Alexander Techniek - Virtual Music School

Bewegingsleer
Tekst: Bart Noorman. Foto’s en Illustraties: Bandcoach Archief
ie
Alexander Techniek: lichaam en instrument in harmon
‘MOOISTE RESULTAAT
MET DE MINSTE
INSPANNING’
Drummers kunnen door
Alexander Te chniek
blessures voorkomen
Bij het onder de knie krijgen van een muziekinstrument loop je gegarandeerd aan
tegen de relatie tussen het instrument en je lichaam. Het is de kunst je lichaam
zo efficiënt mogelijk te gebruiken, zodat het muzikale resultaat optimaal is en
je blessures voorkomt. Alexander Techniek (AT) is hierbij voor veel musici een
waardevolle ondersteuning.
S
porters, acteurs, musici, sprekers in het
scala aan klachten is breed.
openbaar: zomaar een groep mensen
die hun lichaam op een of andere manier
en zijn hoofd naar achteren. Hierdoor trok hij zijn nek wat
in, waardoor zijn houding inkortte.
GEEN HUISWERK
tegenkomen. Blokkades in het lijf belemmeren de
Alexander Techniek is niet zozeer een serie oefeningen,
ZES KILO
prestatie, of het nu gaat om keihard rondjes schaat-
het is juist erg gericht op dingen láten. Al die overbodige
Door te experimenteren ontdekte Alexander een relatie
sen, Shakespeare vertolken op het toneel, of in een
bewegingen kosten kracht, veroorzaken vermoeidheid,
tussen hoofd, nek- en rugspieren. Hij merkte dat zijn
band de sterren van de hemel spelen. Die blokkades
geven spierspanning en verkramping. Dit heeft zijn
stem gewoon bleef functioneren als hij zijn nek juist wat
kunnen door allerlei zaken worden veroorzaakt:
weerslag op inspiratie, timing, de resonantie en dus de
langer maakte en zijn hoofd iets naar voren deed. Het
podiumangst, fout aangeleerde patronen, verkeerd
klank. Sommige spelers lopen op een gegeven moment
is niet zo moeilijk je voor te stellen dat die relatie er is,
op je benen staan, jeugdtrauma’s, niet goed omgaan
helemaal vast, omdat ze de verkeerde spieren trainen in
als je weet dat het hoofd ongeveer zes kilo weegt en
met het gewicht van je instrument, enzovoort. Een
een taak waar ze níet voor bedoeld zijn, terwijl de spieren
balanceert op de ruggengraat. Vergelijk het maar met
goede leraar let daarop, maar een specialist op het
die het werk wél zouden moeten doen worden ver-
een zware bowlingbal op een bezemsteel. Als zo’n groot
gebied van houding, adem en spierspanning door-
waarloosd en verslappen. De handen van de therapeut
gewicht als het hoofd uit het lood staat, moeten de spie-
ziet mogelijk eerder waar het vastloopt. Musici doen
laten je voelen hoeveel gemakkelijker het gaat als je wat
ren die dat geheel omhoog houden veel harder werken.
in het vuur van het spel vaak veel te veel. Enorme
minder je best doet, en met aandacht handelt vanuit een
Dat gebeurt al bij een paar graden afwijking.
teugen ademhaling bij blazers, zangers die bij een
bepaalde richting en zachtheid.
De mantra uit de AT is dat je je hoofd omhoog en naar
voren moet denken. Het gaat daarbij meer om een soort
hoge noot hun nek naar voren brengen, gitaristen die
hun schouder optrekken, enzovoort. Kijk in je band
F.M. ALEXANDER
richting en gevoel van die balans dan dat je je hoofd echt
maar eens om je heen. Zolang je nergens last van
De Australiër Frederick Matthias Alexander (1869-1955)
(overdreven) die kant op dóet, want dat levert ook al
hebt en het acceptabel klinkt, is daar niet zoveel mis
was ervaringsdeskundige als het gaat om dat vastlopen.
gauw overbodige spieractie op. Beweeg je hoofd maar
mee. Maar blessures liggen op de loer, vooral als je
Hij was van huis uit acteur, en raakte bij voorstellingen
eens van voren en naar achteren en probeer te voelen
meerdere uren per dag oefent. Talloze musici krijgen
met enige regelmaat zijn stem kwijt. Met een heel stelsel
bij welke stand het gemakkelijkst aanvoelt. Precies in het
vroeg of laat klachten: stembanden die gaan protes-
van spiegels observeerde hij zijn houding tijdens het
midden is de minste kracht van de nekspieren nodig.
teren, rsi-achtige verschijnselen bij de bespelers van
oefenen van zijn voordrachten. Hij deed dat zeer nauw-
snaarinstrumenten, nekproblemen bij saxofonisten,
gezet, bijna wetenschappelijk. Een van de dingen die hij
INHIBITIE
rugpijn bij pianisten en bij vele andere musici. Het
registreerde, is dat hij bij recitals zijn kin naar voren deed
Het afleren van ingesleten gewoontes is nog niet zo
28
28 2014
28 2014
29
Bewegingsleer
gemakkelijk. Als je ze wilt afleren, zul je iets moeten
van onze moderne tijd die te vergelijken is met Alexan-
- Als je tot zit komt, zorg dan dat je voeten plat op de
doen om je je bewust te worden van je manier van
der’s inhibitieconcept.
grond staan, en de zitbotten bovenop de stoel landen.
handelen. In de AT wordt hiervoor de term inhibitie
Verleng de ruggengraat naar boven en naar beneden.
gebruikt, dat ‘tegenhouden’ betekent. Dat betekent
STOELWERK
Gaan staan komt op hetzelfde neer, maar dan doe je de
dat je de tijd neemt voordat je ergens op reageert of
Een klassieke Alexanderoefening is opstaan en gaan
beweging in omgekeerde volgorde.
tot actie overgaat. Door slechts een kleine pauze in te
zitten met een stoel. Zeker als je wat moe bent, heb
bouwen, kun je je uit de houdgreep van je gewoonten
je mogelijk de gewoonte om zonder nadenken in een
TOEPASSING
bevrijden, en ontstaat meer vrijheid bij het kiezen van
stoel te ploffen en als een pudding in elkaar te zakken.
Alexander Techniek kan op allerlei manieren van pas ko-
je respons. Als je je in een moeilijke situatie bevindt,
Dat geeft een forse druk op je organen en gewrichten,
men. Als je veel achter de computer zit (zoals componis-
onder tijdsdruk staat, emotioneel gekwetst bent of
waardoor je alleen nog maar vermoeider raakt.
ten of studiotechnici) kun je leren hoe dat zonder rug- of
teveel ballen in de lucht hebt, is het begrijpelijk dat je
Je kunt de AT-manier van gaan zitten gemakkelijk zelf
polsklachten kan. AT biedt aan zangers allerlei tips om
gespannen raakt. Door inhibitie kun je die spanning
oefenen:
te zorgen dat de stembanden optimaal worden gebruikt,
leren voorkomen. Misschien denk je dat uitstel van je
- Ga voor de stoel staan, en wacht nog even voordat je
vanuit houding, adem en warming-up oefeningen. Drum-
reactie de zaak vertraagt, maar je zult gauw merken
tot actie overgaat (inhibitie). Maak je nek vrij, je ruggen-
mers zijn met vier verschillende ledematen in de weer en
dat een natuurlijker manier van handelen juist tijd en
graat lang en je rug breed.
kunnen via AT blessures voorkomen bij hun complexe
energie spaart, omdat je gedachtenloos handelen en
- Laat je hoofd iets naar voren vallen, je knieën naar
bezigheid. Maar ook op andere niveaus als faalangst en
verspilde moeite voorkomt. ‘Mindfulness’ is een term
voren komen, en breng je heupen naar achteren.
podiumvrees heeft de AT veel te bieden.
Afleren van
ingesleten
gewoontes is
niet gemakkelijk
ANDERE BEWEGINGSLEREN
Alexander Techniek is niet de enige houdings- en bewegingsleer die de
combinaties van bewegingen het lichaam laat zoeken naar de best
musicus kan gebruiken: yoga, Feldenkrais, Tai Chi, Chi kung, Rolfing,
mogelijke vorm. Er is ook overlap te bespeuren. Moshe Feldenkrais
Pilatus, en de Trauma Release Exercises (TRE) van David Berceli. Wat ze
heeft bijvoorbeeld bij Alexander gestudeerd, en daarnaast hield hij
gemeen hebben, is het streven om het lichaam terug te brengen naar zijn
zich bezig met Oosterse vechtsporten. Er zijn ook duidelijke relaties
natuurlijke evenwicht. Ze maken gebruik van de wijsheid van het lichaam
tussen de Chinese geneeskunst en Indiase gezondheidsleren (yoga,
door het lijf verschillende alternatieven te laten voelen. De benadering
ayurveda) met bijvoorbeeld de meridianen als belangrijke pijler. Waar
van de genoemde oefentherapieën kan aanzienlijk verschillen. Alexander
het om gaat, is dat de energie in het lichaam vrijelijk kan stromen en
Techniek en Rolfing zijn bijvoorbeeld relatief passieve technieken, waarbij
dat spierspanning de vrije expressie niet in de weg staat. In tegenstelling
de therapeut vanaf de buitenkant tracht het lichaam te laten ontspannen
tot de psychologie is het bij deze therapieën niet zo belangrijk om te
door middel van manipulaties, en begeleiding bij bepaalde bewegingen.
weten waar die spierspanning uiteindelijk vandaan komt: als het het
Doordat je je bewust wordt dat je oude gewoonte met teveel spanning
lichaam maar uit gaat. Voor musici is het soms een hele zoektocht
gepaard ging, heb je nu de keuze om het efficiënter te doen. Bij de
naar de passende oplossing voor hun fysieke problemen. Gelukkig is het
andere genoemde bewegingsleren vindt veel minder aanraking plaats
via Internet tegenwoordig gemakkelijk om een idee te krijgen wat een
en is het de bedoeling dat je zelf door houdingen, bewegingen of
dergelijke bewegingsleer ongeveer behelst.
28 2014
31