Hier volgen enkele beknopte portretten van SVD missiebisschoppen

Hier volgen enkele beknopte portretten van SVD missiebisschoppen, apostolische
prefecten en/ of internuntii, samengesteld door provinciaal archivaris br. Peter van de
Wiel svd. Hij beschrijft tevens de aard van de stukken die in het archief zijn
opgeslagen
SVD - M I S S I E B I S C H O P P E N
Mgr. Franz HOENEN
Geboren in Rocherath in het bisdom Luik te België. Was
korte tijd als SVD priester in India, en ging in 1951 naar
Belgisch Kongo. In 1963 werd hij bisschop van Kenge en
in 1974 deed hij afstand van de zetel ten gunste van
Kongolese bisschop Dieudonné M’Sanda.
Naast een tamelijk dunne persoonsmap van onze Belgische
medebroeder, hebben we een Nederlandstalig en een
Duitstalig In Memoriam van Franz Hoenen. Op een
persoonskaart staan de gewone gegevens over studie,
geloften aflegging, wijdingen en plaatsen waar hij gewerkt
heeft, en verderop vond ik ook twee (2) Franstalig
overlijdensberichten! Eén van de hand van Charles D’Souza
die in 1997 provinciaal overste in Kinshasa was, en één van
Ben Kuhnert, die toentertijd rector was in Sankt Augustin.
Verder zijn er geen brieven, opdrachten, verslagen of
bestellingen te vinden in de map, maar wel een foto, die me
onlangs in handen werd gegeven.
Deze zwart-wit foto is van “der
Primiz” die in Teteringen heeft
plaats gevonden (ook Mathias
Kaut werd toen priester gewijd).
Op de foto staat Franz na de H.Mis
en geeft de zegen aan zijn vader
en zus, tante en oom plus een
nicht. In een Duits blaadje die de
foto verklaart, staat de informatie,
dat Franz vader en zus de enigen
in hun familie waren die de oorlog
hadden
overleefd.
Op
de
persoonskaart staat daarover:
‘moeder, 3 zusters, 1 broer
omgekomen
bij
een
bombardement
op
Malmedy.
Vader geëvacueerd naar Duitsland; een zus beide enkels gebroken; broer gesneuveld,
zwager vermist’.
Zijn werkterrein is kort geweest in India (Bombay), en toen Belgisch Congo werd ‘geopend’
ging Franz naar Bandundu. In 1963 werd hij tot bisschop van Kenge gewijd en die wijding
was op 20 oktober (tijdens het 2e Vaticaans Concilie!) door Paus Paulus VI. In 1974 trad hij
af ten gunste van de Congolees Dieudonné M’Sanda en via Rome kwam hij in Sankt
Augustin. Daar heeft hij tot aan zijn dood meegewerkt in het Missionswissenschaftliches
Institut.
************
Anton THIJSSEN
Werd geboren tegenover Steyl, in Baarlo. In 1934 vertrok hij naar Flores, Indonesië. Toen
Flores werd opgedeeld in drie vicariaten, werd Thijssen de eerste apostolisch vicaris van
Ende. In 1951 werd Antonius Thijssen bisschop gewijd. In 1961 werd hij de eerste bisschop
van Larantuka. In 1973 kreeg hij eervol ontslag van Larantuka, maar werd apostolisch
admninistrator van Denpassar op Bali. Begin 1981 kwam de benoeming tot bisschop van de
Indonesiër Vitalis Djebarus voor Denpassar en kon Mgr. Thijssen gaan rusten.
Anton Thijssen heeft een plaats gekregen in de serie “So waren Sie” deel 1 van Johannes
Fleckner1, die de gegevens uit de Steyler Missionschronik 1982/83 heeft gehaald. Gevonden
bij boeken van Jan Kersten Sr: "Cakepan Pamargin Para Rasul miwah Ketusan-Ketusan
Surat-Surat Para Rasul" met imprimatur van bisschop Thijssen. Dan zijn er enkele foto's uit
de nalatenschap van broeder Marianus Klein Koerkamp m.b.t. de begrafenis van Mgr.
Thijssen; een fotoalbum over het gouden priesterfeest van Mgr. Ant. Thijssen te Surabaya.
acht interviews afgenomen door de Kom-Missie-Memoires met nummers 533 I t/m VIII plus
artikelen uit dagbladen en tijdschriften, foto's en oorkondes, brieven etc. Ten slotte ook nog
een Ridderorde Commandeur van de Orde van Henricus de zeevaarder uit Portugal. En om
het geheel rond te maken een rapport van het bisdom Larantuka (Indonesië) van 1972 door
Mgr. H. Thijssen svd welke de tijd beslaat van 1961 tot 1971.
Er is een flink aantal brieven aan de missieprocuur in Nederland alsmede naar de provinciaal
overste. Ook was er een actieve missieclub in Baarlo (zijn geboorteplaats) die hem in de
bloemetjes heeft gezet bij zijn gouden priesterjubileum. Tevens is er flink wat
correspondentie met MIVA, met Sankt Augustin, en met de ‘hoge heren’ in het Vaticaan.
Wat men toen noemde de Indonesisatie was een belangrijk onderwerp in veel brieven die
eerst tussen Larantuka en later Denpassar en Rome en Djakarta gestuurd zijn. Mgr. Thijssen
zal blij zijn geweest toen eindelijk in het najaar van 1980 een nieuwe bisschop werd
benoemd voor Denpassar: Vitalis Djebarus. Jammer genoeg heeft hij de installatie van Mgr.
Vitalis niet mee kunnen maken, want de doktoren verzochten hem dringend om naar
Naderland te gaan om zich te laten behandelen voor de kwaadaardige ziekte die zijn dood
heeft veroorzaakt. Toch is hij na enkele maanden terug naar Indonesië gereisd, om in
Surabaya nog vele vrienden te ontmoeten die hem kwamen bemoedigen op zijn ziekbed en
afscheid te nemen.
***********
Frans SIMONS
Geboren in Tegelen naast Steyl, werd priester gewijd in Rome. In 1935 vertrok hij naar BritsIndië en moest tijdens de Tweede Wereldoorlog als administrator de prefectuur Indore leiden.
In 1952 werd hij tot eerste bisschop van Indore benoemd. De wijding was in Tegelen. In 1971
leek het hem het beste om af te treden, ook al naar aanleiding van enkele publicaties van zijn
hand, die van de officiële kerkelijke leer afweken.
Hij zat met zijn benoeming tot bisschop nogal verlegen. “Men heeft me een heel karweitje
toevertrouwd” schrijft hij aan pater provinciaal Bouwmans in juni 1952. “Het is heel wat
dragelijker voor korte tijd met de administratie te worden belast dan voor goed deze last te
moeten dragen”. Dit stukje is deel van een brief, die voornamelijk gaat over het waar en
wanneer van de bisschopswijding van Mgr. Simons. Veel correspondentie gaat over
praktische zaken zoals geld voor catechistenopleiding of de stichting die Zr. Baptista
onderneemt en die zijn van de jaren vijftig en zestig van de laatste eeuw.
1
J. Fleckner SVD, So Waren Sie,Steyler Missionare aus 14 Ländern (Hrsg.), Band 1-5, Sankt Augustin, 19912002
Dan volgt een ander tijdperk, ingeluid door zijn boek over de onfeilbaarheid van de paus, die
Mgr. Frans in 1968 uitgeeft. Na enkele jaren pro- en contra-krachten in hogere instanties te
Rome, leek het Frans het beste om af te treden als bisschop. Omdat hij zijn opvolger ruim
baan wilde geven, besloot hij India te verlaten; dat viel hem zwaar. Maar vastbesloten als hij
was, kwam hij naar Nederland en bleef studeren en schrijven. Boeken en artikelen die we
van Frans hebben zijn o.a. "Die Aufstehung Jesu im neuen Erwachsenen-katechismus" en
"Indagatio critica in opinionem & Thomae Aquinatis de Natura intima transsubstantiationis".
Verder "Man kann wieder Christ sein" en "De waarheid van het christendom". Dan is er nog
een boek van ene S. Vos, welke mogelijk een schuilnaam was van Frans, getiteld "Het
probleem der kasteloozen in Voor-Indië". In Deurne heeft hij nog heel wat mooie en rustige
jaren gehad (1976 tot 1999) tot zijn dood in Teteringen op 93-jarige leeftijd op 28 januari in
2002.
***********
Arnold VERSTRAELEN
Afkomstig uit het Limburgse Sevenum vertrok hij in 1907 eerst naar Togo. Maar door de
Eerste Wereldoorlog verloor Duitsland deze kolonie en moest ook de SVD zich terugtrekken.
Arnold krijgt dan een benoeming voor Indonesisch Timor.
Vanwege diverse onverwachte overlijdens wordt Arnold in 1922 de
eerste apostolisch vicaris van de Kleine Soenda Eilanden
(waaronder Flores en Timor). Juist na zijn zilveren priesterfeest vindt
hij de dood bij een tragisch auto ongeluk.
Zijn vroegtijdige dood kwam een week vóór Pasen in 1932, en zo
kon ‘provicar’ Henr. Leven in zijn bekendmaking schrijven: ‘“Ik zal
mijn leven geven voor mijn schapen”. ‘Dit woord heeft op den 16den
Maart 1932 in den mond van onze goeden Herder dezelfde
betekenis gekregen, en zal denzelfden diepen indruk blijven maken,
als in den mond van den Goddelijken Herder, toen Hij op den
eersten Goeden Vrijdag aan het bloedig Kruis den laatsten adem
gaf.’
In ons archief is een lijst te vinden van mensen die hun medeleven getoond hebben, gericht
aan pater provinciaal Kammels: van provinciale en algemeen oversten van verscheidene
congregaties en orden; van secretarissen van bisdommen; van twee Tweede Kamerleden,
d.m.v. 95 brieven en 52 correspondentiekaarten! Verder nog 5 telegrammen en 187
visitekaartjes. De Illustratie voor het katholiek huisgezin had een twee pagina artikel met
enkele foto’s, terwijl de K.M. een 8-pagina extra bijlage met veel foto’s ingevoerd had.
Heel wat kranten hebben aandacht geschonken aan het
overlijden van Mgr. Verstraelen, die deze zoon van Sevenum
in hun hart hadden geborgen. Zelfs Paus Pius XI schreef een
brief aan de Generaal Overste van de SVD – in die tijd Pater
Wilhelmus Gier.
Dan zijn er veertig brieven van Mgr. Verstraelen aan pater
Bouma, die toen rector was in Uden, van 1921 tot 1927. Door
die brieven klinken de spanningen met de sultans, die toen
nog heel wat macht hadden in de diverse gebieden, zo ook
op Bali en bij Ruteng.
Via Antoon Gelinck zijn er wat foto’s opgedoken, van de
familie Oosterholt (ja, die van broeder Calixtus) uit Groenlo,
met bisschop Arnold in hun midden met deken Brom uit
Groenlo. Die foto’s zijn in 2004 in ons bezit gekomen.
Ten slotte is er in 2001 een boekwerkje gepubliceerd van de Heemkundevereniging
Sevenum, die een hele beschrijving geeft van de Familie Verstraelen en van Arnold in het
bijzonder.
***********
Willem van BEKKUM
Geboren in Achterveld bij Amersfoort. In 1936 arriveert hij op Flores en als er na de oorlog
een splitsing komt van het Flores vicariaat, wordt Willem voorgesteld als bisschop van
Ruteng. Daar wordt hij in 1951 voor gewijd en bleef tot 1972 aan het roer van dat bisdom in
de Manggarai van Flores.
Hij heeft tientallen brieven naar zijn familie gestuurd, die uitgebreid zijn gepubliceerd door
Marie-Antoinette Willemsen in het boek “Een missionarisleven in brieven – Willem van
Bekkum Indië 1936-1998”. In zijn persoonsmap zitten ook nog eens tientallen brieven en
briefjes gericht aan de provinciaal, aan de procurator, aan de broeder in de boekhandel te
Deurne en aan zijn ‘broers, zus en gehele familie’. Zakelijke brieven waren meestal kort en
bondig, terwijl zijn uiteenzettingen van de situatie rond Ruteng of zijn rapportages van
toestanden bij hongersnood of tekorten bij het seminarie uitgebreid zijn en veel details
geven.
In het vierde deel van “So waren Sie” van Johannes Fleckner wordt ruim aandacht gegeven
aan het leven van onze medebroeder Willem. Als bisschop heeft hij veel gedaan voor de
sociale en economische ontwikkeling van de Manggarai, terwijl er ook eindelijk een eigen
catechistenopleiding kwam en te Kisol een klein seminarie werd opgezet.
Ook op liturgisch gebied heeft Willem van Bekkum pionierswerk verricht, en culturele
elementen toegevoegd om het geheel van vieren dichter bij de gewone mens te brengen.
Met behulp van experts heeft hij bij het Liturgisch Congres in Assisi in 1956 veel bijval
gekregen om de vieringen van de sacramenten meer culturele elementen te geven. En dat
leidde weer tot grote invloed tijdens het Tweede Vaticaans Concilie.
In 1972 gaat hij echter met emeritaat “wel teleurgesteld, niet verbitterd” schrijft Johan
Stockmann in het In Memoriam. Na enkele jaren in Duitsland en Zwitserland is hij in 1978
weer terug op Flores, en op eigen verzoek werd hij kapelaan bij zijn vroegere secretaris
Bruno Bras. Daar heeft hij nog twintig jaar in alle rust tussen zijn mensen gewerkt en geleefd,
en is ook daar bij de in aanbouw zijnde kathedraal te Ruteng op 13 februari begraven.
********************************
Theo van den TILLAART
Afkomstig uit het Brabantse Veghel vertrok in 1936 naar Indonesië en komt terecht op
Timor. In 1957 wordt hij vanwege slechte gezondheid van Mgr. Pessers apostolisch vicaris
en een jaar later tot bisschop gewijd van Atambua. In 1984 wordt hij 75 jaar en gaat met
emeritaat.
Hij is de enige bisschop die gebruik heeft gemaakt van de dienst die het missiecentrum in
Soesterberg aanbood aan missionarissen om ‘rondzendbrieven’ te vermenigvuldigen en naar
familie en vrienden te versturen. Het zijn vier brieven die hij rond kerstmis schreef in de jaren
1970, 71, 72 en 73. Hij schrijft ze vanuit Atambua en verontschuldigt zich: “Ik krijg het niet
meer klaar zoveel persoonlijke brieven te schrijven……”.
Zijn correspondentie is altijd uitgebreid en korte brieven vind je amper in zijn persoonsmap.
Een andere bijzonderheid vindt men in het audio-visuele deel van het archief, en dat zijn
twee video’s gemaakt tijdens en na de begrafenis van Mgr. Theo; een van 1991 en een in
1992.
De in 1989 provinciaal missieprocurator geworden Leo van der Helm heeft ook nog heel wat
te doen gehad rond de ziekte en het overlijden van deze Veghelse middenstandszoon, de
12e uit een gezin van 13 kinderen.
Ten slotte was er nog iets aparts aan Theodorus van den Tillaart en dat vond plaats in
Indonesië. Herman van Bunnik (Lalawar) schrijft: “Toen de Nederlandse regering in
december 1949 de onafhankelijkheid van Indonesië erkende, bestond er de gelegenheid om
het Indonesisch burgerschap aan te vragen en te krijgen. De procedure was heel eenvoudig.
Het aanvragen was al genoeg… Jaren na zijn bisschopswijding heeft hij een Indonesische
naam voor zichzelf gemaakt. Het werd Theodorus SULAMA. Het is geen Indonesische
naam, maar zijn bisschoppelijke wapenspreuk: sub tutela matris (onder de bescherming van
moeder). Waarschijnlijk heeft zijn geboortedag ook meegespeeld – hij werd nl. op 15
augustus geboren!
Evenals de map van Mgr. Thijssen is er verder nog genoeg te vinden om een aardige
biografie van de enige bisschop uit Veghel samen te stellen. Ook vind je daar een 14-pagina
uitreksel met ‘enkele informaties en suggesties over de inductor-telefoon-toestellen.’ Daar is
een brief bij van J. Hoeymakers, missieprocurator, aan een van de directeuren van de P.T.T.
te Den Haag. Zo zijn er nog diverse brieven over praktische zaken die Mgr. Theo vanuit
Rome, of Surabaja of Atambua op Nederlandse ondernemingen “afvuurde”. En je kunt lezen
dat hij in de meeste gevallen in de roos had geschoten!
***********
Henk te Maarssen
Emeritus, actief in het bergland van Papoea Nieuw Guinea.
***********
APOSTOLISCHE PREFECTEN EN/OF INTERNUNTII
Hub HERMENS
Geboren in Amsterdam, maar spoedig verhuisd naar Brabant en komt terecht in Helmond.
Ondanks zijn zwakke gezondheid gaat hij in 1935 naar Flores. In 1950 wordt hij be-noemd tot
apostlisch prefekt van de pas opgerichte prefektuur van Bali-Lombok. Deze taak vervulde hij
tot begin 1961. Toen werd Bali-Lombok verheven tot bisdom en kwam de Indonesiër Paul
Sani aan de leiding als bisschop.
Niet vermeld in So waren Sie, maar in het provinciaal archief van onze provincie, zijn twee
dikke persoonsmappen met genoeg materiaal om er ooit een mooie biografie van te maken!
Zijn gedachtenisprentje alsmede zijn In Memoriam zijn met kleine lettertjes uitgebreid met
veel details over zijn leven en werkzaamheden in Indonesië. De mappen zelf bevatten veel
correspondentie met missieprocuur in Teteringen; met aanvragen voor medische apparatuur
van Memisa en andere aanvragen voor bv. waterbeheer en inrichting van een wasserij, waar
vaak ook onderdelen voor moesten besteld worden.
Ook pater oftewel monseigneur Hermens maakte
gebruik van het KONTAKT-brief systeem voor familie en
kennissen, waaronder heel wat weldoeners. Die brieven
werden regelmatig gepubliceerd in een krant van
Helmond, de plaats waar de moeder van Hub na het
overlijden van vader in 1915 was gaan wonen. Toen
was Hub pas 11; hij maakt daar de HBS af en gaat dan
naar Den Bosch voor de MTS, afdeling machinebouw.
Enkele jaren heeft hij een baan bij Philips, maar besluit
in 1927 toch voor het missionarisleven te kiezen.
Vele van zijn brieven zijn doorspekt met technische
tekeningen en gegevens van materiaal die hij denkt
nodig te hebben voor de broeders en zusters in hun
werkplaatsen.
Naast het gebruik van zijn technische knobbel heeft hij
ook veel tijd voor zijn mensen; maar het werk als
apostolisch prefect van Bali en Lombok heeft hem toch
meer energie gekost dan verwacht. Nadat in 1961 de
prefectuur tot bisdom werd verheven, heeft Hub snel zijn
titel afgelegd en is hij, na de wijding tot eerste bisschop van Bali-Lombok van Paul Sani
Kleden, teruggekeerd naar Flores.
*****************************
Martien LUCAS
Geboren in Haarlem. Na jaren als rector en novicemeester in Nederland, werd hij in 1946
benoemd tot Apostolisch Delegaat in Zuid Afrika. Daar blijft hij tot 1952, want dan wordt hij
internuntius in India. Die taak vervult hij tot 1957 wanneer hij ziek wordt. Toch wordt hij in
1959 benoemd tot apostolisch visitator van de Scandinavische Landen; woont tijdelijk in
Stockholm en als hij Delegaat wordt in Scandinavië vestigt hij zich in Kopenhagen. Na
deelname aan het Vaticaans Concilie trekt hij zich in 1966 terug in Baexem bij de SSpS
zusters.
“Titulair Aartsbisschop van Adulis; assistent bij de Pauselijke Troon; Gewezen Apostolisch
Delegaat van Zuid-Afrika; Pauselijk Internuntius van India en Apostolisch Delegaat voor de
Scandinavische Landen, Finland en IJsland”, dat is nog eens een mooi rijtje voor op je CV
niet? Dit geheel stond op de rouwkaart van 3 maart 1969, met vermelding van provinciaal Ad
de Groot en de familie van monseigneur te Rotterdam.
Veel van de correspondentie vanuit India of Scandinavië of Zuid-Afrika heeft een mooi
brievenhoofd, en ik denk dat Mgr. daar zelf wel voor gezorgd heeft. Er is nl. ook een
briefwisseling tussen hem en edelsmid Kloosterman; dat ging over borstkruis en ketting. Dan
is er vermelding van voorzorgsmaatregels om het kruis en de ketting veilig door de douane
te loodsen; Provinciaal Jan Drost zal Pater Ver-baarschot of Metzemaekers vragen om de
spullen mee te nemen; en als toetje vermeldt pater Drost: ‘het kruis vind ik zeer mooi en de
ketting is werkelijk zeer voornaam. Mooi zwaar in gewicht tevens’.
In een tweede map zitten al de documenten van het Vaticaan: de een nog kleuriger of rijker
dan de andere. Een heeft zelfs nog de “munt” van Paus Pius XII en de afbeelding van Paulus
en Petrus op de keerzijde. En je kunt in die map je Latijn en Italiaans goed ophalen……..!
Nog iets over Mgr. Lucas zijn ‘titels’: op het gedachtenisprentje wordt ook nog vermeld
“consultor v.d. Congregatie tot Verbreiding van het Geloof” en tevens “Onderscheiden met
het Grootkruis van Verdienste met ster in de Soevereine en Militaire Orde van Malta.
*************
Jan van der HEIJDEN
Geboren in Cuijk langs de Maas. Hij gaat in 1931 naar Flores, waar hij blijft tot 1947. Dan
wordt hij gekozen tot assistent van SVD-generaal-overste Grosse Kappenberg; hij blijft vier
jaar in die positie en krijgt dan in 1951 een benoeming voor Kwango in het toenmalige
Belgisch Kongo. In 1957 wordt hij tot apostolisch prefect benoemd van Kenge. In 1962
vraagt hij echter ontslag vanwege zijn afnemende gezondheid en krijgt die ook.
Deze grote stevige medebroeder is in de ‘volksmond’ altijd ‘Klein
Jantje’ genoemd. Ik weet niet of hij zich dat erg heeft
aangetrokken, maar hij schijnt toch niet aan de verleiding te
hebben toegegeven om néér te zien op zijn onderdanen of
minder grote medemensen….
In het archief is niet veel te vinden over zijn studiejaren of de
eerste jaren als missionaris in Flores, maar des te meer over de
oorlogstijd, als hij met enkele andere medebroeders niet mee
hoeft naar het interneringskamp op Celebes.
Maar al snel na de oorlog is er een
generaal kapittel, waar Jan aan deel
moet nemen, en waar hij als assistent
generaal wordt gekozen! Dan komt er een tijd dat Jan probeert
zowel de noden van Flores, als die van Nederland (veel schade
en hoe nu verder?) te lenigen. Het lukt hem om de generale raad
te overtuigen dat een andere medebroeder beter in zijn plaats in
de raad kan functioneren en dat hij weer naar de missie kan gaan.
We weten dat Henk Kroes zijn positie op de raad over neemt.
Jan gaat echter niet terug naar Flores, maar wordt gevraagd om
overste te worden in SVD’s nieuwe missie in Kwango (Congo).
Daar wordt hij apostolisch prefect in 1957, maar veel brieven e.d.
zijn over die periode niet te vinden. In 1962 schrijft hij aan de provinciaal in Nederland dat hij
ziek en moe is. Op weg naar Nederland legt hij op de boot zijn versierselen af, en komt als
pater Jan in Antwerpen aan land. In Venlo doet hij nog goed werk en komt in 1970 naar
Teteringen om van zijn ‘oude dag’ te genieten. Hij wordt vermeld in So waren Sie, de derde
band.
***********
Petrus NOYEN
Geboren in Helmond, ging als 23jarige priester naar Zuid Shantung (China); daar werkte hij 15
jaar en werd toen eerste rector van het nieuwe missiehuis van de SVD te Uden. Toen de SVD
in Indonesië de Kleine Soenda Eilanden kreeg toegewezen in 1912, werd Noyen de eerste
overste. Een jaar later werd hij al aangesteld als apostolisch prefect der Kleine Soenda
Eilanden. Vanwege gezondheid-problemen kwam hij terug naar Europa en stierf in 1921 te
Steyl.
Wellicht de dunste persoonsmap van alle apostolisch prefecten en internuntii, maar er is toch
heel wat interessants te vinden bij Mgr. Noyen. Als 23-jarige missionaris kwam hij in 1893 in
Zuid Shantung aan om daar 15 jaar actief te zijn; bij zijn dood worden hem alle goede
deugden en eigenschappen toegeschreven die maar mogelijk zijn (in het Duits te lezen in de
NUNTIUS van 1921).
Na zijn deelname aan het generaal kapittel van 1909 wordt hij rector van het pas geopende
missiehuis in Uden, waar hij maar korte tijd verblijft. Want in 1912 wordt de missie in
Flores/Timor geopend en Piet wordt daar de eerste overste.
Vanuit zijn geboorteplaats Helmond volgt men hem op de voet, en worden er heel wat
krantenartikelen en andere publicaties in elkaar gezet. Omdat de Spaanse griep ook op
Flores toeslaat, komt hij ziek en uitgeput naar Steyl. Daar neemt hij nog deel aan het kapittel
van 1919, waar Wilhelm Gier van Nicolaus Blum over neemt als generaal overste.
In de persoonsmap vinden we ook nog een klein boekje van broeder Petrus Laan, die over
Flores schrijft van 1915 tot 1965. In 1915 is het de tijd dat de SVD het overneemt van de
Jezuïeten; dat hing niet alleen van de twee congregaties af, maar ook Rome (Propaganda
Fide) moest daar in gekend worden. Dit boekje wordt dan gevolgd door een tweede boekje
met belevenissen van Piet Noyen, allemaal op Flores waar nog niet alle regio’s “veilig” waren
verklaard door de Nederlandse gouverneur. De exemplaren van die boekjes zijn in ons
archief aan elkaar geplakt, met een foto van pater Cornelissen op de kaft van het tweede
boekje – en op de achterkant een fotootje van Mgr. Leven…
************************
Sjaak PESSERS
Van Tilburgse afkomst, vertrok in 1924 naar Timor. Door een decreet in 1936 werd het
vicariaat van Nederlands Timor opgericht en het volgend jaar werd Jac als eerste apostolisch
vicaris door Rome benoemd te Atambua. Hij had veel geleden onder de oorlog, maar zette
zijn werk voort tot 1956.
Zijn persoonsmap bevat veel interessante documenten en andere ‘spullen’. Laat me een
paar opvallende stukken noemen: allereerst het boekje t.g.v. de “Plechtige Bisschopswijding
van Zijne Hoogwaardige Excellentie Monseigneur Jacobus Pessers” (28 october 1937) met
aansluitend de mooi getekende en ingekleurde kaart voor het “diner Ter gelegenheid van de
bisschopswijding in de parochiekerk van den H. Dionysius (‘t Goirke) te Tilburg”.
Nog iets aardigs is een kaartje met de naam van pater M. van Es aan de ene kant en aan de
andere kant een plattegrondje, waarschijnlijk van het arrangeren van de zitplaatsen tijdens
de bisschopswijding! Verder was de stadsdichter (?) van Tilburg in zijn pen geklommen en
had een uitgebreid gedicht gemaakt ‘Bij de Bisschopswijding van een van Tilburgs zonen’.
Om de bijzonderheden vol te maken, is er ook nog een kaart met “Particularia in solemnitate
consecrationis ILLMI ac RMI Domini” (probeer dat maar eens te vertalen!) met de namen
van de wijdeling en hoe de stoet (ordo procedendi) zich zou voortbewegen; elf namen staan
er op, van enkele monseigneurs, zoals Mutsaerts, Sweens en Goyaerts, terwijl pater Boots
de rij mocht sluiten.
Dan is er nog een stukje uit een krant, waaruit blijkt dat Sjaak Pessers van sterke verhalen
hield en er zelf ook wel een stel maakte. Hij schijnt nl. ooit aan zijn zus verteld te hebben dat
hij met één kogel twee tijgers heeft gedood. Die kogel zou via een jachtmes in tweeën zijn
gespleten en zo dit sterke staaltje uitgehaald hebben……
Dat het niet allemaal extravagant materiaal betreft in zijn persoonsmap blijkt uit enkele
brieven vanuit Timor die ook nog bewaard gebleven zijn. Die beslaan de jaren 1925 en 1926
en zijn voornamelijk gericht aan pater Bouma en ‘de jongens’ in Uden.
Ten slotte vond ik drie envelopjes met erop geschreven: Kapel + orgel; bezoek Mgr. Pessers
+ H. Vormsel; Inwijding St. Josephbeeld voor ’t huis. En wat zat er in? Negatieven van zwart
- wit foto’s! Jammer genoeg staat er niet bij WAAR of wanneer de gebeurtenissen plaats
hebben gevonden; het is in ieder geval niet in Teteringen……
Peter van de Wiel, Provinciaal SVD archivaris

Download Report