & Van IJzendoorn, M.H. (2005). Behavior problems and mental health referrals of
international adoptees: A meta-analysis. JAMA - The Journal of the American Medical Association, 293,
2501-2515.
Juffer, F. & IJzendoorn, M.H., van, Adoptees Do Not Lack Self-Esteem: A Meta-Analysis of Studies on
Self-Esteem of Transracial, International, and Domestic Adoptees, Psychological Bulletin, 2007, Vol.
133, No. 6, p.1067–1083
Schoenmaker C., From infancy to young adulthood: The Leiden longitudinal adoption study (PhD
thesis, Universiteit Leiden, 2014)
Tieman, W., Ende, J., van der, Verhulst, F., Young adults intercountry adoptees’ search for birth
parents in: Mental Health in Young adult intercountry adoptees, (Rotterdam: Erasmus MC, 2006)
Wegar, K., Adoption, Family Ideology, and Social Stigma: Bias in Community Attitudes, Adoption
Research, and Practice (2000), Family Relations, 49, pp. 363-370
Stichting Interlandelijk Geadopteerden (SiG) | Parkstraat 31 | 3581 PC Utrecht | +31(0)6 51071982 | www.geadopteerd.info |
[email protected] | KvK nr. 54758424

Download Report