29/01/2014 29 – 01 – 2014 Jasmien Pauwels Medisch milieukundige WIST JE DAT… • ... Vlaanderen een “hotspot” van fijn stof is in Europa? • … Vervuiling door transport sinds 2000 met de helft is gestegen? • … de jaarlijkse ziektekost tgv fijn stof ≅ 5,22 miljard euro? 1 29/01/2014 WIST JE DAT… • ... wonen langs een drukke snelweg = meeroken van 17 sigaretten per dag • ... nabij een drukke verkeersader wonen de gemiddelde levensverwachting 2,5 jaar↓ • … je lokaal de luchtkwaliteit kan verbeteren? Inhoud • Gezondheidsimpact verkeer – – – – Algemeen Luchtvervuiling Lawaai Andere • Wat kunnen we lokaal doen aan luchtvervuiling en lawaai door verkeer? 2 29/01/2014 GEZONDHEIDSIMPACT VERKEER ALGEMEEN Gezondheidsimpact verkeer: algemeen Verkeersongevallen? Meer beweging Gezonde of duurzame mobiliteit Sociale contacten zich goed in zijn vel voelen Kans hart- en vaatziekten ↓ Kans luchtweg en longinfecties ↓ Minder geluidshinder Kans overgewicht en diabetisch ↓ … Geen / Minder luchtverontreiniging 3 29/01/2014 GEZONDHEIDSIMPACT VERKEER LUCHTVERONTREINIGING Gezondheidsimpact luchtvervuiling • Wat is luchtvervuiling? • Welke stoffen zijn het belangrijkst? • Hoe wordt luchtvervuiling gemeten? • Hoe komt vervuiling in ons lichaam? • Welke mensen hebben het meest last van luchtvervuiling? • Wat zijn de effecten op onze gezondheid? 4 29/01/2014 Wat is luchtvervuiling? Oorsprong luchtvervuiling door verkeer: Emissie uit de uitlaat Slijtage processen (remmen, banden, wegdek, …) Opwaaiend wegstof (bv. onverharde wegen) Gezondheidsimpact wegverkeer Wat is luchtvervuiling? Complex mengsel Stikstofoxiden (ultra) fijn stof Roet CO ... Lood Benzeen Ozon 5 29/01/2014 (Ultra) Fijn stof Complex mengsel O.a. zouten, mineralen, zware metalen, koolwaterstoffen,... Hoe wordt luchtvervuiling gemeten? Vlaamse Milieumaatschappij: – Meetnet • 58 NOx; 35 PM10,;12 PM2,5; 8 roet – Geoloket Vlaanderen Meetpost Gustaaf Callierlaan (PM10) • Gemiddelde luchtkwaliteit over 3 jaar • Interpolatie metingen meetstations voor inschatting luchtkwaliteit op plaatsen waar niet gemeten wordt • Benaderend beeld luchtkwaliteit in de buurt (4 x 4 km) → niet op straatniveau! • www.geoloket.vmm.be/RUP – Actuele luchtkwaliteit per uur • www.luchtkwaliteit.vmm.be 6 29/01/2014 Indicatoren verkeersgerelateerde luchtverontreiniging • PM10 is een slechte indicator Indicatoren verkeersgerelateerde luchtverontreiniging 7 29/01/2014 Hoe komt vervuiling in ons lichaam? • Fijn stof en roet: kleine deeltjes diepst in de longen – Grove fractie > PM10 Neus-keelholte – PM10 tot PM 2,5 Luchtpijp en longen – PM 2,5 Longblaasjes – Ultrafijne partikels (< 0,1 µm) en roet Bloedbaan • Ozon – Luchtwegen en longblaasjes → prikkelen longblaasjes Kwetsbare groepen • Ongeboren kind • Kinderen (< 15 jaar) • Ouderen (> 65 jaar) • Mensen met luchtwegproblemen en hart- en vaatziekten • Socio-economische status 8 29/01/2014 Luchtverontreiniging & Gezondheid 1. Luchtwegproblemen • Verergeren allergie • Ontstaan en verergeren van astma • Verergeren chronisch obstructief longlijden en bronchitis • Verminderde longfunctie • Longkanker en vroegtijdig overlijden Luchtverontreiniging & Gezondheid 2. Hart- en vaatziekten • Aderverkalking en thrombose • Hartinfarcten • Hartritmestoornissen • Vroegtijdig overlijden 9 29/01/2014 Luchtverontreiniging & Gezondheid 3. Andere aandoeningen • Diabetes type 2 • Overgewicht en obesitas • Fertiliteit: genotoxisch voor spermatozoïden • Vroeggeboorte, lager geboortegewicht • Neurologische en neuropsychische aandoeningen Gezondheidseffecten: goed om weten • Kleinere afstand tot de drukke weg: effecten↑ • Meer vrachtverkeer: effecten↑ • Zelfs onder de wettelijke normen treden gezondheidseffecten op, zeker bij kwetsbare groepen. Geen drempelwaarde. • Steeds meer bewijs over effecten: ernstiger dan gedacht 10 29/01/2014 GEZONDHEIDSIMPACT VERKEER LAWAAI Verkeerslawaai • Sociaal psychologische effecten – – – – – (Gerapporteerde) hinder (Gerapporteerde) slaapverstoring Cognitieve effecten Psychologisch herstel Depressie • Klinische effecten – Verhoogde bloeddruk – Hart- en vaatziekten 11 29/01/2014 Verkeerslawaai – leefomgevingsonderzoek SLO0 SLO1 SLO2 2000 2004 2008 Ernstig en extreem Ernstig en extreem Ernstig en extreem % % % Straatverkeer 12,5 11,7 10,7 Luchtvaart 2,8 2,7 2,1 Treinverkeer 1,1 1,0 1,0 Scheepvaart 0,1 0,4 0,2 Totaal Verkeer en vervoer 15,0 14,1 12,9 Bron Verkeerslawaai – Leefomgevingsonderzoek (2008) 12 29/01/2014 GEZONDHEIDSIMPACT VERKEER ANDERE Bewegen langs een drukke weg? 13 29/01/2014 Bewegen langs een drukke weg? LOKALE MAATREGELEN 14 29/01/2014 Lokale bijdrage: waarom? Lokaal verkeer (1/3de) Verkeer straat NO2-bijdrage in een straat in stedelijke omgeving Antwerpse Agglomeratie Vlaanderen Stedelijke & regionale achtergrond (1/2de) Buitenland (10 a 15%) Lokale bijdrage: waarom? 1. Collectieve verantwoordelijkheid 15 29/01/2014 Lokale bijdrage: waarom? 2. Maatschappelijke aandacht Witte lakens campagne Gent Witte lakens campagne Gent GEZONDHEID & VERKEER : ACTUELER DAN OOIT 16 29/01/2014 Lokale bijdrage: waarom? 3. (Wettelijke) verplichting – Grondwet (Art. 23) Iedere burger heeft recht op de bescherming van de gezondheid, geneeskundige bijstand en op de bescherming van een gezond leefmilieu – Gemeentedecreet (Art. 2) Gemeenten beogen om op het lokale niveau bij te dragen tot het welzijn van de burgers en tot de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijk gebied – Decreet mobiliteitsbeleid 20/3/2009 (Art. 4) Gemeenten moeten bij het voorbereiden … van het mobiliteitsbeleid als doelstelling het verhogen van de verkeersleefbaarheid en het terugdringen van schade aan milieu en natuur beogen. – Luchtkwaliteitsplan Vlaanderen “Vlaamse maatregelen op zich zullen niet volstaan … aanvullende lokale maatregelen onontbeerlijk.” en “op lokaal niveau is vooral verkeer … het lokale mobiliteitsplan is dan ook het instrument bij uitstek om de luchtvervuiling in steden en gemeenten lokaal aan te pakken” Lokale bijdrage: waarom? 4. Kadert in lokale beleidsengagementen Witte lakens campagne Gent 17 29/01/2014 Lokale bijdrage: waarom? 5. Gezondheidswinst fietsen vele malen groter dan gezondheidsrisico’s! Bron: de Hartog, Boogaard, Nijland & Hoek, 2013 Welke factoren bepalen de mate van blootstelling? Kenmerken verkeer Omgeving Voertuigtype, oa : Diesel versus benzine Vrachtwagen versus auto Onderhoud + ouderdom wagen Snelheid en doorstroming Verkeersintensiteit Rijgedrag Afstand tot de weg Meteo Streetcanyon Schermen Soort weg en onderhoud Ruimtelijke ordening Wind Temperatuur Individueel gedrag: veel in verkeer, lang in file, … 18 29/01/2014 Voertuigtype diesel versus benzine • Dieselmotoren stoten tot 50 keer meer fijn stof uit per km dan benzinemotoren en tot 5 keer meer NOx. Voertuigtype vrachtwagen versus auto • Luchtkwaliteit – NOx-uitstoot vrachtwagen/bus is 10 tot 15 keer hoger dan bij personenwagen • Geluid – Geluidsdrukniveau van een bus/vrachtwagen is steeds hoger dan bij personenwagen 19 29/01/2014 Voertuigtype ouderdom wagen • Oude bussen/vrachtwagens stoten gemakkelijk 100 keer meer roet uit dan nieuwe wagens Snelheid en doorstroming • Luchtkwaliteit Personenwagens: optimum rond 70 km/u NOx [g/km] 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Snelheidsverlaging leidt niet altijd tot een daling van de emissies 0 20 40 60 80 100 120 140 Snelheid (km/u) 20 29/01/2014 Snelheid en doorstroming • Luchtkwaliteit Vrachtwagens: optimum rond 90 km/u Snelheidsverlaging leidt tot stijging van emissies Globaal effect is afhankelijk van het aandeel zwaar/licht verkeer Snelheid en doorstroming • Geluid Snelheidsverlaging leidt tot daling dB(A) Lagere snelheid: motorgeluid domineert • bij VW: 50-60 km/u • bij PW: 30-40 km/u 21 29/01/2014 Verkeersintensiteit • Luchtkwaliteit – halvering van de intensiteit = ± halvering van de lokale verkeersbijdrage gemiddelde dagintensiteit 1500 750 lokale verkeersbijdrage (NO2) 1,8 µg/m³ 0,9 µg/m³ gemiddelde dagintensiteit 15.000 7.500 lokale verkeersbijdrage (NO2) 16,9 µg/m³ 8,7 µg/m³ • Geluid – halvering van de intensiteit = daling van 3 dB(A) gemiddelde dagintensiteit Lden – dB(A) gemiddelde dagintensiteit Lden – dB(A) 1500 61 15.000 71 750 58 7.500 68 Rijgedrag • Luchtkwaliteit type verkeer verschil emissies met doorstromend stadsverkeer Normaal stadsverkeer + 13 % Stagnerend stadsverkeer + 28 % • Geluid Type verkeer Snelheid (v) 30 km/u 50 km/u Vlot (constante snelheid) 59 dB(A) 61 dB(A) Stroef (variabele snelheid) 65 dB(A) 63 dB(A) 22 29/01/2014 Omgeving street canyon Street canyon – Indicatie impact: rekenvoorbeeld • 15.000 voertuigen/dag, doorstromend stadsverkeer • NO2 concentratie: – streetcanyon = 43,5 µg/m³ – geen streetcanyon = 34 µg/m³ – Maatregelen? • nieuwe streetcanyons vermijden • straatonderbrekingen of pleintjes 23 29/01/2014 Lokale vuistregels stedelijk gebied • Onthoud: – Voor fijn stof bestaat geen drempelwaarde waaronder geen effecten optreden – Voor de bescherming van de gezondheid is het van belang de blootstelling te minimaliseren en niet slechts onder de norm te blijven! • Voor gevoelige bestemmingen is afstand tot de drukke weg cruciaal – Voorkeur > 300 m van de snelweg – <100 m van de snelweg wordt afgeraden – Direct aan drukke weg (10.000 voertuigen/dag) wordt afgeraden Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 1. Beleidsmatige aanpak 2. Sensibiliseren 3. Faciliteren 4. Regels & handhaving 24 29/01/2014 Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 1. Beleidsmatige aanpak – SAR WGG: ‘No-regret beleid’ – Gezondheid expliciet integreren in lokaal mobiliteitsplan en –beleid – STOP-principe hanteren bij prioriteitstelling Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 2. Sensibiliseren actieve verplaatsingen promoten (zie www.smove.be) 25 29/01/2014 Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 3. Faciliteren: structurele maatregelen – verkeersintensiteit ↓, doorstroming ↑, schonere voertuigen stimuleren – Afstemmen ruimtelijke inplanting, bestemming gebouwen en mobiliteit/gezondheid – Parkeerbeleid en routebeleid (omleiding) ten gunste van de fietser en voetganger – Fiets- en wandelinfrastructuur uitbreiden/verbeteren – Groenbuffers, geluidschermen, akoestische isolatie –… Wat doen op lokaal niveau? Geïntegreerde aanpak 4. Regels en handhaving Cfr. adviesafstanden Nederland Beperken blootstelling kwetsbare groepen: • Snelweg (A-weg) en grote ringweg (R-weg): >300m • Kleine ringweg (R-weg) en gewestweg (N-weg): 50m • Wegen > 10.000 voertuigen per dag: tot 50 m geen gevoelige groepen in de eerstelijnsbebouwing 26 29/01/2014 Geïntegreerde aanpak: voorbeeld schoolomgeving • Actieve verplaatsingen promoten en bevoordelen • Aanpak rijgedrag: borden, verkeersmaatjes, wegversmallingen, … • Aanpak verplaatsingsbehoefte: wie moet waar zijn? Nabijheid? Ruimtelijke inplanting • Aanpak routekeuze: verkeer omleiden Voorbeeldadvies Gezond Onderweg 27 29/01/2014 Contact • Logo Gezond+ vzw Baudelokaai 8 9000 Gent • [email protected] 09 235 74 22 28
© Copyright 2024 ExpyDoc
