pRogRAmmA - De Bijloke

12.11.14 | 20:00 | KRAAKHUIS
Frank Nuyts’
pianosonates
deel V
Programma
Uitvoerders
Frank nuyts (°1959)
Pianosonate nr. 9: ‘Terra firma’
door Erwin Deleux
Erwin Deleux | piano
Luc Van Loo | piano
Vitaly Samoshko | piano
Pianosonate nr. 10: ‘Second to none’
door Luc Van Loo
Pauze
Pianosonate nr. 17: ‘Second to none’
door Vitaly Samoshko
Alexander Skrjabin (1872-1915)
Pianosonate nr. 5
door Vitaly Samoshko
NIEUW! 24 uur voor en na het concert
Vind snel meer achtergrondinfo.
Bereken je route naar De Bijloke.
Deel je mening over dit concert.
debijloke.be/nu
2
Frank Nuyt’s Integrale pianosonates
deel V
Deel V van de zesdelige uitvoering van
de integrale pianosonates is vandaag een
feit. Drie uiteenlopende pianisten die elk
op hun manier een stukje Frank Nuyts
inkleuren. Gewoontegetrouw is Frank
Nuyts zijn pianisten tegemoet gekomen:
wat hij ervaart als eigen aan Erwin, Luc en
Vitaly, probeert hij op te nemen en weer te
geven in de schrijfwijze. Wie van de pianisten achteraf bereid is tot een gesprek
met Frank de componist, krijgt de nodige
hints en rode draden. Moet je het allemaal
weten of horen om te kunnen spelen?
Natuurlijk niet. De uitvoerder doet uiteindelijk met de noten wat hij/zij wil. Maar
het is verhelderend als je kapstokken aangereikt krijgt om de inhoud van de valies
aan op te hangen. Waardoor je na verloop
van tijd het bos door de bomen ziet.
golven die als een tsunami op je af kunnen
komen. Niet verpletterd worden en de kop
boven water houden is de uitdaging.
Sonate 9
Frank Nuyts: “Je kunt in een oeuvre het
nummer 9 niet uitspreken zonder dat je
referenties hebt aan Beethoven 9. (Het
werk dat voor componisten na Beethoven
een merkteken was en zo zwaar woog, dat
dit velen remde om klassieke symfonieën
te componeren, n.v.d.r.) Ik had ook al het
gevoel dat ik zowat halverwege aan het
komen was bij de pianosonates. Negen is
de helft van achttien zoals je weet. Je kunt
het vergelijken met Christoffel Columbus
die voet aan wal zette op de Canarische
Eilanden alvorens zijn grote oversteek te
maken. Zo moest ik nog eerst eens stevige grond (terra firma) onder de voeten
voelen vooraleer mijn grote oversteek te
maken.’’
Nog nooit is me zo duidelijk opgevallen
dat Frank Nuyts letterlijk niets aan het
toeval overlaat. Zowat alle parameters,
alle bouwelementen van zijn partituren
zijn volkomen doordacht. De veelheid
van ideeën zijn niet zomaar lukraak gekozen. Alles heeft met alles te maken. En de
luisteraar? Als toehoorder kun je vooraf
de hele uitleg doornemen. Maar moet
je dat allemaal weten? Ik denk het niet.
Wij hebben het voordeel dat we alleen de
knop moeten omdraaien, wat achterover
gaan leunen en de oren spitsen en je dan
laten meedrijven op de golven van Nuyts –
“In Sonate 9 is alles een beetje groter. De
uitvoerder heeft de keuze twee delen of
drie delen te spelen, dus al of niet met het
laatste gigantische deel erbij. Erwin Deleux
heeft besloten twee delen te spelen. Die
keuze zit al in de schriftuur. Het derde deel
is bijna zo lang als de twee andere samen.
Het is een echte uitputtingsslag. Het laatste
deel is effectief bedoeld om het nog groter
te maken, om dat idee van een indrukwekkende negende nog duidelijker te maken.
3
Het doet geen afbreuk aan de sonate of je
twee of drie delen speelt. In de context in
De Bijloke is het beter ons te beperken tot
twee. De sonates die op de affiche staan,
zijn met verve de meest virtuoze en veeleisende van de achttien. Het is een redelijk
zwaar concert dat op ons afkomt.’’ (lacht)
kon gaan met hem. Hij gaf ook toe dat
de sonate voor hem nog een stap verder
ging dan het concerto. De drie pianisten
hebben mij bevestigd dat er enorm veel
werk aan de winkel is om hun sonate te
kunnen spelen, ook Vitaly Samoshko.
Erwin heb ik ook gekozen omdat hij heel
goed kan bouwen. Deze sonate gaat juist
over een geweldig bouwwerk. Je moet niet
te rapsodisch, te kortademig tewerk gaan
bij deze sonates, er zijn veel grote bogen,
er is veel meer structuur aanwezig dan
op het eerste zicht merkbaar is. Dat idee
van grootsheid is zowel op micro- als op
macrovlak aanwezig. Ik weet niet of er al
een analysemodel ontwikkeld is om deze
sonates te doorgronden.’’
“De negende is dus aankomen op de Canarische Eilanden, maar je bent ook nog
omringd door de volle zee. Het idee van
de zee is sterk aanwezig. Er is een steeds
duidelijker referentie aan La Mer van
Debussy hoorbaar. De overstap wagen om
aan de overkant te geraken – de overkant
is 18 – dat inspireerde me om het gevoel
van oversteek erin te verwerken, eerst al
gaande (andante) maar dan sneller en
sneller. Het is tegelijkertijd een oefening
geworden in hoe ver je kan gaan met met
een strikt minimum aan materiaal, bladzijde na bladzijde in sol mineur 7, zowel
in harmonie als in begeleiding. Maar het
eigenaardige is dat je het niet hoort of
merkt. Harmonie en melodie zijn net hetzelfde, en dat ontwikkelt zich, dat zwelt
dan aan. Een concept dat je terugvindt
bij Bartók bijvoorbeeld. In zijn volksmuziek wilde hij dat wat horizontaal gebeurt
ook verticaal terug te vinden is. Dat zit er
achter in die sonate. Eigenlijk krijg je daardoor een soort kruispunt. Het klopt met
het beeld dat ik halverwege was in de serie,
op een kruispunt.’’
Sonate 10
“Zo komen we bij Sonate 10. Luc Van Loo
heeft me bevestigd dat hoe meer je er mee
bezig bent, hoe meer je merkt dat alles met
elkaar verwant is. Alles hangt aan elkaar.
Dat is bewust zo. Er is niets aan het toeval
overgelaten. Ik ben natuurlijk al ervaren
als ik aan mijn tiende werk, ik heb stilaan onder de knie gekregen hoe je dat
moet doen. De inspanning die ik van de
uitvoerder vraag is groot. Ze moeten echt
investeren. Je kunt het niet doen tussen de
soep en de patatten. Maar het werkproces
en het resultaat dat de pianisten bereiken
eens ze erdoor zijn geraakt, vinden ze
geweldig.’’
“Sonate 10 is relatief vlug geschreven.
Benjamin Van Esser, die de Sonates 3 en
6 had gespeeld, kreeg een tweede kindje,
Dorothee. Als een soort cadeautje heb
“Erwin Deleux kwam bij het componeren al van bij het begin in beeld. Hij had
zo’n knappe vertolking gegeven van mijn
pianoconcerto. Ik wist dat ik heel ver
4
ik een pianosonate gecomponeerd over
tweeledigheid, vanuit het idee dat elk deel
extreem tegemoet zou komen aan een van
de twee ouders. Benjamin houdt enorm
van motoriek, hij komt uit de heavy metal
en daarom is dit deel extreem motorisch.
Zijn vrouw Carmen Vanhees is niet alleen
pianiste, maar ook danseres. In 2000 werd
ze geselecteerd voor P.A.R.T.S., de dansschool van Anne Teresa De Keersmaeker.
Dat heb ik in haar deel verwerkt. Er is nog
een derde element aanwezig, het kind, in
een soort wiegeliedje waarmee de sonate
begint, het meest teneramente (tedere) dat
je je kunt voorstellen. Op de rand van de
wiegkitsch. Dit loopt dan door in het stuwende, dansante, met een referentie aan
Adams.’’
op het idee om die Reich er ook in te verwerken. Maar dan helemaal op zijn Nuyts
geharmoniseerd. Het rare is dat ik aan Luc
vroeg of hij er Piano Phase en Violin Phase
in had herkend. Hij was verrast. Nadat ik
het hem voorspeelde, zag hij overal die
Piano en Violin Phase op hem afkomen.’’
“Anderzijds: Annabel (eerste kindje),
Benjamin, Carmen en Dorothee. ABCD.
Door het motiefje abcd (la-si-do-re) en
de omkering te gebruiken, krijg je iets dat
verwijst naar Bartók en Ligeti. Eens je dat
ook ziet, ervaar je dat het werk compleet
vervat is in een traditie. Niets is zomaar uit
de lucht gegrepen. Ik hoop dat het kindje
er blij mee zal zijn.’’
Sonate 17
“Je weet dat ik de laatste vier sonates heb
gebaseerd op de topografie van de Bijlokesite.’’ Frank toont me een foto van de laat15de-eeuwse verbindingsgalerij, die vroeger het abdissenhuis met de abdij verbond,
gelegen aan de Zuidkant, gezien vanop
de binnentuin. “Ik kijk effectief naar het
zuiden. Je ziet iets als een lange gang, een
witte gevel ingedeeld door zwarte ramen
en deuren. Ik heb de sonate ingedeeld in
34 deeltjes en een dialectiek gemaakt. Een
diatonisch element, dat gradueel afneemt
en een chromatisch element dat alsmaar
toeneemt. Daarbij heb ik dan de elementen, accidenten en accenten in de gevel
proberen aan te duiden in de sonate. Met
verhoudingen die tot op de microseconde
worden gerespecteerd. Zo’n mathematisch
concept is wel een beetje vreemd voor
iemand als Vitaly Samoshko. Ik weet ook
“Benjamin heeft ook ooit het Tweede Pianoconcert van Bartók gespeeld. Een van
de kenmerken daarvan is de secunde in
de duim. In het tweede deel van het Bartókconcerto is het de duim die voortduren
heel snel speelt. Een van de kenmerken
van mijn sonate is de grote secunde. Het
staat er vol van. Luc had er zelf al wat ontdekt, maar ik kon er hem nog veel meer
aanwijzen. Terzelfdertijd refereert het ook
aan de pianostijl die je vindt in Scarbo van
Ravel: die duim, die duim, die duim. Het is
dus een referentie aan een pianotechniek
die optreedt in begin van de 20ste eeuw bij
Ravel en Bartók.’’
“Omdat Carmen met Anne Teresa De
Keersmaeker heeft gewerkt, die ondermeer bekend geworden is met Piano Phase
en Violin Phase van Steve Reich, kwam ik
5
niet wat hij er mee zal doen. Maar het
ding voor mij is dat hij in België de grote
uitvoerder is van Skrjabin. Je hebt twee
pianosonates van Skrjabin getiteld White
Mass (Sonate nr. 7) en Black Mass (Sonate
nr. 9). Wit en zwart. Je vindt dat terug in
de gevelkleuren. In deze sonate heb ik het
spelen van Skrjabin verwerkt – die enorme
vrijheid van lagen boven elkaar – waarbij
een enorm complex notenbeeld ontstaat,
met vele lagen die hij allemaal moet ontcijferen. Het resultaat zal min of meer zijn
eigen spel worden. Ik weet niet of hij daartoe komt. Maar ik wil zeker niet te veel
de schoolmeester uithangen. Ik hoop dat
Vitaly zich door dat alles worstelt, maar
zich ook amuseert. ’’
“Ik heb er ook het gevoel van een overgang in verwerkt, van de schoonheid van
de romantiek (drieklank) naar het modernisme, de schoonheid neemt af. Dat is wat
gebeurt met Skrjabin en Rachmaninov
in de 20ste eeuw. Het laatste moment is
veruit het meest virtuoze dat ik in de achttien sonates heb geschreven. Een ongelooflijk wild allegro, je moet de eerste laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd
zijn om dat te kunnen spelen. Wat hij is
natuurlijk.’’
6
Bio
Frank Nuyts
Frank Nuyts werd geboren in Oostende
op 3 februari 1957. Hij studeerde in
Gent slagwerk en kamermuziek aan het
Koninklijk Muziekconservatorium (o.a.
bij Claude Coppens) en daarna compositie
aan het Instituut voor Psychoacustica en
Elektronische Muziek (IPEM) bij Lucien
Goethals. Momenteel doceert hij compositie en orkestratie aan de School of Arts
van de Hogeschool Gent.
nieën, twee concerti en werken voor grote
crossoverensembles.
In 2002 stopt hij met de groep Hardscore
en schrijft hij weer voltijds voor klassieke
bezettingen, in opdracht van binnen- en
buitenlandse ensembles. Dit leidt tot een
zeventigtal nieuwe werken waaronder de
vierde & vijfde symfonie, achttien sonates
en nogal wat vocaal werk (a capella & vier
kameropera’s).
Zijn eerste werken schreef hij in een
modernistische postseriële stijl. Voor één
van die werken, Alsof de hand nooit meer
weggaat, kreeg hij in 1979 de Tenutoprijs
voor compositie. Rastapasta voor solostrijkers en fluit uit 1986 betekende echter
de breuk met dat idioom. Hij ging de kant
op van het postmodernisme en zijn werk
wordt sindsdien gekenmerkt door een
neotonale toonspraak en een zeer persoonlijke verwerking van invloeden uit de
zogenaamde commerciële muziekgenres.
Erwin Deleux
Erwin Deleux werd geboren in 1973 in
Reet. Hij studeerde aan het conservatorium van Antwerpen bij Prof. Pascal
Sigrist, en behaalde er eerste prijzen piano
en kamermuziek. Het meesterdiploma in
diezelfde disciplines verwierf hij aan het
Lemmensinstituut te Leuven, in de klas
van Prof. Alan Weiss. Hij voltooide er zijn
opleiding met een specialisatiediploma
piano. Om zijn muzikale horizon te verruimen, nam hij deel aan internationale
masterclasses o.l.v. Yevgeny Moguilevsky,
Peter Feuchtwanger, Edoardo Torbianelli
en anderen.
Samen met Iris De Blaere richtte hij in
1989 de groep Hardscore op, waarmee
voor deze nieuwe stijl ook een passend
klankidioom werd gezocht. Voor deze
groep componeerde hij zes Hardscore
Books, waarvan het derde (1996) een
compositieopdracht was van de Provincie
Oost-Vlaanderen. Toch schreef hij ook
nog composities voor klassieke bezettingen: naast losse orkestwerken en heel
veel kamermuziek, zijn eerste drie symfo-
Erwin Deleux behaalde de eerste prijs op
concours als Cantabile, EPTA en de Stefaan De Jonghe-wedstrijd. Hij werd laureaat van het Bachconcours, Axion Classics, de Internationale Prijs Emmanuel
Durlet en het Kamermuziekconcours van
Almere.
7
De vertolking van talrijke pianoconcerti
(Tsjaikovsky, Rachmaninov, Schumann,
Ravel …) lokten bij pers en publiek unaniem lovende reacties uit. Radio- en tvopnames werden uitgezonden door Klara,
RTBF, KRO, AVRO, de Concertzender/
Amsterdam en de Saarländische Rundfunk. Als veelgevraagd kamermusicus
begeleidde Erwin ondermeer Axel Everaert, Guido De Neve, Raf De Keninck,
Philippe Benoit… De drie cd-opnames
die hij met met Emanon ensemble realiseerde voor het label Phaedra, kregen uitmuntende kritieken in de internationale
geschreven pers.
nationale Orpheuswedstrijd in deSingel
(Antwerpen). Sinds 1993 is Luc Van Loo
stichtend lid en pianist van SPECTRA, het
ensemble voor hedendaagse muziek waarmee hij concerteerde doorheen Europa en
Zuid-Amerika en meer dan 130 nieuwe
werken creëerde, waaronder verscheidene
van Frank Nuyts. Als pianoleraar is hij
verbonden aan de Academie voor Podiumkunsten te Gent.
Vitaly Samoshko
Vitaly Samoshko, geboren in 1973 in
Oekraïne, studeerde piano bij Leonid
Margarius aan het muziekconservatorium
in zijn geboortestad Charkiv, en later bij
dezelfde meester aan de Internationale
Pianoacademie Incontri col Maestro in het
Italiaanse Imola.
Een bijzondere affiniteit voor hedendaagse
muziek zette hem ertoe aan composities te
creëren van André Laporte, Frank Nuyts,
Alain Craens, Wim Henderickx … Concerten brachten hem van Italië tot Letland.
Erwin Deleux is momenteel als pianoleraar verbonden aan de muziekacademie
van Lanaken en als corepetitor aan het
Conservatorium van Maastricht.
Vitaly Samoshko behaalde belangrijke
internationale prijzen o.a. de Tweede Prijs
op de wedstrijd Busoni in Italië (1993), en
in Montreal (1996) en eveneens de Tweede
Prijs op de wedstrijd A. Rubinstein voor
pianomeesters in Israël (1998). Als hij in
1999 de Eerste Prijs haalt in de Koningin Elisabethwedstrijd voor piano, begint
zijn muzikale ster te rijzen. Dit betekent
meteen de start van een wereldwijde succesvolle solocarrière. Sindsdien trad hij op
in meer dan 25 landen, onder meer in de
Tonhalle in Zürich, het Théâtre du Châtelet in Parijs, het Metropolitan Museum en
de Steinway Hall in New York, het Concertgebouw in Amsterdam, de Beethovenhalle in Bonn, de Yokohama Minato Mirai
Luc Van Loo
Luc Van Loo (1959) studeerde piano en
kamermuziek aan het Koninklijk Conservatorium van Gent bij Myriam Schroyens
en Marcel Lequeux. Hij vervolmaakte
zich verder bij André De Groote voor
piano en in Rotterdam bij Henri Bok in
Hedendaagse muziekuitvoering. Samen
met Geert Dhondt (basklarinet) behaalde
hij de speciale BRT3-prijs op de Inter-
8
der Beethovenhalle, de symfonieorkesten
van Sint Petersburg, Savannah en RNCM,
steeds onder leiding van gereputeerde
dirigenten als Charles Dutoit, Marc Soustrot, Gilbert Varga en George Octors ...
Hall, de Okayama Symphony Hall en de
Kyoto Concert Hall in Japan en het Teatro
Gran Rex in Buenos Aires.
Vitaly Samoshko speelde op talloze grote
festivals, zoals het Klavier-Festival Ruhr in
Duitsland, het Montpellier Radio France
en het Besançon Festival in Frankrijk, het
festival Música Romântica in Zwitserland,
het Yokohama International Piano Festival
in Japan, het Savannah Onstage Festival in
de VS, het Canadese Festival International
de Lanaudière, het Festival d’Echternach
en het Bourglinster Festival in Luxemburg, het Chopin Piano Festival in Polen
en het Festival van Vlaanderen, het Festival d’Aulne en het Festival de Wallonie in
België.
In 2001 wordt België Vitaly’s tweede thuis.
In 2003 neemt hij een dubbel-cd op bij
het nieuwe label Lineair Art Transfer met
composities van Schubert, Schumann,
Skrjabin en Prokofiev. Zijn tweede cd,
Piano Studies Skrjabin, wordt door Klara
bekroond met de prestigieuze prijs van
Beste Internationale CD 2005. Zijn derde
cd, de vertolking uit 2006 van Rachmaninovs Les Etudes-Tableaux, is de afsluiter van
dit prachtige muzikale triptiek. Zijn laatste
opname is een dvd en cd met het Pianoconcerto nr. 3 van Rachmaninov.
Hij concerteerde met beroemde orkesten
als het Filharmonisch Orkest van Tokio en
de New Japan Philharmonic, het Orkest
Vitaly Samoshko wordt vaak gevraagd
voor masterclasses en in 2005 wordt hij
9
binnenkort
VR | 14.11.14 | 20:00 | Kraakhuis
Red Hill Orchestra (Jozef Dumoulin, Ellery Eskelin
& Dan Weiss), Brussels Vocal Project
Jazz
ZA | 15.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Le Concert Spirituel
Rameau
ZO | 16.11.14 | 10:30 & 15:00 | Kraakhuis
Karbido Ensemble
Kunstendag voor kinderen: THE TABLE (7+)
ZO | 16.11.14 | 11:00 & 14:00 | Concertzaal
Joke van Leeuwen
Kunstendag voor kinderen: muzikale vertelling ‘Toen
mijn vader een struik werd’ (10+)
WO | 19.11.14 | 20:00 | Concertzaal
European Union Baroque Orchestra
Bach, Vivaldi
ZA | 22.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Asko|Schönberg
Louis Andriessen
ZO | 23.11.14 | 13:00 (workshop) & 16:00 (concert)
deFilharmonie
KIDconcert: Stuk Stroganoff (6+)
WO | 26.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Nederlands Kamerkoor
Regnart, Van Weerbeke, Caron
DO | 27.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Elias String Quartet
Beethoven, Haydn
VR | 28.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Steve Swallow Quintet
Jazz
ZA | 29.11.14 | 20:00 | Concertzaal
Symfonieorkest Vlaanderen
Copland, Beethoven, Moessorgski
DO | 04.12.14 | 20:00 | Concertzaal
LOD Muziektheater
Lâchez tout ! | Enough already
VR | 05.12.14 | 20:00 | Concertzaal
SPECTRA
Francesconi, Janssens, Mundry
Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent
Colofon
J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent
Tekst programmaboekje | Frank Pauwels
Ma - vr 10:00 - 17:00
v.u. | Daan Bauwens
09 269 92 92 | [email protected] | www.debijloke.be
© Muziekcentrum De Bijloke Gent
Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)

Download Report