3B Medische zaken (Clubversie)

3B Medische zaken (Clubversie)
Inleiding
De tennissport is uitermate geschikt voor ouderen. Het spel kan, als dat nodig is, met een paar
aanpassingen (bv. een zachtere bal en een kleinere baan) een stuk eenvoudiger en daardoor
leuker worden gemaakt. Bovendien biedt de tennissport de unieke mogelijkheid om zowel
enkelspel als dubbelspel te spelen. Dubbelspel vraagt minder van het duurvermogen van de
oudere sporters, terwijl de aantrekkelijke tactische en technische aspecten van het tennissen
volledig behouden blijven.
De groep tennissers in de leeftijd van 50 jaar en ouder groeit. We noemen deze groep tennissers
SeniorPlus Tennissers. De informatiebladen SeniorPlus Tennis hebben als doel
verenigingsvrijwilligers en tennisleraren op verschillende vlakken te informeren over de doelgroep
50 jaar en ouder.
De begrippen ‘oudere tennisser’, 50-plusser, en seniorplus vormen soms beladen begrippen.
Leeftijd is slechts een beperkte indicatie; er zijn spelers van 70 die zowel vaardiger als fitter zijn
dan andere spelers van 50. Het niveau van beginnende spelers van 60 is onvergelijkbaar met
ervaren spelers van 60 jaar. Spelers met ‘gebreken/beperkingen’ (revalidatie na heupoperatie of
hartinfarct, minder gezichtsvermogen, etc.) zijn onvergelijkbaar met spelers ‘die niets mankeren’.
De door ons gehanteerde leeftijd van ‘50+’ moet dus niet als absoluut worden gezien.
In dit informatieblad staat het onderwerp ‘Medische Zaken’ centraal.
Verouderingsproces
‘Ouderdom komt met gebreken’. En die gebreken zijn vrijwel onvermijdelijk. Veroudering beperkt
zich nu eenmaal niet tot zichtbare uiterlijke veranderingen. Ook uithoudingsvermogen, kracht en
lenigheid gaan achteruit. Een omkering van dit proces is – helaas – vrijwel onmogelijk. Wat wel
beïnvloed kan worden, is het tempo van de afname. Bijvoorbeeld door te tennissen.
Het verouderingsproces gaat vergezeld van een groter wordend risico op allerlei aandoeningen en
ziektes, zoals diabetes, atherosclerose (vernauwing van de bloedvaten), hoge bloeddruk,
obesitas, een hoog cholesterolgehalte en osteoporose (botontkalking). Bovendien neemt het risico
op blessures met het ouder worden toe.
Het goede nieuws!
Het is een somber perspectief, maar gelukkig is er ook goed nieuws! Het ouderdomsproces zet
zich later in dan vroeger het geval was en sowieso is er geen absolute leeftijd te benoemen
waarop het verouderingsproces start. Bij de een begint het wat eerder dan bij de ander en bij de
een is het wat ‘ernstiger’ dan bij de ander. En wat belangrijk is om te beseffen als het
verouderingsproces zijn intrede doet: het sportieve leven houdt niet ineens op! Ouderen – over
welke leeftijd we het dan ook hebben- kunnen nog prima sporten en bewegen. Alleen moet er hier
en daar misschien een aanpassing plaatsvinden (in intensiteit, in materiaal, in afstand, in duur en
in de eisen die de speler aan zichzelf stelt). Sterker nog, sport en bewegen zijn heel belangrijk
voor de ouder wordende mens! Want hoewel de gevolgen van veroudering niet volledig
omkeerbaar zijn, heeft iemand wel degelijk invloed op het tempo van de verandering. De helft van
de lichamelijke achteruitgang kan namelijk worden toegeschreven aan fysieke inactiviteit. Met
andere woorden: mensen die bewegen, blijven fitter en gezonder. Dat geldt vanzelfsprekend ook
voor beoefenaren van de – relatief gezonde – tennissport.
Sporten reduceert het risico op de genoemde (en andere) ziektes en aandoeningen. Het vertraagt
de achteruitgang in duurvermogen, spierkracht, spiermassa en botmassa, waardoor het risico op
blessures minder snel toeneemt als men ouder wordt. En wie denkt dat tennissen alleen goed is
voor het lichaam, heeft het mis. Ook de geest vaart wel bij regelmatig tennissen. Psychologische
voordelen zijn bijvoorbeeld een beter behoud van cognitieve vaardigheden en verlichting van
symptomen van depressiviteit.
Kortom, wanneer een oudere speler regelmatig tennist, draagt dat bij aan een gezondere leefstijl
en een betere kwaliteit van leven.
Anatomische veranderingen
Op anatomisch gebied neemt zijn de volgende veranderingen waar te nemen. Bij het ouder
worden neemt de lichaamslengte vaak enige centimeters af. De oorzaak is het inzakken van
rugwervels door botontkalking, versmalling van de tussenwervelschijf en een toegenomen
kromming van de rug. Hoewel het lichaamsgewicht in het algemeen gelijk blijft, neemt het
vetpercentage toe. Mannen hebben op jeugdige leeftijd gemiddeld 15% vet, op oudere leeftijd
28%; bij vrouwen stijgt het percentage van 25% naar 39%. De spier- en botmassa neemt af. De
elasticiteit van huid, pezen, banden en tussenwervelschijven vermindert. Ouderen zijn hierdoor
minder flexibel en gevoeliger voor weke-delen-letsels dan jongeren.
Fysiologische veranderingen
Op fysiologisch gebied doen zich eveneens veranderingen voor. De maximale zuurstofopname
daalt gemiddeld met 30% in de periode van 30 tot 65 jaar. Dit hangt echter zeer van de
getraindheid af. Zo kan een goed getrainde oudere beter presteren dan een slecht getrainde
jongere. Een goede jongere kan echter tot twee á drie keer zoveel presteren als een slechte
oudere. Het totale gewicht van de spieren daalt door een afname van het aantal spiervezels en de
grootte daarvan. Er is een selectief verlies aan snelle vezels (vezels die het mogelijk maken korte,
intensieve krachtsinspanningen te leveren), waardoor kracht en snelheid eerder verminderen dan
het uithoudingsvermogen. Ook de zintuigen gaan geleidelijk minder goed functioneren.
Effecten van (tennis)training
Door training kan een aantal aspecten van veroudering vertraagd of in sommige gevallen
omgekeerd worden. Training kan een positieve invloed hebben op:
 Maximale zuurstofopname
 Kracht en spiermassa
 Stabiliteit
 Botmassa
 Lenigheid
Warming-up
Door een warming-up te doen bereid de speler zich zowel fysiek als mentaal voor op de
lichamelijke inspanning die hij gaat leveren. De kans op blessures neemt af en de tennisprestaties
zullen verbeteren.
Opgewarmde spieren leveren betere prestaties dan koude. Het gaat erom dat de spieren warm en
soepel worden zodat ze de inspanning tijdens het tennisspel aankunnen. De
stofwisselingsprocessen verlopen sneller, waardoor de spieren makkelijker beschikken over de
energie die nodig is en er worden minder afvalstoffen gevormd (en dus minder spierpijn).
Een speler moet er altijd op letten dat hij zijn warming-up dusdanig intensief doet, dat hij het wel
warm krijgt en een beetje gaat zweten, maar niet moe wordt. Met name bij koud weer is het zaak
dat de speler goed warm wordt!
Een goede warming-up bestaat uit inlopen, dynamische rekoefeningen en inspelen. Gemiddeld
duurt een warming-up ongeveer 15 minuten. Tijdens de warming-up wordt warme en gemakkelijk
zittende kleding aanbevolen.
Voor de rekoefeningen tijdens de warming up geldt:





de rekoefeningen worden licht verend uitgevoerd (beweeg rustig, forceer niets; rekken mag
geen pijn doen)
houd de uiterste stand enkele seconden vast
ontspan daarna langzaam en schud je spieren los
voer iedere oefening zowel links als rechts uit
herhaal alle oefeningen 2-3 keer met korte pauzes
Hoe onregelmatiger iemand sport en/of hoe ouder iemand wordt, des te meer risico loopt een
speler een blessure op te lopen. Het is van belang dan meer aandacht te besteden aan de
warming-up. Als een tennisles/wedstrijd of vrij tennissen in de ochtend geland staat, dan is het
belangrijk wat langer de tijd te nemen voor de warming-up. ’s Morgens zijn spelers namelijk minder
soepel dan ’s middags of ’s avonds.
Cooling-down
Door een cooling-down na een training of wedstrijd kan een tennisser zijn lichaam geleidelijk weer
terugbrengen in de ‘ruststand’. Terwijl de warming-up belangrijk is voor de fysieke en mentale
voorbereiding op de te leveren sportprestaties, dient de cooling-down voor de fysieke en mentale
voorbereiding op het ‘normale dagelijkse leven’.
Veel voorkomende aandoeningen
Hoewel er natuurlijk veel klachten, aandoeningen en problemen te benoemen zijn, zijn de meest
voorkomende aandoeningen onder SeniorPlus tennissers op de tennisbaan:
 Schouder- en knieklachten
 Knie- en heupprotheses
 Hart- en vaatziekten
 Hitteaandoeningen
Belastbaarheid
De belastbaarheid van de oudere sporter ligt lager dan die van de jongere sporter. Het is daarom
raadzaam om bij het werken met oudere tennissers de volgende adviezen in acht te nemen:
 Door een verlies aan flexibiliteit en een mindere circulatie dienen ouderen meer aandacht te
besteden aan de geleidelijke warming up en stretching. Rustig inspelen en het trainingspak
langer aanhouden is hierbij de boodschap. Pijn heeft bij ouderen dezelfde signaalfunctie als bij
jongeren. Niet negeren dus!
 Door de afname van de maximale zuurstofopname en de maximale hartslag ligt de optimale
trainingsintensiteit van een oudere lager.
 In plaats van op kracht en snelheid in het spel zal meer op tactiek moeten worden gespeeld.
Dubbels nemen een belangrijkere plaats in dan singles. Krachttraining moet echter wel aan
bod komen in de trainingen van SeniorPlus tennissers, maar dan om de kracht in zijn totaliteit
te behouden.
 Het is raadzaam de oudere sporter te attenderen op de mogelijkheid van een sportkeuring bij
een sportarts op een sportmedische instelling. Zie voor nadere informatie www.sportzorg.nl.
Tijdens zo'n keuring wordt gekeken naar het functioneren van de verschillende functies bij
inspanning.
 De kans op struikelen en vallen is bij ouderen wat groter dan bij jongeren. Raap de ballen uit
het speelveld, laat losliggende lijnen repareren en zorg dat het sleepnet aan de kant is
opgeborgen, zodat onnodige ongelukken zoveel mogelijk voorkomen worden.
Sportkeuring
De medische commissie van de ITF (Internationale Tennis Federatie) adviseert
veteranentennissers (35 jaar en ouder en dus zeker de 50plussers) jaarlijks een medisch
onderzoek te ondergaan. De commissie benadrukt het belang van een zorgvuldig medisch
onderzoek, inclusief een bloedonderzoek, ECG en een inspanningstest voor diegenen die langere
tijd (sportief) inactief zijn geweest of lichamelijke klachten hebben. Een dergelijke keuring kan
worden uitgevoerd door een SMI (Sport Medische Instelling). Raadpleeg uw huisarts of kijk op
www.sportzorg.nl. Hier vindt u ook een keuringswijzer, die u helpt de voor u meest geschikte
sportkeuring te kiezen (http://www.sportzorg.nl/onderzoek-en-keuring/testuzelf/keuringswijzer.html).
Voeding
De basisregels voor een gezonde voeding zijn voor ouderen hetzelfde als die voor jongeren,
namelijk gevarieerd eten, niet te veel eten, minder verzadigd vet en veel groente, fruit en brood
eten en veilig eten (ouderen zijn iets kwetsbaarder voor voedselvergiftiging).
Gezonde voeding is de basis voor een gezonde levensstijl. Het levert de voedingsstoffen die nodig
zijn om het lichaam in een goede conditie te houden en speelt een grote rol bij het
verouderingsproces. Tevens verkleint het de kans op chronische ziekten, zoals hart- en
vaatziekten en diabetes en kan een goede voeding helpen om deze aandoeningen onder controle
te houden.
Het gaat te ver om al deze aspecten van een goede voeding in detail hier te behandelen. Meer
informatie kunt u vinden op de website van het voedingscentrum, zie www.voedingscentrum.nl en
op de website van de knltb, zie www.knltb.nl.
Waaraan voldoet goed materiaal?
 tennisschoenen met voldoende steun
 schoenen passend bij de baan (bijvoorbeeld schoenen met gladde zool bij tennissen op tapijt)
 kleding bij voorkeur van ademend materiaal en een goed beschermend trainingspak
 een niet te zwaar tennisracket
 tennisballen die passen bij het niveau van de speler en de baan waarop wordt gespeeld (er
zijn tegenwoordig rode, oranje, groene en gele tennisballen verkrijgbaar behorend bij de rode,
oranje of volledige baan)
Calamiteiten
Neem in ieder geval maatregelen, zodat in geval van calamiteiten adequaat kan worden
opgetreden.
Denk bijvoorbeeld aan:
 telefoonnummer van de hulpdiensten onder bereik
 een mobiele telefoon op de baan
 beheersing van EHBO, o.a. reanimatie
 een complete EHBO-doos
 een AED (Automatische Externe Defibrillator) apparaat
Een rampenplan is een groot woord, maar een beschrijving van hoe te handelen bij calamiteiten
(duidelijk en voor iedereen bereikbaar, met telefoonnummers en adressen) helpt in geval van
nood.

Download Report