05 B1 Kennisnetwerk De Rivier PDF

KENNISNETWERK DE RIVIER
Actuele opgaven en verdere samenwerking
Duurzame Dialoog Havenvisie 2030
Op 12 december 2013 vond het eerste regionaal bestuurlijke overleg plaats in het kader van de
Duurzame Dialoog van de Havenvisie 2030. Daarbij is onder meer gesproken over de ambitie uit de
Havenvisie om met betrokken gemeenten en organisaties een programma te ontwikkelen om de
kwaliteit van de leefomgeving op en rond het water te verbeteren. Op deze bijeenkomst heeft
portefeuillehouder Mourik van de stadsregio Rotterdam toegezegd hier een bijdrage aan te leveren
door het organiseren van een conferentie met publieke en private partijen. Deze zal plaatsvinden op
donderdagmiddag 5 juni. Deze bijeenkomst is eveneens een consolidatiemoment in de herijking van
het programma Rivierzones.
Herijking programma Rivierzones
In het Koersdocument van december 2013 is geconcludeerd dat er behoefte is aan een herijking van
opgaven, werkwijze en deelnemende partijen van het programma Rivierzones.
In deze nieuwe focus ligt de rivier in het middelpunt, doordat de rivier: Stad-haven, oost-west en
beide oevers verbindt; de landschappen draagt (de kust, de polders en de veengebieden); een uniek
podium is voor havenactiviteiten, festivals en recreatief gebruik (wandelen, fietsen, vissen); een
verhaal vertelt waarin de rivier er het eerst was en zal altijd blijven; te maken zal krijgen met veel
regionale waterveiligheidsmaatregelen; en het begin van Europa is.
De rivieren van de Rotterdamse regio zijn dus belangrijke identiteitsdragers. De economische
betekenis is enorm door de open verbinding met zee waardoor de rivier een transportader is voor
de haven van Rotterdam: het belangrijkste haven- en industriecomplex van Europa. Naast de
economische kracht heeft de rivier ook betekenis voor de leefomgeving. Het is een centrale
openbare ruimte en verbindende schakel tussen de verschillende regionale landschappen/parken én
onderdeel van de ecologisch zeer waardevolle Rijn-Maasdelta. Deze kwaliteiten leveren een
significante bijdrage aan het woon- en vestigingsklimaat van dit deel van de Zuidelijke Randstad. In
de dubbele doelstelling van het Havenbedrijf staat daarom uitdrukkelijk dat er in dit deel van de
metropool naast economische ontwikkeling ook aandacht moet zijn voor een impuls in de kwaliteit
van de leefomgeving.
De opgave voor 2014 is daarmee een coalitie te vormen die werkt aan concrete initiatieven en
resultaten en die successen viert. De resultaten zijn een middel om te communiceren over De Rivier
en het imago van de rivier(omgeving) te verbeteren. Daarbij staat steeds de ontwikkeling van stad
en haven en de kwaliteit van de leefomgeving centraal. In 2014 kan de stadsregio Rotterdam daarbij
een trekkende rol vervullen.
1
Overzicht in ruimtelijke plannen en partijen
De stadsregio Rotterdam heeft dus de ambitie geformuleerd om een levensvatbare coalitie te
vormen gericht op de kwaliteit van de leefomgeving op en rond de rivieren in de regio. Daartoe is in
het eerste kwartaal gewerkt aan het verzamelen van informatie, het bepalen van mogelijke
strategieën en alliantievorming. Om een goed beeld te krijgen van de opgaven verzamelde de
stadsregio Rotterdam samen met SO Rotterdam ruimtelijke projecten en plannen die invloed
hebben op (beleving van) de kwaliteit van de leefomgeving op en rond de grote rivieren. Het
tussenresultaat hiervan is weergegeven op onderstaande plankaart.
De plankaart biedt overzicht in circa 200 ruimtelijke plannen en projecten die invloed hebben op de
kwaliteit van de leefomgeving op en rond de grote rivieren. De kaart geeft de samenhang tussen
verschillende invalshoeken weer, zoals tussen toekomstige dijkverzwaringen en ruimtelijke opgaven
in het stedelijke gebied.1 Daarmee is de kaart ondersteunend bij gesprekken over rivierzones en
heeft meer inzicht gegenereerd in het netwerk van partijen dat bij de rivieren betrokken is én een
aantal hulpvragen en actuele (sub)regionale opgaven. In voorbereiding op de werkconferentie van 5
juni worden plankaart en inhoudelijke onderligger nog vervolmaakt en wordt gewerkt aan twee
vraagstukken:
1. Wat hebben de aangetroffen actuele (sub)regionale samenwerkingsopgaven nodig van de
lokale of regionale overheid om tot gewenste resultaten te komen?
2. Hoe organiseer je een netwerk waarin zowel concrete resultaten worden geboekt op de
genoemde opgaven als kennisuitwisseling plaatsvindt tussen de personen, ruimtelijke
projecten en initiatieven die een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de leefomgeving in
rivierzones?
Deze twee vraagstukken worden hieronder nader uitgewerkt.
1
Op de kaart zijn dus niet opgenomen de maatregelen die worden genomen in het kader van luchtkwaliteit,
geluidshinder en externe veiligheid.
2
Actuele (sub)regionale samenwerkingsopgaven
Door het aanbrengen van overzicht en het uitvragen van kwesties in het speelveld inzake de
(beleving van) kwaliteit van de leefomgeving rond de grote rivieren is een aantal samenwerkingsopgaven aangetroffen. De opgaven zijn verschillend in thematiek en stadium van samenwerking,
maar omvatten wel grotendeels dezelfde of vergelijkbare partners. Voor allemaal geldt dat er een
samenwerkingsvraagstuk ligt voor de lokale of regionale overheid. Alvorens in te gaan op een
mogelijke netwerkvorming worden deze opgaven hieronder eerst kort toegelicht.
Opgave 1: het regionale getijdenpark
‘De rivier als getijdenpark’ wordt door meerdere partijen gezien als een zeer kansrijke nieuwe
coalitie. Het project is een koploper in de transitie van het programma Rivierzones en wordt ook
vanuit het programma getrokken. Een kerngroep van partijen heeft inmiddels gezamenlijk opdracht
verleend voor verdere inhoudelijke verdieping. Centraal hierbij staat het versterken van de
ecologische kwaliteiten en beleving die de ligging aan de rivier en de getijdendelta onze regio biedt.
Voor ten minste gemeente Rotterdam (Programma Duurzaam), HbR, WNF/ARK, RWS en Deltares is
het samenbrengen van eigen kennis en doelstellingen voor vergroeningprojecten aantrekkelijk.
Daarnaast zijn ook andere partijen (zoals gemeenten Vlaardingen, Maassluis, Schiedam, Krimpen aan
den IJssel en Ridderkerk) geïnteresseerd en willen inzet beschikbaar stellen.
Het doel van de coalitie is door (een deel van) de rivier als getijdenpark aan te duiden, de
afzonderlijke projecten te versterken en uiteindelijk ook de totale investeringscapaciteit uit te
breiden met externe fondsen. De stadsregio Rotterdam is nu initiërend in de samenwerking, die
uiteindelijk zelfs zal leiden tot het samen uitvoeren van projecten in de regio. In het laatste kwartaal
van 2014 zal een andere partner de trekkende rol overnemen.
Voor deze opgave geldt dat de
samenwerking een begin kan zijn voor een
grotere schaal en bredere coalitie. Het
bestudeerde gebied is al opgerekt buiten
het oorspronkelijke plangebied van RWS,
maar verdere uitbreiding richting oost en
west is mogelijk, zelfs tot aan de oevers
van Drechtsteden. Ook een koppeling aan
ruimtelijke opgaven is gewenst. Voor deze
coalitie is het uitdragen van doelstelling en
het informeren van meer partners rond de
rivieren van groot belang.
Een deel van het regionale getijdenpark
Opgave 2: de Governance van het Deltaprogramma
Na het afronden van huidige fase van het Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden ontstaat een
langdurige periode van uitvoering. Bestuurlijk is de wens uitgesproken om de samenwerking die nu
is opgebouwd daarbij vast te houden. Meer dan voorheen zouden de betrokken partijen zoals
waterschappen, Havenbedrijf, RWS en gemeenten elkaar nu eenvoudiger moeten kunnen vinden. In
het eindadvies van de stuurgroep wordt voorgesteld om deze samenwerking vorm te geven langs de
geschetste ruimtelijk handelingsperspectieven voor de versterking en verhoging van de dijken. In de
3
stadsregio Rotterdam gaat dat vooral om urbane dijken (zoals de Maasboulevard) en buitendijkse
gebieden met verstedelijking of bedrijvigheid (zoals Botlek, Noordereiland en Merwe-Vierhavens).
Op deze locaties gaan ruimtelijke ontwikkeling en dijkontwerp veelal samen en moeten ook kansen
voor meerlaagsveiligheid worden benut.
In het advies aan de Deltacommissaris wordt
onder meer voorgesteld om ter ondersteuning
van een bestuurlijk platform een
kennisnetwerk te organiseren. Vanuit
concrete projecten en onderzoeken kan
informatie worden gedeeld en functionele
contacten worden onderhouden. Daarnaast
ligt er een advies om voor de buitendijkse
gebieden een strategische adaptatie-agenda
op te stellen. Voor zowel kennisdeling als
adaptatie-agenda kan het ondersteunend zijn
Ruimtelijk handelingsperspectief en buitendijkse gebieden
om in een breder kennisnetwerk te
participeren. Dat maakt het eenvoudiger partijen,
kennis en aanpalende ruimtelijke opgaven te verbinden.
Opgave 3: de Blankenburgsamenwerking
Bij de Blankenburgverbinding (variant Krabbeplas-West) wordt extra geïnvesteerd in de ruimtelijke
kwaliteit en natuurwaarde van het gebied. Zo is het plan om de nieuwe weg op de noordoever
verdiept en voor een groot deel overdekt aan te leggen. Eind 2012 is het tracé vastgesteld en € 25
miljoen euro extra beschikbaar gesteld voor inpassingwensen van de regio. Daarbij gelden de
volgende ambities: (1) behouden en versterken van kenmerken uit omgeving (bijvoorbeeld groen,
recreatief, industrieel), (2) minimaliseren effect weg op natuur en leefbaarheid (bijvoorbeeld vrij
zicht behouden op het landschap) en (3) functioneel behoud en versterken structuren en netwerken
(zoals fiets- en voetpaden).
Door de stadsregio Rotterdam wordt nu in samenwerking met RWS, waterschappen, Havenbedrijf,
Recreatieschap en de vier betreffende gemeenten gewerkt aan een Landschapsplan, waarbij door
co-financiering en afstemming meerwaarde wordt gecreëerd. Daarbij wordt ook betrokkenheid van
natuur- en milieuorganisaties gezocht. Na het bestuurlijk akkoord over de inpassing eind 2014 is de
feitelijke aanleg van de tunnel een zaak voor RWS. Bij de uitvoering van de landschappelijke
groenopgave (aan de rivier) is bovengemeentelijke samenwerking wel van belang, maar geen zaak
voor (een onderaannemer van) RWS of een (toekomstige) Vervoersautoriteit.2
2
Hierbij is een parallel te trekken met de Noordas, waar na besluitvorming over de A13-A16 de samenwerking gericht op
de landschappelijke inpassingen ook buiten de directie V&V is geplaatst.
4
Gezien de ligging langs de Nieuwe Waterweg en
het samenspel van partijen is deze samenwerking
interessant voor de andere partners in het
gebied. Inhoudelijke innovaties, het proces van
het creëren van meerwaarde en de
samenwerking tussen partijen zijn relevant voor
andere projecten. Een kennisnetwerk kan het
proces volgen en learnings in de etalage zetten.
Opgave 4: Vervoer over water
Bij diverse partijen leeft de indruk dat in de regio Rotterdam meer kansen liggen voor vervoer over
water. Binnen de stadsregio Rotterdam is afgesproken om niet als formele regisseur op te treden,
maar met de provincie Zuid-Holland te verkennen of er winst te bereiken is bij meer samenwerking
tussen de initiatieven en betrokken partijen. Deze opdracht is nog niet opgepakt, terwijl daar vanuit
de vervoerders wel behoefte aan bestaat.
In de besluitvorming rondom de marktconsultatie is uiteindelijk geconstateerd dat hoewel het op
papier mogelijk is om een subsidieverordening te construeren en daarmee marktinitiatieven
(financieel) te ondersteunen, daarmee de oorspronkelijke doelstelling slechts gedeeltelijk wordt
gehaald. Die doelstelling is dat Vervoer over water steeds gericht moet zijn op het ondersteunen van
andere doelen, zoals gebiedsontwikkeling, versterken imago, economische profilering en het
verbeteren van de regionale bereikbaarheid.
Door een aantal personen is aangekaart dat er
nog kansen liggen voor (1) financiële
ondersteuning van initiatieven en (2) meer
samenwerking tussen partijen. Samen met de
Directie Bereikbaarheid en Mobiliteit van de
stadsregio Rotterdam worden zowel positie
van de vervoersautoriteiten als de vraag van
vervoerders aan de overheden nader
uitgewerkt. Dit krijgt een plek op de
werkconferentie van 5 juni, inclusief het
denken over het verbinden van kennis en partijen.
5
Opgave 5: Verdieping van de Nieuwe Waterweg
Uit een verkennend onderzoek van het Havenbedrijf Rotterdam is naar voren gekomen dat het
verdiepen van de Nieuwe Waterweg een essentiële maatregel is voor de nautische bereikbaarheid
van de Botlek. De haalbaarheid hiervan en het effect van de verdieping op met name de
zoutindringing stroomopwaarts vormt een belangrijk deel van vervolgonderzoek. Omdat de
zoutproblematiek in de Nieuwe Waterweg onderwerp is van het lopende Deltaprogramma
Zoetwater, is er voor gekozen om gezamenlijk de effecten van de verdieping te onderzoeken.
In het verdere proces rondom deze opgave
zullen meer partners in de regio betrokkenheid
hebben. Het betreft hier minimaal Havenbedrijf,
RWS, waterschappen, natuur- en milieuorganisaties en diverse gemeenten. Een breder
kennisnetwerk zou een bijdrage kunnen leveren
aan het verdiepen van de betrokkenheid en
draagvlak.
Opgave 6: Versterken van de relatie stad en haven
Ter versteviging van het vestigingsklimaat beijveren gemeenten zich voor aantrekkelijke
woonmilieus aan rivierzones en de verbinding van historische kernen met het water. Hiermee
versterken zij de identiteit van de regio en de relatie tussen rivier-stad-buitengebied.
De rivier levert namelijk een belangrijke
landschappelijke waarde. Het water en de
havenactiviteiten zijn zeer identiteitsbepalend voor het stedelijke gebied in de
regio. Die aanwezigheid van haven en rivier
is niet altijd even zichtbaar, maar toch
kenmerkend. Deze ‘trots’ en ‘identiteit’
leveren kansen, kennis en kunde voor
andere partners en andere projecten. Een
kennisnetwerk zou een bijdrage kunnen
leveren aan het verdiepen van dit vraagstuk en verbinden daarvan aan andere coalities.
Opgave 7: Regionaal Afsprakenkader Industriegeluid en Woningbouw Rijnmond-West.
Het versterken van de Rotterdamse haven en de omliggende gemeenten is een opgave die alleen in
nauwe samenwerking tussen bedrijfsleven, overheden, maatschappelijke partners en Havenbedrijf
Rotterdam kan plaatsvinden. In vervolg op de Duurzame Dialoog van de Havenvisie 2030 is een
regionale tafel Geluid ingesteld. Het doel hiervan is samen de leefomgevingskwaliteit te verbeteren
door het verminderen van overlast door geluid. DCMR Milieudienst Rijnmond, Deltalinqs,
Havenbedrijf Rotterdam, provincie Zuid-Holland en de regiogemeenten maken samen nieuwe
afspraken over industriegeluid en nieuwe woningbouw binnen de Geluidscontour van 55dB(A).
6
Naast het aflopen van bestaande afspraken bestaat namelijk in de gemeenten rondom de haven van
Rotterdam al geruime tijd behoefte aan mogelijkheden voor nieuwbouw van woningen en andere
geluidgevoelige bestemmingen binnen de geluidzones voor industrielawaai. De Rivierzone van
Vlaardingen is daar een voorbeeld van. Het havenbedrijfsleven heeft er belang bij dat, ondanks deze
nieuwbouw, de ontwikkelingsmogelijkheden binnen het haven- en industrieel complex niet worden
aangetast en de rechtszekerheid voor de bedrijven wordt geborgd. Het opstellen van een nieuw
afsprakenkader over industriegeluid en woningbouw is een complex traject waarin genoemde
partners zich langdurig committeren. In het verdere proces rondom deze opgave worden door
gemeenten ook partijen zoals projectontwikkelaars, makelaars en woningbouwverenigingen
betrokken. Een breder kennisnetwerk zou een bijdrage kunnen leveren aan het verdiepen van de
betrokkenheid en draagvlak.
De werkconferentie van 5 juni
Het doel van de conferentie is kennisnemen van de enorme betekenis van de Rivier, kennisdelen
met een aantal actuele vraagstukken, en kennismaken met de verschillende partijen rondom de
Rivier. Daartoe worden lopende plannen en projecten en een aantal actuele regionale thema’s
gepresenteerd. Op de conferentie krijgen vooral ook maatschappelijke organisaties en andere
private stakeholders de gelegenheid hun wensen en verwachtingen richting de lokale en regionale
overheden te uiten. Daarbij wordt gestuurd op het verrijken van de actuele opgaven, het
bovenleggen van publiek-private of publiek-maatschappelijke samenwerkingswensen en het
formuleren van daadwerkelijke uitvoeringskansen.
Als uitwerking van de ambitie van de stadsregio Rotterdam is van belang te bepalen of en hoe een
kennisnetwerk een bijdrage kan leveren aan de behoefte aan kennisdelen en samenwerking. ALS het
nut van elkaar treffen, kennis delen en samenwerking wordt gedeeld door de partners dan zal de
stadsregio Rotterdam in 2014 een voorzet geven in de organisatie daarvan. Daarom agendeert de
conferentie naast bijdragen vanuit lopende projecten en de genoemde samenwerkingsopgaven ook
de discussie over vervolgafspraken inzake verdere samenwerking en kennisdeling.
Vragen aan GROM 15 mei:
1. Heeft de stadsregio Rotterdam de actuele (sub)regionale thema’s die van invloed
zijn op de ruimtelijke kwaliteit van leefomgeving rond De Rivier correct in beeld?
2. Hoe zien de leden van GROM de wensen en kansen op het organiseren van
verdere afstemming in een Kennisplatform of een herhaling van de conferentie
De Rivier in 2015?
7
BIJLAGE: PARALLELLE PROJECTEN IN HET PROGRAMMA DE RIVIER
Naast bovenstaande coalitiekansen is vanuit het programma De Rivier aandacht voor een aantal
projecten die een bijdrage leveren aan beleving en leefomgevingskwaliteit. Deze projecten zijn dus
niet gericht op het creëren van een regionale coalitie van partijen als onderdeel van de
netwerkorganisatie. Het betreft hier drie mogelijke pilots in het kader van tijdelijkheid, het Nieuwe
Maasparcours, de Blue Bike Line en het CONTEXT-project. Onderstaande toelichting is ter
kennisname voor de leden van de klankbordgroep De Rivier.
Het Nieuwe Maasparcours en de Blue Bike Line
Het Nieuwe Maasparcours (NMP) is bewonersinitiatief gericht op het beleven en bereikbaar maken
van de rivier. Het NMP is een wandel-, fiets-, skate-, hardlooproute van ongeveer een halve
marathon lang aan weerszijden van de Nieuwe Maas in Rotterdam. Het project verbindt op
sportieve wijze de beide oevers van Rotterdam.
Door het netwerk van NMP zijn de route en knelpunten in kaart gebracht. Ook zijn een project- en
een communicatieplan opgesteld. Het idee van het NMP kent groot enthousiasme in kleine kring.
Om die kring te vergroten wordt naast het ‘openen’ van de route in de zomer van 2014 ook een
(eenvoudige) website gebouwd en een folder (20.000 exemplaren) gemaakt. Rotterdam Partners
(voorheen Rotterdam Marketing) heeft toegezegd de folder te verspreiden.
De initiatiefnemers zoeken nog naar extra financiers en werken aan het oplossen van de knelpunten
op de route. Daarbij wordt gedacht aan werk-met-werk van regulier onderhoud en creatieve
oplossingen vanuit de Academie voor Bouwkunst. Tenslotte wordt geprobeerd het netwerk uit te
breiden met met bedrijven, scholen, kunstenaars, bewoners(initiatieven) rond het parcours, op dat
de route ook iets van hen wordt. De stadsregio Rotterdam faciliteert de initiatiefnemers.
De Blue Bike Line (BBL) is een fietsroute van historisch Delfshaven naar het historische centrum van
Gouda die volledig langs de rivier loopt. Een deel van het parcours valt samen met dat van het NMP.
Dit initiatief bevindt zich nog in de opstartfase. De eerste opdracht die de club zich heeft gesteld is
het vergroten van het aantal enthousiastelingen. In Rotterdam en in de buurgemeenten.
Op de voorziene website van het NMP zal ook aandacht worden geschonken aan de BBL. Zoveel als
mogelijk wordt gezamenlijk met het NMP opgetrokken. De stadsregio Rotterdam faciliteert de
initiatiefnemers.
8
Tijdelijke initiatieven
In 2013 zijn rond deze strategie een aantal succesvolle activiteiten ontplooid.3 Nu is het moment om
tot concrete actie over te gaan in de vorm van drie pilotprojecten waar op een nieuwe en
vernieuwende manier wordt gewerkt aan het organiseren van initiatieven van onderop in de
openbare ruimte aan de rivier. De locaties waar een pilot wordt uitgevoerd zijn:
 Maasboulevard in Vlaardingen;
 Gustoterrein in Schiedam; en
 Mallegatpark in Rotterdam.
Per project is € 15.000 tot € 20.000 (proceskosten) nodig. Ter financiering hiervan zijn de gemeenten
gevraagd om co-financiering, kijkt de stadsregio Rotterdam naar interne mogelijkheden en wordt
gezocht naar externe mogelijkheden. Bij de gemeenten is groot enthousiasme om aan de slag te
gaan, om de kennis en ervaring die in 2013 is opgedaan in de praktijk te gaan brengen.
Relatie met De Rivier
 Ondersteunen van concrete initiatieven van onderop in de openbare ruimte aan de rivier.
 In de projecten wordt gewerkt aan/geoefend met het slaan van nieuwe coalities.
 Het vormgeven van een nieuwe rol van de overheid in het ruimtelijk domein waarbij meer
ruimte wordt gelaten aan initiatieven uit de samenleving.
 Door middel van het introduceren en ontwikkelen van een nieuwe, veelbelovende, werkwijze
(social design).
Het CONTEXT-project
Het wetenschappelijke CONTEXT-programma wordt uitgevoerd door een consortium van partijen
onder leiding van hoogleraar Willem Salet ( hoogleraar Stedelijke en Regionale Planning aan de
Universiteit van Amsterdam). Het project concentreert zich op de spanning tussen de
planontwikkeling en regelgeving. Daarbij is geconstateerd dat planontwikkeling steeds meer
horizontaal en via informele netwerken verloopt, en de generieke normen in (inter)nationale weten regelgeving moeilijk zijn te differentiëren naar de specifieke gebiedsopgaven en context van
partijen. Het doel van het project CONTEXT is om de kansen en (on)mogelijkheden van differentiatie
en ‘maatwerk’ van wet- en regelgeving zichtbaar te maken, in het licht van interactieve
planontwikkeling.
De stadsregio Rotterdam werkt mee aan een discussiemiddag over het thema, waarbij de betrokken
overheids- en marktpartijen in gesprek gaan met het onderzoeksteam van CONTEXT. De
aanbevelingen, kennis en kunde die dat oplevert worden ook gedeeld met de regio.
3
Zie ook de notitie aan de stuurgroep van 16 januari 2014, het artikel in Ruimtevolk en www.magstad.nl.
9

Download Report