Of je een zweep door de lucht hoort knallen Of je een

400 DAGEN VOOR 400 VRAGEN
Of je een zweep door de lucht hoort knallen
De Rijksuniversiteit Groningen viert in 2014 haar vierde
eeuwfeest. In de aanloop
naar dit jubileum verzamelt
de universiteit vragen vanuit
heel Nederland voor het project ’400 dagen voor 400 vragen’. Dagblad van het Noorden zoekt mee. Vandaag de
vraag van groep 7 en 8 van
basisschool De Spil uit Klazienaveen.
Door Esther van der Meer
De vraag:
Waarom kun je het Noorderlicht
horen?
Natuurwetenschapper Theo
Jurriëns:
"De allereerste keer dat je het
Noorderlicht ziet, vergeet je nooit.
Bij mij was het ergens begin jaren
negentig. Ik hield een lezing voor
de geologenclub in hartje Groningen. Ik had gehoord dat er die
avond kans was op poollicht en
toen ik op de fiets stapte, dacht ik:
verdikkie, wat is die lucht toch
raar. Op de begraafplaats in Selwerd - daar is het voor stadse
begrippen donker - keek ik weer
omhoog en wist ik dat ik het
Noorderlicht zag. Je kunt het
herkennen omdat het voortdurend van vorm verandert, een
vitrage van licht en kleuren die
heen en weer gaat.
Helaas heb ik het Noorderlicht
alleen in Nederland gezien en nog
nooit in volle glorie meegemaakt,
dat is nog miljoenen malen mooier. Maar in Nederland kun je het
dus ook soms zien, ja, zelfs in
Klazienaveen. Er zijn tegenwoordig speciale apps die waarschuwen
als er een kans is dat het aan de
hemel verschijnt. Als je het maar
niet verwart met het licht van de
kassen.
In mijn leven heb ik het Noorderlicht nu zo’n zes keer gezien.
De laatste keer was in 2001. Maar
het Noorderlicht gehoord, dat is
me nog nooit overkomen. Ik heb
wel gehoord over mensen die iets
gehoord hebben. De leerlingen
van De Spil hebben gelijk dat er
allerlei verhalen gaan over het
geluid dat het Noorderlicht maakt.
En nu wordt er in Finland beweerd dat het geluid gemeten en
vastgelegd is. Maar dat is maar
één bewering.
Zelf heb ik er mijn twijfels over.
Poollicht ontstaat op vrij grote
hoogte, in principe kun je dat niet
¬ Volgens Louwrens Hacquebord hebben de kinderen van
De Spil een heel goede vraag
gesteld. Foto: Boudewijn Benting
horen vanwege de afstand. Misschien denken mensen dat ze het
poollicht horen omdat je op grote
ijsvlaktes alles hoort. Stel je voor
dat je Willem Barentz bent, dan
kun je bij wijze van spreke horen
wanneer een ijsbeer met zijn
nagel over het ijs krast. Dan leg je
verbanden tussen die geluiden en
het poollicht die er helemaal niet
zijn.
Wist je trouwens dat er naast
het Noorderlicht ook Zuiderlicht
is? Als je googlet, krijg je prachtige plaatjes van pinguïns in Antarctica gefotografeerd bij poollicht."
Fysisch geograaf Louwrens
Hacquebord:
"Er is soms geluid te horen bij
Noorderlicht. Dat is aangetoond
met sonarfrequentie. Of je een
zweep door de lucht hoort knal-
len, zo klinkt het. Maar wat dat
geluid veroorzaakt, en waarom je
het de ene keer wel hoort en de
andere keer niet, dat weten we
nog niet.
Het Noorderlicht vindt plaats op
100 kilometer hoogte, dat kun je
niet horen. Maar wat horen we
dan wel? Een theorie is dat elektrisch geladen deeltjes van de zon
ver doordringen in de atmosfeer,
tot zo’n 70 meter hoogte, en daar
in botsing komen en dan geen gas
veroorzaken, maar geluid. Maar of
dat klopt?
Dit is dus een heel goede vraag
van de leerlingen. Misschien is het
iets voor Theo Jurriëns om er
verder in te duiken. Misschien kan
hij het Noorderlicht dan ook een
keer écht zien. Dat is zeer de
moeite waard. Ik heb het in de
winter gezien, op Spitsbergen.
Alsof een gordijn in de wind langs
de hemel beweegt in steeds weer
andere kleuren, groen, geel, rood
zelfs.
Prachtig, en soms ook beangstigend. Daarom zijn er ook zoveel
volksverhalen over. De overwin-
teraars op Amsterdam Eiland in
de zeventiende eeuw schrokken
zich rot, die wisten niet wat ze
zagen en niet wat er zou gebeuren. Ook zij hoorden geluid. Ze
dachten dat de duivel in zijn wagen over de bergen reed.
Een schitterend verhaal eigenlijk. Je zou er bijna van afzien om
een verklaring te zoeken en de
mythe de mythe laten. Maar dat is
geen wetenschap."
De reacties van De Spil
Bas Meijer en Quentin Wehkamp:
"Wij vonden het een interessant
verhaal, maar jammer dat het nog
niet echt bewezen kan worden."
Wendy De Vries:
"De mythe was leuk om te lezen.
Op internet hebben we nog meer
mythes gevonden over het Noorderlicht.
Naomi Meesters:
"Leuk dat wetenschappers onze
vraag hebben beantwoord. We
hebben in de klas ook nog filmpjes bekeken over het Noorderlicht."
Juf Rebekka Bruinsma:
"Erg leuk dat een vraag van De
Spil is uitgekozen. We zijn vorig
schooljaar gestart met een project
wetenschap en techniek in de
basisschool. Het belangrijkste doel
is om kinderen uit te dagen en ze
een onderzoeksvraag te laten
formuleren. Ze moesten ook zelf
op zoek naar een antwoord, door
middel van eigen onderzoek,
proefjes en zoeken op internet."
@
[email protected]
Uw vraag
Samen met de Rijksuniversiteit
Groningen beantwoordt Dagblad van het Noorden om de
week een vraag in deze rubriek.
Stel uw vraag op de website
www.rug400.nl. Daar kunt u ook
stemmen op uw favoriete onderzoeksproject dat wetenschappers van de universiteit in het
jubileumjaar gaan uitvoeren.

Download Report