View website - Ellen van Os

Dit is een fotoverslag van de reis die ik maakte in!
September 2014 naar Semarang, op Java, Indonesie!
In de Contemporary Art Gallery van Semarang was van !
8 September tot 4 November de door mij geïnitieerde !
expositie ‚De Vrouw’, waar ik mijn textielkunst!
mocht exposeren. !
!
Mijn werk was geïnspireerd op het leven van mijn!
overgrootmoeder Elise Bijleveld-van Hoevell en de Koloniale !
Tentoonstelling Semarang 1914.!
!
De foto’s geven een impressie van de voorbereiding en!
de uitvoering van de expositie en van de mooie belevenissen!
eromheen. . !
Het was fantastisch dat ook mijn Oom Joost en mijn zus!
Eveline waren gekomen om van deze bijzondere gebeurtenis!
getuige te zijn. !
Hoe het begon:!
!
Mijn fascinatie voor de Koloniale achtergrond van mijn!
moeders kant van de familie bracht mij in 2008 naar Bali. Het werd me
duidelijk dat ik me sterk verbonden voel met!
Indonesië en dat ik er meer over het verleden wilde weten. In 2011 ben
ik samen met mijn broer Maarten naar Java gegaan om het geboortehuis
van onze moeder te bezoeken.!
!
Hoe meer ik me verdiepte in het leven van de oma van mijn !
moeder ( mijn overgrootmoeder dus), hoe meer ik me realiseerde dat ik
Elise Henriette Bijleveld-van Hoevell.!
graag wilde eren. Ik besloot een expositie te organiseren over deze
bijzondere vrouw. En wanneer beter dan precies 100 jaar na de grote
Koloniale Tentoonstelling. !
Ja kunt zoiets wel besluiten, maar hoe realiseer je dat dan en waar?
Elise van Hoevell rond 1898
Elise rond 1934
In 1914 was er een wereld tentoonstelling op Java in Semarang, noord Java:
De Koloniale Tentoonstelling Semarang. (KTS)!
!
Van augustus tot en met november kwamen meer dan 600.000 mensen de
ruim 50 paviljoens bezoeken. Vele landen waren er vertegenwoordigd,
waaronder Japan, China en Australië!!
!
Aan deze wereldtentoonstelling heeft mijn overgrootmoeder een wel heel
bijzondere bijdrage geleverd. !
Zij was de presidente van het paviljoen ‚De Vrouw’ en hiermee de enige
vrouw in het organiserend comité.!
!
Elise temidden van de heren van het organiserend comité.
Geïnspireerd door de foto van het organiserend comité maakte
ik deze textiel impressie. !
Fotoprint op stof, bewerkt met naaimachine.
Een textiel impressie van mij van
Elise op de foto van het comité. !
Ze droeg de voor die tijd een
gebruikelijke lange rok met witte
blouse. !
Maar wat ze op haar hoofd draagt
is niet zo logisch voor die tijd. !
Een wel zeer aparte hoed.!
!
Foto print op stof, bewerkt met
textielverf en naaimachine stiksel.
Er is niets meer over van die tentoonstelling maar gelukkig heb ik wel
heel veel informatie uit ‚het gedenkboek’ (in familiebezit). Dit
gedenkboek is een uitgebreid evaluatie verslag van de tentoonstelling. !
Voor verder onderzoek ging ik in februari 2014 met Olivier naar
Semarang om verder onderzoek te doen en om het graf te bezoeken
van mijn overgrootmoeder . !
!
Via internet kreeg ik contact met de student Yogi Fajri die veel bleek te
weten over het Koloniale verleden van Semarang. Samen bezochten
we de erebegraafplaats Kalibentang. En toen ik vroeg aan Yogi hoe het
kwam dat hij als twintiger zo geïnteresseerd en positief is over de
Koloniale tijd, sprak hij de zo mooie woorden:!
!
„Only if we can look at the past together, we can build a future
together”!
Het graf van Elise op de
erebegraafplaats
Kalibanteng in Semarang.
Ook haar kleindochter en
haar partner liggen er
begraven.!
!
Elise is gestorven in een
interneringskamp
Halmaheira in Semarang
tijdens de tweede
wereldoorlog.
Yogi Fajri. !
Hij heeft een fascinatie voor de
geschiedenis van Semarang en in het
bijzonder voor de oude (Koloniale)
binnenstad: Kota Lama. (lees zijn blog
op 'Lopen Semarang')!
!
!
Hij was op de hoogte van Elise en haar
bijzondere rol en was zeer enthousiast
mij te ontmoeten. Een directe nazaat
van die vrouw op de foto,...... 'he was
impressed'!!
!
Yogi hoorde van mijn wens om een
expositie over Elise te maken en wist direct
met wie ik moest gaan praten.!
De volgende dag al zat ik aan de koffie met
Jenny Megaradjasa en haar broer Gilbert
Megaputra.!
!
Deze twee, vloeiend Nederlands sprekende,
Indonesiers zetten zich al jarenlang in voor
het behoud van Kota Lama, de oude
binnenstad van Semarang.!
Ieder jaar organiseren ze in September in
Kota Lama een festival en je raadt het al, het
thema van het festival dit jaar was:
Koloniale Tentoonstelling Semarang 1914.!
!
Ik kwam als geroepen.!
!
!
Het idee was geboren. Jenny en ik maakten plannen voor een expositie
over de Koloniale Tentoonstelling en in het bijzonder over het
paviljoen 'de Vrouw', en over mijn overgrootmoeder.!
Wanneer: September 2014!
Waar: Kota Lama, Art Gallery Semarang!
Titel: ‚de Vrouw’!
!
Direct was me duidelijk dat deze expositie ook moest gaan over
krachtige Indonesische vrouwen van toen en nu. !
Jenny pakte dat fantastisch op en ging zich daar helemaal over
ontfermen. Uiteindelijk kwam er in de bovenzaal een overzicht van
indrukwekkende vrouwen die allen uit Semarang kwamen en komen,
waaronder de huidige ambassadrice van Indonesië in den Haag.
!
!
-
RA Kartini, een legende op het gebied van vrouwen
emancipatie. Ieder jaar 21 april is het Kartini-dag in Indonesië. In 1879
werd op die dag Raden Ajeng Kartini geboren, een pionier in de
emancipatie van Indonesische vrouwen. Zij heeft onder andere het
onderwijs voor meisjes opgezet en was dus een tijdgenote van Elise.
Naar mijn weten hebben ze elkaar nooit ontmoet maar Elise was een fan
van haar, getuige ook een groot portret van Kartini in het paviljoen van
de Vrouw. !
-
dr Mari Elka Pangestu, de huidige minister van cultuur en
toerisme. !
-
Retno Marsudi de ambassadrice van Indonesië in Den Haag!
-
Anne Avanti, de beroemdste modeontwerpster van Indonesië. !
NH Dini, roman schrijfster!
Nyonya Meneer, een begrip op het gebied van medicinale
kruiden!!
Tijdens de zomermaanden heb ik verschillende werken gemaakt
geïnspireerd op het leven van Elise en de Koloniale tentoonstelling. !
Textielwerken en mode omdat ik me daar het meest in thuis voel en
ook vanuit pure handigheid, want makkelijk te vervoeren.!
!
Vele foto’s uit het familiearchief en uit het gedenkboek heb ik op stof
geprint en bewerkt met stiksels en textielverf. Ook nam ik
verschillende artefacten mee zoals het gedenkboek en heb ik na lang
zoeken de speciaal voor het paviljoen de Vrouw gemaakte catalogus
gevonden in de bibliotheek van Atria (kennisinstituut voor
emancipatie en vrouwengeschiedenis in Amsterdam). !
!
Vlak voor vertrek kreeg ik bericht van de Nederlandse Ambassade in
Indonesië dat mijn aanvraag voor subsidie voor deze expositie werd
gehonoreerd. Dat was nog eens een prachtig bericht!
Links: de eerste bladzijde van het
voorwoord in de catalogus van 'de
Vrouw’, geschreven door Elise.!
Onder: een textiel impressie van
mij van de eerste woorden en het
vrouwen comité.
“Awake, ye women, from the slumber of the centuries! !
!
We still have so much work ahead of us. Work that previously we
!
could not have dreamed of! “!
!
!
Deze woorden zijn nog zo actueel, ongelooflijk. Natuurlijk is er ook heel
veel veranderd en bereikt sinds die tijd en daar pluk ik volop de vruchten
van. Alleen al het feit dat ik deze expositie kon houden in Indonesië!
Gedenkboek en catalogi
tentoongesteld op een prachtige
oude secretaire.
Begin September lag alles klaar om op reis te gaan. De doeken kon ik
opgerold mee nemen in een koker voor posters. En de catalogi en
andere artefacten gingen in mijn handbagage, wel zo veilig.
De expositie 'de Vrouw' zal worden gehouden in de !
contemporary Art Gallery van Semarang,!
oorspronkelijk het gebouw van de Indische Lloyd.
Eenmaal daar was het de eerste dagen enorm hectisch. Ik heb veel
mensen leren kennen en gesproken. Ook ontmoetingen met de
pers, de lokale televisie en een radio interview. !
Maar de Gallery moest nog helemaal worden ingericht! Het viel
nog niet mee om op één lijn te komen met de aangestelde curator
die verantwoordelijk was voor de totale expositie. !
De samenwerking verliep eerst wat moeizaam maar gelukkig viel
mijn wens om onze werken te combineren in goede smaak.!
Ook mijn idee van banners vanaf het plafond met daarop mijn
textiel collages paste erg goed in de zaal en gaven veel extra sfeer.!
!
In de benedenzaal kwamen de foto’s over de Koloniale
Tentoonstelling 1914 en mijn werk.!
In de bovenzaal werden de Indonesische vrouwen in beeld
gebracht.
Behalve het leven van Elise, wilde ik ook heel graag de verhalen die
mij bekend waren over de tegenwerking die mijn overgrootmoeder en
de andere vrouwen kregen, in beeld brengen. !
!
Het idee van een groepje vrouwen in Semarang was om een deel van de
expositie over de Vrouw van het jaar ervoor in 1913 in Amsterdam
tentoon te stellen in een stand. Deze wens werd niet serieus genomen
door de heren van het comité. Toch werd wel toestemming verleend,
onder voorwaarde dat de vrouwen de kosten hiervoor zelf moesten
opbrengen. !
In zeer korte tijd werd meer dan het benodigde geld ingezameld en dat
succes werd uiteindelijk gehonoreerd met de toezegging van het
budget voor een eigen paviljoen. Elise werd presidente van het comité
van dit paviljoen ‚de Vrouw’.!
De plek van het paviljoen was ergens achterin op het grote terrein,
waarop mijn oma veel later in het gedenkboek haar ongezouten
commentaar met de hand heeft bijgeschreven: De heren dachten zeker
dat het een mislukking zou worden, integendeel het werd een groot
succes.
Het tentoonstellingen terrein in een 3d tekening. !
(gemaakt door Aviva Joosting Schulze )!
In de cirkel het paviljoen ‚de Vrouw’
Het comité van
'de Vrouw'. Elise
zittend
middenvoor.!
Opvallend is de
samenstelling van
het comité. Een
samenwerking
van 'Europese' en
lokale vrouwen.
Het leven van Elise heb ik in een
aantal bewerkte foto prints op stof
en in textiel collages in beeld
gebracht. !
Foto's uit het familie archief heb ik geprint op stof en bewerkt met
applicaties en stiksels. Hier zie je Elise in een koets op een feestdag.
Johan Casper Bijleveld. 1870-1959!
(Ex)Echtgenoot van Elise. !
Directeur van de Javasche bank in
Semarang. fotoprint op stof, bewerkt met
de naaimachine.
Het huis in Padang waar mijn oma Tientje is geboren. Dit was ooit het
woonhuis van Eduard Douwes Dekker. (Multatuli).!
Portret van
Elise door
mij
geschilderd
op linnen.!
Haren van
hennep.!
Blouse van
zijde,
gebrand.!
Geïnspireerd op de Kebaya,
de traditionele Indonesische
'blouse', heb ik een aantal
nieuwe ontwerpen gemaakt.
Tentoongesteld in
combinatie met hedendaagse
batik sarongs uit Semarang.
Lange zijden
kebaya. !
Kanten
flockprint.!
!
De onderrand
heb ik !
hand!
beschilderd.!
!
Als jurk
eronder een
gedrapeerde
batik doek.
Variatie op
de kebaja.!
Linnen met !
goudfinish.!
Het linnen
heb ik met
de hand!
beschilderd
.!
!
De kebaja
sluit met
een
traditionele
kebaja
speld. !
Elise was gevangene in het
inteneringskamp
Halmaheira vlakbij
Semarang
In navolging van Elise wilde ik heel graag de verbinding maken met
de vrouwen daar en dan speciaal met de jonge vrouwen. Tijdens een
seminar wat ik voor studenten en hun docenten heb georganiseerd
heb ik de aanwezigen rondgeleid en ben ik in gesprek gegaan met
ze.!
!
Ik vind het zo belangrijk dat juist die jonge vrouwen gesteund
worden in hun dromen, in hun visie. !
Met deze gedachte heb ik mij verdiept in de vrouwen in mijn
familie. Voor mij, naast mij, na mij. Hun dromen, idealen, visie en
strijd.!
!
Om dit in beeld te brengen heb ik portretten gemaakt van 5
generaties vrouwen in de familie van mijn moeders kant.!
!
!
5 generaties vrouwen in de familie van mijn moeder. Allen op de leeftijd
van rond de 22 . Portretten geschilderd op zijde.!
v.l.n.r. Mijn overgrootmoeder Elise, mijn oma Tientje, mijn moeder
Lieneke, mijn zus Eveline, ik en mijn dochters Jolieke en Maaike.
En wie is dan die
achterkleindochter van
Elise? Ik maakte een
zelfportret om mijzelf
voor te stellen. Dat was
moet ik bekennen een
enorme klus. In de
achtergrond foto's van
belangrijke mensen uit
mijn verleden. !
Op mijn blouse namen
van belangrijke mensen
in mijn leven nu.!
!
!
techniek: textielverf op
linnen en zijde.!
Fotoprint op katoen.!
Naaimachine bewerking.
De expositie werd geopend door de minister van cultuur en toerisme, dr
Mari Elka Pangestu. Hier zie je haar in het midden. Links de
modeontwerpster Anna Avanti.
Hoofdrolspeeltsters van de expositie 'de Vrouw'.
Jenny en ik genoten van het enorme
succes van de expositie. !
Ik voelde trots en heel veel
dankbaarheid voor de mogelijkheden
die we hebben gekregen, en hebben
gecreëerd.!
!
De minister memoreerde in haar
openingsspeech nog zo fraai de
anekdote die ik haar had verteld over
het ontstaan van het paviljoen de
Vrouw in 1914.!
!
„Zo zie je maar, je kunt vrouwen wel
achteraan zetten, maar dat zal ze alleen
maar extra kracht geven om zich te
laten zien”!
!
Wat een ongelooflijke mooie reis is dit geweest en wat een bijzondere
ervaring. Vele lessen geleerd ook. !
!
Ik ben zo veel mensen dankbaar voor alle steun, aanmoediging en hulp, in
het bijzonder mijn dochters Jolieke en Maaike en ook speciale dank aan
mijn vader Jan van Os. Zonder hem was het allemaal niet mogelijk
geweest!!
En oh wat ben ik blij dat Eveline en oom Joost bij mij waren, met hun
adviezen, steun en enthousiasme. Geweldig, dank jullie wel.!
!
Ook Olivier, Eveline, Maarten, Suzanne en Annelies, zo fijn dat ik alles met
jullie kon delen. Genoeg momenten van twijfel bij mij hebben jullie mee
gemaakt en altijd weer was er de feedback en de aanmoediging om door te
gaan.!
!
In liefdevolle herinnering aan mijn moeder Lieneke van Os- den Haan en
mijn oma Tientje den Haan-Bijleveld.!
!
!
Tijdens het fotomoment op de openingsavond van de expositie besefte ik
ten diepste hoe bijzonder het was om daar te staan. !
Tussen die prachtige, geweldige en inspirerende vrouwen in en uit
Semarang en iedereen die gekomen was om de expositie te komen
bekijken.!
!
Om precies 100 jaar later, in navolging van mijn overgrootmoeder,!
samen te werken en in verbinding te zijn met de vrouwen van het
Indonesië van nu, geweldig. !
De Nederlandse Ambassade heeft me gevraagd om de expositie in 2015 ook
in Jakarta te brengen, fantastisch natuurlijk. !
Ik prijs me gelukkig met deze kans en met de mogelijkheden die het ons
zal geven om een verdere brug te slaan tussen Nederland en Indonesië.!
!
Het is zoals Yogi het zei: Als we samen naar het verleden kunnen kijken,
kunnen we ook samen een toekomst bouwen.!
!
Kuno, Kini, Nanti - Verleden, Heden, Toekomst.

Download Report