Programmaboekje

Steven Osborne
wo 26 nov 2014
Blauwe zaal
Grote podia
inleidend interview
met Mark Delaere en
Steven Osborne
20 uur
pauze ± 20.40 uur
concert
21 uur 22.05 uur
piano
Pianoduo Genova & Dimitrov
do 9 okt 2014
Pianoduo Genova & Dimitrov Publieke masterclasses voor pianoduo’s
vr 10 & za 11 okt 2014
Till Fellner
vr 24 okt 2014
Till Fellner Publieke masterclasses piano
za 25 & zo 26 okt 2014
Gabriela Montero
do 13 nov 2014
Steven Osborne
wo 26 nov 2014
Angela Hewitt
do 18 dec 2014
Steven Osborne Lecture recital
wo 4 feb 2015
Steven Osborne
do 5 feb 2015
Richard Goode
vr 29 mei 2015
Richard Goode Publieke masterclasses piano
za 30 mei 2015
focus Steven Osborne
deFilharmonie olv. Edo de Waart | Steven Osborne piano
za 15 nov 2014
Steven Osborne
wo 26 nov 2014
Steven Osborne Lecture recital
wo 4 feb 2015
Steven Osborne
do 5 feb 2015
Alban Gerhardt cello Steven Osborne piano
wo 4 mrt 2015
Steven Osborne piano
Gelieve uw GSM
uit te schakelen.
De inleidingen kan u achteraf
beluisteren via www.desingel.be 
Selecteer hiervoor voorstelling/
concert/tentoonstelling van uw keuze.
Reageer en win
Op www.desingel.be kan u uw visie,
opinie, commentaar, appreciatie, …
betreffende het programma van
deSingel met andere toeschouwers
delen. Selecteer hiervoor voorstelling/
concert/tentoonstelling van uw keuze.
Neemt u deel aan dit forum, dan maakt
u meteen kans om tickets te winnen.
Grand café deSingel
open alle dagen 9 24 uur
informatie en reserveren
+32 (0)3 237 71 00
www.grandcafedesingel.be
drankjes / hapjes / snacks /
uitgebreid tafelen
Bij onze concerten worden occasioneel
cd’s te koop aangeboden door
La Boite à Musique
Coudenberg 74 | Brussel +32 (0)2 513 09 65
www.classicalmusic.be
Met bijzondere dank aan Jacek Bielat voor
het stemmen en het onderhoud van de
concertvleugels van deSingel
Piano's Jacek & Svetlo
Land Van Waaslaan 150 | Gent
+32 (0)9 227 77 37 | www.jspiano.be
Morton Feldman (1926-1987)
Intermission 5 4’
George Crumb (°1929)
Processional11’
Morton Feldman
Extensions 3
5’
George Crumb
A Little Suite for Christmas, A.D. 1979
The Visitation
The Berceuse for the Infant Jesu
The Shepherd’s Noël
Adoration of the Magi
Nativity Dance
Canticle of the Holy Night, Carol of the Bells
15’
Morton Feldman
Palais de Mari
teksten programmaboekje Mark Delaere
coördinatie programmaboekje deSingel
25’
Van het ene uiterste in het
andere (en weer terug):
Feldman en Crumb
Nergens zijn de contrasten groter dan in de Amerikaanse kunstmuziek
uit de tweede helft van de vorige eeuw. Er zijn de Leonard Bernsteins
en John Corigliano’s van de nieuwe wereld, die hun in wezen
romantische muziektaal graag kruiden met een vleugje jazz, en die
graag samenwerken met de amusementsindustrie (film, musical,
popmuziek). Componisten als Elliott Carter en Milton Babbitt streven
dan weer vernieuwing en verfijning van de muziektaal na. Ze werken
doorgaans in de academische context van de ‘music departments’
die onlangs zo fijn geborsteld werd in de roman ‘Orfeo’ van Richard
Powers (2014). Er is de Amerikaanse experimentele muziek van
Charles Ives via John Cage tot Tom Johnson, en er is de Minimal Music
en het postminimalisme. De opsomming kan nog een tijdje doorgaan,
maar nu reeds is het kaleidoscopisch karakter van de Amerikaanse
muziek overduidelijk. De luisteraar met een brede blik wordt zeker
geconfronteerd met deze contrasten. Doorgaans worden deze
verschillende (nieuwe) werelden echter nogal gescheiden gehouden,
en biedt een concert een vrij homogene luisterhorizon. Niets van dit
alles in het programma van vanavond. Ook al staan er slechts twee
componisten geafficheerd, het klankbeeld en de esthetiek van deze
beide heren kunnen nauwelijks verder van elkaar verwijderd zijn.
Door de schraagsgewijze volgorde van de stukken (Feldman-CrumbFeldman-Crumb-Feldman) wordt dit contrast nog extra in de verf
gezet. Meestal staan werken van eenzelfde componist gegroepeerd,
en is er een pauze om de mentale switch te maken. Tijdens dit concert
is dat niet het geval, waardoor de composities elkaars intensiteit
alleen maar kunnen versterken.
Om te begrijpen wat Morton Feldman bedoelt wanneer hij zijn
muziek als ‘abstract’ bestempelt, moeten we even de vergelijking met
de abstract-expressionistische schilderkunst maken. De schijnbaar
monochrome schilderijen van Mark Rothko zijn niet figuratief. Ze
bestaan slechts uit de geometrische vorm van het doek, waarvan
het vierkant soms wel en soms niet nog eens herhaald wordt in het
midden van het doek. Eén kleur en één geometrische vorm: abstracter
kan een schilderij niet zijn. Maar wanneer men goed kijkt schuilen er
tientallen kleuren in dat ene rood of geel, en is het doek een zinderend
en gloedvol kijkstuk. Feldmans muziek kenmerkt zich eveneens
door die merkwaardige combinatie van abstractie en sensualiteit.
De zinnelijkheid van zijn klanken is haast tastbaar, maar tegelijkertijd
6
George Crumb © Guy Vivien
7
wil hij met die klanken niets uitdrukken wat die klanken zelf te boven
gaat. Niet eens zichzelf wil Feldman uitdrukken. Door vasthoudend te
verzaken aan elke vorm van structuur of ordening wil hij de essentie
van de klanken zelf op het spoor komen, in plaats van hen in een
geconstrueerd verband te plaatsen. Feldmans dynamisch palet lijkt
ook monochroom, maar achter de schijnbaar homogene pianissimoklanken gaan tientallen subtiele klanksterkteverschillen schuil.
De muziek van George Crumb is allerminst abstract. Al zijn vocale
werken zijn gebaseerd op teksten van Federico Garcia-Lorca, en
Crumb streeft met zijn muziek een versterking na van de daarin
uitgedrukte woede om sociaal onrecht of om de beproevingen van
het menselijk bestaan. Zijn klankbeeld roept meer dan eens een
archaïsche wereld op, die spiritualiteit en kosmologie aanwezig stelt,
ongebroken als ze is door de rationaliteit van de moderne beschaving.
Zijn composities bulken van referenties aan andere muziek of aan
buitenmuzikale fenomenen. De uitbeelding in een in wezen abstracte
kunstvorm als muziek vereist grote contrasten. Crumbs palet is dus
bontgekleurd en hij is een meester in het gebruik van de alternatieve
klanken die bijvoorbeeld aan de piano kunnen ontlokt worden door
de snaren rechtstreeks te beroeren. Ook op vlak van dynamiek gaat
Crumb op zoek naar het schokeffect door zeer zachte en zeer luide
klanken naast elkaar te plaatsen.
Morton Feldman, Intermission 5 (1952)
In zijn vroegste werken had Feldman grafische notatie gebruikt:
punten en streepjes geven bij benadering aan waar de klanken in
tijd en ruimte geplaatst worden. Vanaf de ‘Intermissions’ gebruikt
hij opnieuw de traditionele muzieknotatie om de tijdsbepaling terug
preciezer te kunnen realiseren. ‘Intermission 5’ bestaat uit twee
delen die ongemerkt in elkaar overlopen. In het eerste deel wordt een
luid en dissonant akkoord telkens het vertrekpunt voor een proces
waarin deze klank tegelijkertijd uitsterft en bijgekleurd wordt. Het
uitsterven van klank zit in de natuur van het instrument, het bijkleuren
gebeurt door toevoeging van zeer zachte tonen in ver uit elkaar
liggende registers. Na een lange pauze presenteert het tweede,
kortere deel een nieuw klankbeeld. In plaats van een akkoord horen
we een opeenvolging van steeds dezelfde lage en hoge toon als
een onveranderlijk melodisch gegeven, dat op zijn beurt in de hoge
resonanties bijgekleurd wordt.
George Crumb, Processional (1983)
Net zoals Debussy’s ‘Images’ voor piano is Crumbs ‘Processional’
“een experiment in harmonische chemie”. De zes tonen die in het
8
begin in dalende (heletoons)beweging gespeeld worden, vormen de
harmonische basiscel, die dan verder doorheen het werk ontwikkeld
wordt. De ontwikkeling gaat in alle richtingen: uitbreiding tot
clusterakkoorden (‘toontrossen’ gevormd door een grote hoeveelheid
naast elkaar liggende tonen), permutaties (wijziging van volgorde
van de zes tonen), ritmische articulatie en klankkleur. Wat dit
laatste betreft voorzag Crumb een tweede, alternatieve versie met
toevoeging van zogenaamde ‘extended techniques’. Die speelwijzen
halen meer klankkleuren uit het instrument dan mogelijk is via de
traditionele speelwijze via de toetsen. Crumb selecteert hiervoor drie
speelwijzen rechtstreeks op de snaren: het plots afdekken van een
snaar (‘mute’), het aantokkelen van een snaar (‘pizzicato’) en het
spelen van harmonieken op een snaar. Net zoals op een viool of gitaar
verkrijg je door dergelijke harmonieken een ijlere, haast etherische
klank. De titel van het werk kan verklaard worden door de obsessieve
herhaling van een basispuls (achtste noot) doorheen het hele werk.
Crumb verwees hiervoor naar een ‘processie van de natuur’, eerder
dan naar een of andere feestelijke of sombere ‘processie van de
mens’.
Morton Feldman, Extensions 3 (1952)
Dit pianowerk vertoont alle kenmerken van een typisch Feldmanstuk: langzaam tempo, schrale textuur, stil en met herhalingen van
een vast patroon dat onvoorspelbaar en zonder richting gevarieerd
wordt. Dit laatste is in feite een vroeg en geïsoleerd voorbeeld van een
techniek die in het latere werk van Feldman prominent zou worden: de
zogenaamde ‘patterns’ in werken vanaf de opera ‘Neither’ (1977). Na
het extraverte ‘Processional’ klinkt Feldmans ‘Extensions 3’ haast als
een ascetische poging om de monochrome pianoklank te verrijken.
De ‘extended techniques’ slaan hier slechts op de traditionele
speelwijze: verschillende subtiele klanksterkteverschillen binnen
de overkoepelende zachte klank, gebruik van het pedaal, zachte
inzetten en toevoeging van nog zachtere (boven)tonen. Naar het einde
toe verlevendigt Feldman de muziek enigszins met enkele luidere
akkoorden en met langere ‘patterns’.
George Crumb, A little suite for Christmas A.D. 1979
(1980)
Een suite biedt van oudsher een opeenvolging van korte,
contrasterende stukken. Deze suite is geïnspireerd door Giotto’s
fresco’s over de geboorte van Christus in de magistrale Scrovegni
kapel in Padua. Met name delen 1 (De visitatie) en 4 (De aanbidding
der wijzen) bieden een ‘auditief tableau’ van Giotto’s afbeeldingen.
9
Drie andere delen maken gebruik van kerstliederen uit verschillende
muziekculturen: een Italiaanse lauda (‘canticle’), een Franse noël, en een
Engelse carol. Deze contemplatieve delen worden afgewisseld met meer
exuberante bewegingen zoals de extatische ‘Aanbidding der wijzen’ en
vooral de ‘Dans van de geboorte’. Het laatste deel bevat een herhaling
van de klokkenfiguur uit het openingsdeel, waardoor de suite cyclisch
afgerond wordt. Waar de speeltechnieken op de snaren in de klankkast
van de piano nog optioneel waren in ‘Processional’ maken ze hier de kern
uit van de compositie. Bijzonder mooi is het voorlaatste deel, waarin een
Engels kerstliedje uit Coventry (1591) opklinkt uit glissando’s over de
pianosnaren. Crumb noteert hierbij de speelaanduiding ‘like a minstrel’s
harp’. Maar in feite barst elk deel van de klankeffecten, die de piano
een even grote kleurenpracht schenken als de fresco’s van Giotto na de
restauratie in 2000.
Morton Feldman, Palais de Mari (1986)
Dit is het laatste pianowerk van Feldman, en het vat zijn betekenis
perfect samen. De pianoklank bevat drie componenten: aanzet, toon
en uitsterven van de toon. Voor Feldman verhindert de aanzet de
precieze waarneming van een toon. Daarom schrijft hij doorgaans
zeer stille muziek, waarin de aanzet tot het absolute minimum beperkt
wordt. Dat mag je wel zeggen over ‘Palais de Mari’, dat zich de hele 25
minuten lang in het pianissimo-register (ppp) afspeelt. Het uitsterven
van klank zit in de natuur van het instrument. In tegenstelling tot
bijvoorbeeld een viool, fluit of orgel die een toon na de aanzet nog
geruime tijd in dezelfde klanksterkte kunnen laten horen, heeft de
piano een natuurlijk diminuendo (het geleidelijk aan uitsterven van de
toon). Wanneer de toets onmiddellijk losgelaten wordt, hoor je een
korte klank. Wanneer de toets ingedrukt blijft, hoor je een uitstervende
klank. Het zogenaamde sostenuto-pedaal heft de dempers op,
waardoor tonen ook wanneer de toets losgelaten wordt langer blijven
klinken (uitsterven). In dit stuk vraagt Feldman dat het sostenutopedaal ingedrukt blijft. Uitzonderlijk dient het pedaal kort even
losgelaten te worden wanneer de inzet van een lange noot vergezeld
wordt van een korte noot: enkel de lange noot blijft dan klinken. In
het begin horen we enkele keren een groepje van vier tonen, gevolgd
door een maat rust, de tijd die de tonen nodig hebben om uit te
sterven. Er zit een zeer langzame evolutie in het stuk: de groepjes
met tonen worden langer, en er verdwijnen steeds meer maten rust.
De overtalrijke herhalingen zijn zelden letterlijk. Vaak is er een kleine
ritmische wijziging of een octaafverwisseling. Naast chromatische
toongroepjes maakt Feldman in dit werk ook opvallend veel gebruik
van het interval van de reine kwint: de melodische tonen as-es worden
regelmatig herhaald, en ze vormen ook het slotakkoord.
10
Morton Feldman © 1999 Betty Freeman, Los Angeles, and Leberecht Collection, London
11
Steven Osborne
Steven Osborne werd geboren in
Schotland in 1971 en studeerde
bij Richard Beauchamp aan de St.
Mary’s Music School in Edinburgh
en bij Renna Kellaway aan het
Royal Northern College of Music in
Manchester. Hij won de eerste prijs
van zowel de Naumbrug International
Piano Competition 1997 in New York
als de Clara Haskil Competition 1991.
Momenteel is Steven Osborne één van
de leidende jonge pianisten van GrootBrittannië. Op zijn repertoire staat een
breed gamma van repertoirewerken
van Beethoven en Mozart tot select
werk van Messiaen, Tippett en
Alkan. In Groot-Brittannië werkt hij
regelmatig samen met de belangrijkste
orkesten als Royal Philharmonic,
London Philharmonic, Philharmonia,
City of Birmingham Symphony,
BBC Symphony en Hallé Orchestra.
Zijn concerten worden regelmatig
uitgezonden op BBC en hij is een vaste
gast in de Wigmore Hall in Londen
en op het Festival van Edinburgh.
Osborne speelde concerten met het
NHK Symphony, Bergen Philharmonic,
Münchener Philharmoniker,
Kammerorchester Wien, Finnish Radio
Symphony, Salzburg Mozarteum
en Lathi Symphony Orchestra.
Daarbij werkte hij onder leiding
van dirigenten als Christoph von
Dohnányi, Evgeny Svetlanov, Sir
Charles Mackerras, Pascal Tortelier,
Andrew Litton, Alan Gilbert, JukkaPekka Saraste en Vassily Sinaisky.
Recitals speelde Steven Osborne in
talrijke vooraanstaande concertzalen
in de wereld: Konzerthaus Wien,
Philharmonie Berlin, Musikhalle
Hamburg, Suntory Hall Tokio, Kennedy
Center Washington en Alice Tully
Hall en Frick Collection, beide laatste
in New York, Carnegie Hall, Bozar,
… Osborne neemt exclusief cd’s
op voor Hyperion. In 2003 bracht hij
twee cd’s uit: de solowerken van
Alkan en de ‘Harmonies poétiques
12
et religieuses’ van Liszt, die beiden
werden geselecteerd als Editor’s
Choice in Gramophone. Zijn opname
van ‘Vingt regards sur l’enfant Jésus’
van Messiaen werd zowel voor
een Gramophone Award als voor
een Deutscher Schallplattenpreis
genomineerd. Andere opnamen
omvatten de pianoconcerti van Tovey,
solowerken van de hedendaagse
Russische componist Kapustin
die ook genomineerd werd voor
een Schallplattenpreis en een cd
met solowerken van Ravel voor
Musical Heritage in de Verenigde
Staten.In 2009 won Osborne een
Gramophone Award voor zijn opname
van Brittens werken voor piano en
orkest; In 2013 werd hij door de Royal
Philharmonic Society gehuldigd als
‘Instrumentalist of the Year’ en won
hij zijn tweede Gramophone Award
voor zijn opname van Moesorgski’s
‘Schilderijententoonstelling’ en
solowerken van Prokofjev. Het
afgelopen seizoen was Osborne ‘artist
in residence’ in de Wigmore Hall in
Londen, waarbij hij een uitgebreid
repertoire bracht met werken van
Beethoven, Ravel, Rachmaninov
en Prokofjev. Hij speelde ook de
‘Turangalîla-Symfonie’ met het London
Symphony Orchestra olv. Jonathan
Nott en met het Nationaal Orkest van
Spanje olv. Josep Pons. Elders voerde
hij Brittens Pianoconcerto uit met het
Göteborg Symfonie Orkest olv. Hannu
Lintu en met de Singapore Symphony,
Adelaide Symphony en Tokyo
Metropolitan Symphony Orchestra.
www.stevenosborne.co.uk
© Benjamin Ealovega
deSingel tijdlijn
wo 26 nov 2014
Steven Osborne
Crumb, Feldman
wo 3 feb 2010
Steven Osborne & Paul Lewis
Schubert
za 15 nov 2014
deFilharmonie olv. Edo de Waart
Beethoven, Bruckner
vr 31 okt 2008
Alban Gerhardt & Steven Osborne
Schumann, Alkan, Piazzola,
Sjostakovitsj
vr 25 mei 2012
Steven Osborne
Ravel
zo 18 mrt 2012
Britten Happening
za 18 feb 2012
Steven Osborne
Ravel
zo 22 apr 2007
Liszt Happening
vr 31 mrt 2006
Steven Osborne
Mozart, Beethoven, Tippett,
Moesorgski
13
Binnenkort in deSingel
Apollon Musagète Quartett
Pawel Zalejski, Bartosz Zachlod viool
Piotr Szumiel altviool
Piotr Skweres cello
Lecture recital
Over het Strijkkwartet nr 1 in C,opus 37 van Karol Szymanovski
do 11 dec 2014 | 20 uur | Blauwe zaal
€ 10 (basis) | € 8 (-25/65+ en tickethouders concert vr 12 dec 2014)
Concert
A Dvorák Strijkkwartet nr 11 in C, opus 61
W van Szamotul Juz sie zmierzcha
H Górecki Strijkkwartet nr 1, opus 62 ‘Juz sie zmierzcha’
K Szymanowski Strijkkwartet nr 1 in C, opus 37
vr 12 dec | 20 uur | Blauwe zaal
€ 22, 18 (basis) | € 18, 14 (-25/65+) | € 8 (-19 jaar)
gratis inleiding Waldo Geuns | 19.15 uur | Blauwe foyer
© Marco Borggreve
architectuur
dans
theater
muziek
t +32 (0)3 248 28 28
Desguinlei 25
B-2018 Antwerpen
deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid
www.desingel.be
f deSingelArtCity
mediasponsors

Download Report