Bijlage 5 analyseschema (final)

BIJLAGE 5: ANALYSESCHEMA
In dit analyse-instrument vind je de criteria voor kwalitatieve stagebegeleiding, geordend in vier
grote categorieën:

visie op stages en kwaliteitszorg (wat willen we?),

deskundigheid van betrokkenen (met wie werken we?),

samenwerkingsafspraken/organisatie (volgens welke afspraken?)

begeleiding en beoordeling (hoe?).
Het instrument wil helpen de stagebegeleidingspraktijk te situeren op een continuüm van meer
opleidingsgestuurd naar meer studentgericht.
Het is aan de opleiding(-sverantwoordelijke) zelf om te kiezen waar op dit continuüm ze de eigen
(stagebegeleidings-)praktijk wenst te zien.
Voor een verantwoording vanuit de theorie van de keuzes die zijn gemaakt in dit instrument,
verwijzen we naar het afzonderlijk te raadplegen analysekader.
De gekleurde termen in het instrument hieronder staan toegelicht in de woordenlijst.
(1)Het instrument start met een reeks descriptieve criteria om voor de eigen opleiding de
specifieke stagepraktijk te beschrijven.
(2)Nadien volgen de vier grote categorieën van kwaliteitscriteria als normatieve criteria:
voor elk criterium staan er 3 keuzeopties (de kolommen).
Bedoeling is voor de opleiding aan te geven waar men op dit moment staat. Het vak
“Opmerkingen” biedt gelegenheid om keuzes toe te lichten en eventueel aan te geven waar men
zou willen groeien.
Een inspirerende lijst van alternatieve stagebegeleidingsvormen kan in een volgende stap worden
gebruikt om te concretiseren.
Uitgewerkte voorbeelden van deze werkwijze vind je in de scenario’s.
(1)
Beschrijving van de stage
welke instelling, welke opleiding, welk jaar, …
toelichting: Indien stagepakketten in jouw opleiding in verschillende jaren of periodes een
duidelijk andere invulling krijgen, is het best om de stage per pakket te beschrijven. Op die
manier is het achteraf makkelijker het normatieve deel in te vullen.
soort stage
observatie – participatie/actief – zelfstandig
lengte van stage(blokken)
verdeling van stage over verschillende schoolcontexten (kans om breed
beeld van invulling werkveld te vormen?)
toelichting: Hier geef je weer wat de verhouding is tussen observeren, participeren en zelf
onderwijs verstrekken, en in welke mate de mentor daarbij aanwezig moet zijn (actieve
stage-zelfstandige stage). Daarbij geef je naast de lengte van de stage ook aan of de stage
in één school, één klas dan wel over verschillende scholen en verschillende klassen
verdeeld kan zijn. Elk van deze situaties biedt zijn eigen mogelijkheden en beperkingen
voor het leerproces van de stagiair.
verloop stagetoewijzing: individueel, administratief aangestuurd (door wie), in overleg met
betrokken partners (opleiding, stagiair, werkplek)
toelichting: Gaat de student zelfstandig op zoek naar een stageplaats? Wordt de verdeling
van stageplaatsen door stagecoördinatoren in de opleiding waargenomen of verloopt die op
basis van een combinatie van interesse/goodwill van de stagescholen,
verplaatsingsmogelijkheden van stagiairs en van begeleiders uit de opleiding? Een
nauwkeurige beschrijving geeft een concreet idee van mogelijkheden en moeilijkheden die
voortkomen uit de manier van stage toewijzen.
afstemming opleidingseisen, leerbehoeften van student en organisatieontwikkeling op de werkplek
(afstemming vanuit 1, 2 of 3 van deze factoren)
toelichting: de afstemming die mogelijk is, is sterk afhankelijk van de wijze van
stagetoewijzing. Een combinatie van vragen/noden van stagescholen, leerwensen van
stagiairs en opdrachten vanuit de opleiding is bijvoorbeeld moeilijk te verwezenlijken met
stagescholen die zich wel bereid verklaren een stageplaats ter beschikking te stellen, maar
verder geen commitment willen opnemen.
kijk van studenten op stage lopen (bekommernissen): ik-gericht, taakgericht, leerlinggericht
toelichting: dit element heeft vooral te maken met waar de stagiair staat in zijn
professioneel ontwikkelingsproces. Terwijl het voor beginnende stagiairs vaak nog normaal
is om in eerste instantie te focussen op eigen overleven en het lukken van zelf voorziene
activiteiten, ontwikkelen de meesten snel door naar een aandacht voor de taak die
voorhanden is, het uitvoeren van de voorbereide les, om in het beste geval nog binnen de
opleiding te eindigen met een focus op de leerling en zijn leerproces. Bij sommige groepen
stagiairs zien we dat proces in versneld tempo optreden, bijvoorbeeld omdat ze al in de
onderwijspraktijk staan/stonden, of omdat ze als ouder van schoolgaande kinderen het
leerproces van eigen kinderen mee begeleid hebben, of omdat ze als leider binnen de
jeugdbeweging verantwoordelijkheid hebben opgenomen voor groepen van kinderen of
jongeren.
bereikbaarheid voor begeleiding tijdens stage
toelichting: hoe minder de stageplaats fysiek bereikbaar is voor de opleider, hoe nuttiger
de tools die in dit instrument worden aangeboden. Dat sluit echter niet uit dat ook een
opleiding die de luxe heeft voor elke student voldoende fysieke aanwezigheid van de
begeleider op de stageplaats te garanderen, ook inspiratie kan putten uit de aangeboden
tools om de stagebegeleiding nog verder te optimaliseren.
=> “wat bereiken met stage(begeleiding)?”
toelichting: Waar moet de stage toe leiden? Waar moet de begeleiding toe dienen? Gaat
het om feedback geven en/of reflectie faciliteren? Wordt contact met de mentor en het
faciliteren van begeleiding door de mentor ook als een taak van de begeleider vanuit de
opleiding gezien? Begeleiden en beoordelen zijn twee verschillende doelen en de tools die
binnen dit instrument worden aangeboden hebben vooral het oog op het optimaliseren van
begeleiding.
Beschrijving van de stage
-
-
welke instelling, welke opleiding, welk jaar, …
soort stage observatie – participatie/actief – zelfstandig
lengte van stage(blokken)
verdeling van stage over verschillende schoolcontexten (kans om breed beeld van
invulling werkveld te vormen?)
verloop stagetoewijzing: individueel, administratief aangestuurd (door wie), in overleg met
betrokken partners (opleiding, stagiair, werkplek)
gelegenheid om stage af te stemmen op opleidingseisen, op leerbehoeften van student en op
organisatieontwikkeling op de werkplek
kijk van studenten op stage lopen (bekommernissen): ik-gericht, taakgericht, leerlinggericht
bereikbaarheid voor begeleiding tijdens stage
(2)
vier grote categorieën van kwaliteitscriteria als normatieve criteria
Doelen in stage
Sturing in stage
technisch, praktische aanpak
(werkbegeleiding)
opleider bepaalt leerdoelen
Visie op stages en kwaliteitszorg
+ persoonlijk, denken/beleven
(leerbegeleiding)
studenten formuleren leerdoelen
(opleidingsgestuurd)
*ankerfiguren (TOOLS FICHE 10)
Cultuur van de werkplek
*ankerfiguren (TOOLS FICHE 10)
stagiair zo snel mogelijk inwerken in
taken binnen werkplek
met stagiair uitzoeken welke taken hij
graag wil opnemen
(beroepsgerichte cultuur)
(studentgerichte cultuur)
*ankerfiguren (TOOLS FICHE 10)
Rol van praktijk en
praktijkervaringen
(studentgestuurd: zelfsturing)
praktijkvoorbeelden ter ondersteuning
van theorie
+ meta, verbinden aan toekomstdoel
(loopbaanbegeleiding)
leerdoelen worden in overleg
afgestemd
(dialogisch gestuurd: leren centraal)
consensus tussen opleidingstaken,
belangen van werkplek (innovatie) en
leerwens en -behoefte van student
(dialogische cultuur)
*ankerfiguren (TOOLS FICHE 10)
theorie in functie van praktijkvragen
van stagiairs
opleiders en stagiairs analyseren
samen praktijkvragen
overleg tussen opleiding en
stageschool om stageaanbod af te
stemmen op basiscompetenties
basiscompetenties gebruiken als
richtsnoer om stageaanbod in trialoog
te optimaliseren
*discussieforum met scaffolding
(TOOLS FICHE 2)
*micro-teaching (TOOLS FICHE 14)
Rol van basiscompetenties
weten aan welke basiscompetenties
het stageaanbod bijdraagt
*ankerfiguren (TOOLS FICHE 10)
Opmerkingen
4
Beroepsontwikkeling
docent/stagebegeleider
Deskundigheid betrokkenen
docent begeleidt vanuit vooropleiding
+ overleg met werkveld
en ervaring
*ZOISS (EXTRA 1)
*vorming met werkveld delen
(TOOLS FICHE 9)
*coachende website (TOOLS FICHE
6)
*MCO (TOOLS FICHE 12)
Beroepsontwikkeling
mentor
mentor begeleidt vanuit vooropleiding
en ervaring
*ZOISS (EXTRA 1)
*vorming met werkveld delen
(TOOLS FICHE 9)
*coachende website (TOOLS FICHE
6)
Probleemgevoeligheid
(kritische zin) stagiair
stagiair aanvaardt praktijk zoals het
zich voordoet
(pre-kritisch)
*discussieforum met scaffolding
(TOOLS FICHE 2)
Mate van zelfsturing
stagiair
stagiair heeft sturing nodig bij plannen
van opleidingsdoelen: regels en
afspraken
*digitale videobespreking peers en
opleider (TOOLS FICHE 3)
*supervisie bijeenkomst in
opleiding (EXTRA 3)
*supervisie via videoconferencing
(TOOLS FICHE 1)
*coachende website (TOOLS FICHE
6)
*micro-teaching (TOOLS FICHE 14)
+ literatuur en vorming
(professionalisering)
*vorming met werkveld delen
(TOOLS FICHE 9)
*coachende website (TOOLS FICHE
6)
*professionalisering (EXTRA 2)
+ overleg met opleiding
+ literatuur en vorming
(professionalisering)
*vorming met werkveld delen
(TOOLS FICHE 9)
*coachende website (TOOLS FICHE
6)
stagiair neemt - geconfronteerd met
eigen grenzen (kritisch incident) kader vanuit praktijk over
(conformistisch)
*discussieforum met scaffolding
(TOOLS FICHE 2)
stagiair heeft begeleiding nodig bij
opstellen persoonlijke leerdoelen:
richtlijnen
*digitaal portfolio (TOOLS FICHE 7)
*digitale videobespreking peers
(TOOLS FICHE 3)
*scaffolding met
achtergrondliteratuur (TOOLS
FICHE 2)
stagiair stelt - geconfronteerd met
eigen grenzen (kritisch incident) individueel kader in vraag en
exploreert (kritisch-reflexief)
*leergemeenschap (TOOLS FICHE
4)
stagiair kan zich persoonlijke
leerdoelen stellen en die planmatig
uitwerken met enige ondersteuning
*actieonderzoek (TOOLS FICHE 11)
*video-reflectie (TOOLS FICHE 15)
*lokale leergemeenschap (TOOLS
FICHE 4)
*(digitaal) portfolio (TOOLS FICHE
7)
Opmerkingen
5
Verwachtingen of ruimte
die werkplek krijgt (rol van
werkplek in opleiding)
school als leverancier van
stageplaatsen
Samenwerkingsafpraken/organisatie
+ school als medeopleider,
wederkerigheid in realiseren van
doelstellingen
*coachende website (TOOLS FICHE
6)
*digitale mentorenvorming
Verwachtingen of ruimte
die stagiair krijgt (rol van
stagiair in opleiding)
stageleerlijn met taken en verantwoordelijkheden die vastliggen vanuit
opleiding of werkplek (standaard)
Afspraken over rollen
opleiding neemt rol van begeleiding en
beoordeling op zich
*ZOISS (EXTRA 1)
*ZOISS (EXTRA 1)
partners in leren (professionele
leergemeenschap)
+ helpen ontwikkelen, processen
verbeteren en creëren van
meerwaarde met win-win voor 3
partijen (producerend leren)
*ankerfiguren (TOOLS FICHE 10)
stagiairs vullen zelfstandig leraarstaken en verantwoordelijkheden in
(flexibiliteit)
persoonlijk ontwikkelingsplan obv
ervaringen van de stagiair en in
overleg met de mentor (maatwerk)
*ZOISS (EXTRA 1)
rollen in begeleiding en beoordeling
zijn duidelijk afgesproken met stageschool, niet onderscheiden (gelijktijdig
en/of door dezelfde persoon)
begeleiding en beoordeling zijn
duidelijk afgesproken met stageschool
+ onderscheiden door ze toe te
kennen aan afzonderlijke personen
*ZOISS (EXTRA 1)
Opmerkingen
6
Begeleiding door
docent/stagebegeleider
Begeleiding en beoordeling
regelmatig ingebouwde feedback- en
feedback- en reflectie momenten
reflectie momenten, op
ingevuld door stagiair, op persoonlijk
opleidingstraject
opleidingsplan
*supervisie bijeenkomst in
opleiding (EXTRA 3)
*supervisie via videoconferencing
(TOOLS FICHE 1)
*discussieforum met scaffolding
(TOOLS FICHE 2)
*micro-teaching (TOOLS FICHE 14)
Begeleiding door mentor
feedback en tips nav concrete situaties
(ad hoc)
*coachende website (TOOLS FICHE
6)
Beoordeling
adhv verslagen en rapporten van
mentoren en opleiders, summatief
diepgaande feedback en
reflectiemomenten, op persoonlijk
ontwikkelingsplan
*(digitaal) portfolio (TOOLS FICHE
7)
*leerjournaal
feedback- en reflectiemomenten nav
concrete situaties
diepgaande feedback- en
reflectiemomenten door linken van
ervaringen aan onderliggende
principes
*coachende website (TOOLS FICHE
6)
+ portfolio’s en assessments door
stagiair zelf en/of peers, summatief
+ ook formatief
stagiairs laten voelen dat ze zich
kwetsbaar mogen opstellen
wegwijs begeleiding is structureel
ingebed in werking van de school
samen bespreken van welbevinden
*(digitaal) portfolio (TOOLS FICHE
7)
*self-assessment (EXTRA 4)
Welbevinden op de
werkplek
Structuur
stagiairs laten voelen dat ze welkom
zijn
stagiairs krijgen basisinformatie over
de klas en de school
Uitdaging
ruimte geven voor oefenkansen en
succeservaringen
*ZOISS (EXTRA 1)
*discussieforum met scaffolding
(TOOLS FICHE 2)
*micro-teaching (TOOLS FICHE 14)
wegwijs begeleiding is in functie van
aard en duur van de stageperiode
structureel ingebed
*ZOISS (EXTRA 1)
stagiairs stimuleren om de ‘veilige
zone’ te verlaten
uitdagen om elkaars grenzen te
verleggen
*actieonderzoek (TOOLS FICHE 11)
*leergemeenschap (TOOLS FICHE
4)
Opmerkingen
7
Criteria voor online (stage)begeleiding, dwz met media voor communicatie en gegevensopslag
in kostenplaatje voor
aanschaf media
in beschikbare
infrastructuur
in opleiding begeleiders
Ondersteuning vanuit het beleid
Er is geen budget
Er is enig budget om de
voorzien om de nodige nodige media te
media te vernieuwen of vernieuwen of aan te
aan te schaffen
schaffen, toch zijn er
behoeften waar het
budget niet toereikend
voor is.
Binnen afzienbare tijd
zal het benodigde
materiaal aangeschaft
kunnen worden.
E-coaching vindt plaats Er zijn een aantal
waar op dat gegeven
specifieke ruimtes waar
moment een lokaal met e-coaching ongestoord
computer beschikbaar
kan plaatsvinden
is. Af en toe kan men
daar gestoord worden.
Opleiders moeten nog
Opleiders beheersen al
vorming krijgen in eeen aantal e-coaching
coaching
competenties
in beschikbaarheid
deskundigen
E-coaches lossen de
opduikende problemen
zelf op
in invulling curriculum
voor de student
Stagiairs stappen in het
systeem van e-coaching
met de beginkennis die
ze zelf meebrengen
Er is (enige)
ondersteuning van
deskundigen die
(enigszins) op de hoogte
zijn van de eigenheid
van e-coaching
Stagiairs krijgen een
introductie in het
gebruik van de media
voor e-coaching.
Oefenen gebeurt
meteen in de ecoaching-praktijk
Er is voldoende budget
voorzien om de nodige
media te vernieuwen of
aan te schaffen. Er is
ruimte om echt te kiezen
in functie van de
behoeften en leerstijlen
van studenten
Er zijn voldoende
specifieke ruimtes waar
e-coaching ongestoord
kan plaatsvinden
Opleiders zijn terdege
gevormd in e-coaching, ze
beheersen alle e-coaching
competenties
E-coaches kunnen beroep
doen op een goed
geinformeerd ICT-team
dat zowel deskundig is in
ICT aangelegenheden als
in digitale didactiek.
Stagiairs krijgen
voldoende oefening in
het gebruik van de ecoaching instrumenten
om vlot te kunnen
instappen in een systeem
van e-coaching
Opmerkingen
Afstemming media op
taak
Er wordt gebruik
gemaakt van één
vooraf vastgelegd
instrument voor ecoaching.
Media richness
De e-coach probeert ecoaching instrumenten
af te stemmen op de
eigenheid van de taak.
Voor begeleiding van
opdrachten met hoge
onzekerheid of
ambiguïteit maakt men
gebruik van
communicatiebrede
media die doorstroming
van veel informatie
mogelijk maken.
Voor de begeleiding van
opdrachten met een hoge
8
analyseerbaarheid wordt
gebruik gemaakt van
goedkopere media die
een minder brede
communicatie toelaten.
Opmerkingen
E-competenties van de e-coach
Het competentieprofiel van de e-coach is gebaseerd op Luchtman, L. (red) E-coaching voor
lerarenopleiders. Praktische aanwijzingen voor het e-coachen van nieuwe leraren. Ruud de Moor
Centrum, 2006.
Vakinhoudelijk
Vakdidactisch
e-Communicatie
ELO (elektronische
leeromgeving)
Coach heeft lijst van
standaard
informatiebronnen
waar hij de stagiair naar
kan doorverwijzen.
Coach heeft basiskennis
over methoden en
leerprocessen in
reflectie, samenwerken
en evaluatie.
Coach is bereid om elearning strategieën uit
te proberen en toe te
passen in eigen
begeleiding.
Coach beheerst een of
twee digitale
instrumenten voor
begeleiding.
Coach gebruikt het ecoaching instrument
dat door de opleiding
vooropgesteld is.
Coach kan gebruik
maken van een digitale
leeromgeving die door
iemand anders is
opgezet.
Coach kan, door een
deskundige ontworpen,
digitale activiteiten
gebruiken om
zelfsturing te
bevorderen.
Coach in ontwikkeling
OF
Coach heeft goede
zoekstrategieën voor
recent en zinvol online
bronnenmateriaal
Erg gemengde groep
van coaches
Coach in ontwikkeling
Of
Erg gemengde groep
van coaches
Coach in ontwikkeling
Of
Erg gemengde groep
van coaches
Coach in ontwikkeling
Of
Erg gemengde groep
van coaches
Coach kan vlot overweg
met digitale kanalen voor
reflectie, samenwerken
en evaluatie
Coach kan stagiair
ondersteunen in invoeren
van e-learning strategieën
in eigen lesgeven
Coach is voorbeeld van
goed gebruik van digitale
middelen om e-learning
te bevorderen.
Coach beheert een breed
scala van digitale
instrumenten voor
begeleiding
Coach kiest de juiste
media met oog op stijl en
behoeften van de stagiair
Coach kan een digitale
leeromgeving invullen en
structureren voor
studenten
Coach kan digitale
activiteiten ontwerpen
die zelfsturing
bevorderen en deze in
een ELO plaatsen.
9
Opmerkingen
Vermoedelijke bereidheid opleiders?
Zal mee afhangen van onderstaande factoren. Hoe meer naar rechts, hoe groter de bereidheid naar alle
waarschijnlijkheid zal zijn.
Uren buiten de
e-coaching zal vooral
Mengvorm
e-coaching kan
‘werktijd’
plaatsvinden buiten de
plaatsvinden binnen de
gewone werkuren
gewone werkuren
Plaats van e-coaching
e-coaching zal vooral
Mengvorm
e-coaching zal vooral
van thuis uit
vanuit de opleiding
plaatsvinden
plaatsvinden
Tijdwinst
e-coaching neemt
Mengvorm
e-coaching bespaart
evenveel of meer tijd in
duidelijk tijd omwille van
beslag als F2F
afgeschafte reistijd
begeleiding
en het inzetten van
herbruikbare informatie
in begeleiding van
stagiairs
Opmerkingen
10

Download Report