VOORLICHTINGSPLAN 2014
Vlaamse overheid | Beleidsdomein Landbouw en Visserij
VOORLICHTINGSPLAN 2014
Entiteit: Departement Landbouw en Visserij
Afdeling: Duurzame Landbouwontwikkeling
Datum: 31 januari 2014
COLOFON
Samenstelling
Entiteit: Departement Landbouw en Visserij
Afdeling: Duurzame Landbouwontwikkeling
Verantwoordelijke uitgever
Jules Van Liefferinge, secretaris-generaal Departement Landbouw en Visserij
Depotnummer
D/2014/3241/010
Lay-out
Seppe Bernar, Departement Landbouw en Visserij, afdeling Organisatie en Strategisch Beleid
Foto’s
Beleidsdomein Landbouw en Visserij, Cover: Werktuigendagen, p. 49: Proefbedrijf Pluimveehouderij
Druk
Vlaamse overheid
Voor bijkomende exemplaren neemt u contact op met
Team Voorlichting
[email protected]
Een digitale versie vindt u terug op
www.vlaanderen.be/landbouw/voorlichting
INHOUD
1 VOORWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
2 TEAM VOORLICHTING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.2 Praktijkcentra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.2.1 Praktijkcentra plantaardige productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.2.2 Praktijkcentra dierlijke productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.3 Praktijk- en demonstratievelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.4 Demonstratieprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.4.1 Doelstelling van de demonstratieprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.4.2 Thema’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2.5 Operationele groepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.6 Opvolging en advisering van onderzoeksprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3 DE VOORLICHTING GEËVALUEERD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
3.1 Wat deed de voorlichting in 2013? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
3.2 Welke voorlichting is gewenst? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
4 AARDAPPELEN, BIETEN, CICHOREI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
4.1 Studiedagen en bedrijfsbezoeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
4.1.1 Studiedagen actualiteiten en proefresultaten in de akkerbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
4.1.2 Bezoek Proefboerderijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
4.2 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
4.2.1 Publicatie proefresultaten in samenwerking met praktijkcentra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
4.2.2 Gewasbescherming aardappelen, bieten en cichorei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
4.3 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
4.3.1 Diffuse vervuiling door gewasbeschermingsmiddelen in de akkerbouw beperken: hoe praktisch aanpakken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
4.3.2 Sensibilisering rond puntvervuiling en bio-zuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in
West- en Oost-Vlaanderen of kort “Bioremediatie West” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
4.3.3 Een geïntegreerde aanpak in de akkerbouw: de weg naar duurzame landbouw verder zetten! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
4.3.4 N naar de aardappel brengen en zo N efficiënter benutten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
4.4 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4.5 Contactgegevens Praktijkcentra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
5 GRANEN EN ENERGIETEELTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5.1.1 Studiedagen Voorjaarsstudiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5.1.2 Bezoek Proefboerderijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5.1.3 Studiedagen Najaarsstudiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
5.1.4 Oogstdemonstratie Miscanthus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5.1.5 Veldbezoek Energieteelten, Alternatieve Teelten, Groene energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5.2 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5.3 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5.3.1 Een geïntegreerde aanpak in de akkerbouw: de weg naar duurzame landbouw verder zetten! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5.4 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
5.5 Contactgegevens Praktijkcentrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
6 VOEDERGEWASSEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
6.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
6.1.1 Studiedagen Duurzame voederwinning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
6.1.2 Bezoek Proefboerderijen Duurzame ruwvoederwinning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
6.1.3 Studiedagen ‘Duurzame melkveehouderij’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6.2 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6.2.1 Publicatie in samenwerking met LCV en andere partners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6.2.2 Brochures gewasbescherming maïs en grasland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6.3 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6.3.1 Maïs bemesten: oude principes, nieuwe technieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
6.3.2 Grasland scheuren en vernieuwen op maat van het milieu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
6.3.3 Een geïntegreerde aanpak in de akkerbouw: de weg naar duurzame landbouw verder zetten! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
6.4 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
6.5 Contactgegevens Praktijkcentra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
7 OPENLUCHTGROENTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.1.1 Demodag ‘Innovatie oogsttechnieken’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.1.2 Studiedagen ‘Beredeneerde bemesting van openluchtgroente’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.1.3 Studiedag ‘Bodemvruchtbaarheid’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.1.4 Gewasbescherming bij groenten in de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.1.5 Studiedag ‘Irrigatie van groenten: hoe aanpakken?’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
7.1.6 Praktijkdag ‘Innovatieve en milieuvriendelijke technieken’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.1.7 Praktijkdag ‘Prei’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.2 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.2.1 Ergonomie in de tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.2.2 Arbeidsveiligheid in de tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.2.3 Sensibilisering rond puntvervuiling en bio-zuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in
West- en Oost-Vlaanderen of kort “Bioremediatie West” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.2.4 Sensibilisering omtrent puntvervuiling en zuiveringssystemen in alle sectoren van de plantproductie in
het Oostelijke deel van Vlaanderen (Bioremediatie Oost) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.2.5 Optimaal en duurzaam bemesten met innovatieve technieken (OBIT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.2.6 KNS en dierlijke werkzame N in Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.2.7 Groenbedekkers in strijd tegen het nitraatresidu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.2.8 Witloof en IPM (WEI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.2.9 Integratie van IPM in de vollegrondsgroenteteelt in Vlaanderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
7.3 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
7.4 Contactgegevens Praktijkcentra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
8 GLASGROENTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
8.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
8.1.1 Studiemomenten ‘Ondernemen in de glastuinbouw’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
8.1.2 Studiemomenten MAP 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
8.1.3 Studiemomenten IPM - Plantenbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
8.2 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8.2.1 Ergonomie in de tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8.2.2 Arbeidsveiligheid in de tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8.2.3 Sensibilisering rond puntvervuiling en bio-zuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in
West en Oost-Vlaanderen of kort “Bioremediatie West” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8.2.4 Sensibilisering omtrent puntvervuiling en zuiveringssystemen in alle sectoren van de plantproductie
in het Oostelijke deel van Vlaanderen (Bioremediatie Oost) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8.3 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
8.4 Contactgegevens Praktijkcentra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
9 SIERTEELT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
9.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
9.1.1 Studiemomenten Beredeneerde bemesting vollegrond sierteeltgewassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
9.1.2 Studiemomenten Erosiebestrijding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
9.1.3 Studiedagen specifieke sectoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
9.1.4 Studiedag Actualiteiten in de boomkwekerij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
9.1.5 Bezoek demonstratieproeven aangelegd in de boomkwekerij, knolbegonia en bloemen in openlucht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
9.1.6 Infomomenten Gewasbescherming in de sierteelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
9.2 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
9.2.1 Kostprijsberekening in sierteeltgewassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
9.2.2 Artikels via AKSENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
9.3 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
9.3.1 Arbeidsveiligheid in de tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
9.3.2 Sensibilisering rond puntvervuiling en bio-zuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in
West- en Oost-Vlaanderen of kort “Bioremediatie West” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
9.3.3 Het KNS-bemestingsysteem toegepast in de grondgebonden sierteelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
9.3.4 Kwaliteitsvolle planten met reductie van nutriëntenuitspoeling op tray- en containervelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
9.3.5 Geïntegreerde gewasbescherming in de sierteelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
9.4 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
9.5 Contactgegevens Praktijkcentrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
10 FRUIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
10.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
10.1.1 Opendeurdag Fruitteelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
10.1.2 Nationale studiedag aardbeien 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
10.1.3 Studiedag Houtig kleinfruit 2014 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
10.1.4 Studiemomenten Aardbeien en houtig kleinfruit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
10.1.5 Studiemomenten Druiventeelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
10.1.6 Studiemomenten Pit- en steenfruit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
10.1.7 Contactmoment tijdens het Internationaal perensymposium ISHS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
10.2 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
10.3 Beursdeelname . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
10.3.1 Werktuigendagen Sint Truiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
10.4 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
10.4.1 Arbeidsveiligheid in de tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
10.4.2 Sensibilisering omtrent puntvervuiling en zuiveringssystemen in alle sectoren van de plantproductie
in het Oostelijke deel van Vlaanderen (Bioremediatie Oost) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
10.4.3 Kwaliteitsvolle planten met reductie van nutriëntenuitspoeling op tray- en containervelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
10.4.4 Implementatie van IPM in druiven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
10.5 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
10.6 Contactgegevens Praktijkcentra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
11 KLEINE HERKAUWERS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
11.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
11.1.1 Studiedagen kleine herkauwers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
11.2 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
12 PAARDEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
12.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
12.1.1 Studiedag ‘Paarden gezond houden’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
12.1.2 Studiedag ‘Gedrag van en omgaan met paarden’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
12.1.3 Studiedagen ‘Paarden en ruimtelijke ordening’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
12.2 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
13 VARKENS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
13.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
13.1.1 Heropfrissingscursus Slacht- en vleeskwaliteit in de varkenshouderij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
13.1.2 Studiedag ‘Rendement in de varkenshouderij’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
13.1.3 Studiedag ‘Varkenshouderij actueel 2014’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
13.1.4 Studiedag ‘Praktijkinformatie varkenshouderij PCV 2014’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
13.2 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
13.2.1 Brochure ‘Varkensvoeding’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
13.3 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
13.3.1 Wekensystemen: keuze in functie van rendabiliteit en arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
13.3.2 Bevordering van de rendabiliteit in de varkenssector door het verstrekken van marktinformatie en
het afdekken van voedermarges op termijnmarkten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
13.3.3 Verantwoord antibioticagebruik in de intensieve veehouderij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
13.3.4 Houden van intacte beren en immunocastraten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
13.4 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
14 PLUIMVEE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
14.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
14.1.1 Studiedag ‘Vermindering van het antibioticagebruik’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
14.2 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
14.2.1 Gezonde vleeskuikens door een optimale ventilatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
14.2.2 Verantwoord antibioticagebruik in de intensieve veehouderij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
14.3 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
15 MELKVEE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
15.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
15.1.1 Studiedagen ‘Duurzame melkveehouderij’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
15.1.2 Studiedagen ‘Rundveehouderij actueel’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
15.1.3 Studiedagen ‘Praktijkinformatie voor de melkveehouder’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
15.2 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
15.2.1 Brochure Uiergezondheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
15.2.2 Brochure Relatie vervangingspercentage en inkomen in de melkveehouderij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
15.3 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
15.3.1 Goed GeRUND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
15.3.2 Verantwoord gebruik van antibiotica in de Vlaamse melkveehouderij door communicatie, opleiding en begeleiding . . . . 55
15.4 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
16 VLEESVEE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
16.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
16.1.1 Studieavonden/namiddagen ‘Praktijkinformatie voor de vleesveehouder’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
16.1.2 Studienamiddagen ‘Vleesveerantsoenen samenstellen’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
16.2 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
16.2.1 Brochure ‘Kruisen in de vleesveehouderij’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
16.3 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
16.3.1 Verantwoord antibioticagebruik in de intensieve veehouderij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
16.4 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
17 STALLENBOUW EN DIERENWELZIJN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
17.1 Demoprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
17.1.1 Houden van intacte beren en immunocastraten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
17.1.2 Wekensystemen: keuze in functie van rendabiliteit en arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
17.1.3 Gezonde vleeskuikens door een optimale ventilatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
17.1.4 Goed GeRUND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
17.2 Contactgegevens Voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
18 FOKKERIJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
18.1 Studiedagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
18.1.1 Vlaamse Fokkerijdag – Actuele ontwikkelingen in de dierlijke productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
19 HORIZONTALE THEMA’S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
19.1 Het nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
19.2 Water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
19.3 Erosie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
19.3.1 Studievergaderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
19.3.2 Demonstraties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
19.3.3 Publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
19.4 Bemesting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
19.4.1 Brochure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
19.5 Energie en klimaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
19.5.1 Brochure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
19.6 Instandhoudingsdoelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
19.6.1 Demoproject . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
19.6.1.1 Goed geRUND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
19.7 Agrarisch natuurbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
19.8 Biologische landbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
19.8.1 Studiedag ‘Rendement in de varkenshouderij’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
19.8.2 Kennisuitwisseling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
19.9 Strategisch Plan Korte Keten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
19.10 Arbeidsveiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
19.10.1 Demoproject Ergonomie in de tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
19.10.2 Demoproject Arbeidsveiligheid in de tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
19.11 Alternatieve eiwitbronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
20 DIGITALE PRAKTIJKGIDSEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
20.1 Praktijkgids Water in de Land- en Tuinbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
20.2 Praktijkgids Landbouw en Natuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
20.3 Praktijkgids Gewasbescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
20.4 Praktijkgids Bemesting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
10
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
21 LIJST VAN AFKORTINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
22 VOORLICHTERS TOT UW DIENST! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
22.1 Hoofdbestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
22.2 Plantaardige productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
22.3 Dierlijke productie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
23 PRAKTIJKCENTRA PLANTAARDIGE PRODUCTIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
24 PRAKTIJKCENTRA DIERLIJKE PRODUCTIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
24.1 Praktijkcentrum Rundvee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
24.2 Praktijkcentrum Varkens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
24.3 Praktijkcentrum Pluimvee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
24.4 Praktijkcentrum Kleine Herkauwers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
24.5 Praktijkcentrum Bijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
11
1 VOORWOORD
Het Voorlichtingsplan 2014 is het vijfde voorlichtingsplan van het Departement Landbouw en Visserij. Een van de strategische doelstellingen van het Departement Landbouw en Visserij is het communiceren van kennis en informatie aan de
sector, de beleidsmakers en het brede publiek, dit in maximale dialoog. Dit Voorlichtingsplan is de uitwerking van deze
strategische doelstelling in een overzicht van voorlichtingsactiviteiten voor 2014. Rekening houdend met de prioriteiten
uit de beleidsbrief Landbouw en Visserij en met een analyse van de noden en de verwachtingen van de belanghebbenden,
wordt in het Voorlichtingsplan 2014 per sector weergegeven aan welke acties het departement wil werken. De bedoeling is
het verhogen van het vormingsniveau, de vaktechnische en de beleidskennis bij de primaire sector en het versterken van
de effectiviteit van het beleid..
We streven ernaar onze klanten, de land- en tuinbouwers, zo goed mogelijk te ondersteunen in hun ondernemerschap en
duidelijke en volledige antwoorden te geven op hun vragen. Dat doel bereiken de voorlichters van het departement door
vele spelers en initiatieven in het speelveld van het onderzoek, het praktijkonderzoek en de voorlichting samen te brengen
en te sturen. Voor de uitvoering van de voorlichtingsactiviteiten werken zij samen met zowel partners binnen het beleidsdomein als met externen.
Met het nieuwe GLB en MAP 5 in aantocht en met de intrede van IPM vanaf 1 januari 2014 staat de landbouwsector de
komende jaren voor heel wat uitdagingen. Via tal van geplande voorlichtingsacties wordt de land- en tuinbouwer ondersteund in het inpassen van deze uitdagingen in de dagelijkse bedrijfsvoering. Het risicobestendiger maken van de Vlaamse
landbouw, het hoofd bieden aan prijsvolatiliteit en het aanscherpen van het kostprijsbewustzijn zijn eveneens aandachtspunten in het voorlichtingsplan. Ook heb ik erop aangestuurd dat arbeidsveiligheid en de erosieproblematiek de eerstvolgende jaren extra belicht worden in de voorlichting. Uiteraard komen thema’s als water, klimaatverandering, korte keten,
dierenwelzijn, wijnbouw en tal van andere eveneens aan bod. U merkt het, het voorlichtingsplan is opnieuw een proactief,
omvangrijk en ambitieus plan.
In 2014 wordt in het kader van European Innovation Partnerships of EIP’s ook een eerste oproep gelanceerd voor het oprichten van operationele groepen. Dit is een totaal nieuwe benadering voor het onderzoeks- en innovatiebeleid, gelanceerd door de Europese Commissie. Een EIP wordt uitgevoerd door operationele groepen waarin land- en tuinbouwers,
onderzoekers, adviseurs, bedrijven en andere actoren samenwerken en kennis uitwisselen met het oog op implementatie
van onderzoeksresultaten. Onderzoek en praktijk worden op een slimme manier bij elkaar gebracht. Ik verwacht hier veel
van. Nieuwe kennis zal benut worden en niet op de plank blijven liggen.
Aangezien de land- en tuinbouw voortdurend in beweging is en er zich onverwachte situaties kunnen voordoen, is het zeer
waarschijnlijk dat er nog bijkomende voorlichtingsactiviteiten worden georganiseerd. Daarom houden wij u via de website van het beleidsdomein Landbouw en Visserij en via de landbouwpers op de hoogte van onze activiteiten.
De voorlichters van het departement staan alvast klaar om de voorlichtingsactiviteiten uit dit voorlichtingsplan in 2014
uit te voeren.
Kris Peeters
Vlaams minister van Economie, Buitenlands Beleid, Landbouw en Plattelandsbeleid
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
1
2 TEAM VOORLICHTING
2.1 Algemeen
Het team Voorlichting van de afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling van het Departement Landbouw en Visserij
stuurt het Voorlichtingsplan 2014 aan en zorgt voor de uitvoering van de groepsvoorlichtingsactiviteiten door het samenbrengen van diverse relevante actoren rond bepaalde thema’s.
Via deze voorlichtingsactiviteiten worden beleidsbeslissingen aan de land- en tuinbouwer toegelicht en verklaard, wordt
het beleid begrijpelijk gemaakt en wordt ondersteuning gegeven voor de implementatie van het beleid in de bedrijfsvoering.
Ook wordt voorlichting gegeven over technische en socio-economische aspecten die beleidsmatig gewenst zijn met het
oog op het proactief toepassen van duurzame praktijken op het bedrijf. Een vlotte kennisdoorstroming van onderzoek
naar praktijk is daarbij onontbeerlijk: innovatie is de motor voor een toekomstbestendige, competitieve, duurzame en
multifunctionele Vlaamse land- en tuinbouw. Het team Voorlichting volgt daartoe van dichtbij onderzoeksprojecten op
(voornamelijk IWT, ILVO en demonstratieprojecten).
Het team Voorlichting hanteert verschillende voorlichtingsinstrumenten, namelijk studiedagen, brochures, website, praktijkcentra, demonstratieprojecten, bedrijfsbezoeken, demonstratieproeven en vanaf 2014 operationele groepen. De manier van voorlichting is uniek: objectief, open kennis, gratis, laagdrempelig, over heel Vlaanderen en maximaal rekening
houdend met het beleid.
Anderzijds gebruikt het team Voorlichting haar praktijkkennis om vragen vanuit het beleid te beantwoorden en ondersteuning te geven om toepasbaar beleid te maken.
2.2 Praktijkcentra
De praktijkcentra zijn kernspelers in het vervullen van de brugfunctie tussen onderzoek en praktijk. Door de koppeling
met de praktijkcentra heeft de Vlaamse overheid een instrument in handen om de keten van het onderzoek kort te houden
en innovatieve technieken snel en gemakkelijk te laten doorbreken in de praktijk. Dat vraagt van de praktijkcentra dat
ze vooruitstrevend, responsief, proactief en laagdrempelig optreden richting die beroepspraktijk en dat de beschikbare
informatie toegankelijk is voor elke land- en tuinbouwer.
2.2.1 Praktijkcentra plantaardige productie
De veertien praktijkcentra plantaardige productie krijgen van de Vlaamse overheid jaarlijks een vaste werkingssubsidie. Deze
structurele ondersteuning zorgt voor een versterking van de samenhang tussen de onderzoeksprogramma’s van de verschillende praktijkcentra. Ze zijn verplicht per sector afspraken te maken in een coördinatiecomité. Deze samenwerkingsvorm
werpt zijn vruchten af: samenwerking verkort de duur van de innovatieketen en heeft een positief effect op de kosten.
De praktijkcentra moeten een bedrag van ten minste 75% van het subsidiebedrag genereren uit de sector, wat meteen het
beste bewijs is van het belang dat de sectoren eraan hechten.
De vertegenwoordigers van het team Voorlichting volgen elk voor hun sector de praktijkcentra van nabij op.
2.2.2 Praktijkcentra dierlijke productie
In 2007 werden 5 praktijkcentra (PC) Dierlijke productie opgericht: PC Rundvee, PC Varkens, PC Kleine herkauwers, PC Pluimvee en PC Bijen. De doelstelling van deze samenwerkingsvorm is vierledig:
• praktijkonderzoek in de dierlijke sector uitvoeren, bevorderen en vulgariseren ten behoeve van de Vlaamse veeteeltsector en in functie van haar noden
• coördineren van bestaande en toekomstige initiatieven gericht op de meest efficiënte besteding van tijd en middelen
• streven naar een eenduidige groepsvoorlichting (getoetst aan de wettelijke en economische beperkingen van dat moment) zodat vermeden wordt dat de doelgroep wordt geconfronteerd met tegenstrijdige en onhaalbare algemene
adviezen
• een wisselwerking stimuleren tussen verschillende niveaus van onderzoek zodanig dat onderzoek op een meer fundamenteel niveau, dat potentieel biedt voor de praktijk, een passend gevolg krijgt.
In 2014 zal bekeken worden of er moet gestreefd worden naar meer structurele samenwerkingsverbanden.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
3
2.3 Praktijk- en demonstratievelden
De praktijkcentra leggen in samenwerking met het team Voorlichting demonstratievelden aan die als basis dienen voor
voorlichtingsactiviteiten. Deze demonstraties zijn complementair aan de demonstratieproeven die de praktijkcentra zelf
uitvoeren en worden opgenomen in het jaarplan van de betrokken praktijkcentra. Het aanleggen van de demonstratievelden draagt bij tot de technische kennis en expertise van de afdeling. De demonstraties krijgen een heel positieve respons
vanuit de sector.
In de dierlijke sector voert het team Voorlichting in samenwerking met de praktijkcentra demonstraties uit op praktijkbedrijven. Voor 2014 betreft het het verspreiden van technische en economische kengetallen met als doel het voedermanagement op vleesveebedrijven te verbeteren.
2.4 Demonstratieprojecten
2.4.1 Doelstelling van de demonstratieprojecten
Het doel van demonstratieprojecten is landbouwers en tuinders bewust te maken van nieuwe mogelijkheden op het vlak
van duurzame praktijken en technieken en deze door demonstraties ingang te doen vinden op onze Vlaamse bedrijven.
In de demonstratieprojecten wordt vooral het sensibiliseren van landbouwers en tuinders beoogd: er wordt veel belang
gehecht aan het doen toepassen van de nieuwe inzichten uit de projecten bij de landbouwers en de tuinders zelf. De relevantie van het onderwerp van het ingediende demonstratieproject als bijdrage tot meer duurzame landbouw dient al door
wetenschappelijk onderzoek of meetbare praktijkervaring te zijn aangetoond.
2.4.2 Thema’s
Jaarlijks wordt een oproep voor demonstratieprojecten georganiseerd. De projecten moeten kaderen in vooraf bepaalde
thema’s. Hieronder volgt een overzicht van de thema’s waarin de lopende projecten kaderen.
Oproep 2011
• Demonstratie van nieuwe en verbeterde inzichten op het vlak van bemesting of van andere teeltmaatregelen in functie van de nieuwe en verstrengde bemestingsnormen opgenomen in MAP 4
• Demonstratie van nieuwe bemestingssystemen opgenomen in de MAP-regelgeving
• Bodembeheer in functie van de normen opgenomen in MAP 4
• Restproducten en MAP 4
Oproep 2012
• Antibioticagebruik in de veehouderij
• Houden van intacte beren en immunocastraten
• Toepasbaarheid van IPM in de praktijk
Oproep 2013
• Rendabiliteit in de varkenshouderij.
• Klimaatregeling van stallen op dierniveau in functie van energiebesparing, emissiereductie en de gezondheid en productieresultaten van de dieren.
• Bescherming van het oppervlaktewater tegen puntvervuiling en diffuse verontreiniging
• Arbeidsveiligheid
• Instandhoudingsdoelstellingen realiseren op het landbouwbedrijf / binnen de agrarische bedrijfsvoering
4
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
2.5 Operationele groepen
De Europese Unie wil innovatie stimuleren door middel van European Innovation Partnerships (EIP’s). Om de samenwerking en uitwisseling tussen de kenniswereld en de praktijk te bevorderen zet de Vlaamse overheid haar schouders onder
de oprichting van ‘Operationele groepen’ (OG’s) die de kern zijn van de EIP’s. In een OG organiseren land- en tuinbouwers,
adviseurs, onderzoekers, ondernemers en/of andere actoren zich rond een bepaald vraagstuk en werken ze samen aan
concrete innovaties. OG’s voeren projecten uit gericht op het testen en toepassen van innovatieve praktijken, technologieën, processen en producten.
Deze maatregel heeft het stimuleren van de interactie tussen onderzoek en praktijk tot doel. De betrokkenheid van landen tuinbouwers heeft als voordelen dat onderzoeksvragen meer op basis van de praktijk zullen bepaald worden, dat er
meer interactie is tussen land- en tuinbouwers onderling en dat onderzoekers leren hoe hun resultaten in de praktijk gebruikt worden. Door hun deelname in een operationele groep worden land- en tuinbouwers mede-eigenaar van het proces
i.p.v. louter ontvanger van informatie te zijn.
In 2014 wordt een eerste oproep gelanceerd voor het oprichten van operationele groepen.
2.6 Opvolging en advisering van onderzoeksprojecten
De afdeling speelt de actuele noden van de sector door aan het onderzoek. Ze baseert haar advisering van onderzoeksprojecten (o.a. IWT en ILVO) op de relevantie ervan voor de land- en tuinbouwbedrijven. Ze kan daarvoor bogen op haar
expertise en nauw contact met de sectoren. Die antennefunctie - wat leeft er in de sector, wat zijn de noden? - maakt vooral
deel uit van de activiteiten van het team Voorlichting. Vertegenwoordigers van de afdeling zetelen ook in de gebruikerscommissies van de IWT-projecten, zodat ze waar nodig kunnen bijsturen in het kader van beleid en sector. Anderzijds kan
waardevolle informatie uit de onderzoeksprojecten mee opgenomen worden in de voorlichtingsactiviteiten.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
5
3 DE VOORLICHTING GEËVALUEERD
3.1 Wat deed de voorlichting in 2013?
In 2013 organiseerde de voorlichting van de afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling 110 studiedagen in samenwerking
met verschillende partners zoals praktijkcentra, landbouworganisaties maar ook met landbouwcomices, andere overheden en onderwijsinstellingen over zeer uiteenlopende onderwerpen gaande van ruwvoederopbrengsten, gewasbescherming in de diverse teelten, bloedluizen bij pluimvee, reductie van methaanuitstoot …
Diepgaandere informatie werd gegeven tijdens 7 cursussen met 17 cursusavonden met meer dan 300 deelnemers. Verder
waren er 6 demonstraties, 16 veld- en bedrijfsbezoeken en 127 voordrachten.
De voorlichtingsdienst heeft tevens een actieve pen. Het afgelopen jaar werden ruim 75 artikels geschreven en kwamen
er 6 nieuwe of herwerkte brochures uit. Maar het aantal vragen van land- en tuinbouwers, adviezen voor collega’s, het kritisch nalezen van teksten … is niet te tellen.
De voorlichters hebben ook een belangrijke inbreng bij acties die betrekking hebben op horizontale thema’s. Ze schreven
sectorgerichte modules voor de digitale praktijkgidsen en adviseerden over diverse andere onderwerpen.
Er was niet enkel kennisdoorstroom naar de sector. Hun praktijkkennis diende ook als inbreng bij processen van beleidsvoorbereiding om te komen tot een meer efficiënt en effectief beleid. De voorlichters volgden tal van projecten op en
zetelden in diverse stuurgroepen.
3.2 Welke voorlichting is gewenst?
Met de bedoeling de werking van de voorlichting nog te verbeteren, hield de afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
een enquête tijdens de Werktuigendagen in Oudenaarde. Gedurende 2 dagen werden willekeurige bezoekers, actief als
land- of tuinbouwer, aangesproken en werd gepolst naar de manier waarop zij informatie zoeken. 140 bezoekers hebben
de vragen beantwoord.
Uit de resultaten blijkt dat land- en tuinbouwers beschikken over een hele reeks van informatiebronnen: studiedagen,
internet, vakpers, brochures, collega’s, vertegenwoordigers (en andere erfbetreders), dierenarts …
Wanneer men specifieke informatie zoekt bv. naar aanleiding van een verandering zoals de bouw van een stal of bij een
specifieke vraag of probleem, beschikt de land- en tuinbouwer over een breed gamma van kanalen. Men bevraagt collega’s, woont studiedagen bij, leest artikels in de vakpers of surft op het internet naar een afdoend antwoord. 80% van de
bevraagden zoekt zelf, of via een familielid, wel eens op het internet naar informatie voor het bedrijf. Het gaat dan veelal
over prijzen, contactgegevens, wetgeving, gewasbeschermingsmiddelen, premies, e-loket.
Als belangrijkste bron van informatie scoren studiedagen goed met 21%. Meer dan 80% woonde het afgelopen jaar een
studiedag bij. Maar de belangrijkste bronnen zijn de artikels in de vakpers (38%) en internet (34%). Deze cijfers bevestigen
de resultaten van de bevraging door Rekad van oktober laatstleden en van een enquête die afgelopen winter door het
Landbouwcentrum voor Voedergewassen werd uitgevoerd.
Voor de studiedagen van de afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling, waarvan de vakpers geregeld verslag uitbrengt,
betekent dit dat het bereik veel groter is dan het aantal deelnemers aan de studiedag zelf. De beknopte samenvatting in
de vakpers geeft de afwezigen de kans alsnog de kernboodschap mee te pikken.
Belangrijkste bevinding uit de enquête blijkt het feit dat men gebruik maakt van het brede gamma van communicatiemiddelen en informatiebronnen.
In 2014 zullen in samenwerking met de dienst Communicatie nieuwe communicatiemiddelen worden onderzocht naar
inzetbaarheid en efficiëntie.
6
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
PLANTAARDIGE PRODUCTIE
AARDAPPELEN, BIETEN, CICHOREI
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
7
4 AARDAPPELEN, BIETEN, CICHOREI
De veranderingen in het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) zullen vanaf 2015 een belangrijke impact hebben op
de akkerbouwbedrijven waar een daling van de inkomenssteun wordt verwacht. Compensatie zal moeten komen van een
verhoogde rendabiliteit van de teelten met vergroening en optimale vruchtafwisseling als grote uitdagingen.
Aardappelen, cichorei en suikerbieten zijn belangrijke teelten op de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven. Verbetering
van het rendement kan door een doordachte en bewuste rassenkeuze en aangepaste duurzame teelttechniek. Het wegvallen van het suikerbietenquotum vanaf 2017 vormt een bijkomende uitdaging. Om de juiste beslissingen te kunnen nemen
voor de toekomst moet de akkerbouwer zeer goed geïnformeerd zijn. Het GLB en de nieuwe GMO voor de suikerbieten zijn
dan ook belangrijke thema’s in de voorlichting.
Op het gebied van bemesting, gewasbescherming en erosiebestrijding zijn er belangrijke beleidsveranderingen. MAP 5, IPM,
nieuwe erosiewetgeving zullen een grote impact hebben op de akkerbouw. Op alle voorlichtingsactiviteiten zal aan deze
elementen veel aandacht besteed worden. Wat dit betekent in de praktijk wordt op de proefboerderijen concreet gedemonstreerd. In persartikels, brochures en studievergaderingen zal er ruim aandacht besteed worden aan deze uitdagingen.
4.1 Studiedagen en bedrijfsbezoeken
4.1.1 Studiedagen actualiteiten en proefresultaten in de akkerbouw
Deze studiedagen informeren akkerbouwers over de actualiteiten in de aardappelen, suikerbieten waarbij zowel teelttechnische aspecten als algemene onderwerpen aan bod komen.
Gezien de problematiek van de bemesting in het kader van MAP 4 worden de proeven met rijenbemesting in de aardappelteelt, uitgevoerd in het kader van een ADLO-demoproject, besproken. Er wordt een algemeen overzicht gegeven van de
situatie van de nitraatresidu’s najaar 2013 en CVBB licht de MAP-meetpunten in de regio toe. Voor de suikerbieten is er een
bespreking over de toekomst van de bietenteelt zonder quotum maar ook thema’s als rassenkeuze, IPM en bewaring van
cichorei en bieten na de oogst komen aan bod. Als algemene thema’ s zijn er de verstrengde erosiewetgeving, fytolicentie,
arbeidsveiligheid en het gemeenschappelijk landbouwbeleid.
In samenwerking met: PCA, BDB, KBIVB, CVBB, Agentschap voor Landbouw en Visserij (MIB)
Waar en wanneer? Ninove op 7 januari, Bierbeek op 14 januari
4.1.2 Bezoek Proefboerderijen
Op proefboerderijen worden velden en gewassen van welbepaalde rassen, of welbepaalde technieken gedemonstreerd.
Zo werden in het kader van het ADLO-demoproject ‘N naar de aardappel brengen en zo N efficiënter benutten’ proeven met
rijenbemesting in de aardappelteelt aangelegd. Voor suikerbieten worden de proefvelden bezocht die teelttechnische informatie geven over rassenkeuze, IPM en onkruidbestrijding. Daarnaast komen algemene thema’s zoals erosiebestrijding,
arbeidsveiligheid en puntvervuiling ruim aan bod.
In samenwerking met: PCA, BDB, KBIVB, Inagro, Agentschap voor Landbouw en Visserij (MIB)
Waar en wanneer? Huldenberg op 6 juni, Nieuwenhoven op 13 juni
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
4.2 Publicaties
4.2.1 Publicatie proefresultaten in samenwerking met praktijkcentra
In samenwerking met praktijkcentra worden geregeld artikels geschreven die via de landbouwpers worden verspreid. Resultaten van proeven alsook beleidsrelevante onderwerpen worden besproken zoals nieuwe rassen (aardappelen, bieten,
cichorei), teelttechnieken, onkruidbestrijding, voorkomen van doorwas, de bestrijding van moeilijke onkruiden zoals knolcyperus.
8
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
4.2.2 Gewasbescherming aardappelen, bieten en cichorei
De bestaande brochure gewasbescherming aardappelen, bieten en cichorei wordt geactualiseerd met waar mogelijk ook
de opname van geïntegreerde bestrijdingstechnieken.
4.3 Demoprojecten
4.3.1 Diffuse vervuiling door gewasbeschermingsmiddelen in de akkerbouw beperken: hoe praktisch aanpakken?
De oorzaken van diffuse vervuiling door gewasbeschermingsmiddelen zijn enerzijds drift en anderzijds afspoeling. Het
project focust zich op deze twee bronnen van diffuse vervuiling.
Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: Inagro, PCA, PIBO, ILVO
4.3.2 Sensibilisering rond puntvervuiling en bio-zuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in West- en
Oost-Vlaanderen of kort “Bioremediatie West”
Alle land- en tuinbouwers in West- en Oost-Vlaanderen worden via dit project grondig geïnformeerd en gesensibiliseerd
omtrent het belang van het beheersen van puntvervuiling en krijgen praktisch werkbare tools aangereikt om deze puntvervuiling effectief te beheersen.
Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: Inagro, PCG, PCS, PCA
4.3.3 Een geïntegreerde aanpak in de akkerbouw: de weg naar duurzame landbouw verder zetten!
Vanaf 1 januari 2014 is de toepassing van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) op bedrijfsniveau verplicht. Dit project
wil landbouwers ondersteunen om IPM toe te passen op een manier die voor hen geschikt en haalbaar is. Een voorwaarde
is dat de telers over de nodige informatie en kennis beschikken. In het project wordt daarom ook aandacht besteed aan de
herkenning van ziekten en plagen.
Begindatum: 1 maart 2013
Einde: 28 februari 2015
Uitvoerders: Inagro, LCG, PCA, KBIVB, LCV, Hooibeekhoeve, HoGent
4.3.4 N naar de aardappel brengen en zo N efficiënter benutten
Door een betere benutting van de toegediende stikstofmeststoffen kan het nitraatresidu in het najaar beperkt worden. De
nitraatresidu-norm voor aardappelen bedraagt 90 kg N/ha in de laag 0-90cm. In dit project ligt de nadruk op het verhogen
van de efficiëntie van de toegediende dosis. Verschillende bemestingstechnieken kunnen hierbij helpen. Er wordt gefocust
op enerzijds rijenbemesting bij het planten van de aardappelen en anderzijds bijbemesting tijdens het groeiseizoen en dit
in combinatie met een beredeneerde meststoffenkeuze.
Begindatum: 1 februari 2012
Einddatum: 31 januari 2014
Uitvoerders: PCA, Inagro, BDB
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
9
4.4 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Annie Demeyere
Tel. 016 66 61 21 (0473 83 70 45)
[email protected]
Eugeen Hofmans
Tel. 016 66 61 24
[email protected]
4.5 Contactgegevens Praktijkcentra
Interprovinciaal Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA)
Karreweg 6 | 9770 Kruishoutem
tel. 09 381 86 86 | fax 09 381 86 99
www.pcainfo.be
Koninklijk Belgisch Instituut tot Verbetering van de Biet (KBIVB)
Molenstraat 45 | 3300 Tienen
tel. 0496 55 75 04 | fax 016 82 04 68
www.kbivb.be
10
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
PLANTAARDIGE PRODUCTIE
GRANEN EN ENERGIETEELTEN
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
11
5 GRANEN EN ENERGIETEELTEN
Economisch gezien is de graanmarkt een internationaal gebeuren. De markt wordt rechtstreeks of onrechtstreeks beïnvloed door de markttendensen van de omringende landen. Typisch is ook dat de graanmarkt zéér cyclisch is: perioden van
tekorten en hoge prijzen wisselen af met perioden van overschotten en lage prijzen.
De kostprijs van gewasbescherming, zowel voor ziekte- en onkruidbestrijding als halmverkorting, neemt jaarlijks toe wat
de positie van de Vlaamse akkerbouwer verzwakt. Maar in het kader van geïntegreerde gewasbescherming zal de nadruk
komen op teeltregistratie en duurzame teelttechnieken.
Naast het gekende gebruik in de menselijke en dierlijke voeding, worden gangbare akkerbouwgewassen (granen, oliehoudende zaden, suikerbieten …) ook gebruikt als grondstof voor de productie van hernieuwbare energie zoals bio-transportbrandstoffen (bio-ethanol, biodiesel, ppo …) en groene warmte en stroom (maïs …) wat extra afzetmogelijkheden geeft voor
deze gewassen. Deze zogenaamde 1e generatie energiegewassen nemen de laatste jaren immers een prominentere plaats
in. Europa heeft zich geëngageerd om tegen 2020 een vijfde van alle in Europa geconsumeerde energie uit hernieuwbare
bronnen te halen. Voor België betekent dit dat 13% van het energiegebruik uit hernieuwbare bronnen (wind, zon, biomassa
…) moet komen. Bovendien moet 10% van de transportbrandstoffen van hernieuwbare oorsprong zijn wat resulteert in
onder meer een verplichte bijmenging van bio-ethanol en bio-diesel in respectievelijk diesel en benzine. Deze laatste doelstelling staat op Europees vlak echter ter discussie. Door ongewenste effecten op het vlak van landgebruik wereldwijd wil
Europa de doelstelling beperken en eerder inzetten op de 2e generatie biobrandstoffen gebaseerd op biomassa-reststromen en afval, houtige stromen en grassen, elektrische wagens …
Biomassa kan ingezet worden voor productie van elektriciteit en warmte, maar is ook een grondstof voor biobrandstoffen.
Anderzijds moet er ook over gewaakt worden dat de ongewenste effecten van het gebruik van biomassa niet de overhand
halen. Duurzaamheidscriteria waaraan de biomassa moet voldoen spelen een belangrijke rol in deze.
Op een demoplatform te Zwalm (Paulatem) worden verschillende energieteelten aangeplant. Bij het jaarlijks veldbezoek
krijgen verschillende actoren inzake energieteelten een platform aangeboden. Het veldbezoek wordt aangevuld met
oogstdemo’s of een themavergadering.
5.1 Studiedagen
5.1.1 Studiedagen Voorjaarsstudiedagen
Vier experten brengen hun eigen proefresultaten en expertise, teeltervaringen via een voordracht.
In samenwerking met: Praktijkcentra, Bodemkundige Dienst, Landbouwscholen Oudenaarde en Tongeren, Phytofar, Semzabel, ILVO …
Waar en wanneer? Tongeren op 18 februari, Lubbeek op 25 februari, Oudenaarde op 26 februari, Ninove op 27 februari
5.1.2 Bezoek Proefboerderijen
Op proefboerderijen worden velden en gewassen van welbepaalde rassen, of welbepaalde technieken gedemonstreerd.
Zowel akkerbouw, voedergewassen en graangewassen worden besproken.
In samenwerking met: Praktijkcentra, Bodemkundige Dienst, Phytofar, Semzabel, Bodemkundige Dienst, Bieteninstituut
Waar en wanneer? Huldenberg op 6 juni, Nieuwenhoven op 13 juni
5.1.3 Studiedagen Najaarsstudiedagen
Op deze studieavonden worden de resultaten van de proefveldwerking op de proefboerderijen en de resultaten van de
globale proefveldwerking van LCG toegelicht. Vier experten brengen een interessante voordracht.
In samenwerking met: Praktijkcentra, Bodemkundige Dienst, Landbouwscholen Oudenaarde en Tongeren, Phytofar, Semzabel
Waar en wanneer? Lubbeek op 23 september, Oudenaarde op 24 september, Ninove op 25 september
12
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
5.1.4 Oogstdemonstratie Miscanthus
Op een bedrijf in Paulatem wordt het proefplatform Energieteelten met Miscanthus, Igniscum sylphie en korte omloophout verder opgevolgd. In het voorjaar wordt Miscanthus geoogst tijdens een demonstratie.
In samenwerking met: Landbouwcentrum Granen, ILVO
Waar en wanneer? Paulatem, eind april
5.1.5 Veldbezoek Energieteelten, Alternatieve Teelten, Groene energie
Op een bedrijf in Paulatem wordt het proefplatform Energieteelten met Miscanthus, Igniscum sylphie en korte omloophout verder opgevolgd. Voor de vierde maal wordt een veldbezoek georganiseerd zodat praktijkervaringen kunnen uitgewisseld worden. Centraal staan de verwerking en het gebruik van Miscanthus. Verschillende actoren betrokken bij het
proces van energieteelten zoals verwerking en afzet krijgen een forum. Verder wordt gezocht naar mogelijke nieuwe alternatieve groene energieteelten.
In samenwerking met: Landbouwcentrum Granen, ILVO
Waar en wanneer? Paulatem, begin oktober
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
5.2 Publicaties
Er wordt een bijdrage geleverd aan diverse publicaties zoals Gewasbescherming wintertarwe en wintergerst en Granen,
Oogst 2013.
5.3 Demoprojecten
5.3.1 Een geïntegreerde aanpak in de akkerbouw: de weg naar duurzame landbouw verder zetten!
Vanaf 1 januari 2014 is de toepassing van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) op bedrijfsniveau verplicht. Dit project
wil landbouwers ondersteunen om IPM toe te passen op een manier die voor hen geschikt en haalbaar is. Een voorwaarde
is dat de telers over de nodige informatie en kennis beschikken. In het project wordt daarom ook aandacht besteed aan de
herkenning van ziekten en plagen.
Begindatum: 1 maart 2013
Einde: 28 februari 2015
Uitvoerders: Inagro, LCG, PCA, KBIVB, LCV, Hooibeekhoeve, HoGent
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
13
5.4 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Jean-Luc Lamont
Tel. 09 272 23 03* (0473 83 70 57)
[email protected]
Yvan Lambrechts
Tel. 011 74 26 91
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
5.5 Contactgegevens Praktijkcentrum
Landbouwcentrum Granen, Eiwitrijke gewassen, Oliehoudende zaden en Kleine Industrieteelten Vlaanderen (LCG)
Ieperseweg 87 | 8800 Roeselare (Rumbeke-Beitem)
tel. 051 27 32 41 | fax 051 24 00 20
www.lcg.be
14
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
PLANTAARDIGE PRODUCTIE
VOEDERGEWASSEN
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
15
6 VOEDERGEWASSEN
Met het nieuwe GLB en MAP 5 in aantocht en met de intrede van IPM vanaf 1 januari 2014 staat de landbouwsector de
komende jaren voor heel wat veranderingen. Het zijn uitdagingen die de sector moet meenemen in strategische beslissingen en inpassen in de dagelijkse bedrijfsvoering. Ook andere aspecten zoals aandacht voor het milieu, boeren in een
veranderende omgeving, dierenwelzijn … zijn elementen waarmee blijvend rekening moet gehouden worden. Duurzame
landbouw houdt immers in dat je als landbouwer naast het economische ook oog moet hebben voor de maatschappelijke
en milieutechnische facetten.
Bij de voorlichtingsactiviteiten wordt sterk ingezet op het duurzaam telen van voedergewassen. Het is echter onvoldoende om enkel te focussen op een optimale rassenkeuze. Ook een oordeelkundige bemesting, duurzame gewasbescherming
en een doordacht management zijn van cruciaal belang. Op al deze aspecten wordt dieper ingegaan. Landbouwers worden
gewezen op nieuwe of wijzigende reglementeringen zoals fytolicentie, knolcyperus, erosie of mechanische onkruidbestrijding bij maïs. Met het oog op de voorbereidingen van MAP 5 gaat bijzondere aandacht naar de evolutie van de waterkwaliteit in Vlaanderen.
Een ander belangrijk thema is het terugdringen van de afhankelijkheid van de eiwitimport. Begin juni zijn er bezoeken aan
de demovelden grasklaver. Landbouwers zijn immers nog altijd onvoldoende overtuigd van het potentieel van grasklaver
en de aanpassingen inzake de teelttechniek in vergelijking met grasland. Nochtans kan deze teelt heel wat winst opleveren op vlak van rendabiliteit, milieu en klimaat. Dit is de richting die de landbouw moet uitgaan. Ook andere mogelijkheden van bedrijfseigen eiwitbronnen komen aan bod.
Inzake erosie organiseert de afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling in samenwerking met verschillende partners een
machinedemo. Zo zullen er verschillende grondbewerkingstechnieken gedemonstreerd worden om erosie tegen te gaan.
Aangezien maïs een erosiegevoelige teelt is, worden enerzijds de problematiek van erosie en anderzijds de mogelijkheden
om deze zo veel mogelijk te beperken grondig toegelicht.
6.1 Studiedagen
6.1.1 Studiedagen Duurzame voederwinning
Tijdens de studiedagen duurzame voederwinning krijgen landbouwers informatie over actuele ontwikkelingen binnen de
voedergewassen en rundveehouderij. De studiedagen vinden op 13 locaties verspreid in Vlaanderen plaats. De thema’s die
in 2014 aan bod komen zijn: rassenkeuze maïs, gras/maïs en derogatie, belang van vruchtwisseling, grassen in combinatie
met klaver, onkruidbestrijding en duurzame gewasbescherming, voederprijzen en economisch verantwoorde teelt van
eiwitgewassen, BVD-bestrijding (boviene virale diarree).
Daarnaast zijn er actualiteiten van LCV met actuele proefresultaten en aandachtspunten o.a. MAP 4, mechanische onkruidbestrijding, waterkwaliteit, fytolicentie, erosie, knolcyperus.
In samenwerking met: Praktijkcentra, landbouwscholen, vakgroepen, landbouwcomices …
Waar en wanneer? Bekkevoort op 27 januari, Tongeren op 28 januari, Poperinge op 29 januari, Sint-Niklaas op 30 januari, Bocholt op 30 januari, Roosdaal op 4 februari, Oostkamp op 5 februari, Hoogstraten op 6 februari, Oudenaarde op 6 februari,
Geel op 11 februari, Eeklo op 11 februari, Oppuurs op 12 februari en Ingelmunster op 20 februari
6.1.2 Bezoek Proefboerderijen Duurzame ruwvoederwinning
Op de proefboerderijen in Nieuwenhove en Huldenberg worden velden en gewassen van welbepaalde rassen, of welbepaalde technieken gedemonstreerd. Zowel akkerbouw, voedergewassen en graangewassen worden besproken. Naast de
traditionele akkerbouwteelten zijn er dit jaar ook de demovelden gras/grasklaver. In het hedendaags graslandgebruik
neemt het maaigebruik namelijk toe ten nadele van de begrazing. Vooral bedrijven met een grote veestapel evolueren
naar een bedrijfssysteem waarbij de koeien het hele jaar op stal blijven en het gras uitsluitend gemaaid wordt. Grassen
in combinatie met rode of witte klaver kunnen duidelijk meer droge stof produceren met een hoger eiwitgehalte wat een
aanzienlijke besparing van kunstmatige N-meststoffen betekent. Bij deze vergelijking worden naast productie en kwaliteit
van het vers gemaaide gras (klaver) ook de voederwaarde van de ingekuilde voordroog bepaald. De veehouder bij wie het
proefveld aanligt, is goed geplaatst om zijn collega-veehouders te informeren over de voor- en nadelen van gras/klaver in
de praktijk.
In samenwerking met: praktijkcentra, KBIVB, LCV, ILVO
Waar en wanneer? Huldenberg op 6 juni, Nieuwenhoven op 13 juni
16
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
6.1.3 Studiedagen ‘Duurzame melkveehouderij’
Er is een lange traditie van organisatie van gezamenlijke studiedagen door het team Voorlichting Melkvee en Voedergewassen met de Beroepswerking Boerenbond. Het vorige thema ‘Hoge ruwvoederopbrengsten met lage N–rest: moeilijk
maar doenbaar’ liep de voorbije twee jaar op 6 locaties verspreid over Vlaanderen.
Na interne evaluatie werd besloten om de studiedagen in een nieuw kleedje te steken en de nadruk te leggen op uitwisseling van praktijkkennis, ideeën en eigen ervaringen. Enkele sprekers brengen als inleiding hun visie over bepaalde thema’s.
Deelnemers discussiëren hierover verder in groep onder begeleiding van een coach.
Ook inhoudelijk verschuift het accent van technische aspecten naar meer bedrijfskennis en visievorming voor ieders bedrijf. De bedoeling is om melkveehouders te helpen bij het uittekenen van een strategie voor hun bedrijf en bij het ontwikkelen van een visie voor de toekomst. Als mogelijk thema werd ‘Voldoende kwalitatief ruwvvoeder als grens’ naar voor
geschoven.
Waar en wanneer? in Wuustwezel en in de regio Brugge–Meetjesland, in de periode juni–juli
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
6.2 Publicaties
6.2.1 Publicatie in samenwerking met LCV en andere partners
In samenwerking met LCV en andere partners worden geregeld artikels geschreven die via de landbouwpers worden verspreid. Centraal staan diverse teeltaspecten van voedergewassen zoals bemesting, rassenkeuze, onkruidbestrijding … op
basis van eigen demoveldervaringen of gerelateerd aan wijzigende beleidsveranderingen.
6.2.2 Brochures gewasbescherming maïs en grasland
De reeds bestaande brochure gewasbescherming maïs en grasland worden geactualiseerd.
6.3 Demoprojecten
6.3.1 Maïs bemesten: oude principes, nieuwe technieken
Als gevolg van MAP 4 dient de bemesting van maïs geoptimaliseerd en verfijnd te worden met het oog op het behoud van
opbrengst en kwaliteit bij verscherpte bemestingsnormen. Een zo hoog mogelijke benutting van de aanwezige voedingsstoffen leidt tot een beperking van de verliezen naar het milieu toe wat een lager nitraatresidu en een verbetering van de
waterkwaliteit betekent. Efficiënter bemesten moet ook leiden tot een beter economisch resultaat. Het LCV wil dit bereiken door de reeds gekende rijenbemesting bij maïs nog verder te optimaliseren. Niet alleen rijenbemesting met kunstmest
maar ook de rijenbemesting met drijfmest komt aan bod. Verder gaat het project dieper in op de bemesting van de teeltcombinatie gras-maïs of gras-rogge.
Uitvoerders: LCV, Hooibeekhoeve, BDB
Begindatum: 15 maart 2012
Einddatum: 14 maart 2014
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
17
6.3.2 Grasland scheuren en vernieuwen op maat van het milieu
Het scheuren van grasland heeft een sterke invloed op de aanwezigheid van nitraatstikstof en organische stof in de bodem. Landbouwkundig blijft grasland scheuren en vernieuwen in de nazomer of het vroege najaar het meest aangewezen.
Het nadeel van scheuren op dat tijdstip is de sterke mineralisatie van de afgestorven, ondergewerkte zode op het moment
dat het nieuw ingezaaide gras nog te weinig ontwikkeld is om de grote voorraad aan beschikbare N op te nemen. Anderzijds leidt het in het voorjaar scheuren en opnieuw grasland inzaaien tot aanzienlijke opbrengstverliezen. De invloed van
het tijdstip van scheuren op de benutting van de vrijgekomen stikstof en op de nitraatreserve of -rest in de bodem wordt
in het project gedemonstreerd. Ook de beheersing van het nitraatresidu door een juiste keuze van het volggewas en een
aangepaste manier van bemesten wordt getoond.
Begindatum: 15 maart 2012
Einddatum: 14 maart 2014
Uitvoerders: LCV, Hooibeekhoeve, ILVO
6.3.3 Een geïntegreerde aanpak in de akkerbouw: de weg naar duurzame landbouw verder zetten!
Vanaf 1 januari 2014 is de toepassing van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) op bedrijfsniveau verplicht. Dit project
wil landbouwers ondersteunen om IPM toe te passen op een manier die voor hen geschikt en haalbaar is. Een voorwaarde
is dat de telers over de nodige informatie en kennis beschikken. In het project wordt daarom ook aandacht besteed aan de
herkenning van ziekten en plagen.
Begindatum: 1 maart 2013
Einde: 28 februari 2015
Uitvoerders: Inagro, LCG, PCA, KBIVB, LCV, Hooibeekhoeve, HoGent
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
6.4 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Mathias Abts
Tel. 016 66 61 35 (0491 86 85 59)
[email protected]
6.5 Contactgegevens Praktijkcentra
Landbouwcentrum voor Voedergewassen (LCV)
Hooibeeksedijk 1 | 2440 Geel
tel. 014 85 27 07 | fax 014 85 36 15
www.lcvvzw.be
18
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
PLANTAARDIGE PRODUCTIE
OPENLUCHTGROENTEN
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
19
7 OPENLUCHTGROENTEN
Bemesting en gewasbescherming hebben een duidelijke invloed op de productie van kwaliteitsvolle groenten. Met de
invoering van de IPM-richtlijnen wordt de reeds ingeslagen weg van het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen versneld verdergezet. Aandacht voor preventieve maatregelen en adequate monitoring staan borg voor een geïntegreerde toepassing van gewasbescherming. Een sensibilisatie via praktijkervaringen en onderbouwde resultaten overtuigen de telers om dit in hun bedrijfsvoering ook toe te passen.
Een correcte bemesting voor het behalen van een voldoende rendabele productie en binnen de gestelde milieunormen
blijft de uitdaging. In de voorlichtingsactiviteiten krijgen de telers naast de invulling van de wetgeving ook concrete praktische informatie.
Om aan duurzame groenteteelt in openlucht te kunnen blijven doen is aandacht voor de bodem essentieel. Het verminderen van de impact van machines op de bodemstructuur, het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid, het inpassen van
een geschikte groenbedekker en het optimaal toepassen van bodembewerkingen zijn elementen die een verbeterde bodem opleveren. Ook de nodige aandacht voor het vermijden van bodemerosie kadert binnen een optimaal bodembehoud.
7.1 Studiedagen
7.1.1 Demodag ‘Innovatie oogsttechnieken’
Innovatieve oogsttechnieken dragen bij tot het oogsten van kwaliteitsvolle groenten. Nieuwigheden voor bloemkolen en
prei worden gedemonstreerd onder praktijkomstandigheden. Bij deze oogstmachines met veel intensief werk is ook speciale aandacht aan arbeidsveiligheid.
In samenwerking met: Boerenbond, praktijkcentra, producentenorganisaties
Waar en wanneer? in West-Vlaanderen in juni
7.1.2 Studiedagen ‘Beredeneerde bemesting van openluchtgroente’
Alle aspecten van bemesting zoals wetgeving, technieken, proefresultaten … worden toegelicht aan de telers. De link met
de geldende wetgeving (MAP 4) wordt gemaakt en de invulling van de bemesting op teeltniveau wordt praktisch geduid.
In samenwerking met: praktijkcentra (PSKW, PCG, Inagro), landbouworganisaties,producentenorganisaties
Waar en wanneer? Op 2 plaatsen in regio Mechelen in februari-maart en regio Roeselare-Tielt op 19 maart
7.1.3 Studiedag ‘Bodemvruchtbaarheid’
Tijdens deze studiedagen wordt bodemvruchtbaarheid vanuit diverse invalshoeken benaderd. Een toelichting van de
meerjarige resultaten en ervaringen met groenbedekkers, de inzichten in het compostverhaal, invloed van bemestingssystemen, bodembewerkingstechnieken … kunnen elementen zijn die uitgediept worden.
In samenwerking met: praktijkcentra, producentenorganisaties …
Waar en wanneer? Beitem (Inagro) in februari-maart
7.1.4 Gewasbescherming bij groenten in de praktijk
Via diverse voorlichtingsacties zoals studieavonden, voordrachten, geleide proefveldbezoeken of artikels in vakpers wordt
de nieuwe regelgeving in de praktijk toegelicht. Thema’s als IPM-richtlijnen, de fytolicentie, en de mogelijkheden van bioremediatiesystemen staan op de agenda.
In samenwerking met: praktijkcentra (PSKW, PCG, Inagro)
Wanneer? in verschillende regio’s eind maart–september
7.1.5 Studiedag ‘Irrigatie van groenten: hoe aanpakken?’
Op deze studiedag wordt het belang van efficiënt watergebruik bij de teelt van groenten benadrukt. Er is specifieke aandacht voor de geldende regelgeving en eventuele knelpunten.
In samenwerking met: landbouworganisaties, producentenorganisaties
Waar en wanneer? Poperinge op 17 februari
20
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
7.1.6 Praktijkdag ‘Innovatieve en milieuvriendelijke technieken’
Om kennis te maken met aangepaste of nieuwe technieken is een demonstratie of praktijkdag het ideale instrument. Door
letterlijk met de voeten in de grond te staan en de machines of nieuwe technieken in werking te zien, worden telers gemakkelijker overtuigd om hun werkwijze aan te passen. De directe impact van aangepaste systemen zoals drukwisselsystemen, lagedruk- en rupsbanden op de bodem en de bodemstructuur en ook op het brandstofverbruik wordt visueel voorgesteld zodat de voordelen meteen zichtbaar zijn. Een goede bodemstructuur is immers essentieel voor de groenteteelt. Bij
mechanisatie is arbeidsveiligheid ook een item dat steeds meegenomen wordt.
In samenwerking met: Boerenbond, producentenorganisaties
Wanneer? In mei
7.1.7 Praktijkdag ‘Prei’
Deze praktijkdag is een tweejaarlijkse activiteit waarbij de preiteelt centraal staat. Er is zowel een studiegedeelte als een
beursgedeelte. Verder zijn er geleide demonstraties en proefveldbezoeken waarbij de bezoeker wordt geïnformeerd over
alle facetten van de preiteelt en kan contacten leggen met actoren uit de sector.
In samenwerking met: PCG en Boerenbond
Waar en wanneer? PCG Kruishoutem op 12 oktober
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
7.2 Demoprojecten
7.2.1 Ergonomie in de tuinbouw
Het project wenst praktijken te demonstreren die de ergonomie en de gezondheid in de tuinbouw verbeteren.
Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: PCG, Inagro, PSKW
7.2.2 Arbeidsveiligheid in de tuinbouw
De hoofddoelstelling is het aantal dodelijke en ernstige arbeidsongevallen in de tuinbouwsector te doen dalen. Zowel
groenteteelt, fruitteelt, sierteelt als tuinaanleg zijn de beoogde doelgroepen.
Begindatum: 1 januari 2014
Einddatum: 31 december 2015
Uitvoerders: Boerenbond, PreventAgri, IDEWE
7.2.3 Sensibilisering rond puntvervuiling en bio-zuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in West- en
Oost-Vlaanderen of kort “Bioremediatie West”
Alle land- en tuinbouwers in West- en Oost-Vlaanderen worden grondig geïinformeerd en gesensibiliseerd omtrent het
belang van het beheersen van puntvervuiling en ze krijgen praktisch werkbare tools aangereikt om deze puntvervuiling
effectief te beheersen.
Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: Inagro, PCG, PCS, PCA
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
21
7.2.4 Sensibilisering omtrent puntvervuiling en zuiveringssystemen in alle sectoren van de plantproductie in het Oostelijke deel van Vlaanderen (Bioremediatie Oost)
Alle land- en tuinbouwers in Limburg, Vlaams-Brabant en Antwerpen worden grondig geïinformeerd en gesensibiliseerd
omtrent het belang van het beheersen van puntvervuiling en ze krijgen praktisch werkbare tools aangereikt om deze puntvervuiling effectief te beheersen.
Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: Pcfruit, NPW, PCH, PSKW, LCV, Hooibeekhoeve, PIBO
7.2.5 Optimaal en duurzaam bemesten met innovatieve technieken (OBIT)
In dit project worden de belangrijkste instrumenten waarover een teler beschikt om tot een aanvaardbaar nitraatresidu te
komen in de verf gezet. Het KNS-systeem, dat vanaf 2013 verplicht wordt in de tuinbouw, wordt gedemonstreerd in diverse
teelten. Verder wordt het nut van rijenbemesting, traagwerkende meststoffen (nitrificatieremmers, gecoate meststoffen,
ureumhoudende meststoffen) en startfosfaten op het nitraatresidu in de bodem aangetoond. Zes demovelden liggen verspreid over de provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen en Limburg en ook de projecten ‘KNS en dierlijke
werkzame N in Vlaanderen’ en ‘groenbemesters in strijd tegen het nitraatresidu’ zijn geïntegreerd in deze demovelden.
Begindatum: 1 maart 2012
Einddatum: 28 februari 2014
Uitvoerders: PCG, Inagro, PSKW
7.2.6 KNS en dierlijke werkzame N in Vlaanderen
De Vlaamse groentetelers worden wegwijs gemaakt in de in MAP 4 toegelaten systemen om de bemestingsnormen in
te vullen (Werkzame N en Totale N). Aan de hand van demonstratieproeven ten velde wordt aan de teler getoond wat de
gevolgen zijn van een keuze voor het ene of het andere systeem. Aangezien voor vele groentetelers dierlijke mest de goedkoopste en meest voorhanden zijnde meststof is, wordt bij de invulling van deze bemestingsnormen speciale aandacht
gegeven aan de rol die dierlijke mest kan spelen in de groenteteelt. Zes demovelden liggen verspreid over de provincies
West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen en Limburg en ook de projecten ‘Optimaal en duurzaam bemesten met
innovatieve technieken’ en ‘groenbemesters in strijd tegen het nitraatresidu’ zijn geïntegreerd in deze demovelden. Begindatum: 1 maart 2012
Einddatum: 28 februari 2014
Uitvoerders: Inagro, PSKW, PCG
7.2.7 Groenbedekkers in strijd tegen het nitraatresidu
Door middel van zes demovelden verspreid over de provincies West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen en Limburg
worden telers overtuigd dat het inzaaien van een groenbedekker niet als een noodzakelijk kwaad moet gezien worden
maar als een win-win situatie als gevolg van een lager nitraatresidu en een besparing op kunstmest. In eerste instantie is
het zaaien van groenbedekkers gericht op het zo veel mogelijk opnemen, en op het juiste moment opnieuw vrijstellen, van
de reststikstof. Een goede keuze van groenbedekker in functie van het teeltplan en de mogelijke zaai- en inwerkdatum is
essentieel om de hoogst mogelijke N-opname te realiseren.
Begindatum: 1 maart 2012
Einddatum: 28 februari 2014
Uitvoerders: Inagro, PSKW, PCG
7.2.8 Witloof en IPM (WEI)
Het project heeft als doelstelling alle witlooftelers te informeren en sensibiliseren over de toepassing van geïntegreerde
gewasbescherming (IPM) in alle stadia van de witloofproductie. Zowel hydrocultuur- als grondwitlooftelers vormen de
doelgroep.
Naast het verstrekken van concrete technische informatie zal er veel aandacht zijn voor het bereiken van de volledige
doelgroep via individuele bedrijfsbezoeken, informatie via website en ook nieuwe sociale media zoals twitter.
Aanvang: 1 januari 2013
Einde: 31 december 2014
Uitvoerders: NPW, Inagro
22
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
7.2.9 Integratie van IPM in de vollegrondsgroenteteelt in Vlaanderen
De doelstelling van het demonstratieproject is de telers te ondersteunen om IPM toe te passen op een manier die voor hun
bedrijf geschikt en haalbaar is. In het eerste jaar komen vooral spruitkool en sluitkool of prei aan bod. In het tweede jaar
wordt gefocust op prei enerzijds en sla of erwt en wortel anderzijds. Dit project draagt bij tot het verspreiden van nieuwe
inzichten in de gewasbescherming van diverse teelten: doordachte keuze van de cultivar, methodes om de hoeveelheid
gewasbeschermingsmiddelen te reduceren, belang van nuttige insecten, waarnemings- en waarschuwingssystemen,
plantversterkende middelen. Op het einde van de proeven gebeuren een opbrengst- en kwaliteitsbepaling om na te gaan
wat het financiële resultaat is (kosten versus baten). De telers krijgen ook training in het herkennen van plagen en nuttige
insecten.
Begindatum: 1 maart 2013
Einddatum: 28 februari 2015
Uitvoerders: Inagro, PSKW, PCG
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
7.3 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Bart Debussche
(Groenten voor de verse markt en voor de industrie)
Tel. 050 24 77 11 (0473 82 70 14)
[email protected]
Marleen Mertens
(Groenten voor de verse markt)
Tel. 09 272 23 02* (0496 58 18 34)
[email protected]
Henkie Rasschaert
Tel. 09 272 23 06*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
23
7.4 Contactgegevens Praktijkcentra
Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen (PCG)
Karreweg 6 | 9770 Kruishoutem
tel. 09 381 86 86 | fax 09 381 86 99
www.proefcentrum-kruishoutem.be
Inagro
Ieperseweg 87 | 8800 Rumbeke-Beitem
tel. 051 27 32 00 | fax 051 24 00 20
www.inagro.be
Proefstation voor de Groenteteelt (PSKW)
Duffelsesteenweg 101 | 2860 Sint-Katelijne-Waver
tel. 015 30 00 60 | fax 015 30 00 61
www.proefstation.be
Nationale Proeftuin voor Witloof (NPW)
Blauwe Stap 25 | 3020 Herent
tel. 016 29 01 74 | fax 016 22 06 92
www.proeftuinherent.be
Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten (VCBT)
Willem de Croylaan 42 | 3001 Leuven (Heverlee)
tel. 016 32 27 32 | fax 016 32 29 55
www.vcbt.be
24
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
PLANTAARDIGE PRODUCTIE
GLASGROENTEN
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
25
8 GLASGROENTEN
Gezien de glasgroentesector een zeer kapitaalintensieve sector is, zowel op het vlak van investeringen als voor productiefactoren als bv. energie, moet de glasgroenteteler op regelmatige basis belangrijke bedrijfskeuzes maken. Aandacht voor
voorlichting of overleg hieromtrent is in deze sector een belangrijk gegeven.
De wijzigingen van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) en de nieuwe periode van PDPO hebben ook invloed op
de GMO Groenten en Fruit en dus op de glasgroentesector specifiek. Vooral wijzigingen in het investeringsbeleid van het
Vlaams Investeringsfonds kunnen van grote invloed zijn voor de glasgroentesector gezien de kapitaalintensiviteit van de
bedrijven. Wijzigingen in het ondersteuningsbeleid van WKK’s en het energiebeleid zijn van grote invloed op het ondernemingsklimaat in de sector.
Richtlijn 2009/128/EC betreffende het duurzaam gebruik van pesticiden ligt aan de basis van de voorlichting rond duurzame gewasbescherming. Voor duurzame bemesting geldt de regelgeving van MAP 4.
Voor 2014 komen gelijkaardige thema’s als 2013 aan bod: enerzijds duurzame gewasbescherming met IPM en fytolicentie
als hoofdthema’s, anderzijds duurzame bemesting (voor glastuinbouw is dit ‘zo gesloten mogelijk telen’) in het kader van
het Mestactieplan.
Tijdens voorlichtingsacties komt ondernemerschap in de glastuinbouw aan bod met onderwerpen als diversificatie, nieuwe teelten, energie …
8.1 Studiedagen
8.1.1 Studiemomenten ‘Ondernemen in de glastuinbouw’
De problematiek rond ondernemen in de glastuinbouw is blijvend actueel. Deze studiedagen/avonden/overlegmomenten
moeten de telers informatie geven omtrent het maken van bedrijfskeuzes in de tuinbouwsector, bv. omtrent energie, diversificatie, teeltkeuze.
In samenwerking met: praktijkcentra, telersverenigingen, beroepsverenigingen
8.1.2 Studiemomenten MAP 4
In het kader van MAP 4 zullen studiedagen en/of voordrachten georganiseerd worden betreffende de stand van zaken
van de waterkwaliteit en de link met glastuinbouw en ter sensibilisering van de groentetelers en telers beschutte teelten
betreffende de eisen van MAP 4.
In samenwerking met: CVBB, praktijkcentra, telersverenigingen, beroepsverenigingen
8.1.3 Studiemomenten IPM - Plantenbescherming
In het kader van duurzame gewasbescherming zullen voordrachten en/of studiedagen omtrent IPM en fytolicentie georganiseerd worden betreffende de geïntegreerde productie van groenten en dit op verschillende locaties, gerelateerd aan
de productieregio’s.
In samenwerking met: praktijkcentra, telersverenigingen, beroepsverenigingen
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
26
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
8.2 Demoprojecten
8.2.1 Ergonomie in de tuinbouw
Het project bevat een demonstratie van praktijken die de ergonomie en de gezondheid in de tuinbouw verbeteren.
Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: PCG, Inagro, PSKW
8.2.2 Arbeidsveiligheid in de tuinbouw
De hoofddoelstelling is een daling van het aantal dodelijke en ernstige arbeidsongevallen in de tuinbouwsector. Zowel
groenteteelt, fruitteelt, sierteelt als tuinaanleg zijn de beoogde doelgroepen.
Begindatum: 1 januari 2014
Einddatum: 31 december 2015
Uitvoerders: Boerenbond, PreventAgri, IDEWE
8.2.3 Sensibilisering rond puntvervuiling en bio-zuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in West en
Oost-Vlaanderen of kort “Bioremediatie West”
Alle land- en tuinbouwers in West- en Oost-Vlaanderen worden grondig geïnformeerd en gesensibilisereerd omtrent het
belang van het beheersen van puntvervuiling en ze krijgen praktisch werkbare tools aangereikt om deze puntvervuiling
effectief te beheersen. Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: Inagro, PCG, PCS, PCA
8.2.4 Sensibilisering omtrent puntvervuiling en zuiveringssystemen in alle sectoren van de plantproductie in het Oostelijke deel van Vlaanderen (Bioremediatie Oost)
Alle land- en tuinbouwers in Limburg, Vlaams-Brabant en Antwerpen worden grondig geïinformeerd en gesensibiliseerd
omtrent het belang van het beheersen van puntvervuiling en ze krijgen praktisch werkbare tools aangereikt om deze puntvervuiling effectief te beheersen. Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: Pcfruit, NPW, PCH, PSKW, LCV, Hooibeekhoeve, PIBO
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
27
8.3 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Marleen Mertens (Groenten voor de verse markt)
Tel. 09 272 23 02* (0496 58 18 34)
[email protected]
Henkie Rasschaert
Tel. 09 272 23 06*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
8.4 Contactgegevens Praktijkcentra
Proefcentrum Hoogstraten (PCH)
Voort 71, 2328 Meerle, tel. 03 315 70 52, fax 03 315 00 87`
www.proefcentrum.be
Proefstation voor de Groenteteelt (PSKW)
Duffelsesteenweg 101, 2860 Sint-Katelijne-Waver, tel. 015 30 00 60, fax 015 30 00 61
www.proefstation.be
Inagro
Ieperseweg 87, 8800 Rumbeke-Beitem, tel. 051 27 32 00, fax 051 24 00 20
www.inagro.be
Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen (PCG)
Karreweg 6, 9770 Kruishoutem, tel. 09 381 86 86, fax 09 381 86 99
www.proefcentrum-kruishoutem.be
Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten (VCBT)
Willem de Croylaan 42, 3001 Leuven (Heverlee), tel. 016 32 27 32, fax 016 32 29 55
www.vcbt.be
28
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
PLANTAARDIGE PRODUCTIE
SIERTEELT
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
29
9 SIERTEELT
Ook de sierteeltsector wordt in sneltempo geconfronteerd met de toepassing van heel wat wet- en regelgeving zowel op
teelttechnisch (IPM, erkende gewasbeschermingsmiddelen, MAP 4) als op bedrijfsadministratief (autocontrole sectorgids,
fytolicentie, milieuvriendelijke sierteelt) vlak.
Net als in de andere land- en tuinbouwsectoren geldt vanaf 1 januari 2014 het principe van geïntegreerde gewasbescherming
(IPM). Zowel de grote verscheidenheid aan teelt- en bedrijfssystemen als de verscheidenheid van meerdere teeltsystemen op
één bedrijf maakt een correcte IPM-toepassing complex. Verdere, blijvende sensibilisering is dan ook noodzakelijk.
Een ander aandachtspunt is de invoering van de fytolicentie die vanaf eind 2015 verplicht is. Dit betekent dat in 2014 maximale sensibilisering en informering moeten gebeuren.
In de diverse sierteeltsectoren blijft de beschikbaarheid van een voldoende groot gamma erkende gewasbeschermingsmiddelen een heikel knelpunt. Dit wordt op twee manieren aangepakt. Via het demoproefplatform ‘Sierteelt’ is er, zoals
in het verleden, een actieve screening naar middelen die potentieel hebben om problematische plagen en/of ziekten in
sierteeltgewassen te bestrijden. Dit vooronderzoek verhoogt de slaagkansen van de producten bij de GEP-proeven door
het Proefcentrum voor Sierteelt. Daarnaast zal correct en milieuverantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen
(IPM, bufferstroken en andere driftbeperkende maatregelen, verwerken van spuitresten …) ruim aan bod komen in de voorlichtingsactiviteiten.
Binnen MAP 4 zijn vollegrondsierteeltgewassen ingedeeld bij ‘Groep II Groenten’, zowel voor bemestingsvoorwaarden
als –limieten. Vooral voor de bemestingsvoorwaarden nemen de sierteeltgewassen een aparte plaats in omwille van hun
specifieke teeltwijze zoals meerjarige teelten, vele gewassoorten, groeistadia en –fases op één perceel, zeer late oogstomstandigheden …. De minimale waterkwaliteitseisen inzake nitraat komen ruim aan bod tijdens diverse voorlichtingsactiviteiten.
Door samenwerking met o.a. PCS, AVBS, VMS … kunnen items zoals bv. de autocontrolegids sierteelt ook toegelicht worden
op de voorlichtingsactiviteiten.
9.1 Studiedagen
9.1.1 Studiemomenten Beredeneerde bemesting vollegrond sierteeltgewassen
Binnen MAP 4 zijn vollegrondsierteeltgewassen ingedeeld bij ‘Groep II Groenten’, zowel voor bemestingsvoorwaarden als –
limieten. Vooral voor de bemestingsvoorwaarden nemen de sierteeltgewassen een aparte plaats in omwille van hun specifieke teeltwijze zoals meerjarige teelten, vele gewassoorten, groeistadia en –fases op één perceel, zeer late oogstomstandigheden …. De minimale waterkwaliteitseisen inzake nitraat komen ruim aan bod tijdens deze voorlichtingsactiviteiten.
Technieken zoals gebruik van groenbedekkers, grasstroken in laanboomteelt … die passen onder beredeneerde bemesting
in vollegrond sierteeltgewassen worden toegelicht of gedemonstreerd, bv. een bezoek aan het demoveldplatform sierteelt of van de proefvelden van PCS.
In samenwerking met: PCS, AVBS
Wanneer? periode april-september
9.1.2 Studiemomenten Erosiebestrijding
Erosiebestrijding is een prioritair beleidsthema voor 2014. Ook boomkwekerijen die in erosiegevoelige gebieden liggen,
zullen hiermee te maken krijgen. Tijdens infomomenten wordt de vertaalslag gemaakt van wetgeving naar praktijk.
In samenwerking met: PCS, AVBS
Wanneer? tweede helft 2014
9.1.3 Studiedagen specifieke sectoren
Specifieke telersgroepen worden over actuele thema’s, knelpunten, wet- en regelgevingen die van belang zijn voor hun sector en/of bedrijf geïnformeerd. Naast de actuele thema’s worden sectorspecifieke onderzoeks- en voorlichtingsprojecten
toegelicht. Er zal een samenwerking zijn met projectpartners zodat de informatie geïntegreerd wordt tot 1 studiemoment.
In samenwerking met: PCS, AVBS en andere afhankelijk van het onderwerp
Wat, waar en wanneer? PCS, Destelbergen - knolbegonia op 20 januari, azalea op 20 februari, kamerplanten op 27 mei,
snijbloemen in november, potchrysanten & perkplanten in december
30
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
9.1.4 Studiedag Actualiteiten in de boomkwekerij
Boomtelers krijgen informatie over de actualiteiten met op het programma: MAP 4, IPM, fytolicentie en wildschade in de
boomkwekerij. Gezien de problematiek van de bemesting in het kader van MAP 4 wordt een algemeen overzicht gegeven
van de MAP-meetpunten in de boomkwekerijgebieden. Daarnaast wordt aandacht besteed aan IPM die vanaf 1 januari
2014 verplicht is. Er wordt dieper ingegaan op het vermijden van resistentie en de verplichtingen t.o.v. quarantaine organismen. Tot slot wordt het belang van een fytolicentie toegelicht en de aanvraagprocedure wordt praktisch toegelicht en
gedemonstreerd.
In samenwerking met: PCS, AVBS, CVVB, Inagro, FAVV, FOD Volksgezondheid
Waar en waneer? Destelbergen op 21 februari
9.1.5 Bezoek demonstratieproeven aangelegd in de boomkwekerij, knolbegonia en bloemen in openlucht
Onkruidbestrijding is nog altijd het belangrijkste item in de verschillende deelsectoren van de sierteelt. Naast de chemische onkruidbestrijding wordt ook ruime aandacht besteed aan mechanische onkruidbestrijding en bodembedekkingsmogelijkheden. Bij de beheersing van verschillende dierlijke parasieten en schimmels wordenbelangrijke punten inzake IPM
belicht: spuittechniek, resistentie, productkeuze, selectiviteit t.o.v. natuurlijke vijanden, preventie, biologische middelen …
In het kader van MAP 4 wordt ook de bemestingsproblematiek behandeld.
In samenwerking met: PCS, AVBS, ILVO
Wanneer? Van april tot september
9.1.6 Infomomenten Gewasbescherming in de sierteelt
Via cursussen, voordrachten en artikels in de vakpers worden de telers ingelicht over de resultaten van de demonstratieproeven, fytolicentie, IPM, nieuwe middelen en bestrijdingstechnieken, actuele ziekten en plagen, erkenningsproblematiek, waarnemings- en waarschuwingssysteem en bestrijdingsmiddelen in het water.
In samenwerking met: PCS, beroepsverenigingen, ILVO
Wanneer? Van januari tot maart en van oktober tot december
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
9.2 Publicaties
9.2.1 Kostprijsberekening in sierteeltgewassen
Kostprijsberekening, zeker in de sierteeltsector met zijn grote verscheidenheid aan gewassen en bedrijfsstructuren, is
niet eenvoudig. Bovendien is een kostprijsberekening sowieso bedrijfsspecifiek en is het niet haalbaar/realistisch om een
specifieke kostprijsberekening van bv. een azaleateler of een boomkweker te vergelijken met die van de collega’s. Iedere
individuele teler dient de oefening voor zijn/haar bedrijf afzonderlijk te maken. Wel kan een gelijkaardige opbouw qua
structuur gevolgd worden.
Deze brochure dient de Vlaamse siertelers een geactualiseerd referentiewerk te verschaffen dat beschrijft hoe een kostprijsberekening op bv. een potchrysanten- of boomkwekerij dient uitgewerkt te worden. Het gaat dus niet om een rendabiliteitsstudie van de Vlaamse sierteeltsector/-bedrijven.
In samenwerking met: AMS, AVBS, Innovatiesteunpunt, PCS ….
9.2.2 Artikels via AKSENT
Er is maandelijks een vaste bijdrage aan AKSENT van het vakblad Sierteelt&Groenvoorziening met zowel nuttige technnische informatie als verslagen van informatiemomenten.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
31
9.3 Demoprojecten
9.3.1 Arbeidsveiligheid in de tuinbouw
De hoofddoelstelling is een daling van het aantal dodelijke en ernstige arbeidsongevallen in de tuinbouwsector. Zowel
groente-, fruit- en siertelers als tuinaanleggers zijn de doelgroep.
Begindatum: 1 januari 2014
Einddatum: 31 december 2015
Uitvoerders: Boerenbond, PreventAgri, IDEWE
9.3.2 Sensibilisering rond puntvervuiling en bio-zuiveringssystemen in alle land- en tuinbouwsectoren in West- en
Oost-Vlaanderen of kort “Bioremediatie West”
Alle land- en tuinbouwers in West- en Oost-Vlaanderen worden grondig geïnformeerd en gesensibilisereerd omtrent het
belang van het beheersen van puntvervuiling en ze krijgen praktisch werkbare tools aangereikt om deze puntvervuiling
effectief te beheersen. Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: Inagro, PCG, PCS, PCA
9.3.3 Het KNS-bemestingsysteem toegepast in de grondgebonden sierteelt
Binnen dit project is het de bedoeling een bemestingsysteem te introduceren in de sierteelt. Aan de hand van één of
meerdere bodemstaalnames zal de bemesting gestuurd worden. In dit systeem zal rekening gehouden worden met de
hoeveelheid minerale stikstof aanwezig in het voorjaar, de hoeveelheid nutriënten die vrijkomen via mineralisatie en de
plantbehoefte. Door gerichte demonstratieve en sensibiliserende acties zullen de telers gestimuleerd worden duurzaam
om te gaan met de stikstofbemesting van hun teelt. Het bemestingsysteem zal per deelsector aan de hand van enkele typegewassen gedemonstreerd worden. De deelsectoren zijn boomkwekerij, potchrysanten en knolbegonia. Voor de boomkwekerij worden zowel voor laanbomen als voor bos- en haagplantsoen demonstratieproeven aangelegd.
Begindatum: 1 februari 2012
Einddatum: 31 januari 2014
Uitvoerders: PCS en BDB
9.3.4 Kwaliteitsvolle planten met reductie van nutriëntenuitspoeling op tray- en containervelden
In dit project wordt de opkweek van aardbeiplanten en sierteeltgewassen op tray- en containervelden volgens de MAP-normen
gedemonstreerd. Aardbeitelers telen zelf plantmateriaal op trayvelden in open lucht. Een deelsegment van de siertelers teelt
planten op containervelden in open lucht, bv. boomkwekerijgewassen en Ericaceae. Zowel in de aardbeisector als in de sierteelt
worden verschillende teeltsystemen en irrigatie- en bemestingsstrategieën toegepast. De grootste uitdaging ligt in het volledig
gesloten maken van het watercircuit. Bij verschillende types teeltbedrijven worden de grootte van de waterstromen en hun
nitraatgehalte in kaart gebracht. De kwaliteit van de planten en de praktische haalbaarheid van aanpassingen zijn aandachtspunten. Ook wordt een rekenmodel opgesteld voor bepaling van de optimale dimensies van een opvangreservoir.
Begindatum: 1 maart 2012
Einddatum: 28 februari 2014
Uitvoerders: PCH en PCS
9.3.5 Geïntegreerde gewasbescherming in de sierteelt
De concrete doelstellingen van dit project zijn: het gebruik van geïntegreerde gewasbescherming bevorderen in de sierteeltsector, het behalen van de doelstellingen van de EU-richtlijn ‘duurzaam gebruik pesticiden’ en de demonstratie van
maatregelen om ziekten of plagen te voorkomen of te bestrijden. In een eerste deel van het project wordt via bedrijfsaudits
gepeild in hoeverre de siertelers bewust IPM-maatregelen toepassen. In het tweede deel van het project wordt de integrale
IPM-aanpak in verschillende deelsectoren gedemonstreerd, met meer aandacht voor toepassingen die minder bekend zijn.
Begindatum: 1 januari 2013
Einddatum: 31 december 2014
Uitvoerders: PCS en ILVO
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
32
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
9.4 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Pascal Braekman
Tel. 09 272 23 09* (0474 72 00 49)
[email protected]
Frans Goossens
(Boomkwekerij en gewasbescherming sierteelt)
Tel. 09 272 23 15** (0473 83 70 70)
[email protected]
Yvan Cnudde
Tel. 09 272 23 16*
[email protected]
Henkie Rasschaert
Tel. 09 272 23 06*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
** Frans Goossens gaat op 1 mei met pensioen. Zijn taken worden voorlopig overgenomen door Pascal Braekman.
9.5 Contactgegevens Praktijkcentrum
Proefcentrum voor Sierteelt (PCS)
Schaessestraat 18, 9070 Destelbergen, tel. 09 353 94 94, fax 09 353 94 95
www.pcsierteelt.be
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
33
PLANTAARDIGE PRODUCTIE
FRUIT
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
35
10 FRUIT
De fruitsector is een diverse sector met enerzijds het hardfruit, namelijk appelen en peren en anderzijds het zachtfruit,
zoals aardbeien, frambozen, bessen, bramen, kiwibes, kersen, druiven …
Innovatie en informatisering zijn voor de fruitteelt twee onmiskenbare sleutelwoorden om de sector toekomstgericht
te oriënteren. Voor elk individueel bedrijf zal de weg verschillend zijn om voldoende inkomsten te kunnen garanderen. Is
schaalvergroting de piste die dient bewandeld te worden of kan diversificatie soelaas brengen?
De items van gewasbescherming, bemesting, veiligheid en mechanisering blijven belangrijke onderwerpen in de voorlichting aangezien ze invloed hebben op de efficiënte productie van kwaliteitsvol lekker fruit.
Vanaf 1 januari 2014 is het telen volgens de lastenboeken van de geïntegreerde gewasbescherming (IPM) verplicht. Voor
het pitfruit, appel en peer, is dit al een evidentie. Bij het telen van andere fruitsoorten is er ook al een flinke weg afgelegd
om te komen tot een geïntegreerde benadering. De subsector van het zachtfruit zal zich vertrouwd dienen te maken met
IPM, het waarnemen van ziekten en plagen en hun natuurlijke vijanden en het op basis van waarschuwingen gerichter
inzetten van gewasbeschermingsmiddelen. Voor een rendabel ondernemerschap zijn deze onontbeerlijk om goed en efficiënt kwaliteitsfruit te telen. Er wordt de nodige aandacht besteed om de telers te informeren omtrent de toegelaten
gewasbeschermingsmiddelen binnen de geïntegreerde teelt.
Wat gewasbeschermingsmiddelen betreft denken we ook aan residu op het fruit, in het milieu en in het water, o.a. het oppervlaktewater in de waterlopen. De waterkwaliteit van onze omgeving is cruciaal. In de fruitaanplantingen is dit een aandachtspunt voor elke teler. De telers moeten rekening houden met puntvervuiling. Driftreducerende maatregelen moeten
nauwlettend gerespecteerd worden; deze maatregelen zijn niet enkel voor gewasbeschermingsmiddelen van toepassing,
maar ook voor de bemesting. MAP 4 en de rode MAP-meetpunten zijn een uitdaging voor de sector.
Voor de nieuw opkomende plaag in zachtfruit, namelijk de Aziatische fruitvlieg, Drosophila suzukii, dringen risicobeheersende maatregelen zich op, aangezien er geen sluitende chemische bestrijding voorhanden is. Bij de kersen kan mogelijk
het Little Cherry virus roet in het eten strooien in de verdere ontplooiing van de kersenteelt in Vlaanderen, deze situatie
wordt van nabij opgevolgd. Bij de druiventeelt is het belangrijk om de ingeslagen weg van de integratie van de teelt in de
Vlaamse praktijkcentra verder te zetten.
10.1 Studiedagen
10.1.1 Opendeurdag Fruitteelt
Op deze opendeurdag worden de resultaten van de praktijkproeven te velde besproken. Deze proeven staan in het kader
van oogstzekerheid bij appel en peer, onkruidbestrijding en het aantrekken van nuttige bestrijders. De mechanisatie in het
pitfruit komt aan bod door met het mechanisch snoeien en dunnen te experimenteren. Naar aanleiding van de problematiek rond bemesting in het kader van MAP 4 en arbeidsveiligheid worden deze thema’s mee onder de aandacht gebracht.
De Belgische oogstprognoses worden bekendgemaakt en er worden adviezen voor de oogst geformuleerd.
In samenwerking met: Pcfruit, werkgroep Hageland, provincie Vlaams-Brabant en beroepsorganisaties
Waar en wanneer? Hageland, tweede helft van juli
10.1.2 Nationale studiedag aardbeien 2014
Voordrachten over verschillende actuele thema’s, resultaten van demonstratievelden en studies, gewijzigde wetgeving …
In samenwerking met: Pcfruit, VCBT, Fruitteeltcentrum KULeuven, Boerenbond, Inagro, VLM, VBT en Proefcentrum Hoogstraten, Veiling Hoogstraten en Veiling Reo.
10.1.3 Studiedag Houtig kleinfruit 2014
Op deze studiedag worden verschillende actuele thema’s behandeld; Drosophila suzukii, proefresultaten van de praktijkcentra,
fytolicentie, bemesting, MAP 4, waterkwaliteit (CVBB), arbeidsveiligheid op het bedrijf en de actualiteiten in gewasbescherming.
In samenwerking met: Pcfruit, Boerenbond, Fruitteeltcentrum KULeuven, VBT, VLM en VCBT.
36
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
10.1.4 Studiemomenten Aardbeien en houtig kleinfruit
Via cursussen, voordrachten en artikels in de vakpers worden telers aardbeien en houtig kleinfruit geïnformeerd over
gewasbescherming, proefresultaten, IPM, gewijzigde wetgeving … zoals op de studiedag Aardbeien & houtig kleinfruit te
Pamel op 1 maart, op opendeurdagen in de proeftuin van Aardbeien en houtig kleinfruit met bezoek aan de proeven (themanamiddag aardbeien – augustusplantingen, themanamiddag houtig kleinfruit – zomerteelten, themanamiddag aardbeien – doordragers, themanamiddag houtig kleinfruit – herfstframbozen), de dag van de aardbei op 11 mei te Diest.
10.1.5 Studiemomenten Druiventeelt
Via studiedagen, voordrachten, lessen en demo’s worden druiventelers geïnformeerd over actuele thema’s of op het gebied van de gewasbescherming, IPM, fytolicentie, Drosophila suzukii, gewijzigde wetgeving …
In samenwerking met: Pcfruit, Nationale Proeftuin voor Witloof, Belgische wijnbouwers, vakorganisaties
10.1.6 Studiemomenten Pit- en steenfruit
Via studiedagen, voordrachten, lessen en demo’s worden telers pit- en steenfruit geïnformeerd over gewasbescherming,
proefresultaten uit de praktijk, IPM, fytolicentie, de mogelijkheden van bioremediatiesystemen, gewijzigde wetgeving en
actualiteiten.
Waar en wanneer? Op diverse locaties, onder andere Lentestudiedag in Sint-Pauwels op 18 februari, Dag van de proeftuin
in Sint-Niklaas in augustus (bekendmaking Belgische en Europese oogstprognoses).
In samenwerking met: Proeftuin Fruitteelt Waasland vzw, Pomologen van Oost-Vlaanderen, VCBT, Pcfruit, werkgroep Hageland, Boerenbond, de provincies, VLM, FAVV, Centrum voor natuur en landschapsbeheer, regionale landschappen, AVBS,
Agentschap voor Natuur en Bos
10.1.7 Contactmoment tijdens het Internationaal perensymposium ISHS
Tijdens een symposium, bedoeld voor wetenschappers en onderzoekers, wordt een contactmoment georganiseerd voor
Vlaamse perentelers om hen in contact te brengen met de perenspecialisten van de wereld.
Waar en wanneer? Van 14 tot 18 juli in Sint-Truiden
In samenwerking met: Pcfruit
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
10.2 Publicaties
In samenwerking met de Belgische Fruittelersorganisatie, Boerenbond, Telersverenigingen, Controle organismen, Pcfruit
- diensten aan telers, onafhankelijke voorlichters, Phytofar, NPW, en andere diensten worden de lijsten van gewasbeschermingsmiddelen aangevuld en geactualiseerd.
Lijst van gewasbeschermingsmiddelen voor pit- en steenfruit. Aanvulling met nieuwe producten of bijwerking van beperkingen en intrekkingen.
Lijst van gewasbeschermingsmiddelen voor aardbeien en houtig kleinfruit (bessen, frambozen en bramen). Actualisatie en
aanvulling met nieuwe producten of bijwerking van beperkingen en intrekkingen.
Lijst van gewasbeschermingsmiddelen voor de druiventeelten. Actualisatie en aanvulling met nieuwe producten of bijwerking van beperkingen en intrekkingen.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
37
10.3 Beursdeelname
10.3.1 Werktuigendagen Sint Truiden
Deelname aan deze driejaarlijkse beurs waar onder het thema ‘Innoveren=Informatiseren’ technische, ecologische, economische en sociale aspecten van de tuinbouwproductie aan bod komen.
Waar en wanneer? Sint-Truiden, 24 en 25 mei
10.4 Demoprojecten
10.4.1 Arbeidsveiligheid in de tuinbouw
De hoofddoelstelling is het aantal dodelijke en ernstige arbeidsongevallen in de tuinbouwsector te doen dalen. Zowel
groente-, fruit- en siertelers als tuinaanleggers zijn de doelgroep.
Begindatum: 1 januari 2014
Einddatum: 31 december 2015
Uitvoerders: Boerenbond, PreventAgri, IDEWE
10.4.2 Sensibilisering omtrent puntvervuiling en zuiveringssystemen in alle sectoren van de plantproductie in het Oostelijke deel van Vlaanderen (Bioremediatie Oost)
Alle land- en tuinbouwers in Limburg, Vlaams-Brabant en Antwerpen worden grondig geïinformeerd en gesensibiliseerd
omtrent het belang van het beheersen van puntvervuiling en ze krijgen praktisch werkbare tools aangereikt om deze puntvervuiling effectief te beheersen. Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: Pcfruit, NPW, PCH, PSKW, LCV, Hooibeekhoeve, PIBO
10.4.3 Kwaliteitsvolle planten met reductie van nutriëntenuitspoeling op tray- en containervelden
In dit project wordt de opkweek van aardbeiplanten en sierteeltgewassen op tray- en containervelden volgens de MAP-normen gedemonstreerd. Aardbeitelers telen zelf plantmateriaal op op trayvelden in open lucht. Een deelsegment van de siertelers teelt planten op containervelden in open lucht, bv. boomkwekerijgewassen en Ericaceae. Zowel in de aardbeisector
als in de sierteelt worden verschillende teeltsystemen en irrigatie- en bemestingsstrategieën toegepast. De grootste uitdaging ligt in het volledig gesloten maken van het watercircuit. Bij verschillende types teeltbedrijven worden de grootte
van de waterstromen en hun nitraatgehalte in kaart gebracht. De kwaliteit van de planten en de praktische haalbaarheid
van aanpassingen zijn aandachtspunten. Ook wordt een rekenmodel opgesteld voor bepaling van de optimale dimensies
van een opvangreservoir.
Begindatum: 1 maart 2012
Einddatum: 28 februari 2014
Uitvoerders: PCH en PCS
10.4.4 Implementatie van IPM in druiven
Aan de telers van druiven (wijndruiven en tafeldruiven) wordt gedemonstreerd dat druiven telen volgens de principes van
IPM technisch kan en economisch verantwoord is. De bedoeling is het vermijden van ‘standaard’ gewasbescherming via
o.a. kalenderspuiten en telers bewust laten omgaan met monitoring, waarschuwingssystemen en risicobeoordeling. Door
het grote aantal startende telers van wijndruiven is begeleiding nodig voor het aanleren van de principes van IPM. In het
project wordt voor de wijndruiven (openlucht) gefocust op bonenspint, trosrups, Botrytis en witziekte en voor de tafeldruiven (glas) op trosrups, bladrollers en witziekte.
Begindatum: 1 januari 2013
Einddatum: 31 december 2014
Uitvoerders: Pcfruit en NPW
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
38
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
10.5 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Hilde Morren
Tel. 011 74 26 81 (0492 72 29 53)
[email protected]
Francis Flusu
Tel. 011 74 26 92
[email protected]
Frans Meurrens
Tel. 016 66 61 23
[email protected]
10.6 Contactgegevens Praktijkcentra
Proefcentrum Fruitteelt (Pcfruit)
Fruittuinweg 1 | 3800 Sint-Truiden (Kerkom)
tel. 011 69 70 80 | fax 011 69 71 10
www.pcfruit.be
Proefcentrum Hoogstraten (PCH)
Voort 71 | 2328 Meerle
tel. 03 315 70 52 | fax 03 315 00 87
www.proefcentrum.be
Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten (VCBT)
Willem de Croylaan 42 | 3001 Leuven (Heverlee)
tel. 016 32 27 32 | fax 016 32 29 55
www.vcbt.be
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
39
DIERLIJKE PRODUCTIE
KLEINE HERKAUWERS
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
41
11 KLEINE HERKAUWERS
Schapen- en geitenhouderij situeren zich voornamelijk in de hobbylandbouw. In vergelijking met de andere dierlijke sectoren is er minder vakliteratuur ter beschikking. Daarom organiseert de voorlichtingsdienst in samenwerking met het
Praktijkcentrum Kleine herkauwers verschillende studiedagen om actuele knelpunten en nieuwigheden toe te lichten. In
2013 werd de aandacht gevestigd op scheermanagement in het kader van een demonstratieproject.
11.1 Studiedagen
11.1.1 Studiedagen kleine herkauwers
Naar jaarlijkse gewoonte wordt er samen met het Praktijkcentrum Kleine herkauwers een studieavond georganiseerd over
actualiteiten, nieuwe of op te frissen regelgeving en over de resultaten van demonstratieprojecten.
In samenwerking met: Praktijkcentrum Kleine herkauwers
Waar en wanneer? op 5 locaties verspreid in Vlaanderen in oktober-december
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
11.2 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Norbert Vettenburg
Tel. 016 66 61 22 (0473 83 70 61)
[email protected]
Jan Eskens
Tel. 011 74 26 97
[email protected]
Suzy Van Gansbeke (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 23 07* (0473 83 70 58)
[email protected]
Tom Van den Bogaert (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 22 84*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
42
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
DIERLIJKE PRODUCTIE
PAARDEN
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
43
12 PAARDEN
Voor vele (niet-beroeps) paardenhouders is het moeilijk om niet-commerciële informatie te bekomen. De studiedagen behandelen thema’s als gezondheid en ruimtelijke ordening.
12.1 Studiedagen
12.1.1 Studiedag ‘Paarden gezond houden’
Paarden houden op een verantwoorde, diervriendelijke wijze betekent ook ziektes voorkomen. Dit lukt niet altijd. Daarom is
een snelle herkenning van ziektesymptomen noodzakelijk om ofwel zelf op een gepaste wijze in te grijpen of om een beroep te
doen op een dierenarts. Het beenwerk is vaak de reden waarom paarden vroegtijdig op rust worden gezet. Het is dus belangrijk
om hier extra aandacht aan te schenken. Sprekers zijn professoren van de Faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Gent.
Waar en wanneer? Kortrijk/Roeselare, in juli – september
12.1.2 Studiedag ‘Gedrag van en omgaan met paarden’
Experten in gedragskunde bij paarden geven een verrassende kijk op het gedrag van deze viervoeters. Hoe kan u zelf als
paardenhouder probleemgedrag herkennen, voorkomen en aanpakken?
Waar en wanneer? Sint Niklaas in april-juni
12.1.3 Studiedagen ‘Paarden en ruimtelijke ordening’
Op basis van de brochure ‘Paarden en Ruimtelijke ordening’ werden in 2012 en 2013 druk bijgewoonde studieavonden over
dit thema georganiseerd. In 2014 zal opnieuw een studiedag plaats vinden. Het doelpubliek zijn niet alleen paardenhouders, ook gemeentelijke ambtenaren ruimtelijke ordening, adviesbureaus en stallenbouwers zijn welkom. De studiedag
wordt georganiseerd in samenwerking met de collega’s van Team Landbouw en Platteland.
Waar en wanneer? Ninove, Sint Truiden of Hasselt, in april – september
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
12.2 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Norbert Vettenburg
Tel. 016 66 61 22 (0473 83 70 61)
[email protected]
Jan Eskens
Tel. 011 74 26 97
[email protected]
Suzy Van Gansbeke (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 23 07* (0473 83 70 58)
[email protected]
Tom Van den Bogaert (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 22 84*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
44
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
DIERLIJKE PRODUCTIE
VARKENS
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
45
13 VARKENS
De rendabiliteit van varkensbedrijven staat sterk onder druk. De hoge voederkosten en lage vleesvarkensprijzen verplichten de varkenshouder nog meer om een goed rendement en professioneel management voorop te stellen. Een van de
thema’s van de oproep van de demonstratieprojecten was daarom ‘rendabiliteit in de varkenssector‘.
13.1 Studiedagen
13.1.1 Heropfrissingscursus Slacht- en vleeskwaliteit in de varkenshouderij
Bij 3 partners van het Praktijkcentrum Varkens vindt een 2-daagse cursus plaats. In 2013 kwam het onderwerp voeding in
de varkenshouderij aan bod. In 2014 staat kwaliteit centraal. De cursisten krijgen een heropfrissing van de theoretische
basis en praktische informatie. Naast de lessen is er een slachthuisbezoek met uitleg over slachtlijnbevindingen en karkaskwaliteit.
In samenwerking met: Technisch Instituut Sint-Isidorus Sint-Niklaas, Vrij Land- en Tuinbouwinstituut Torhout, PVL en het
Praktijkcentrum Varkens
Waar en wanneer? Torhout op 29 januari en 5 februari, Bocholt op 12 en 18 februari en Sint-Niklaas op 22 en 29 januari
13.1.2 Studiedag ‘Rendement in de varkenshouderij’
Het rendement van varkensbedrijven staat centraal op deze studiedag. De resultaten van boekhoudingen, die de afdeling Monitoring en Studie opvolgt, worden besproken en toegelicht. Er is een economische vergelijking van verschillende
managementsystemen en de resultaten van kostprijsberekening voor stallen in de biologische varkenshouderij worden
voorgesteld.
Waar en wanneer? Melle in mei
13.1.3 Studiedag ‘Varkenshouderij actueel 2014’
Op 2 of 3 locaties worden studiedagen over actuele thema’s georganiseerd. Vorig jaar vormden luchtwassers (kosten, administratie en rendement), groepshuisvesting en beheersen van biggensterfte in de kraamstal de thema’s.
In samenwerking met: Praktijkcentrum Varkens en andere partners, afhankelijk van het onderwerp
Waar en wanneer? op 2 of 3 locaties, in april - juni
13.1.4 Studiedag ‘Praktijkinformatie varkenshouderij PCV 2014’
Op 3 locaties vindt een studiedag plaats over praktische thema’s zoals (tussentijdse) resultaten uit demonstratieprojecten
en onderzoek of onderwerpen die voortkomen uit vragen die het Varkensloket ontving.
In samenwerking met: Praktijkcentrum Varkens
Waar en wanneer? Geel, Rumbeke en een nog nader te bepalen locatie, in oktober - december
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
13.2 Publicaties
13.2.1 Brochure ‘Varkensvoeding’
De informatie aangeboden tijdens de cursus ‘Voeding in de varkenshouderij: kennis van varkensvoeding als sleutel tot
rendabel voederen’ van 2013 wordt herwerkt tot een brochure voor varkenshouders en voorlichters. Deze brochure wordt
verwacht in april-juni.
46
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
13.3 Demoprojecten
13.3.1 Wekensystemen: keuze in functie van rendabiliteit en arbeid
Dit project kadert in de oproep rendabiliteit in de varkenshouderij. Het project wil duiden op de voor- en nadelen van
groepsgewijs management en meer bepaald op gebied van rendabiliteit en arbeid.
Begindatum: 1 juni 2014
Einddatum: 31 mei 2016
Uitvoerders: Inagro, KULeuven-Thomas More
13.3.2 Bevordering van de rendabiliteit in de varkenssector door het verstrekken van marktinformatie en het afdekken
van voedermarges op termijnmarkten
Het project wil de sector wijzen op de nieuwe mogelijkheden op het vlak van bedrijfsmanagement nl. prijsrisicomanagement introduceren en marktinformatie ontsluiten.
Begindatum: 1 januari 2014
Einddatum: 31 december 2014
Uitvoerders: DLV MAS, DLV ABC
13.3.3 Verantwoord antibioticagebruik in de intensieve veehouderij
Het project demonstreert de mogelijke alternatieven voor het preventief gebruik van antibiotica zoals het optimaliseren
van het management en de bioveiligheid, de huisvesting, de voedersamenstelling en voederstrategieën en het verantwoord vaccineren.
Begindatum: 1 mei 2013
Einddatum: 30 april 2015
Uitvoerders: Boerenbond, Vives Campus Roeselare, UGent Faculteit Diergeneeskunde, Dierengezondheidszorg Vlaanderen, Proefbedrijf Pluimveehouderij
13.3.4 Houden van intacte beren en immunocastraten
Het project wil de productieomstandigheden voor het houden van intacte beren en immunocastraten optimaliseren. Samen met de praktijkbedrijven uit de sector zal gezocht worden naar managementaanpassingen.
Begindatum: 1 juli 2013
Einddatum: 30 juni 2015
Uitvoerders: KATHO Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen, Hogeschool Gent, ILVO Dier, PVL Bocholt, Thomas More Kempen, Boerenbond, Sint-Rembert Torhout, Sint-Isidorus Broederschool Biotechnische Sint Niklaas
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
47
13.4 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Norbert Vettenburg
Tel. 016 66 61 22 (0473 83 70 61)
[email protected]
Jan Eskens
Tel. 011 74 26 97
[email protected]
Suzy Van Gansbeke (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 23 07* (0473 83 70 58)
[email protected]
Tom Van den Bogaert (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 22 84*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
48
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
DIERLIJKE PRODUCTIE
PLUIMVEE
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
49
14 PLUIMVEE
De pluimveesector staat onder druk omwille van het hoog antibioticaverbruik. Door een aangepast management en oordeelkundig inzetten van antibiotica kan een drastische reductie in het antibioticagebruik gerealiseerd worden.
14.1 Studiedagen
14.1.1 Studiedag ‘Vermindering van het antibioticagebruik’
Tijdens deze studiedag zal de aandacht worden gevestigd op de reductie van het antibioticagebruik in de pluimveehouderij. De organisatie verloopt samen met Praktijkcentrum Pluimvee, Universiteit Gent, Proefbedrijf voor Pluimveehouderij
en AMCRA.
Waar? op 2 locaties, in juli-september
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
14.2 Demoprojecten
14.2.1 Gezonde vleeskuikens door een optimale ventilatie
Door de demonstratie van goede en vernieuwende ventilatietechnieken in de vleesuikensector, tracht men deze systemen
ingang doen vinden in de Vlaamse pluimveehouderij. Daarnaast wordt een platform gecreëerd voor discussie en overleg
rond het thema klimaatregeling op het pluimveebedrijf.
Begindatum: 1 juni 2014
Einddatum: 31 mei 2016
Uitvoerders: Proefbedrijf Pluimveehouderij, KULeuven-Thomas More
14.2.2 Verantwoord antibioticagebruik in de intensieve veehouderij
Demonstratie van de mogelijke alternatieven voor het preventief gebruik van antibiotica zoals het optimaliseren van het
management en de bioveiligheid, de huisvesting, de voedersamenstelling en voederstrategieën en het verantwoord vaccineren.
Begindatum: 1 mei 2013
Einddatum: 30 april 2015
Uitvoerders: Boerenbond, Vives Campus Roeselare, Universiteit Gent Faculteit Diergeneeskunde, Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw, Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
50
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
14.3 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Norbert Vettenburg
Tel. 016 66 61 22 (0473 83 70 61)
[email protected]
Jan Eskens
Tel. 011 74 26 97
[email protected]
Suzy Van Gansbeke (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 23 07* (0473 83 70 58)
[email protected]
Tom Van den Bogaert (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 22 84*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
51
DIERLIJKE PRODUCTIE
MELKVEE
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
53
15 MELKVEE
Op 1 april 2015 wordt het melkquotum afgeschaft, het systeem waar een hele generatie melkveehouders is mee opgegroeid. Er zijn al heel wat melkveehouders die zich hebben aangepast met nieuwbouw of uitbreiding van bestaande stallen, het aanhouden van meer jongvee …. Er blijven evenwel nog een aantal vragen over bv. zal de zuivelfabriek de grotere
melklevering ophalen? Vragen waarop nog geen pasklare antwoorden zijn.
In de loop van 2014 zal Vlaanderen een aantal beleidskeuzes in het kader van het nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) moeten maken. Dit zal een belangrijke impact hebben op de inkomensvorming van de sector die een belangrijke
ruimtegebruiker is.
Het management heeft een belangrijke invloed op de inkomensvorming op de melkveebedrijven. Een economisch goede
positie is de eerste voorwaarde voor een duurzame sector. In de voorlichtingsacties, zowel studiedagen als brochures,
komen dan ook belangrijke managementfactoren zoals klauwgezondheid, uiergezondheid, arbeidsbehoefte, vervangingsbeleid … aan bod.
15.1 Studiedagen
15.1.1 Studiedagen ‘Duurzame melkveehouderij’
Er bestaat een lange traditie tot organisatie van gezamenlijke studiedagen door het team Voorlichting Melkvee en Voedergewassen met de Beroepswerking Boerenbond. Het vorige thema ‘Hoge ruwvoederopbrengsten met lage N–rest: moeilijk
maar doenbaar” heeft de voorbije twee jaar op 6 locaties verspreid over Vlaanderen gelopen.
Na interne evaluatie werd besloten om de studiedagen in een nieuw kleedje te steken en de nadruk te leggen op uitwisseling van praktijkkennis, ideeën en eigen ervaringen. Enkele sprekers brengen als inleiding hun visie over bepaalde thema’s.
Deelnemers discussiëren hierover verder in groep onder begeleiding van een coach.
Ook inhoudelijk verschuift het accent van technische aspecten naar meer bedrijfskennis en visievorming voor ieders bedrijf. De bedoeling is om melkveehouders te helpen bij het uittekenen van een strategie voor hun bedrijf en een visie te
vormen wat hij/zij in de toekomst wil doen. Als mogelijk thema werd ‘Voldoende kwalitatief ruwvvoeder als grens’ naar
voor geschoven.
Waar en wanneer? in Wuustwezel en in de regio Brugge–Meetjesland, in de periode juni –juli
15.1.2 Studiedagen ‘Rundveehouderij actueel’
Deze studiedag wil de rundveehouders informeren over actuele onderwerpen die het ondernemerschap in de landbouw
bijstaan of stimuleren. De thema’s worden aangebracht en verzorgd door de partners van het Praktijkcentrum Rundvee.
Wanneer? in juli-september
15.1.3 Studiedagen ‘Praktijkinformatie voor de melkveehouder’
Tijdens deze studiedagen krijgen melkveehouders informatie over actuele onderwerpen die nuttig zijn i.v.m. het management. De organisatie is in samenwerking met partners van het Praktijkcentrum Rundvee (PCR) zoals CRV (genomics), Inagro
(arbeid) en DGZ (melkanalyse).
Waar en wanneer? Malle op 14 januari, Beitem op 16 januari, Beervelde op 18 februari, Bocholt op 20 februari
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
54
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
15.2 Publicaties
15.2.1 Brochure Uiergezondheid
Mastitis is een algemeen gekend probleem in de melkveehouderij. De toegenomen resistentie tegen antibiotica maakt
behandeling nog moeilijker en vergroot de noodzaak van een preventieve aanpak.
De brochure Uiergezondheid uit 2006 was een veelgevraagde brochure. Ze zal in samenwerking met Melkcontrolecentrum
Vlaanderen (MCC) en Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ) geactualiseerd worden. In deze nieuwe versie worden ook
de resultaten van demoprojecten opgenomen. De publicatie wordt verwacht tegen september.
15.2.2 Brochure Relatie vervangingspercentage en inkomen in de melkveehouderij
De boekhoudkundige post omzet en aanwas blijft belangrijk om inkomensverschillen op melkveebedrijven te verklaren.
Een belangrijk technisch kengetal is het vervangingspercentage van het melkvee. De afdeling Monitoring en Studie voert
een studie uit om de relatie na te gaan tussen het vervangingspercentage en de inkomensvorming. Wanneer deze resultaten bekend zijn, zullen ze verwerkt worden tot een publicatie. De publicatie wordt verwacht tegen december.
15.3 Demoprojecten
15.3.1 Goed GeRUND
Vlaanderen heeft de opdracht om de zeldzame Europese habitats en soorten duurzaam in stand te houden. Dat wordt een
‘gunstige staat van instandhouding’ genoemd. Met het oog hierop zijn er instandhoudingsdoelstellingen opgemaakt. De
realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen zal belangrijke inspanningen vragen van landbouwers die zich met doelstellingen op of in de omgeving van hun percelen geconfronteerd zien.
In dit project zal nagegaan worden welke technieken op rundveebedrijven kunnen worden ingezet om de uitstoot van
ammoniak terug te dringen.
Begindatum: 1 juli 2014
Einddatum: 30 juni 2016
Uitvoerders: Innovatiesteunpunt, ILVO
15.3.2 Verantwoord gebruik van antibiotica in de Vlaamse melkveehouderij door communicatie, opleiding en begeleiding
Het project wil de kennis en informatie over het verantwoord antibioticagebruik in de melkveesector vergroten. De autoregulerende maatregelen, opgelegd door het centrum van expertise over antimicrobiële consumptie en resistentie bij
dieren zullen worden toegepast op praktijkbedrijven waarna de resultaten worden gecommuniceerd. Er wordt aandacht
besteed aan handige praktijk-tools, behandelingsprotocols en het opstellen van bedrijfsplannen inzake diergezondheid
en biosecurity.
Begindatum: 1 juli 2013
Einddatum: 30 juni 2015
Uitvoerders: MCC-Vlaanderen, Boerenbond Studiedienst, Hooibeekhoeve, PVL Bocholt, Schoolhoeve Axelwalle, BCZCBL, DGZ
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
55
15.4 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Ivan Ryckaert
Tel. 050 24 77 12 (0496 59 63 30)
[email protected]
Alfons Anthonissen
Tel. 03 224 92 75
[email protected]
Suzy Van Gansbeke (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 23 07* (0473 83 70 58)
[email protected]
Tom Van den Bogaert (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 22 84*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
56
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
DIERLIJKE PRODUCTIE
VLEESVEE
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
57
16 VLEESVEE
De wijzigingen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid in 2015 zullen een grote impact hebben op de vleesveebedrijven. Vleesveebedrijven zijn in sterke mate afhankelijk van de gekoppelde steun voor zoogkoeien om een bedrijfsinkomen
te realiseren. Vandaar dat de beslissingen over het gekoppeld houden van de zoogkoeienpremie en de verdeelsleutel van
het budget onder de vleesveehouders bepalend zullen zijn voor het voortbestaan van de zoogkoeienhouderij in Vlaanderen (België).
De zoogkoeienpremie zal gekoppeld blijven maar het bedrag van de zoogkoeienpremie zal lager zijn. De lagere directe
inkomenssteun zullen vleesveehouders moeten compenseren via betere zoötechnische resultaten zoals een hogere groei,
minder sterfte … Uit boekhoudkundige resultaten zijn daar immers de grootste verschillen tussen vleesveebedrijven waar
te nemen. Voeding speelt een cruciale rol in het management van een vleesbedrijf. Het heeft niet alleen een belangrijke
invloed op de groei, de vruchtbaarheid en de kwaliteit van het vlees, maar ook maken de voederkosten de grootste kostenpost uit op de meeste vleesveebedrijven. En deze zijn de laatste jaren enorm gestegen door de hoge grondstoffenprijzen.
In de komende jaren wordt de rundveesector met bijkomende uitdagingen op het vlak van de dierengezondheid geconfronteerd. Er wordt verwacht dat in 2015 het officieel verplicht bestrijdingsprogramma tegen Boviene Virale Diarree (BVD)
van start gaat. Nu al en in de loop van 2014 wordt de rundveesector hierop voorbereid.
Met de oprichting van AMCRA in 2012 zetten de actoren uit de dierlijke productiekolom in op het reduceren van antibioticagebruik en –resistentie in de dierlijke sector. In 2013 zijn de Gids voor bedrijfsgezondheid op rundveebedrijven en het Formularium voor verantwoord gebruik van antibacteriële middelen verschenen. In navolging van de intensieve veehouderij
volgt de komende jaren de implementatie van het datacollectiesysteem van antibioticagebruik en van autoregulerende
maatregelen in de rundveehouderij.
16.1 Studiedagen
16.1.1 Studieavonden/namiddagen ‘Praktijkinformatie voor de vleesveehouder’
Deze studiedagen informeren de vleesveehouder met het oog op het verbeteren van de rendabiliteit en het management
op zijn bedrijf. De thema’s die aan bod komen hebben betrekking op voeding, dierengezondheid, fokkerij, beleid … met de
bedoeling het ondernemerschap op de vleesveebedrijven te stimuleren en de rendabiliteit te verhogen. Ook beleidsmatige
thema’s kunnen aan bod komen. In overleg met het Praktijkcentrum rundvee worden de thema’s en de sprekers gekozen.
Waar en wanneer? St Niklaas en nog 2 nader te bepalen locaties in West-Vlaanderen en Vlaams-Brabant, in oktober – december
16.1.2 Studienamiddagen ‘Vleesveerantsoenen samenstellen’
Vorig jaar werden succesvolle studiedagen georganiseerd over vleesveerantsoenen samenstellen. In 2014 worden twee of
drie studienamiddagen met bedrijfsbezoek georganiseerd rond hetzelfde thema.
Er wordt ruime aandacht besteed aan de voeding van vleesvee en het samenstellen van rantsoenen op het bedrijf om de
rendabiliteit te verhogen en het milieu zo min mogelijk te belasten. Het is belangrijk rekening te houden met de behoeften
van het dier, de kwaliteit van de ruwvoeders en de marktprijs van grondstoffen bij het samenstellen van rantsoenen. Tijdens het bedrijfsbezoek wordt het management van het bedrijf en meer specifiek de voeding van de dieren onder de loep
genomen.
Waar en wanneer? Op 2 of 3 nader te bepalen plaatsen, in juni
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
58
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
16.2 Publicaties
16.2.1 Brochure ‘Kruisen in de vleesveehouderij’
Tijdens de demonstratieproef Franse rassen werden de gegevens van raszuivere Franse runderen opgenomen alsook deze
van kruislingen tussen witblauw en andere Franse vleesrassen. Deze gegevens afkomstig van 4 bedrijven. werden vorig
jaar verwerkt. Dit resulteerde in de studieavonden ‘Praktijkinformatie voor vleesveehouder’ in St Niklaas. In 2014 worden
de gegevens in een brochure gepubliceerd.
16.3 Demoprojecten
16.3.1 Verantwoord antibioticagebruik in de intensieve veehouderij
Demonstratie van de mogelijke alternatieven voor het preventief gebruik van antibiotica zoals het optimaliseren van het
management en de bioveiligheid, de huisvesting, de voedersamenstelling en voederstrategieën en het verantwoord vaccineren.
Begindatum: 1 mei 2013
Einddatum: 30 april 2015
Uitvoerders: Boerenbond, Vives Campus Roeselare, Universiteit Gent Faculteit Diergeneeskunde, Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw, Proefbedrijf Pluimveehouderij vzw
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
16.4 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Laurence Hubrecht
Tel. 09 272 23 08* (0473 83 70 60)
[email protected]
Walter Willems
Tel. 03 224 92 76
[email protected]
Suzy Van Gansbeke (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 23 07* (0473 83 70 58)
[email protected]
Tom Van den Bogaert (Stallenbouw en dierenwelzijn)
Tel. 09 272 22 84*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.IERENWELZIJN
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
59
DIERLIJKE PRODUCTIE
STALLENBOUW EN DIERENWELZIJN
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
61
17 STALLENBOUW EN DIERENWELZIJN
De deadlines voor de omschakeling op het vlak van leghennenhuisvesting en groepshuisvesting voor zeugen zijn intussen
verstreken. Maar ook buiten deze periodes wordt er continu geïnvesteerd in nieuwe stallen. De nood aan voorlichting blijft
dus bestaan, wat ook blijkt uit de vragen die wat varkens betreft op dat vlak worden gesteld via het Varkensloket. Tijdens
de jaarlijkse studiedagen voor de varkenshouderij worden antwoorden op veel gestelde vragen telkens verder uitgediept.
Alternatieven voor (onverdoofde) chirurgische castratie zijn in volle ontwikkeling. Een aantal knelpunten staan een volledige omschakeling op korte termijn in de weg. Om die reden loopt momenteel een demoproject “Optimalisatie van het
houden van intacte beren en immunocastraten”. Tussentijdse resultaten zullen zodra ze beschikbaar zijn, via verschillende kanalen worden verspreid.
Beperken van de milieu-impact van stalsystemen wordt steeds belangrijker. De generieke regelgeving rond ammoniakemissiereductie bij nieuwe varkens- en puimveestallen heeft al een belangrijke reductie teweeggebracht. In het kader van
het vergunningenbeleid kunnen individuele bedrijven met een bijkomende uitdaging worden geconfronteerd. Actuele informatie op dat vlak zal worden gecommuniceerd.
17.1 Demoprojecten
17.1.1 Houden van intacte beren en immunocastraten
Het project wil de productieomstandigheden voor het houden van intacte beren en immunocastraten optimaliseren. Samen met de praktijkbedrijven uit de sector zal gezocht worden naar managementaanpassingen.
Begindatum: 1 juli 2013
Einddatum: 30 juni 2015
Uitvoerders: KATHO Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen, Hogeschool Gent, ILVO Dier, PVL Bocholt, Thomas More Kempen, Boerenbond, Sint-Rembert Torhout, Sint-Isidorus Broederschool Biotechnische Sint Niklaas
17.1.2 Wekensystemen: keuze in functie van rendabiliteit en arbeid
Dit project kadert in de oproep rendabiliteit in de varkenshouderij. Het project wil duiden op de voor- en nadelen van
groepsgewijs management en meer bepaald op gebied van rendabiliteit en arbeid.
Begindatum: 1 juni 2014
Einddatum: 31 mei 2016
Uitvoerders: Inagro, KULeuven-Thomas More
17.1.3 Gezonde vleeskuikens door een optimale ventilatie
Door de demonstratie van goede en vernieuwende ventilatietechnieken in de vleesuikensector, tracht men deze systemen
ingang doen vinden in de Vlaamse pluimveehouderij. Daarnaast wordt een platform gecreëerd voor discussie en overleg
rond het thema klimaatregeling op het pluimveebedrijf.
Begindatum: 1 juni 2014
Einddatum: 31 mei 2016
Uitvoerders: Proefbedrijf Pluimveehouderij, KULeuven-Thomas More
17.1.4 Goed GeRUND
Vlaanderen heeft de opdracht om de zeldzame Europese habitats en soorten duurzaam in stand te houden. Dat wordt een
‘gunstige staat van instandhouding’ genoemd. Met het oog hierop zijn er instandhoudingsdoelstellingen opgemaakt. De
realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen zal belangrijke inspanningen vragen van landbouwers die zich met doelstellingen op of in de omgeving van hun percelen geconfronteerd zien.
In dit project zal nagegaan worden welke technieken op rundveebedrijven kunnen worden ingezet om de uitstoot van
ammoniak terug te dringen.
Begindatum: 1 juli 2014
Einddatum: 30 juni 2016
Uitvoerders: Innovatiesteunpunt, ILVO
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
62
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
17.2 Contactgegevens Voorlichting
Departement Landbouw en Visserij
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
Suzy Van Gansbeke
Tel. 09 272 23 07* (0473 83 70 58)
[email protected]
Tom Van den Bogaert
Tel. 09 272 22 84*
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
63
DIERLIJKE PRODUCTIE
FOKKERIJ
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
65
18 FOKKERIJ
Fokkerij is het produceren van uitgangsmateriaal voor de dierlijke productie. Het vergelijken van diergegevens is noodzakelijk om tot verbetering van een (ras)populatie te komen. Voor de diersoorten die gebruik maken van de klassieke wijze
fokwaardeschattingen en fokwaardebeoordelingen, blijft het vrijwillig aanleveren van diergegevens door de fokkers aan
de fokkersverenigingen essentieel. Anderen maken gebruik van de meer geavanceerde techniek van genoomselectie. Ook
bij die techniek blijft informatie over de prestaties van nakomelingen nog een belangrijke bron voor het verifiëren van de
fokwaarde van de ouders.
Naast de meer productiegerichte - en meestal internationaal verspreide - rassen worden ook van een aantal oude inheemse rassen stamboeken bijgehouden. Het aantal nog resterende dieren van deze oude rassen is te klein is om te kunnen werken met een verbeteringsprogramma. Voor deze rassen is instandhouding de doelstelling. De beheersing van de toename
in inteeltgraad in deze kleine populaties is het meest essentieel.
Om de fokkerij beter te kunnen opvolgen, beschikt Vlaanderen over meerdere erkenningssystemen voor verenigingen of
organisaties van fokkers. Er zijn er momenteel 36 erkend in uitvoering van het Fokkerijbesluit. Daarvan zijn er 32 erkend
voor het bijhouden van rasstamboeken, één voor een hybride fokvarkensregister, drie voor het uitvoeren van coördinerende taken en één voor een vereenvoudigd beheer van fokkerijactiviteiten. Het team Kwaliteit en Innovatie van de afdeling
Duurzame Landbouwontwikkeling volgt deze verenigingen op en controleert en ondersteunt ze.
Omdat de kwaliteit van het donordier van sperma, eicellen of embryo’s niet af te lezen is van het recipiënt waarin het is
verpakt, noch van de diergezondheidsinformatie die wordt meegeleverd, worden in Vlaanderen, naast fokkersverenigingen ook 157 centra erkend die sperma, eicellen en/of embryo’s winnen en/of opslaan voor gebruik door derden (104 voor
paarden, 19 voor rundvee en 34 voor varkens). Het naleven van de erkenningsvoorwaarden door deze centra wordt eveneens opgevolgd en gecontroleerd.
De erkende verenigingen en centra zijn vermeld op de website van het beleidsdomein Landbouw en Visserij:
www.vlaanderen.be/landbouw
18.1 Studiedagen
18.1.1 Vlaamse Fokkerijdag – Actuele ontwikkelingen in de dierlijke productie
De Vlaamse Fokkerijdag wordt reeds voor de 6° maal georganiseerd. Het is een jaarlijks symposium voor beleidsverantwoordelijken van fokkerij-instanties en voorlichters met informatie over recente en/of innoverende ontwikkelingen binnen de fokkerij.
Het programma omvat een vast en een variabel thema. Er is aandacht voor kennisoverdracht van recente resultaten uit het
diergenetisch onderzoek en kennisdeling over een actueel thema inzake fokkerij.
In samenwerking met: K.U.Leuven, Onderzoeksgroep Huisdierengenetica
Waar en wanneer: Leuven, in november
De studiedagen worden aangekondigd op:
www.vlaanderen.be/landbouw/agenda
66
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
HORIZONTALE THEMA’S
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
67
19 HORIZONTALE THEMA’S
19.1 Het nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB)
Geleidelijk valt het kader dat de EU uittekent voor het nieuw GLB in een definitieve plooi. De lidstaten en ook Vlaanderen
zijn nog volop bezig met de concrete invulling en vertaling in maatregelen die aangepast zijn aan de specifieke situatie van
de landbouw in Vlaanderen. Het zal nog een aantal maanden duren vooraleer alles definitief is uitgeklaard.
Gezien de grote impact op bedrijfsniveau is er grote nood aan vlotte doorstroming van objectieve informatie. Daarom zullen verschillende afdelingen van het Departement LV en het Agentschap voor Landbouw en Visserij nauw samenwerken
voor de organisatie van studiedagen in alle Vlaamse provincies. Deze studiedagen zullen vermoedelijk plaats vinden in de
tweede jaarhelft van 2014.
Voorlichtingsmomenten voor de verschillende doelgroepen, waaronder zowel de collega’s ambtenaren, landbouwers, adviseurs, intermediairs … worden voorzien en gebundeld in een specifiek communicatieplan voor het nieuwe GLB.
19.2 Water
Maatregelenpakketten met het oog op het bereiken van een goede toestand van oppervlakte- en grondwater, in uitvoering
van de Kaderrichtlijn Water, grijpen steeds dieper in op de mogelijkheden voor landbouw in veel gebieden. Hoewel de
maatregelen en ingrepen vaak tot enige weerstand leiden, blijft het belangrijk om de landbouwers tijdig en voldoende te
informeren. Vooral die maatregelen die met een relatief kleine moeite een groot effect kunnen teweeg brengen, verdienen
de nodige aandacht.
Vanaf 1 januari 2014 is de nieuwe gewestelijke stedenbouwkundige verordening over hemelwater van kracht. Deze verordening, die zoveel mogelijk hemelwater aan de bron wil vasthouden en wil vermijden dat hemelwater onmiddellijk afgevoerd wordt, is een aanzienlijke verstrenging van de regelgeving die uit 2004 dateert. Elke constructie of verharding groter
dan 40m² zal hieraan moeten voldoen. De meeste constructies zullen over een infiltratievoorziening moeten beschikken.
De belangrijkste onderdelen van deze nieuwe hemelwaterverordening zoals infiltratievoorzieningen en verplichte opvang
en hergebruik, zullen tijdens voorlichtingsactiviteiten toegelicht worden.
19.3 Erosie
Vanaf 1 januari 2014 tot 2018 worden de erosiewerende maatregelen die landbouwers moeten nemen in het kader van de
randvoorwaarden geleidelijk aangescherpt. Daartoe werd het Besluit van de Vlaamse Regering van 8 juli 2005 aangepast.
Aanvullend daarbij gaf het kabinet Landbouw de opdracht tot het uitwerken van een actieplan erosie gericht op voorlichting en begeleiding van landbouwers met het oog op een doeltreffende aanpak en substantiële vermindering van erosie tegen 2018. Hiervoor wordt samengewerkt met het Departement Leefmilieu, ILVO, VLM, provincies en landbouworganisaties.
Het actieplan omvat diverse acties: de opleiding van experten zoals bedrijfsadviseurs, intermediars (train de trainer-principe), de oprichting van een erosieloket waar landbouwers terecht kunnen met vragen, het aanmoedigen van praktijkcentra
om erosieprojecten in hun programma op te nemen.
19.3.1 Studievergaderingen
Het Departement Leefmilieu werkt een voordracht uit over de erosieproblematiek en het nieuwe beleid ter zake, die door
alle voorlichters kan gebruikt worden tijdens studievergaderingen en andere voorlichtingsactiviteiten.
19.3.2 Demonstraties
Via demonstraties in de praktijk wordt het brede landbouwpubliek gesensibiliseerd. Zoals een demonstratieproef met
3-jarige rotatie op een erosiegevoelig perceel van de 2 nieuwe proefboerderijen in Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen,
gelegen in een regio waar erosie een belangrijk aandachtpunt is. Deze demonstratieproeven worden bezocht en toegelicht
tijdens de wandelvoordrachten akkerbouw in juni.
In samenwerking met praktijkcentra, de provincies, UGent, KULeuven, landbouworganisaties, ILVO, Fedagrim en de Waalse
landbouwadministratie zal het Departement Landbouw en Visserij een landelijke demodag mechanisatie en erosiebeheersing organiseren.
Waar en wanneer? Huldenberg, in september
68
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
19.3.3 Publicaties
De brochure Erosie van het Departement Leefmilieu en de brochure BodemBreed zijn nog steeds beschikbaar
In de digitale Praktijkgids water wordt een hoofdstuk aan erosie gewijd.
Nieuwe brochures over randvoorwaarden en IPM met de nieuwe erosiemaatregelen worden opgemaakt
19.4 Bemesting
Bemesting is nog steeds een belangrijk aandachtspunt, en zal dat zeker nog een aantal jaren blijven. De vooropgestelde
objectieven van MAP 4 betreffende waterkwaliteit zullen vermoedelijk niet gehaald kunnen worden binnen de opgelegde
termijn. Met het oog op de onderhandelingen met de EU voor het Mestactieprogramma 2015 – 2018 is het erg belangrijk te
kunnen aantonen dat we wel de goede richting uitgaan. Het Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame
Bemesting (CVBB) heeft intussen het vertrouwen van de ganse landbouwsector voor zich gewonnen, en aangetoond dat
men erin slaagt om samen met actieve land- en tuinbouwers probleemsituaties te detecteren en aan te pakken.
De voorlichters van het Team Voorlichting verlenen hun volle medewerking aan de werking van het CVBB, en organiseren
zelf ook tal van voorlichtingsactiviteiten om landbouwers aan te sporen tot het toepassen van nieuwe en meer duurzame
teelttechnieken.
Bij wijze van afronding van een tiental demonstratieprojecten die werden toegewezen als flankerende maatregel bij de
implementatie van MAP 4, zullen voor de verschillende sectoren activiteiten inzake duurzame bemesting worden georganiseerd door derde deelnemende partners van die projecten. Dit gebeurt in samenwerking met de voorlichters van het
team Voorlichting die deze projecten opvolgen en begeleiden. De resultaten van de projecten worden in 2014 getoond
tijdens studiedagen, in persartikels en brochures.
Indien de onderhandelingen met Europa over een nieuw mestactieprogramma voor Vlaanderen (MAP 5) tijdig kunnen afgerond worden, zullen de voorlichters de landbouwers snel informeren over de manier waarop ze de nieuwe regels op de
beste manier kunnen implementeren op hun bedrijf.
19.4.1 Brochure
In 2014 komen de eerste modules van de Praktijkgids Bemesting ter beschikking (zie onder Praktijkgidsen).
19.5 Energie en klimaat
In vergelijking met enkele jaren terug staat de energievoorziening en desgevallend ook –productie in een nieuw daglicht.
Mitigerende maatregelen inzake de klimaatverandering moedigen bedrijven aan tot het toepassen van energiebesparende technieken en de productie van hernieuwbare energie. Gezien de snelle evolutie was het hoognodig om de reeds
bestaande brochure Landbouw en energie te actualiseren. Het wordt een compleet nieuwe benadering die zich richt tot
de verschillende productiesectoren, gaande van dierlijke productie over akkerbouw tot groenteteelt, met uitzondering
van de glastuinbouw.
19.5.1 Brochure
De nieuwe brochure is een samenwerking tussen de teams landbouw en platteland en voorlichting van de afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling en een aantal relevante onderzoeksinstellingen. Ze zal in de periode februari – maart ter
beschikking komen.
19.6 Instandhoudingsdoelstellingen
In Vlaanderen zijn er Speciale Beschermingszones (SBZ) afgebakend, samen het Natura 2000-netwerk genoemd, waarbinnen de Europees beschermde soorten en habitats alle kansen krijgen. Voor deze gebieden zijn instandhoudingsdoelstellingen (IHD) opgemaakt. Het implementeren van noodzakelijke maatregelen binnen de Speciale Beschermingszones en in de
omgeving er van voor het realiseren van de instandhoudingsdoelstellingen, wordt algemeen gezien als één van de grootste uitdagingen waarbij de graad van vermesting en de uitstoot van ammoniak sterk moeten teruggedrongen worden.
Om bedrijven in of nabij SBZ-gebieden in de toekomst (her)vergund te krijgen en enige kans tot ontwikkeling te bieden
gaf de Vlaamse Regering opdracht tot het uitwerken van een Programmatorische Aanpak van Stikstof (PAS) tegen 2016.
Voor de volgende twee jaar (2014 – 2015) zullen overgangsmaatregelen worden uitgewerkt. Hierover zal ten gepaste tijde
informatie worden verspreid.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
69
19.6.1 Demoproject
19.6.1.1 Goed geRUND
In dit demonstratieproject zal nagegaan worden welke technieken op rundveebedrijven kunnen worden ingezet om de
uitstoot van ammoniak terug te dringen.
Begindatum: 1 juli 2014
Einddatum: 30 juni 2016
Uitvoerders: Innovatiesteunpunt, ILVO
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
19.7 Agrarisch natuurbeheer
In 2014 zal thematisch gewerkt worden rond 2 thema’s:
- collectieven voor agrarisch natuurbeheer en biodiversiteit
- functionele agrobiodiversiteit met de organisatie van een rondetafel rond dit thema en de verschillende deelaspecten
van functionele agrobiodiversiteit
Verder zal in 2014 nagegaan worden hoe AGNABIO verder kan uitgebouwd worden tot een goed instrument om het beleid
inzake agrarisch natuurbeheer en biodiversiteit af te stemmen en te ontwikkelen, om kennis te verzamelen, te vermeerderen en te laten doorstromen en om het draagvlak van de maatschappelijke actoren te verhogen. Daarbij zal prioritair
ingezet worden op het versterken van de interne samenwerking binnen de Vlaamse overheid en op het verhogen van de
participatie van externe actoren en beleidsmakers.
In samenwerking met: het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie en de middenveldactoren actief op het vlak van
agrarisch natuurbeheer en agrobiodiversiteit.
19.8 Biologische landbouw
De ambities en kerndoelstellingen voor de biologische landbouw staan in het Strategisch Plan Biologische Landbouw
(www.vlaanderen.be/landbouw/bio). De nieuwe reglementering vanaf 1 april inzake bedrijfsadvisering laat toe om nog
beter in te spelen op de noden.
Het project Bio zoekt Boer en Bio zoekt Keten dat door de Vlaamse overheid wordt gesubsidieerd, organiseert voorlichting
voor landbouwers zowel gangbare als biologische landbouwers. Zo wil Bio zoekt Boer via bedrijfsbezoeken de praktijk van
biologische teelten concreet voorstellen.
Resultaten van studies, praktijkinformatie … worden via artikels verspreid. Naast eigen informatiemomenten, wordt samengewerkt met team Voorlichting om het biologische aspect van bepaalde sectoren op studiedagen te brengen.
Het onderzoek moet voldoende goed afgestemd worden op de noden van de sector maar de opgebouwde kennis moet ook
terecht komen bij diegene die het nodig heeft. Hiertoe werden drie netwerken opgericht: Netwerk onderzoek biologische
landbouw en voeding (NOBL), Coördinatiecentrum praktijkgericht onderzoek en voorlichting voor de biologische teelt vzw
(CCBT) en Biobedrijfsnetwerken.
NOBL stimuleert onderzoek en kennis in de biologische landbouw en voeding via een participatieve aanpak en de uitbouw
van een sterk netwerk zowel op Vlaams, Europees en Internationaal niveau. Het onderzoek is vraaggestuurd, waarbij onderzoek geïnitieerd wordt vanuit de vragen van de sector.
CCBT vertaalt vragen uit de sector tot praktijkgerichte onderzoeksvragen. De zes partners van het CCBT (Inagro, PCG, Proefbedrijf pluimveehouderij, Pcfruit, PPK en PIBO campus vzw) vormen de basis voor het praktijkonderzoek en de voorlichting
voor de biologische landbouw in Vlaanderen. Er wordt op vulgariserende manier gecommuniceerd over de kennis en onderzoeksresultaten op maat van de sector en er wordt gestreefd naar kennisuitwisseling ook op Europees niveau.
Binnen het door de Vlaamse overheid gesubsidieerde project Biobedrijfsnetwerken vormt de bioboer de centrale spilfiguur. Biologische landbouwers komen in contact met onderzoekers, voorlichters, bedrijfsadviseurs en sectororganisaties
voor uitwisseling van kennis en ervaring. Er kan tevens beroep gedaan worden op externe kennis zodat ze hun bedrijfsvoering kunnen optimaliseren. Vraaggedreven kennis, onderzoeksvragen alsook vragen over omschakeling en marktontwikkeling komen aan bod.
70
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
19.8.1 Studiedag ‘Rendement in de varkenshouderij’
Het rendement van varkensbedrijven staat centraal op deze studiedag. De resultaten van boekhoudingen, die de afdeling Monitoring en Studie opvolgt, worden besproken en toegelicht. Er is een economische vergelijking van verschillende managementsystemen en de resultaten van kostprijsberekening voor stallen in de biologische varkenshouderij worden voorgesteld.
Waar en wanneer? in Melle, in mei
19.8.2 Kennisuitwisseling
In het project ‘Biobedrijfsnetwerken’ dat door de Vlaamse overheid wordt gesubsidieerd is de bioboer de centrale spilfiguur. Biologische landbouwers komen in contact met onderzoekers, voorlichters, bedrijfsadviseurs en sectororganisaties
voor uitwisseling van kennis en praktijkervaringen. Er is ook aandacht voor onderzoeksvragen, alsook concrete vragen
over omschakeling en marktontwikkeling. Indien nodig worden externe experten ingeschakeld om te streven naar een
optimale bedrijfsvoering.
19.9 Strategisch Plan Korte Keten
Het Strategisch Plan Korte Keten ondersteunt en stimuleert de korte keten met veel aandacht voor voorlichting. Belangrijke
doelstellingen zijn het informeren en sensibiliseren van zowel producent en consument over de korte keten, het realiseren
van professionele begeleiding voor producenten en het bevorderen van kennisuitwisseling en het stimuleren van onderzoek.
Het strategisch plan korte keten wordt uitgevoerd samen met de partners: Steunpunt Hoeveproducten, ABS, BioForum,
Boerenbond, ILVO, Innovatiesteunpunt, VLAM, Voedselteams, de Vlaamse provincies en het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie,
De partners organiseren verschillende voorlichtingsactiviteiten voor de landbouwer. In 2014 zal de focus liggen op het
duurzaamheidsaspect van de korte keten.
19.10 Arbeidsveiligheid
Recente cijfers van Preventagri tonen aan dat land- en tuinbouwers een verhoogd risico lopen op ongevallen. Arbeidsveiligheid is dan ook één van de prioriteiten in het beleid. Een verhoogde werkdruk, grote machines, dieren … zijn vaak
aanleiding voor gevaarlijke werkomstandigheden. In de tuinbouw is er de specifieke situatie van externe en wisselende
arbeidskrachten die de Nederlandse taal niet altijd voldoende machtig zijn.
Uit de Rondetafel Arbeidsveiligheid blijkt dat sensibilisering cruciaal is. Tijdens de voorlichtingsactiviteiten zal hier dan
ook geregeld aandacht aan besteed worden in samenwerking met Preventagri of andere belanghebbenden.
Tijdens demonstraties en studiedagen zal herhaaldelijk worden gewezen op het belang van arbeidsveiligheid en op de
gevaren die er achter elke hoek schuilen.
In de oproep demonstratieprojecten 2013 was één van de thema’s arbeidsveiligheid. Projecten die praktijken demonstreren
voor het verbeteren van de arbeidsveiligheid en de gezondheid kwamen in aanmerking. Twee projecten werden weerhouden.
19.10.1 Demoproject Ergonomie in de tuinbouw
Het project wenst praktijken te demonstreren die de ergonomie en de gezondheid in de tuinbouw verbeteren.
Begindatum: 1 maart 2014
Einddatum: 29 februari 2016
Uitvoerders: PCG, Inagro, PSKW
19.10.2 Demoproject Arbeidsveiligheid in de tuinbouw
De hoofddoelstelling is het aantal dodelijke en ernstige arbeidsongevallen in de tuinbouwsector te doen dalen. Zowel
groenteteelt, fruitteelt, sierteelt als tuinaanleg zijn de beoogde doelgroepen.
Begindatum: 1 januari 2014
Einddatum: 31 december 2015
Uitvoerders: Boerenbond, PreventAgri, IDEWE
Meer informatie vindt u op:
www.vlaanderen.be/landbouw/demo
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
71
19.11 Alternatieve eiwitbronnen
Het Actieplan Alternatieve Eiwitbronnen is halfweg de voorziene looptijd van 5 jaar. Daarin wordt veel nadruk gelegd op
voorlichting en sensibilisering om te komen tot een betere benutting en hogere efficiëntie van de beschikbare eiwitbronnen en te streven naar meer bedrijfseigen eiwitproducite.
In 2014 worden op de studiedagen voedergewassen de eerste resultaten van demoproeven rond soja en andere eiwitgewassen voorgesteld.
Tijdens de discussies over het nieuwe GLB hebben tal van lidstaten de eiwitproblematiek en de grote afhankelijkheid van
Europa van de import van plantaardig eiwit, hoog op de agenda geplaatst.
In het kader van PDPO III zal verder steun verleend worden aan de teelt van vlinderbloemigen. Zodra de voorwaarden een
definitief karakter krijgen, zullen de mogelijkheden tot inpassing in het teeltplan en het rantsoen voor de dieren, worden
toegelicht tijdens voorlichtingsmomenten.
Het Actieplan Alternatieve Eiwitbronnen vindt u op de website www.vlaanderen.be/landbouw in de rubriek Landbouwbeleid.
20 DIGITALE PRAKTIJKGIDSEN
Steeds meer landbouwers maken gebruik van het internet om gericht informatie op te zoeken. Om in te spelen op deze
trend heeft het Departement Landbouw en Visserij ervoor gekozen om enkele praktijkgidsen online uit te brengen. De
meeste onderdelen worden afzonderlijk in pdf formaat uitgebracht, zodat de gebruiker ze vlot kan afdrukken indien dit
gewenst is.
De praktijkgidsen zijn terug te vinden via www.vlaanderen.be/landbouw/praktijkgidsen
20.1 Praktijkgids Water in de Land- en Tuinbouw
De onderdelen van de Praktijkgids Water in de Land- en Tuinbouw zijn enkel beschikbaar op de website van Landbouw en
Visserij. Deze gids wordt uitgebreid met een katern erosie in pdf formaat. Omdat erosie ook een belangrijk item is voor de
andere praktijkgidsen, zal ook daarin uitdrukkelijk verwezen worden naar deze katern.
20.2 Praktijkgids Landbouw en Natuur
De Praktijkgids Landbouw en Natuur wordt uitgebreid met modules zoals ‘erf en bedrijfsgebouwen’ en ‘fruitteelt’.
20.3 Praktijkgids Gewasbescherming
Vanaf 2014 gelden de nieuwe regels inzake Integrated Pest Management (IPM) die voortvloeien uit een Europese verordening die handelt over duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Met deze praktijkgids gewasbescherming krijgen de land- en tuinbouwers een praktische leidraad. Het eerste deel handelt over reglementeringen, algemene begrippen
over goed gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en een checklist IPM. Een tweede deel gaat over praktische toepassing en implementatie per deelsector.
Deze praktijkgids is ook beschikbaar in gedrukte vorm en zal als handboek dienen tijdens cursussen en studiemomenten
over gewasbescherming.
20.4 Praktijkgids Bemesting
De Praktijkgids Bemesting brengt een duidelijk inzicht in het wettelijk kader en de Vlaamse mestwetgeving. Daarnaast
wordt een overzicht gegeven van de beschikbare meststoffen en groenbedekkers en hun belang voor de bodemvruchtbaarheid en het verbeteren van de waterkwaliteit.
De praktijkgids wordt verder gradueel uitgebouwd met informatie over algemene bodemvruchtbaarheid en bemestingsadviezen en een aantal specifieke sectorgerichte modules.
72
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
21 LIJST VAN AFKORTINGEN
ABS:
Algemeen Boerensyndicaat
ADLO:
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling
AMCRA:
Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals
AVBS:
Algemeen Verbond van de Belgische Siertelers en Groenvoorzieners
BCZ-CBL:
Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie
BDB:
Bodemkundige Dienst van België
BVD:
Boviene virale diarree
BVO:
Bedrijfsvoorlichting Oost-Vlaanderen
CCBT:
Coördinatie Centrum praktijkgericht onderzoek en voorlichting voor de Biologische Teelt
CVBB:
Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding Duurzame Bemesting
DGZ:
Dierengezondheidszorg Vlaanderen
EIP:
Europees Innovatiepartnerschap
FAVV:
Federaal Agentschap voor de Veiligheid voor de Voedselketen
FOD:
Federale Overheidsdienst
GEP:
Goede Experimentele Praktijk
GLB:
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
GMO:
Gemeenschappelijke Marktordening
IHD:
Instandhoudingsdoelstelling
ILVO:
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek
Inagro:
Innovatief en duurzaam Agrarisch Ondernemen
IPM:
Integrated pest management (geïntegreerde gewasbescherming)
IWT:
Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie
KATHO:
Katholieke Hogeschool
KBIVB:
Koninklijk Belgisch Instituut tot Verbetering van de Biet
KNS:
Kulturbegleitenden Nmin Sollwerte-system
LCG:
Landbouwcentrum Granen
LCV:
Landbouwcentrum voor Voedergewassen
MAP:
Mestactieplan
MCC-Vlaanderen:
Melkcontrolecentrum Vlaanderen
MIB:
Afdeling Markt- en Inkomensbeheer
N:
Stikstof
NOBL:
Netwerk onderzoek biologische landbouw en voeding
NPW:
Nationale Proeftuin voor Witloof
OG:
Operationele groep
PAS:
Programmatorische Aanpak van Stikstof
PC:
Praktijkcentrum
PCA:
Interprovinciaal Proefcentrum voor de aardappelteelt
Pcfruit:
Proefcentrum voor Fruitteelt
PCG:
Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen
PCH:
Proefcentrum Hoogstraten
PCLT:
Praktijkcentrum voor Land- en Tuinbouw
PCS:
Proefcentrum voor Sierteelt
PDPO:
Programma voor plattelandsontwikkeling
PSKW:
Proefstation voor de Groenteteelt
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
73
74
PVL:
Proef- en Vormingscentrum voor de Landbouw
SBZ:
Speciale Beschermingszones
UGent:
Universiteit Gent
VBT:
Verbond van Belgische Tuinbouwveilingen
VCBT:
Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten
VLAM:
Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing
VLM:
Vlaamse Landmaatschappij
WKK:
Warmtekrachtkoppeling
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
22 VOORLICHTERS TOT UW DIENST!
22.1 Hoofdbestuur
Johan Verstrynge
Afdelingshoofd
Tel. 02 552 78 73
[email protected]
Els Lapage
Diensthoofd
Tel. 02 552 79 07
[email protected]
Tsang Tsey Chow
Tel. 02 552 79 16
[email protected]
Geert Rombouts
Tel. 02 552 78 83
[email protected]
22.2 Plantaardige productie
Fruit
Hilde Morren
Tel. 011 74 26 81 (0492 72 29 53)
[email protected]
Francis Flusu
Tel. 011 74 26 92
[email protected]
Frans Meurrens
Tel. 016 66 61 23
[email protected]
Industriële gewassen en gewasbescherming
Annie Demeyere
Tel. 016 66 61 21 (0473 83 70 45)
[email protected]
Eugeen Hofmans
Tel. 016 66 61 24
[email protected]
Voedergewassen
Mathias Abts
Tel. 016 66 61 35 (0491 86 85 59)
[email protected]
Granen, eiwit- en oliehoudende gewassen
Jean-Luc Lamont
Tel. 09 272 23 03* (0473 83 70 57)
[email protected]
Yvan Lambrechts
Tel. 011 74 26 91
[email protected]
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
75
Boomkwekerij en gewasbescherming sierteelt
Frans Goossens
Tel. 09 272 23 15** (0473 83 70 70)
[email protected]
Yvan Cnudde
Tel. 09 272 23 16*
[email protected]
Sierteelt en bemesting
Pascal Braekman
Tel. 09 272 23 09* (0474 72 00 49)
[email protected]
Yvan Cnudde
Tel. 09 272 23 16*
[email protected]
Glas- en openluchtgroenten voor vers gebruik en biologische landbouw
Marleen Mertens
Tel. 09 272 23 02* (0496 58 18 34)
[email protected]
Henkie Rasschaert
Tel. 09 272 23 06*
[email protected]
Openluchtgroenten
Bart Debussche
Tel. 050 24 77 11 (0473 82 70 14)
[email protected]
Henkie Rasschaert
Tel. 09 272 23 06*
[email protected]
22.3 Dierlijke productie
Stallenbouw, dierenwelzijn
Suzy Van Gansbeke
Tel. 09 272 23 07* (0473 83 70 58)
[email protected]
Tom Van den Bogaert
Tel. 09 272 22 84*
[email protected]
Melkvee
Ivan Ryckaert
Tel. 050 24 77 12 (0496 59 63 30)
[email protected]
Alfons Anthonissen
Tel. 03 224 92 75
[email protected]
76
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
Vleesvee
Laurence Hubrecht
Tel. 09 272 23 08* (0473 83 70 60)
[email protected]
Walter Willems
Tel. 03 224 92 76
[email protected]
Varkens, paarden, kleinvee
Norbert Vettenburg
Tel. 016 66 61 22 (0473 83 70 61)
[email protected]
Jan Eskens
Tel. 011 74 26 97
[email protected]
* in mei 2014 verhuizen de Oost-Vlaamse diensten van Merelbeke naar Gent. De nieuwe telefoonnummers zijn nog niet bekend.
De e-mail adressen blijven onveranderd.
** Frans Goossens gaat op 1 mei met pensioen. Zijn taken worden voorlopig overgenomen door Pascal Braekman.
23 PRAKTIJKCENTRA PLANTAARDIGE PRODUCTIE
Inagro
Ieperseweg 87 | 8800 Rumbeke-Beitem
tel. 051 27 32 00 | fax 051 24 00 20
www.inagro.be
Interprovinciaal Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA) vzw
Karreweg 6 | 9770 Kruishoutem
tel. 09 381 86 86 | fax 09 381 86 99
www.pcainfo.be
Koninklijk Belgisch Instituut tot Verbetering van de Biet (KBIVB)
Molenstraat 45 |3300 Tienen
tel. 0496 55 75 04 | fax 016 82 04 68
www.kbivb.be
Landbouwcentrum Granen, Eiwitrijke gewassen, Oliehoudende zaden en Kleine Industrieteelten Vlaanderen (LCG)
Ieperseweg 87 | 8800 Roeselare (Rumbeke-Beitem)
tel. 051 27 32 41 | fax 051 24 00 20
www.lcg.be
Landbouwcentrum voor Voedergewassen (LCV)
Hooibeeksedijk 1 | 2440 Geel
tel. 014 85 27 07 | fax 014 85 36 15
www.lcvvzw.be
Nationale Proeftuin voor Witloof (NPW)
Blauwe Stap 25 | 3020 Herent
tel. 016 29 01 74 | fax 016 22 06 92
www.proeftuinherent.be
Proefcentrum Fruitteelt (Pcfruit)
Fruittuinweg 1 | 3800 Sint-Truiden (Kerkom)
tel. 011 69 70 80 | fax 011 69 71 10
www.pcfruit.be
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
77
Proefcentrum Hoogstraten (PCH)
Voort 71 | 2328 Meerle
tel. 03 315 70 52 | fax 03 315 00 87
www.proefcentrum.be
Proefstation voor de Groenteteelt (PSKW)
Duffelsesteenweg 101 | 2860 Sint-Katelijne-Waver
tel. 015 30 00 60 | fax 015 30 00 61
www.proefstation.be
Proefcentrum voor Sierteelt (PCS)
Schaessestraat 18 | 9070 Destelbergen
tel. 09 353 94 94 | fax 09 353 94 95
www.pcsierteelt.be
Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen (PCG)
Karreweg 6 | 9770 Kruishoutem
tel. 09 381 86 86 | fax 09 381 86 99
www.proefcentrum-kruishoutem.be
Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten (VCBT)
Willem de Croylaan 42 | 3001 Leuven (Heverlee)
tel. 016 32 27 32 | fax 016 32 29 55
www.vcbt.be
24 PRAKTIJKCENTRA DIERLIJKE PRODUCTIE
24.1 Praktijkcentrum Rundvee
Algemeen Boerensyndicaat
Hendrik Consciencestraat 53a | 8800 Roeselare
Boerenbond
Diestsevest 40 | 3000 Leuven
CCBT
Karreweg 6 | 9770 Kruishoutem
College OLV Ten Doorn (St Leo Instituut)
Tieltsesteenweg 114 | 9900 Eeklo
Dierengezondheidszorg Vlaanderen
Deinse Horsweg 1 | 9031 Drongen
Geassocieerde faculteit toegepaste bio-ingenieurswetenschappen, Vakgroep Dierlijke produktie
Valentin Vaerwyckweg 1 | 9000 Gent
Hooibeekhoeve
Hooibeeksedijk 1 | 2440 Geel
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek – Dier
Scheldeweg 68 | 9090 Melle
Inagro
Ieperseweg 87 | 8800 Rumbeke
KaHo St Lieven
Hospitaalstraat 23 | 9100 Sint Niklaas
Vives Campus Roeselare
Wilgenstraat 32 | 8800 Roeselare
KUL - faculteit Bio-ingenieurswetenschappen - Zoötechnisch Centrum
Bijzondere Weg 12 | 3360 Lovenjoel
KUL - faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
Kasteelpark Arenberg 30 | 3001 Heverlee
78
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
MCC
Hagenbroeksesteenweg 167 | 2500 Lier
Proef- en Vormingsinstituut Limburg (PVL)
Kaulillerweg 3 | 3950 Bocholt
Provinciaal Instituut voor Technisch Onderwijs (PITO)
Laageind 19 | 2940 Stabroek
Technisch Instituut St Isidorus – LTC Waasland
Weverstraat 23 | 9100 Sint Niklaas
Thomas More
Kleinhoefstraat 4 | 2440 Geel
UGent – Agrivet Biocentrum
Proefhoevestraat 18 | 9090 Melle
UGent – faculteit Diergeneeskunde, Vakgroep Voortplanting, Verloskunde en Bedrijfsdiergeneeskunde
Salisburylaan 133 | 9820 Merelbeke
UGent – faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, Vakgroep Dierlijke Productie
Proefhoevestraat 10 | 9090 Melle
Vlaams Agrarisch Centrum
Ambachtsweg 20 | 9820 Merelbeke
Vrij Land- en Tuinbouwinstituut (VLTI)
Ruddervoordestraat 175 | 8820 Torhout
Vrij Landelijk Instituut Oudenaarde, Schoolhoeve Axelwalle
Axelwalle 14 | 9700 Oudenaarde
VRV
Van Thorenburghlaan 14 | 9860 Oosterzele
24.2 Praktijkcentrum Varkens
Algemeen Boerensyndicaat
Hendrik Consciencestraat 53a | 8800 Roeselare
Boerenbond
Diestsevest 40 | 3000 Leuven
CCBT
Karreweg 6 | 9770 Kruishoutem
Dierengezondheidszorg Vlaanderen
Deinse Horsweg 1 | 9031 Drongen
Geassocieerde faculteit toegepaste bio-ingenieurswetenschappen, Vakgroep Dierlijke produktie
Valentin Vaerwyckweg 1 | 9000 Gent
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek – Dier
Scheldeweg 68 | 9090 Melle
Inagro
Ieperseweg 87 | 8800 Rumbeke
Vives Campus Roeselare
Wilgenstraat 32 | 8800 Roeselare
KUL – faculteit Bio-ingenieurswetenschappen - Zoötechnisch Centrum
Bijzondere Weg 12 | 3360 Lovenjoel
KUL – faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
Kasteelpark Arenberg 30 | 3001 Heverlee
Proef- en Vormingsinstituut Limburg (PVL)
Kaulillerweg 3 | 3950 Bocholt
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
79
Technisch Instituut St Isidorus – LTC Waasland
Weverstraat 23 | 9100 Sint Niklaas
Thomas More
Kleinhoefstraat 4 | 2440 Geel
UGent – Agrivet Biocentrum
Proefhoevestraat 18 | 9090 Melle
UGent – faculteit Diergeneeskunde, Vakgroep Voortplanting, Verloskunde en Bedrijfsdiergeneeskunde
Salisburylaan 133 | 9820 Merelbeke
UGent – faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, Vakgroep Dierlijke Productie
Proefhoevestraat 10 | 9090 Melle
VEVA
Maalte Business Center | Blok G | 6° verdieping | 9051 Sint-Denijs-Westrem
Vlaams Agrarisch Centrum
Ambachtsweg 20 | 9820 Merelbeke
Vrij Land- en Tuinbouwinstituut (VLTI)
Ruddervoordestraat 175 | 8820 Torhout
Vlaams Varkensstamboek (VVS)
Van Thorenburghlaan 20 | 9860 Scheldewindeke
24.3 Praktijkcentrum Pluimvee
Algemeen Boerensyndicaat
Hendrik Consciencestraat 53a | 8800 Roeselare
Boerenbond
Diestsevest 40 | 3000 Leuven
CCBT
Karreweg 6 | 9770 Kruishoutem
Dierengezondheidszorg Vlaanderen
Deinse Horsweg 1 | 9031 Drongen
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek – Dier
Scheldeweg 68 | 9090 Melle
KUL – faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – Zoötechnisch Centrum
Bijzondere Weg 12 | 3360 Lovenjoel
KUL – faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
Kasteelpark Arenberg 30 | 3001 Heverlee
Landsbond Bedrijfspluimveehouders
Scheplakens 28 | 2440 Geel
Proefbedrijf voor de Veehouderij
Poiel 77 | 2440 Geel
UGent – faculteit Diergeneeskunde, Vakgroep Voortplanting, Verloskunde en Bedrijfsdiergeneeskunde
Salisburylaan 133 | 9820 Merelbeke
Vlaams Agrarisch Centrum
Ambachtsweg 20 | 9820 Merelbeke
24.4 Praktijkcentrum Kleine Herkauwers
Boerenbond
Atealaan 4 F | 2200 Herentals
CCBT
Karreweg 6 | 9770 Kruishoutem
80
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
Centrum voor huisdierengenetica en -selectie CHGS
Kasteelpark Arenberg 30 | bus 2456 | 3001 Heverlee
Dierengezondheidszorg Vlaanderen
Deinse Horsweg 1 | 9031 Drongen
Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek – Dier
Scheldeweg 68 | 9090 Melle
Vives Campus Roeselare
Wilgenstraat 32 | 8800 Roeselare
Kleine Herkauwers Vlaanderen vzw
Van Thorenburghlaan 20 | 9860 Scheldewindeke
KUL – faculteit Bio-ingenieurswetenschappen – Zoötechnisch Centrum
Bijzondere Weg 12 | 3360 Lovenjoel
KUL – faculteit Bio-ingenieurswetenschappen
Kasteelpark Arenberg 30 | 3001 Heverlee
Nationaal Agrarisch Centrum vzw (NAC)
H. Consciencestraat 53 A | 8800 Roeselare
Thomas More
Kleinhoefstraat 4 | 2440 Geel
Vlaamse schapenhouderij VZW
pa/ Ieperseweg 87 | 8800 Rumbeke
24.5 Praktijkcentrum Bijen
Algemene Vlaamse Imkersvereniging (AVI) vzw
R. De Vosstraat 71 | 2640 Mortsel
Informatiecentrum voor de Bijenteelt
Krijgslaan 281 S33 | 9000 Gent
Koninklijke Vlaamse Imkersbond vzw (KonVIB)
Meilrijk 64 | 3290 Diest
Vlaams Nederlandse Imkersfederatie (VNIF) vzw
Eynderweg 14 |3530 Helchteren
Vlaams Vulgarisatiecentrum voor Bijenteelt (VVCB) vzw
Fortuné De Kokerlaan 13 | 9940 Evergem
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
81
VOORLICHTER IN HART EN NIEREN
Op 1 mei 2014 neemt Frans Goossens afscheid van de voorlichtingsdienst en gaat hij genieten van een welverdiend pensioen.
Zijn succesvolle carrière geeft een kijk op het werk van een voorlichter.
Van inspecteur naar voorlichter
Frans’ vader was landbouwer maar hij motiveerde zijn kinderen om verder te studeren. Frans koos voor landbouwingenieur
en in 1976 studeerde hij af aan de KULeuven, richting bodemkunde. Na 3 jaar op het toenmalige Rijksstation voor Landbouwtechniek (nu ILVO) kon hij aan de slag bij de dienst Plantenbescherming van het Ministerie van Landbouw, eerst op het
hoofdbestuur daarna op buitendienst in Kortrijk.
Als inspecteur zag hij o.a. toe op de certificering van planten en plantaardige producten voor de export. Deze taak wordt
nu opgenomen door het FAVV. Het was de periode van de chrysanten. Die kenden toen letterlijk een bloeiperiode. Heel wat
West-Vlaamse chrysanten werden naar Frankrijk geëxporteerd en hiervoor schreef Frans de certificaten uit.
Ik kende niks van de sierteelt. Alles was nieuw voor mij. Maar ik vond het een hele uitdaging om me er in te verdiepen. Als
nieuweling werd ik uiteraard ook getest. Er werd gezegd: ‘’t Is een inspecteur, die nog niet eens de stiel kent en dan nog een
ambtenaar ook.‘ Toen ik dat hoorde was ik vastbesloten om ze te tonen wat ik in mijn mars had.
De chrysanten hadden erg te lijden onder het roestprobleem. Aangetaste planten kregen geen certificaat en mochten bijgevolg niet geëxporteerd worden. Op een bepaald moment was het probleem zo groot dat alle chrysanten waren aangetast en
de export stil viel. Iedereen gebruikte plantvax, een zeer efficiënt product tot er plots volledige resistentie optrad.
De telers zaten met een serieus probleem maar niemand kon hen verder helpen. Voorlichting in de sierteelt was toen nog
heel miniem. Het BVO (Bedrijfsvoorlichting Oost-Vlaanderen) (nu Proefcentrum voor Sierteelt) en het toenmalig Rijksstation
voor Plantenziekten konden ook geen oplossing bieden. Ik vond dat er iets moest gebeuren en begon me te verdiepen in
het probleem. Alles wat er over verscheen las ik. Met zo veel mogelijk telers, onderzoekers … besprak ik het probleem. Vanaf
toen werden vanuit andere sectoren massaal problemen op mij afgevuurd. Door zijn bekommernis om de telers en door te
zoeken naar een oplossing is de inspecteur geëvolueerd richting voorlichter.
Innovatieve communicatiemiddelen avant la lettre
De boomkwekerij was sterk in opmars met problemen zoals de taxuskever, witziekte en allerlei onkruiden. De West-Vlaamse boomkwekers, verenigd in Webos, riepen de hulp van Frans in. Samen startten ze met de aanleg van proefvelden.
Dat gebeurde allemaal heel spontaan. Financiële middelen waren er niet. De telers stelden de sproeier en de percelen ter
beschikking. De spuitmiddelen werden hier en daar bij verschillende telers bijeen gezocht. Iedereen werkte samen omdat
we een gemeenschappelijk doel voor ogen hadden: de problemen praktisch aanpakken.
De eerste rondleiding vond plaats op het bedrijf van wijlen boomteler-handelaar Noël Willaert en werd volledig georganiseerd door de telers zelf. Het was meteen een schot in de roos.
Het was een overrompeling! Alle West-Vlaamse telers en hun partners waren aanwezig. Op het BVO waren er ook wel voorlichtingsactiviteiten maar die waren toen minder gericht op plantenbescherming en soms te weinig op maat van de teler.
Deze innovatieve manier van voorlichting werd wel gesmaakt.
Realisaties
Na een carrière van 34 jaar is het moeilijk om alle realisaties op te noemen. Maar enkele springen dadelijk in het oog: het
Waarnemings- en Waarschuwingssysteem (W&W), de fiches en de erkenning van gewasbeschermingsmiddelen.
Waarnemingen en Waarschuwingen
De waarnemings- en waarschuwingsberichten, die informeren over het herkennen van de parasiet en het beste moment
om deze te bestrijden, worden tegenwoordig verstuurd via brief, fax of mail. Maar het eerste waarschuwingsbericht in de
sierteelt was een brief van het Ministerie van Landbouw verstuurd door Frans.
Er werd volop gespoten tegen allerlei plagen zoals de taxuskever, met wisselende resultaten. Ik dacht dat de combinatie
van het juiste product op het juiste tijdstip veel efficiënter zou werken. Via brief stuurde ik deze informatie naar de telers.
Dat was het eerste bericht van de waarnemingen en waarschuwingen. De adressen van de telers had ik verzameld tijdens
de veldbezoeken of andere contacten. Een centrale databank was er toen nog niet. Aanvankelijk waren de berichten voornamelijk bedoeld voor de boomtelers maar ook tuinaannemers en gemeentelijke overheden begonnen ze aan te vragen. Dit
wees op een duidelijke nood.
82
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
Dat het systeem efficiënt en effectief was, wordt bewezen door het feit dat er vanuit Europa financiële middelen beschikbaar werden gesteld. De sierteelt werd fel verdedigd door Frans en er werd budget vrijgemaakt. Het systeem kon uitbreiden
en verfijnen en kwam onder toezicht van het PCS. Maar dat Frans werd vereenzelvigd met W&W bewijst volgende anekdote.
Toen het eerste bericht door PCS werd verstuurd, kreeg ik telefoontjes van verontruste telers: ‘Frans, we hebben een bericht
gehad van PCS. Maar waar blijven jouw berichten? ‘
Terecht dus dat Frans tot peter van W&W in de sierteeltsector is aangesteld. Zowel bij de 10-jarige als de 15-jarige viering van
W&W werd hij door de sector in de bloemetjes gezet. Voor een voorlichter toch de mooiste erkenning!
Fiches
Bij het W&W hoort een mooi uitgewerkte fiche van elke parasiet of natuurlijke vijand zodat bij de berichten hiernaar kan
verwezen worden. Deze fiches zijn vooral gericht op het leren herkennen van parasieten en nuttigen in verschillende stadia
als ei, larve, pop of adult.
De fiches geven een handig overzicht van de parasieten met mooie duidelijke foto’s, informatie over de cyclus, natuurlijke
vijanden, bestrijding … Ze hebben ook allemaal een nummer waar in de waarschuwingsberichten naar kan verwezen worden. Zo leert de teler ook beter de problemen te herkennen en weloverwogen te behandelen.
Erkenning van gewasbeschermingsmiddelen
Naast de ziekten en plagen was er het bijkomende probleem dat er slechts weinig producten erkend waren. Gezien sierteelt
een relatief kleine sector is, wilden firma’s hierin niet investeren. Door de verstrengde Europese reglementering en de verscherpte controles werd dit een nijpend probleem dat dringend moest aangepakt worden.
We hebben onderhandeld met de firma’s en konden hen overhalen om zich ook op de sierteelt te richten. Tegelijk hebben
we ervoor gepleit dat het PCS als GEP-instelling werd erkend waardoor het proeven voor de erkenning van gewasbeschermingsmiddelen kon uitvoeren. Ik deed een voorscreening en ging na of middelen die erkend waren in de land- en tuinbouw
ook perspectieven boden voor de sierteelt. Zodoende kon PCS proeven doen met producten waarvan men op voorhand min
of meer wist dat die veilig en doeltreffend waren.
Frans nam ook het initiatief om de werkgroep ‘Kleine Teelten Sierteelt’ op te richten. In deze werkgroep wordt jaarlijks beslist welke bestrijdingsmiddelen prioritair dienen erkend te worden en welke modaliteiten daarbij vervuld moeten worden.
Dankzij deze samenwerkingsvorm werden de laatste decennia heel wat producten erkend in de sierteelt.
Evolutie van de voorlichting
Dankzij de technologie is de voorlichting enorm geëvolueerd.
In het begin waren de voordrachten met dia’s, overhead, verlengkabels … Af en toe viel er dan wel eens een lader met dia’s
zodat het even zoeken was om alles terug op orde te steken. Ik heb nog hele dozen vol met dia’s. Tijdens de voordrachten gaf
ik een korte tekst mee met de essentiële informatie. Ik heb vooral de nadruk gelegd op mondelinge kennisoverdracht. Het
persoonlijk contact met de telers vond ik heel belangrijk. Je krijgt onmiddellijk feedback en hoort wat er leeft in de sector.
Het is zeker niet de gemakkelijkste weg, maar wel efficiënt!
Daar waar er aanvankelijk voornamelijk siertelers kwamen naar voordrachten en veldbezoeken, zijn er nu ook meer en meer
fytoverdelers. Het aantal aanwezige telers neemt licht af. Zij krijgen hun informatie van de fytoverdeler.
Voor mij was dat deels een ontlasting want ik kreeg heel wat telefoontjes met vragen om advies na elke voordracht. Nu is dat
minder. Voorlichting via intermediairs zie je in elke sector en ik vind dat niet slecht op voorwaarde dat de teler zelf ook nog
objectief kan oordelen en de commerciële info kan onderscheiden. En nu is er uiteraard heel wat informatie beschikbaar op
het internet.
Evolutie van de siertelers
Maar ook de sector is veranderd.
De bedrijven zijn groter geworden waardoor er ook meer taakverdeling is. Daar waar de bedrijfsleider vroeger alles voor
zijn rekening nam, zijn er nu personeelsleden met vaak hun eigen verantwoordelijkheden. Je merkt dat ook bij de opkomst
tijdens de activiteiten. Het is niet alleen of louter de bedrijfsleider die komt. Het personeelslid verantwoordelijk voor een
bepaalde taak is meer en meer present.
Sierteelt is ook als sector gegroeid, niet alleen wat betreft marktuitbreiding en export maar zeker ook wat het aanbod betreft. Er is een diversiteit aan planten met elk hun eigen parasieten en problemen. En door de globalisering zijn er ook heel
wat nieuwe planten ingevoerd en daarmee ook nieuwe ziektes.
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij
83
Hoe ziet de ideale voorlichter er uit?
Voorlichter zijn doe je niet alleen. Ik heb steeds kunnen werken met fijne collega’s. Vaak is het ook de juiste persoon op het
juiste moment tegenkomen.
Tijdens zijn carrière heeft Frans het geluk gehad om met bepaalde mensen te kunnen samenwerken. Dankzij de samenwerking met wijlen Michel Vanhimme, assistent van wijlen prof. Stryckers en prof. Bulcke, hebben ze de onkruidbestrijding in de
boomkwekerij in Vlaanderen aan de top van Europa gebracht. Een andere belangrijke partner was het PCS.
Het PCS werkte vroeger vooral op teelttechnieken en helemaal niet op plantenbescherming. Via de technische comités en
via mijn contacten, kon ik ze ervan overtuigen om zich ook toe te leggen op plantenbescherming. Het resultaat is dat tegenwoordig meer dan 50% van het programma is gewijd aan plantenbescherming. Samenwerking met de proeftuinen en –centra is heel belangrijk. We zijn complementair. De telers heb ik zo veel mogelijk richting PCS gestuurd.
De samenwerking met de verschillende rijksstations (nu ILVO, eenheid Plant) is met de jaren sterk gegroeid. Zij stonden open
voor de vele problemen in de sierteelt en hebben een belangrijke bijdrage geleverd in het oplossen van vele problemen.
Een andere persoon die een belangrijke rol heeft gespeeld in Frans’ carrière is zijn medewerker Yvan Cnudde met wie hij al
sinds het begin van de jaren ’80 samenwerkt.
Yvan is zeer praktisch ingesteld en heeft als landbouwerszoon ook heel wat algemene kennis. We hebben veel respect voor
elkaar. Zo’n samenwerking is goud waard. Yvan geniet ook heel wat waardering in de sector.
De sector moet achter je staan en dat kan alleen maar als je haar vertrouwen kan winnen. Je moet problemen kunnen aanvoelen en concrete oplossingen voorstellen. Gebruik geen slogans als er geen boodschap of inhoud achter schuilt. Als je het
vertrouwen hebt, is het makkelijker om een moeilijk thema zoals beleidsgerelateerde problemen bespreekbaar te maken,
bv. de waterproblematiek. Ik heb veel appreciatie en steun vanuit de sector gekregen, dat was vaak de drijfveer om door te
zetten als het al eens tegen zat. Ik heb risico’s genomen maar nam ook steeds mijn verantwoordelijkheid.
Als voorlichter moet je gebeten zijn door je werk. Doordat de voorlichting in de sierteelt nagenoeg onbestaande was, heb ik
mijn werk zelf kunnen regelen en veel zelf kunnen beslissen. Maar ik heb ook heel wat uren gespendeerd aan zelfstudie en
aan de vele avonden vergaderingen, overleg en voordrachten. Gelukkig stond mijn vrouw, die dicht bij huis werkte, volledig
achter mij. Tegenwoordig is dat voor tweeverdieners, die verder van huis werken en vaak met onregelmatige uren, minder
evident.
Als ik alles zou moeten overdoen, zou ik alles op dezelfde manier doen. Alleen zou ik misschien wat meer aandacht besteden
aan de perceptie van buiten de sector. Ik heb heel wat erkenning gekregen van de sector. Ze weten wat we samen hebben
gerealiseerd, welke problemen zijn opgelost, welke uitdagingen zijn aangegaan en welke inspanningen ik voor hen heb
gedaan. Maar voor buitenstaanders is dat niet altijd evident. En dat is misschien ook wel een boodschap voor mijn collega’s
en mijn opvolger: je mag best fier zijn op je werk en je mag dit ook tonen.
Frans,
namens de sector en de collega’s,
dank voor je inzet en enthousiasme!
84
Voorlichtingsplan 2014 Departement Landbouw en Visserij

Motie tot besluit van de in commissie besproken beleidsnota

Uitnodiging - Agripress

Landelijke Kennisdag Aanmelden

Waarom is technologie en innovatie zo belangrijk in

Kwaliteitssprong minder spuiten met GPS-rijenspuit

Masterplan Duurzame Visserij, fase 3

(2 MB) pdf - Thema-afdeling D66 Duurzaam

Aalter

09 Nieuwsbrief Visserij Service Nederland maart 2014