SamenKerk
september 2014
7
Uitgave van het Bisdom Haarlem - Amsterdam
Liturgie of concert?
pagina 4
De aartsengelen mogen
zich wat verbeelden
pagina 14
Hemelse muziek
Inhoud
Van de redactie
In dit nummer
4
6
14
16
20
26
Van de redactie
3
Muziek in de kerk
4
St. Cecilia
6
Terug van vakantie
8
Ogen open voor Jeruzalem
10
Van Onderop
12
Vermeldenswaard
13
De aartsengelen mogen zich wat verbeelden
14
Het sacrament van de ziekenzalving
16
’n Beetje Crypto
18
Parels uit de schattengrot
19
Water, water, water
20
Bisdombedevaart 22
Vermeldenswaard
24
Kroniek en agenda
25
Misschien moet ik katholiek worden 26
Geboekt
28
Personalia
30
Belicht
32
Hemelse muziek
Deze maand staat muziek centraal. Vrijwel iedereen heeft wel eens meegemaakt
hoe muziek de sfeer kan beïnvloeden en een samenzijn uittilt boven het ‘gewone’,
dagelijkse niveau. En dat hoeft niet altijd om zware, klassieke concerten te gaan.
Veel mensen worden blij van hun wekelijkse avond zingen met het koor? Genieten
van een avondje kampvuur, gitaar en zingen... Bert Stolwijk schreef voor Samen
Kerk een prachtig artikel over geloof, liturgie en muziek: muziek kan ons helpen
in de liturgie, misschien zelfs ook bij ons geloof: “misschien kan muziek eraan
bijdragen dat de bodem van onze ziel zo bewerkt wordt dat het zaad van het
evangelie er vrucht op kan dragen,” schrijft Bert Stolwijk.
Natuurlijk ook aandacht voor patroonheilige Cecilia: de schutsvrouwe van talloze
koren en muziekkapellen. Michel Bakker schreef een boeiend artikel over aartsengelen en pastoor Eric van Teijlingen neemt ons mee langs de fonteinen en watertaps van Rome.
Zeger Polhuijs werd katholiek. Mirjam Spruit sprak met hem over deze grote stap.
Wij wensen u veel leesplezier! <
Colofon
Redactie Samen Kerk
Samen Kerk is het informatieblad binnen
het Bisdom Haarlem - Amsterdam
en verschijnt tienmaal per jaar.
Nummer 7 jaargang nr. 39
Verantwoordelijke redactie:
Margot de Zeeuw,
Wim Peeters, hoofdredacteur
Redactieadres:
Samen Kerk
Postbus 1053,
2001 BB Haarlem
Telefoon: (023) 511 26 60
Faxnummer: (023) 511 26 59
Giro 43509
E-mail: [email protected]
Internet: www.bisdomhaarlem-amsterdam.nl
Bij de voorplaat:
Schilderij Saint Cecilia, 1897,
John Melhuish Strudwick.
2
Medewerkers:
Marcel Poorthuis (Parels uit de Schattengrot)
Hein-Jan van Ogtrop (Kerkengek)
Lisette van Aken (Huwelijk en Gezin)
| SamenKerk | september 2014
Mirjam Spruit - Borst (Catechese)
Berry Klaassens
Marius van der Knaap (Jongerenpagina’s)
Abonnementsprijs:
€ 30,00 per jaar; buitenland: € 36,00 per jaar
Abonnementenadministratie: (023) 511 26 40
Advertenties:
Borgerpark Media
Postbus 8027
6060 AA Posterholt
Telefoon: (0475) 711 362
E-mail: [email protected]
www.borgerparkmedia.nl
Vormgeving/technische realisatie:
Novente vormgevers, Lunteren
Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming worden overgenomen. Van sommige teksten en illustraties
is de herkomst niet te achterhalen. Verantwoordelijken
kunnen reageren via bovenstaand adres.
Hemelse muziek
Aankondigingen voor bijvoorbeeld de Krönungsmesse
of het Halleluja druisten in tegen mijn liturgische gevoel,
gevormd door Vaticanum II. Hoe kon je nu een eucharistieviering aankondigen alsof het een concert was? Aan
de andere kant riepen de aanplakbiljetten bij mij ook de
volgende associaties op: een kerk waar de paasvreugde
uitdrukking mag vinden in hemelse muziek, een gemeenschap waar mensen zich inspannen om van de liturgie een
waar feest te maken, een plek waar iedereen welkom is om
mooie muziek én de blijde boodschap te horen! Zelf wilde
ik toen als jonge organist toch evengoed met mijn muziek
ertoe bijdragen dat de kerkgangers in de sfeer kwamen
om de liturgie van de dag intens te beleven? En hoeveel
kerkkoren oefenen niet maandenlang om in de kerstnacht
de sterren van de hemel te zingen, hopend op een volle
kerk? Hopen wij, kerkmusici en koorleden, niet allemaal
dat de kerkgangers door onze muziek geraakt worden en
dat daardoor de liturgie als goed ervaren wordt?
De liturgie is geen concert, maar toch kan passende en
goed uitgevoerde muziek in belangrijke mate bijdragen aan de verkondiging van het geloof en de sfeer van
gebed. Onlangs verscheen nog een interessant boek over
dit onderwerp: Godlof! Maar hoe?1 Het hart van dit boek
wordt gevormd door de geautoriseerde vertaling van een
document van de Amerikaanse Bisschoppenconferentie
uit 2007: Sing to the Lord. Music in Divine Worship.
Verantwoordelijken voor liturgie en kerkmuziek worden
gestimuleerd om, rekening houdend met de plaatselijke
mogelijkheden, zoveel mogelijk te musiceren in de liturgie. Niet om van de liturgie een concert te maken, maar
om nog sterker uit te drukken wat geloofd en gevierd
mag worden!
van het lijden en sterven van Jezus? Zouden daarom
zoveel mensen spreken over ‘een louterende ervaring’ als
zij de passie hebben bijgewoond?
Graag wil ik u nog een indrukwekkende persoonlijke
ervaring meegeven. Afgelopen zomer vierde het Haarlems
Orgelfestival zijn 50-jarig jubileum met een jubileumconcert in de Grote of Sint-Bavokerk (de ‘Oude Baaf ’). Dit
concert trok maar liefst 1200 bezoekers, voor orgelconcerten is dat een ongekend hoog aantal! Op het programma
stond onder andere L’Ascension (de hemelvaart) van de
20ste-eeuwse Franse componist Olivier Messiaen. Beslist
geen gemakkelijke muziek, maar het publiek luisterde met
grote aandacht naar de vier delen van dit werk, waarin
Messiaen het mysterie van Jezus die terugkeert naar zijn
Vader en het verlangen van de menselijke ziel naar de
hemelse vreugde wilde verklanken. Olivier Latry (organist
van de Notre Dame in Parijs) wist door zijn virtuoze en
bezielde spel en door het optimaal benutten van het rijke
klankenpalet van het Müllerorgel een sfeer op te roepen
die van het concert een ware religieuze belevenis maakte.2
Op één van de afgelopen zomerzondagen hoorden we in
de liturgie de parabel van de zaaier (Mt. 13, 1-23). Zou
muziek, in liturgie of concert, ertoe kunnen bijdragen dat
de bodem van de menselijke ziel zo bewerkt wordt dat
het zaad van het evangelie er beter vrucht kan dragen? <
Bert Stolwijk
Loutering
Muziek in de kerk:
liturgie of concert?
Toen Bert Stolwijk rond 1980 kerkmuziek studeerde in Utrecht, zag hij ieder
jaar affiches in de stad hangen waarop werd aangekondigd dat het koor van
parochie X op Paaszondag de Krönungsmesse van Mozart en het Hallelujah
van Händel zou uitvoeren, mét solisten en orkest. Of er ook nog aangegeven
stond ‘Toegang vrij’ kan hij zich niet meer herinneren...
4
| SamenKerk | september 2014
Muziek kan trouwens ook buiten de liturgie het geloof
van de kerk uitdragen. In een tijd waarin mensen in
mindere mate in de kerk komen voor de eredienst, maar
nog wel voor concerten, is het goed om daar aandacht
voor te hebben. Zo zien we ieder jaar dat vele tienduizenden mensen in ons land, vaak de harde kerkbanken trotserend, komen luisteren naar de Matthäus
Passion van Johann Sebastian Bach. Dit jaar werd in de
Sint-Jansbasiliek in Laren, voorafgaand aan de traditionele passie-uitvoering op Palmzondag, zelfs een speciale
‘kinder-Matthäus’ uitgevoerd en ook dat concert was
helemaal uitverkocht! Zou het al die bezoekers alleen om
de muziek gaan? Of om het verhaal van een idealist, een
goede mens, die slachtoffer wordt van onrecht? Of voelt
men toch, bewust of onbewust, dat het hier om meer
gaat? Dat Bach zijn onovertroffen muziek alleen maar
kon schrijven vanuit het geloof in de unieke betekenis
Een volle Grote Kerk in Haarlem tijdens orgelconcert.
Martin Hoondert e.a. (red.): Godlof! Maar hoe? Uitgeverij Abdij
van Berne (in opdracht van de NSGV). ISBN 978 90 8972 071 9.
2
U kunt het concert van 15 juli jl., waarvan het eerste deel
verzorgd werd door Ton Koopman, nog beluisteren op de
website www.radio4.nl/luister-concerten , zoek bij ‘orgel’.
1
SamenKerk | september 2014 |
5
Getuigenis van hoop
St. Cecilia
Patrones van de kerkmuziek
In onze kerk zijn veel koren en muziekkapellen met de naam St. Cecilia. Dit is niet voor niets,
want deze heilige martelares uit de derde eeuw is de patroonheilige van de kerkmuziek,
instrumentenmakers en zangers. Cecilia is een van de zeven vrouwelijke heiligen die naast de
Heilige Maagd Maria in het eerste Eucharistische gebed wordt genoemd.
Volgens de legende is Cecilia opgegroeid in een christelijke familie en had zij zich voorgenomen om maagd te
blijven. Zij had deze belofte aan Christus gedaan in de
stilte van haar gebed. Haar ouders, die van deze belofte
niets wisten, huwelijkten haar uit aan een rijke Romeinse
man Valerianus geheten. Tijdens het klinken van de
huwelijksmuziek maakte zij aan haar kersverse echtgenoot haar belofte aan Christus bekend door in zijn oor
te fluisteren dat zij had besloten omwille van Christus
maagd te blijven. Cecilia vertelde Valerianus dat er een
engel over haar waakte. Valerianus vroeg haar of hij de
engel ook mocht zien en Cecilia zei hem dat hij de engel
zou zien als hij naar de derde mijlpaal op de Via Appia
zou gaan en door Paus Urbanus zou worden gedoopt.
Na zijn doop bekeerde ook zijn broer Tiburtius zich
tot het christendom en hij bleef omwille van Christus
ongehuwd.
nog drie dagen leefde. Zij vroeg tijdens haar sterven aan
de paus om haar huis te veranderen in een kerk.
De kerk van St. Cecilia in Trastevere is volgens de overlevering gebouwd op de plaats van haar huis. In 1599
werden er in het kader van een restauratie opgravingen
gedaan. Men vond het lichaam van een jonge vrouw,
nog volkomen intact, liggend op haar rechterzij, gehuld
in een lang gewaad met goudbrokaat. De hals vertoonde
een diepe wonde, de kleding bloedsporen. De beeldhouwer Stefano Maderno heeft het beroemde beeld gemaakt
dat de heilige Cecilia afbeeldt zoals zij gevonden werd.
Bijzonder is hier de stand van haar vingers. De ene hand
laat drie, de andere één uitgestrekte vinger zien. Dat zou
het symbool zijn voor haar geloof in de Drieëne God. De
feestdag van St. Cecilia wordt gevierd op 22 november. <
Berry Klaassens
Beide broers stierven vlak na deze gebeurtenissen de
marteldood. Hun feestdag wordt gevierd op 14 april.
Als weduwe verdeelde Cecilia alle goederen die haar nu
toekwamen onder de armen van Rome. De staat aasde
op dezelfde goederen, maar vond niets. Cecilia werd
gearresteerd en na een proces veroordeeld tot de dood
door onthoofding. De legende leert ons dat Cecilia tot
drie keer toe met het zwaard werd geraakt, maar toch
Weerspreuk
“De dag aan Sint Cecilia gewijd
is de maatstaf van de wintertijd.”
6
| SamenKerk | september 2014
SamenKerk | september 2014 |
7
Woord van de bisschop
Terug van vakantie
De vakantietijd is weer voorbij. We hebben allemaal geprobeerd wat rust te vinden voor
lichaam en geest. Sommigen zoeken het bij voorkeur zo ver weg als maar enigszins mogelijk is.
Anderen zijn tevreden met een plekje in eigen land of zelfs in eigen tuin. Soms laten de financiën
weinig anders toe. Dat is werkelijk triest. Ook valt het me op hoeveel mensen tegenwoordig
een spirituele dimensie aan hun vakantie proberen te geven. Ze gaan op bedevaart, bezoeken
onderweg een pelgrimsoord of maken een voettocht naar Santiago de Compostella. Pelgrimage
beantwoordt aan een behoefte in het hart van de mens. Het is ten diepste een zoeken van God
temidden van alle dramatiek van onze tijd en van het moderne leven.
Thuis is God soms moeilijk te vinden
Thuis is het leven van alledag vaak te vol, te gejaagd, om in jezelf te keren en God te vinden.
Ook van een uurtje kerkgang per week kan de ziel niet leven. Daarbij komt dat velen de
zondagsviering in hun eigen parochie soms als saai ervaren. ’ Ik vind er te weinig’ , luidt dan de
rechtvaardiging om niet te gaan. Ik kan me er wel iets bij voorstellen. Mede om die reden heb ik
ook zelf na mijn middelbare schooltijd de kerk vaarwel gezegd. Toch is het argument eigenlijk
niet eerlijk. Natuurlijk is het belangrijk dat een viering verzorgd is, een inspirerend woord biedt
en met goede zang en muziek de geest verheft. Maar zelfs dan zal het velen niet kunnen boeien.
Het wordt pas spannend door wat je zelf meebrengt aan geloof.
Zo is het ook bij mij gegaan. Toen ik na enkele ervaringen weer tot geloof was gekomen, werd
alles anders. Voor het eerst na vele jaren ging ik op een doordeweekse dag weer eens naar de
kerk. Halfverscholen achter een pilaar bespiedde ik wat er aan een zijaltaartje gebeurde. Met
de ogen van het geloof besefte ik ineens dat de Heer zelf aanwezig was temidden van dat kleine
groepje, vooral oudere mensen, met al z’n kracht en z’n liefde. Dat ik feitelijk aanwezig was in
de zaal van het Laatste Avondmaal en uitgenodigd om me te voeden met het Lichaam en Bloed,
de Ziel en de Godheid van Jezus zelf. Daar was ik nog niet echt op voorbereid. Maar ik was
gefascineerd, niet zozeer door de voorganger of de preek – die was er trouwens niet eens – maar
door de geestelijke dimensie van het geheel.
Een kaarsje bij Maria
Ook vergeten we zo gemakkelijk dat je niet alleen naar de kerk gaat voor jezelf en wat je er zelf
aan denkt te hebben. Je gaat ook voor de ander, omdat gezamenlijk gebed een extra kracht heeft
en om gemeenschap in Christus levend te houden. En bovenal ga je voor God. Hij wacht op ons
bezoek. Zoals ouders vaak met smart wachten op een bezoekje en wat aandacht van hun kinderen, zo wacht onze hemelse Vader, die elke haar op ons hoofd geteld heeft, met duizend maal
meer verlangen op Zijn kinderen, op ons vertrouwen en onze liefde. Toen we vroeger met het
gezin op vakantie gingen, stopten we vaak bij een kapelletje langs de weg, baden samen wat en
staken een kaarsje op bij Maria. Het zijn kleine dingen, die de Heer en zijn Moeder behagen en
voor ons zegen nalaten.
8
| SamenKerk | september 2014
Met dat kaarsje bij Maria hebben onze reformatorische
broeders en zusters nog wat moeite. Toch is het heel
bijbels. Overal lezen we dat de Heer wonderen doet
bij de een, op de vraag en het geloof van de ander. Hij
geneest het dochtertje van Jaïrus, niet op haar geloof en
gebed, maar op dat van haar vader. Hij geneest de knecht
van de honderdman, niet op zijn geloof en gebed, maar
op dat van zijn meester. Als je eigen geloof nog te klein
is, laat je dan dragen door het geloof van anderen. ‘Bid
voor mij,’ zeggen we zo vanzelfsprekend in het gewone
leven. Het is de basis van alle heiligenverering. Ook de
gestorvenen die bij God zijn, léven en kunnen voor ons
bidden. En zou Maria als onze hemelse Moeder dan niet
met heel haar hart voor ons ten beste spreken bij haar
Zoon, en ons kleine geloof aanvullen met haar grote en
voor God onweerstaanbare vertrouwen? Zij is tenslotte
ook zijn Moeder en op unieke wijze met Hem verbonden in tijd en eeuwigheid. Het is haar moederlijke taak
om onze noden bij God te brengen en zijn genaden uit
te delen.
In een oude vertelling wandelt Jezus eens door de hemel
en ziet dan allerlei mensen die er eigenlijk niet zouden
kunnen zijn. Hij zegt tegen Petrus: ’Waar komen al die
mensen vandaan? Ik heb je toch de sleutels gegeven van
het Koninkrijk’. Petrus antwoordt: ’Het is niet mijn schuld
Heer, maar iedere keer als ik de poort dicht doe, zet uw
Moeder weer een raam open’. Volhardt in het gebed, zegt
de Schrift met klem, want zonder gebed is onze ziel in
gevaar. En vraag de voorspraak van Maria.
vraagt”. God wil zoveel meer geven dan wij durven
vragen, vooral als we het doen op voorspraak van Zijn
en onze Moeder. We hebben de voorspraak en bemiddeling van Maria zo nodig in deze tijd voor onszelf en
voor onze gewonde wereld. Om vrede te vinden in het
groot en in het klein, om te kunnen geloven en hopen, te
vergeven en lief te hebben. Ik hoop dat deze vakantietijd
u wat nieuwe energie heeft gegeven voor ziel, geest en
lichaam. <
Bisschop Jozef Marianus Punt
In 1830 had zuster Catharina Labouré een visioen. U
kent haar wel van de ’wonderdadige medaille ’. Uit de
handen van de heilige Maagd zag ze stralen voortkomen
van genade, verlossing en vrede, maar aan de vingers van
Maria zag ze ook ringen met prachtige juwelen. Ze vroeg
verbaasd wat dat betekende. Het antwoord was veelbetekenend. “De stralen uit mijn handen zijn de genaden
die ik mag uitdelen aan wie daarom vraagt”, antwoordde
de Vrouwe, “maar de juwelen aan mijn vingers zijn de
genaden die ik niet kan uitdelen, omdat niemand er om
Zou Maria niet met heel haar hart
voor ons ten beste spreken?
SamenKerk | september 2014 |
9
Kerkengek
La Garde Adhemar.
Mozaïek van Jeruzalem.
Ogen open voor Jeruzalem
De bedoeling van deze serie artikelen is aandacht te besteden aan de
kerkelijke architectuur in ons eigen bisdom, maar we willen ook kijken
buiten onze grenzen. Aan de Rhône ligt een bijzondere plaats: S. Paul Trois
Chateaux met een heel bijzondere eerste bisschop.
Saint Restitut, waar de eerste
bisschop rust.
Het is een kostelijke tocht om vanuit Nederland langs de Rhône naar het zuiden te trekken. Nee,
ik trek niet langs de westoever (de wijnstreek van Chateauneuf du Pape) maar aan de andere
kant. Als men aan de oostkant het grote Lyon gepasseerd bent, wordt het interessant. Eerst nog
wat industrieterreinen en dan het prachtige Vienne met zijn oude kerken. Verder zuidwaarts
bereiken we Valence. De oude (weinig bekende) Romaanse kathedraal is zeer de moeite waard.
Helaas is veel beeldhouwwerk tijdens de beeldenstorm gesneuveld. We rijden verder naar het
zuiden. Even voor Montélimar gaan we de rivier de Drôme over. Enkele jaren geleden bezochten
wij (zie samen Kerk juli/aug 2010) de oude bisschopsstad Die met zijn fraaie mozaïeken van
de Paradijstuin. Nu gaan we zuidelijker. We passeren Montélimar met zijn oude kasteel en de
nougat en het klimaat wordt steeds aangenamer mits er geen mistral is. Wanneer je echt al een
zuidelijk gevoel krijgt, rijd je het oeroude bisdom binnen van Saint Paul Trois Chateaux.
Het bisdom was een bij-bisdom van
Arles. De eerste bisschop van S.Paul
heette Réstitut. Hij is begraven in een
plaatsje even ten zuidoosten van S.
Paul dat nu zijn naam draagt. Een zeer
bezienswaardige kerk staat daar. De
heilige was in de oude toren aan de
westkant (er zijn nog restanten van)
begraven, later werd hij aan de oostkant
bijgezet. Volgens de legende was hij de
blindgeborene die zijn gezicht gerestitueerd (teruggekregen) had. Hij
was -volgens de legende- met Maria
Magdalena en Lazarus met een bootje
zonder zeilen en roeispanen bij de Franse
kust aan land gekomen bij S.Maries de la
Mer. Nadat hij het binnenland ingetrokken was, werd hij door de plaatselijke
bevolking uitgenodigd hun voorganger te
worden. Een andere beroemde bisschop
was Paul, die al op de synode van Valence
Een oude bisschopsstad
Kathedraal S.Paul van buiten.
10
Het stadje ligt aan de zuidwesthoek van het bisdom en is de zuidwestelijke toegangspoort tot
deze streek, waar al vanaf de vierde eeuw voor Christus Kelten neerstreken. De streek is rijk aan
Romaanse kerkjes. Even ten noorden ligt op een heuvel het kostelijke La Garde Adhémar. Let
daar niet op de atoomcentrales aan de overkant, maar op de subtiele sfeer die hier hangt. In de
kerk een zeer oud Mariabeeld en de lege console van een barokbeeldje dat gestolen is. Je kunt
bij de foto wel een kaarsje branden ter bekering van de zondaars (waaronder de dieven!) en
voor de vrede. Verder in het bisdom liggen allerlei romantische abdijruïnes van Aiguebelle en
Montségur. St. Paul Trois Chateaux is genoemd naar de oude Keltische stam van de Tricastini,
dat werd verbasterd tot ‘trois chateaux’. Na de Kelten kwamen de Romeinen. Al heel vroeg waren
hier joden en christenen.
| SamenKerk | september 2014
Interieur.
Restanten van de synagoge.
Het nieuwe Jeruzalem
in 374 van zich liet horen. Zijn tekst is
niet bewaard, maar hij gaf wel zijn naam
aan het stadje.
De kathedraal
De beroemde bisschopsstad van vroeger
is nu een gezellig Frans plaatsje. Een
vriendelijk marktpleintje waar uiteraard
‘jeu de boule’ gespeeld wordt. De kathedraal ligt in het centrum. Heel smalle
staatjes leiden ons er naar toe. De hoge
muren van de kerk staan bars overeind.
Als je rond de kerk loopt, is er weinig
meer te zien dan die muren. Het heeft
even geduurd voor de schoonheid van
deze oeroude kerk (de oudste stukken
zijn al uit 1050) zich aan mij openbaarde.
De verwantschap van het Romaans
met de Romeinse stijl is overduidelijk.
Pas later kreeg ik oog voor de subtiele
bouwkundige details aan de buitenkant. Je waant je in het oude Rome bij
een groot Romeins badhuis. Een sober
portaal (weer bijna klassiek Romeins)
geeft toegang tot de kathedraal. Binnenin
ook weer hoge barse muren, maar wel
met prachtige versiering van uitgehakte
(weer klassieke) zuilen naast de hoog
aangebrachte smalle ramen. De kerk is
24 meter hoog (!). Het enige frivole is het
barokke orgel. De orgelkas is gebeeldhouwd door de Avignons kunstenaar
Boisselin. Achter de tweede pilaar links
een bas reliëf van het Laatste Oordeel.
Men ontdekt ook 14e- en 15e-eeuwse
fresco’s. Beeldhouwwerken tegen de
pilaren: een mannetje (een monnikje?)
trekt blijmoedig aan het klokkentouw.
Achter zijn rug kijkt de duivel boos toe.
De kerk is sober versierd. Achter het
hoofdaltaar valt onze blik naar beneden
op de vloer! Een groots, vele vierkante
meters beslaand mozaïek van het Nieuwe
Jeruzalem wordt zichtbaar. De kunst
van het maken van mozaïeken is via de
Romeinen hier bedaard. Men kan in
het museum van Romeinse kunst in het
stadje fraaie specimina bezichtigen. De
mozaïeken hier laten zien dat het nieuwe
Jeruzalem er niet zomaar komt! Hier links
boven weer een mannetje. Waar kijkt
hij naar? Naar een laddertje. Waarom?
Hij lijkt onze aandacht te richten op het
droevige feit dat deze goddelijke stad
nog lang niet voltooid is. De stad waar
God alles in allen kan zijn en waar geen
rouw meer zal zijn en geen pijn, zal alleen
maar dichterbij komen dankzij ons aller
inspanningen hier en nu!
Na het bezoek aan de kathedraal kan
men nog een wat kleinere uitgave van de
bisschopskerk bezoeken in S. Réstitut.
De blindgeboren eerste bisschop die
hier begraven is, heeft veel mensen in
deze streek de ogen geopend! Hopelijk
worden ook onze ogen open gebroken
om samen aan het Jeruzalem van God te
bouwen. <
Hein Jan van Ogtrop,
die deze kerken door een aantal
bezoeken leerde waarderen.
SamenKerk | september 2014 |
11
Van onderop
Vermeldenswaard
> 1. Cursus over Evangelii Gaudium
op de Tiltenberg
Drie zaterdagochtenden
Spruit (staffunctionaris Catechese van het bis-
Het Parochieblad Kontakt van de
Hoe blij bent u met uw geloof? Paus Franciscus
en Eric van Teijlingen (pastoor van Klaverblad
Parochie St. Franciscus Xaverius
spreekt in de brief Evangelii Gaudium (EG,
parochies: Heemstede, Bennebroek en
in Enkhuizen meldt ons het vol-
2013) (De vreugde van het evangelie) vol
Vogelenzang).
gende: de zes samenwerkende
enthousiasme over het evangelie en wat voor
Locatie: De Tiltenberg, Zilkerduinweg 375,
parochies in onze regio, te weten
vreugde het kan geven om te geloven en dit
Vogelenzang.
de parochies Sint Franciscus Xaverius
met anderen te delen. Het is zijn vaste over-
Cursusbijdrage:  30,00 (waarvoor deelne-
uit Enkhuizen, Sint Martinus uit Bovenkarspel, Sint Johannes de Doper uit Grootebroek, Heilige Nicolaas uit Lutjebroek,
tuiging dat “een Kerk die niet missioneert,
mers een exemplaar van de Nederlandse verta-
Heilige Laurentius uit Hoogkarspel en Sint Lucas uit Venhuizen, hebben een gezamenlijke website laten maken. Deze
ziek wordt”. En dat de vreugde hierin een
ling van EG en indien nodig ander materiaal
website is bedoeld om op één plaats de informatie van de samenwerkende kerken te overzien. Van hieruit kunt u ook
centrale rol speelt: “Evangeliseren doe je niet
ontvangen).
doorklikken naar de eigen websites van de afzonderlijke parochies. U vindt de site op www.parochieswestfrieslandzo.
met een gezicht alsof je terugkomt van een
Aanmelding: www.tiltenberg.org onder het
nl. Als u het opneemt bij uw favorieten hebt u het altijd bij de hand!
begrafenis”.
kopje ‘cursussen’ of anders via (0252) 345 345. >
door Berry Klaassens
dom Haarlem-Amsterdam). Eugène Brussee
1
(diaken in de regio Amsterdam Amstelland)
<
2
open huis
Proeven aan een
bruisend aanbod
De officiële aanduiding van de brief is een
De Adelbertuskerk aan de Rijksstraatweg in Haarlem-Noord maakt ons opmerkzaam op
als een pauselijke aansporing. De paus nodigt
> 2. Open Huis Joannes de Doper
Hoofddorp 14 september
het themacafé. Op donderdag 9 oktober is er een lezing over Geert Groote en de Moderne
de lezers uit om de oorspronkelijke frisheid
Op 14 september houdt de Johannes
Devotie door Ko Schuurmans, onder het motto: “een manier van leven en geloven die
van het Evangelie te herontdekken om zo
de Doper-parochie in Hoofddorp ‘Open
steeds opnieuw aanspreekt.”
nieuwe wegen en paden te vinden om de
Huis” van 11:00 tot 15:00. Er is een leuk
Op donderdag 20 november is er een lezing over Patagonië door Evert en Cisca Abspoel:
mensen van onze tijd te bereiken. Dat bete-
programma, waaronder: Bezichtigen kerk
“Een reis langs pampa’s, gletsjers, meren en vulkanen.” Beide lezingen beginnen om 20.00
kent: je opnieuw openstellen voor wat God
en de pas geopende gewelvenkelder ‘Het
uur; om 19.30 staat de koffie klaar. De toegang is gratis, maar een vrijwillige bijdrage wordt
tot je wil zeggen als persoon, maar ook als
Fundament’; mini-rondleidingen in de Bijbelse
op prijs gesteld.
parochiegemeenschap en afstappen van het
Tuin; mini-lezingen met diverse interessante
motto ‘het is altijd zo gedaan’. Maakt u drie
onderwerpen, waaronder “Op zoek naar God”
zaterdagochtenden vrij om u (opnieuw) te
voor Pater Nikolaas Sintobin van het gelijkna-
laten inspireren door wat paus Franciscus ons
mige TV programma; kerktoren beklimmen;
Van 20 tot 27 september is het vredesweek. In verschillende parochies van ons
in deze tijd aanreikt en hierover met elkaar
mini-concerten; acties door de jongeren-
bisdom worden activiteiten georganiseerd in het kader van de vredesweek. Wij
te spreken? Wie weet wat dit voor gevolgen
groep M25 Hoofddorp voor het goede doel.
hebben er enkele voor u uitgelicht.
heeft voor uw eigen geloof en uw omgeving...
Iedereen is van harte welkom. Meer info via
pauselijke exhortatie, wat zoveel wil zeggen
De Scheper, het parochie blad van de R.-K. geloofsgemeenschap De Goede
Joannes de Doper
zondag 14 september
11:00 - 15:00 uur
Joannes de Doper kerk
Hoofddorp
Kom kennismaken met
een bruisend aanbod
gastspreker:
Nikolaas Sintobin
van het het TVprogramma
“Op zoek naar God”
werkgroepen - toren beklimmen
rondleidingen Bijbelse tuin
jongerengroepen - lezingen - boekwinkel
optredens koren - expositie
workshops - bezichting kerk en Fundament
kennismaken - actie voor het goede doel
eten & drinken
de website www.hjoannesdedoper.nl . >
Herder in Landsmeer meldt het volgende: “In het kader van de “Vredesweek”
Programma van de drie bijeenkomsten
a.s. september 2014 heeft het Oecumenisch Beraad besloten een eenvoudige
In de eerste bijeenkomst wordt het document
“maaltijd-avond” te houden op donderdag 18 september in de Voorhof,
ingeleid en staat centraal hoe EG Kerk en gelo-
> 3. Nieuwe CSLK-bundel
De mens in de zorg
Calkoenstraat 12a te Landsmeer, aanvang 18.00 uur met een inloop vanaf 17.00
vigen uitdaagt tot een nieuwe evangelisatie
In mei van dit jaar verzorgde het CSLK een
uur. Men kan intekenen voor de maaltijd, sluitingsdatum 10 september 2014. In
te komen en wat daarin kernmomenten zijn.
studiemiddag met als thema 'De mens in de
de maand september zal er via de kerken speciaal aandacht worden gegeven
In een tweede bijeenkomst staat de betekenis
Zorg'. Uit de lezingen kwam duidelijk naar
aan deze bijeenkomst.”
van het Woord van God voor het leven van
voren dat recente veranderingen in belang-
Kerk en christen centraal. In een derde bijeen-
rijke mate afhangen van het mensbeeld dat
komst gaan we in op de sociale dimensie van
ten grondslag ligt aan die zorgactiviteiten.
In-Formatie, het parochieblad van de Parochie van de Heilige Maria in
EG en hoe de aandacht voor armen en mensen
Een verslag van deze studiemiddag vindt u
Bussum, meldt in het kader van de vredesweek het volgende: “Evenals vorig
in de marge van de maatschappij tot de kern
op de website www.cslk.nl. De vier lezingen
jaar verzorgt de Oecumenische Werkgroep Avondgebed voor Vrede, in samen-
van de evangelische boodschap hoort.
zijn opgenomen in de achtste bundel in de
werking met de Gebedsgroep uit de Verlosserkerk, op de woensdagavond
<
www.hjoannesdedoper.nl
www.facebook.com/joannesdedoper
3
serie Publicaties van het Centrum voor de
in de Gebedsweek voor de Eenheid van de christenen (19-26 januari 2014)
Bedoeld voor: iedereen die zich wil laten
Sociale Leer. Daarnaast zijn er twee kerkelijke
een Avondgebed voor Eenheid en Vrede. Dit jaar zal dit plaatsvinden in de
uitdagen door paus Franciscus in het spoor van
documenten over dit onderwerp toegevoegd.
Verlosserkerk. U bent allen van harte uitgenodigd voor dit Avondgebed voor
Jezus nieuwe wegen te gaan.
De bundel bevat ruim 100 pagina's. U kunt de
Eenheid en Vrede in de Verlosserkerk, Lorentzweg 59, op woensdag 22 januari
Data: 11 oktober, 25 oktober, 29 november
bundel bestellen bij het CSLK via email: info@
om 19:30 uur.”
2014, van 10.30 - 13.00 uur.
cslk.nl. De prijs is € 9,95 excl. verzendkosten
Cursusleiding: Drs. D. Wienen (coördinator),
(€ 2,24). >
<
de inleidingen zullen verzorgd worden Mirjam
12
| SamenKerk | september 2014
SamenKerk | september 2014 |
13
Getuigenis van hoop
De aartsengelen mogen
zich wat verbeelden
Op 29 september viert de katholieke kerk de feestdag van de heilige aartsengelen Michael, Gabriel
en Raphael. Wat zijn aartsengelen en hoe worden ze afgebeeld? De eerste vraag blijkt aanmerkelijk
gecompliceerder dan de tweede!
Op basis van de tekst van Tobit 12,15: “Ik ben Raphael,
een van de zeven heilige engelen die de gebeden van
de heiligen opdragen en toegang hebben tot voor de
heerlijke troon van de Heilige” is de conclusie getrokken
dat er zeven aartsengelen waren. Naast Michael, Gabriël
en Raphael zijn dat Uriël, Barachiël, Jehudiël en Sealtiël.
Er bestaat een rangorde onder engelen. Aartsengelen
staan daarin boven engelen, maar voor een omvattend
begrip moeten we te rade gaan bij Pseudo-Dionysius
de Areopagiet. In zijn Hierarchia Caelestis beschrijft
hij die rangorde der engelen en presenteert een even
wonderlijk als indrukwekkend beeld van engelenkoren.
Het zijn er negen: Serafijnen, Cherubijnen, Tronen,
Heerschappijen, Krachten, Machten, Vorstendommen,
Aartsengelen en Engelen. Dat is moeilijk voor te stellen:
een Troon als engel? Een Vorstendom met vleugels?
De kunstzinnige verbeelding van de engelen is al even
indrukwekkend als de naamgeving. In het kort: serafijnen worden afgebeeld met zes vleugels en vuurvlammen,
cherubijnen met veelogige pauwenveren, tronen met
vuurraderen, heerschappijen met scepter, krachten met
lijdenswerktuigen, machten met het vlammend zwaard,
vorstendommen als beschermers met zwaard, scepter en
kruis. De aartsengelen staan bij de troon van God en zijn
tevens de aanvoerders van bovengenoemde engelenkoren.
Jong
In de tijd vóór Keizer Constantijn waren engelen en aartsengelen nog mannen of jongelingen zonder attribuut. Zo
zien we ze ook op wandschilderingen in de catacomben.
Pas na Constantijn (eind vierde eeuw) komen er voorstellingen van engelen en aartsengelen met vleugels, het
eerst in Noord-Afrikaanse reliëfs. Gaandeweg ontwikkelt
zich een standaardtype ‘engel’. Meestal zijn ze jeugdig,
immers nunquam enim senescent (want zij verouderen
nooit), met vleugels, een enkele keer te paard, vanaf de
14
| SamenKerk | september 2014
13de eeuw worden ze ook afgebeeld in de dracht van een
diaken (albe, stola, dalmatiek en koorkap), soms met iets
vrouwelijke trekken en vanaf de renaissance ook als putti,
als kindergestalten, maar dan met vleugels. Natuurlijk
zijn er spreekwoordelijke uitzonderingen. Zo verbeeldde
de kunstenaar Michelangelo engelen als atletische gestalten zonder vleugels.
En hoe worden de aartsengelen afgebeeld? Michael
draagt vaak een kruisvaan, een overwinningspalm en
hij vertrapt een draak, die overwonnen sneeft aan zijn
voeten. Hij wordt ook vaak afgebeeld als krijgsman,
geharnast en al. Gabriël, de brenger van de Blijde
Boodschap, droeg al vroeg een bodestaf bekroond met
bol of kruis. Later bij de Annunciatie een lelie- of olijftak. Soms ontsteekt hij een licht in een lantaarn met een
brandspiegel. Raphael leidt de jonge Tobias aan de hand
(oerbeeld van de engelbewaarder die het jonge kind op
zijn wegen geleidt) en draagt de zalfbus. Raphael draagt
ook wel pelgrimskleding met staf en kalebasfles. Soms is
hij afgebeeld met een vis in de hand of een artsenijbus
met de gal van een vis. Hij genas hiermee immers de
blindheid van de oude Tobit (Tobit 11).
Zielenweger
De aartsengel Michael heeft ook een bijzondere iconografie of beeldbeschrijving, namelijk als zielenweger.
Tijdens de zogeheten ‘psycho-stase’ weegt Michaël bij
het Laatste Oordeel de verdiensten en tekortkomingen
van de mens. Vaak torst hij daarbij een weegschaal met
naakte figuurtjes op de schalen. Die figuurtjes stellen
de zielen voor die door Michaël gewogen worden. Soms
trekt een duiveltje zelfs aan een van de schalen om het
voordeel naar het kwade te beïnvloeden.
Bavo (1895-1930), had ik de gelegenheid om met de
hoofdadviseur van de restauraties de ramen te bewonderen (zie de afbeeldingen). Deze hoge koorramen,
de hoogste met figuren in de kerk, werden ontworpen
door Jos Th.J. Cuypers. Als onderwerp koos hij de
negen engelenkoren en drie aartsengelen. De ruimte
die de figuren innemen is klein ten opzichte van het
totale raam; dit is gedaan om het licht te behouden. De
engelen zelf hebben een spaarzame beschildering. De
achtergrond van de engelen en de randornamentiek
toont meer kleuren. In het florale randwerk zien wij de
Jugendstil zich mengen met de Neogotiek.
In het archief van het Bureau Cuypers bevinden zich
de raamontwerpen van Jos Cuypers in een schaal
van 1:10. Zij zijn gedateerd 26 juli 1897. In de marge
staat: “Alvorens tot de uitvoering over te gaan zullen
de cartons dezer figuren door den Architect worden
gekeurd.” Cartons zijn ontwerptekeningen op ware
grootte. Deze werden gemaakt door de architect
Jan Stuyt (1868-1934), van 1895 tot 1898 hoofdopzichter bij de bouw van de kathedraal. Het snijden
van het glas gebeurde te Swalmen in het atelier van
Hawinkels. De panelen werden vermoedelijk in de
Kunstwerkplaatsen Cuypers & Co. in Roermond
samengesteld. Een waterdichte en solide organisatie,
maar toch ging het ergens mis. Kijken wij naar het
schild van Michaël. Daarop staan Hebreeuwse letters.
Er staat waw he waw he. Dat betekent eigenlijk niks.
Kijken we naar de ontwerptekening dan lezen wij de
letters jota he waw he. En dat betekent juist heel veel.
Het is de Godsnaam: JHWH. Het staat ook bekend
als Tetragrammaton. Door een fout zijn de letters jota
en waw in het definitieve raam even groot geworden,
als was het twee keer een waw (lange vorm). Iemand
moet zich hebben vertekend of versneden. Die
iemand kende duidelijk geen Hebreeuws.
De tekst is trouwens heel toepasselijk, want Michaël
(Mi Cha El) betekent Quis ut Deus, Wie is (als) God?
Vandaar. <
Michel Bakker
Foto’s: Olga van der Klooster. Literatuur:
Zsuzsanna van Ruyven-Zeman, Van heiligen tot
amoeben. Honderdvijftig jaar monumentale
glasschilderkunst in Nederland, Leiden 2014.
Een uitgebreidere versie van dit artikel is eerder
Op 11 juni jongstleden, vlak voor het verwijderen van de
steigers in het priesterkoor van de kathedrale basiliek St.
verschenen in het parochieblad van Heemstede.
SamenKerk | september 2014 |
15
Catechese
Ondersteuning van ernstig zieken
Zalving met ziekenolie
In het zomernummer van Samen Kerk is het sacrament
van boete en verzoening besproken. Wat dit sacrament
gemeen heeft met de ziekenzalving, is dat ze beide
sacramenten van genezing zijn. Ze geven extra kracht in
onze relatie met God. Ze helpen ons als we het moeilijk
hebben.
Ook in onze tijd is het sacrament van de ziekenzalving
een kans, een manier waarop Jezus ons wil ontmoeten, sterken en genezen en anders kracht wil geven om
de ziekte te dragen. De priester zalft het voorhoofd
en de handen van de zieke met ziekenolie. Hij spreekt
daarbij de volgende woorden uit: “Moge onze Heer Jezus
Christus door deze heilige zalving en door zijn liefdevolle
barmhartigheid u bijstaan met de genade van zijn heilige
Geest. Moge Hij u van zonde bevrijden, u heil brengen
en verlichting geven”. De ziekenolie wordt elk jaar door
de bisschop gewijd tijdens de Chrismaviering op de
vooravond van Witte Donderdag.
Voorliefde voor zieke en lijdende mensen
Niet alleen
In de evangelies lezen we dat Jezus bekommerd is om de
zieken. Hij zoekt ze op, ze komen bij Hem of worden bij
Hem gebracht (zie de afbeelding van vier vrienden die
hun lamme vriend bij Jezus brengen). Jezus heeft een
voorliefde voor zieke en lijdende mensen. En Hij geneest
ze ook! Zo lezen we bijvoorbeeld in het evangelie van
Lucas: “Bij zonsondergang brachten allen hun zieken, die
aan allerlei kwalen leden, naar Hem toe. Hij legde hun een
voor een de handen op en genas hen” (Lucas 4,40).
Laten we dus niet bang zijn een priester te vragen
om het sacrament van de ziekenzalving toe te dienen
wanneer dat nodig is, voor onszelf of voor anderen!
Paus Franciscus schrijft hierover: “Het is fijn te weten
dat we op momenten van lijden en ziekte niet alleen zijn.
De priester en zij die aanwezig zijn bij de ziekenzalving
vertegenwoordigen in feite heel de christelijke gemeenschap”. Met gebed en broederlijke warmte ondersteunen
zij de zieke. Hij vervolgt: “Maar de grootste troost komt
echter van het feit dat de Heer Jezus zelf in dit Sacrament
Het sacrament van de ziekenzalving
Sacramenten van genezing
Gebed voor de zieken
In een reeks van zes stappen is tijdens het Jaar van het Geloof
De Kerk heeft dit voorbeeld van Jezus nagevolgd. In
de brief van de apostel Jakobus vinden we al de eerste
aanzet van het sacrament van de ziekenzalving: “Is
iemand van u ziek? Laat hij de oudsten van de gemeente
roepen; zij moeten een gebed over hem uitspreken en hem
met olie zalven in de naam van de Heer. En het gelovige
gebed zal de zieke redden en de Heer zal hem oprichten. En
als hij zonden heeft begaan, zal het hem vergeven worden”
(Jakobus 5, 14 en 15).
aanwezig komt, ons bij de hand neemt, ons streelt zoals
Hij met de zieken deed en ons eraan herinnert dat we Hem
toebehoren en dat niets - kwaad nog dood - ons van Hem
kan scheiden”. <
De catechese van paus Franciscus over de ziekenzalving is
te vinden via www.rkdocumenten.nl (26 februari 2014).
Mirjam Spruit
Moet je stervend zijn om het sacrament van
de ziekenzalving te mogen ontvangen?
Vroeger werd het sacrament van de ziekenzalving het “heilig
of laatste oliesel” genoemd en was het bedoeld als steun bij
een naderende dood. Als we nu spreken over het sacrament
(oktober 2012 - november 2013) de basisboodschap van het
van de ziekenzalving, wordt duidelijker dat de betekenis van
katholieke geloof aan de orde geweest. De nieuwe reeks in
dit sacrament verruimd is. Het is bestemd voor iedere gelo-
Samen Kerk richt zich op de sacramenten. Tijdens zijn leven
vige die ernstig ziek is en/of stervende is. Ook als iemand een
sprak Jezus met mensen, velen van hen genas Hij en gaf Hij
ernstige operatie moet ondergaan, kan hij/zij de ziekenzal-
een nieuw perspectief. In de sacramenten wil Jezus bij ons zijn
ving ontvangen. Het sacrament kan ook meer dan één keer
en daarom kunnen we in de sacramenten Jezus op bijzondere
ontvangen worden. De YouCat (nr 245) zegt hierover: “Veel
wijze ontmoeten en van Hem de kracht ontvangen voor onze
zieken zijn bang voor dit sacrament en schuiven het voor zich
levensweg. Dit veronderstelt van onze kant wel geloof, zodat
uit tot het laatste moment, omdat ze denken dat het een
Hij ons in de sacramenten werkelijk kan bijstaan. Kortom:
soort doodsvonnis is. Het tegendeel is waar: de ziekenzalving
Welke sacramenten zijn er en wat betekenen ze? En wat is
is een soort levensverzekering”. Nogmaals: laten we niet
de relatie met het dagelijkse leven? Deze keer staat het
bang zijn om een priester te roepen om dit sacrament toe te
sacrament van de ziekenzalving centraal.
dienen, voor onszelf of als een naaste ernstig ziek is.
16
| SamenKerk | juni 2014
SamenKerk | juni 2014 |
17
Puzzel
Parels uit de schattengrot
’ n beetje crypto
In memoriam Theo de Kruijf
Op woensdag 25 juni is de oud-hoogleraar Nieuwe Testament Theo de Kruijf overleden. Theo de Kruijff werd geboren in Frankfurt aM in 1928. Hij studeerde filosofie en theologie aan het grootseminarie Rijsenburg. Van 1954 tot 1960 studeerde hij
Bijbelwetenschappen te Rome, waar hij in 1960 promoveerde op het proefschrift getiteld
Der Sohn des lebendigen Gottes. Sinds de oprichting in 1967 was hij gewoon hoogleraar in
de exegese van het Nieuwe Testament aan de KTHU. In de jaren zeventig was hij tevens
enkele jaren bijzonder hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Begin jaren negentig
ging hij aan de KTU met emeritaat.
Oplossing opsturen naar het
redactiesecretariaat Samen Kerk,
Postbus 1053, 2001 BB Haarlem
Horizontaal
1. Al deze geestelijken samen klinkt niet slim 7. Einde van een relatie? 9. ’s Morgens door de
mast kijken 10. Een toffe verlichting? 11. Als dit van lei is, gaat het gesmeerd 13. Kleine natuurgeesten? Dat geloof je toch niet! 14. Aan de andere kant van de droogvloer kun je het opeten
15. Erg overdreven zo’n hoofd in Frankrijk 17. Hetzelfde metaal met pasvorm 18. Als hierop
geschreven wordt, is het niet netjes 19. Een gebed aan de ketting?
Verticaal
2. In de ochtend herinner u zich die geestelijke 3. Deze flora gaat in rook op 4. Niet best,
als je na een bui hierin komt 5. Een religieuze jurist? 6. Een slechte doelvrouw in het café?
7. Vervoermiddel om naar je werk te gaan? 8. De steenbok en de kreeft hebben er één
11. Muzikaal voordeel is lekker 12. Voormalige haver komt uit een ver land 16. Een heus
huwelijk 17. Tin in de Bijbel maakt je verkouden
Theo de Kruijf was docent exegese Nieuwe Testament op het grootseminarie Rijsenburg.
Daar al gaf hij blijk van zijn grote interesse voor het jodendom. Hij was het die Rabbijn
Aschkenasy naar de katholieke opleiding haalde, zelfs nog voor de seminaries tot
hogeschool werden in 1967. Als voorzitter van de Katholieke Raad voor Israel (19721978) heeft hij de katholieken van Nederland telkens weer gewezen op het belang van
de dialoog met het jodendom. Ook als exegeet zag hij de grote betekenis van de joodse
leefwereld van het Nieuwe Testament. Niet toevallig schreef De Kruijf een commentaar
op één van de moeilijkste documenten van het Nieuwe Testament, maar voor de band
met het jodendom meest centraal: Paulus’ Brief aan de Romeinen. Bij alle liefde voor
het jodendom kwam dit bij De Kruijff nooit in mindering op zijn katholieke identiteit.
Als iets hem kenmerkte was het zijn priesterschap, dat hij ook in de jaren dat hij teruggetrokken leefde in Laren, intens heeft beleefd. Zo liep hij als priester mee in de Sint
Jansprocessie zolang hij het kon. Zondags in de kerk kreeg hij telkens de stola omgelegd
door zijn medepriester Jan Vriend.
De Kruijf heeft vele generaties theologiestudenten gewezen op het jodendom als
levende realiteit van vandaag de dag. Ook als lid van de redactie van Compendia Rerum
Iudaicarum gaf hij zijn betrokkenheid wetenschappelijk gestalte. <
Marcel Poorthuis
Prijswinnaars juni 2014
Oplossing juni 2014
18
Mevr. C. ter Schure, Badhoevedorp; A. Bonouvrie, Sint-Pancras; Dhr. T. Hoekstra, Monnickendam.
Alle winnaars van harte gefeliciteerd met uw prijs.
| SamenKerk | september 2014
SamenKerk | september 2014 |
19
Rome Item
bedevaart
Denk ook aan de bekende paddenstoelfonteinen op
het Sint Pietersplein of de glinsterende Najaden- of
Esedrafontein op de Piazza Repubblica. Of het elegante
schildpaddenfonteintje op het Piazza Mattei. En niet te
vergeten de Trevifontein. Of de fonteinen gemaakt van
twee badkuipen uit de thermen van Caracalla op het
Piazza Farnese.
Over fonteinen, straattaps en aquaducten
Water... water...water
Rome kent een lange zomerse periode. De temperatuur stijgt dagelijks tot (ver) boven
de 30 graden. Heerlijk. Wel warm ... dus veel dorst. Je verlangt naar water, water en nog
eens water. Als er één ding in Rome wel goed geregeld is, is dat water!
20
Naast al deze bekende fonteinen telt Rome tientallen
onbekende fonteinen. Karakteristiek voor Rome zijn
de wijkgebonden Rioni-fonteinen. Aan het begin van
de twintigste eeuw werd in iedere Rione, een van de 21
wijken waarin Rome is verdeeld, een fontein geplaatst
die symbool staat voor waar de wijk bekendheid om
geniet. Net buiten Vaticaanstad, aan het begin van de
pauselijke vluchtmuur, staat een fontein met vier tiara’s
(de pauselijke driekroon). Nabij de Spaanse Trappen is
een muurfontein voorzien van schildersezels, kwasten
en beeldhouwmaterialen als verwijzing naar het verleden als kunstenaarswijk van Rome. In het smalle steegje
Via dei Straderari vind je het fonteintje van de boeken
omdat in dit deel van de stad vroeger La Sapienza, de
universiteit van Rome, gevestigd was. En de fontein
van de amphorae (langwerpige vazen van aardewerk
waarin olie, olijven, graan van de havenplaats Ostia
naar Rome werden vervoerd) is geplaatst nabij de Tiber,
waar vroeger de stadshaven was. De nabijgelegen wijk
Testaccio is gebouwd op de scherven van deze vazen. Bij
het uitladen van de schepen was het blijkbaar niet nodig
om de amphorae te recyclen en werden de scherven op
een grote hoop gegooid, waar later een complete wijk op
is gebouwd.
Aquaducten
Omdat het niet vaak van nature als regen over ons heen komt, hebben de Romeinen er voor
gezorgd dat water op andere manieren tot de bevolking komt. Rome heeft veel fonteinen die
niet alleen architectonisch prachtig zijn, maar ook voor verkoeling zorgen. Daarnaast is Rome
omringd door aquaducten, die het water van de omringende heuvels naar de stad brengen.
Verder zijn er op veel plekken in de stad fonteintjes met drinkwater. Bij de maaltijd drinkt men
hier, naast wijn, altijd water (frizzante of naturale). En natuurlijk wordt de overheerlijke, verkoelende gelato niet vergeten. Het beste ijsje is overigens te verkrijgen bij Giolitti.
Al dat water voor die vrolijk bruisende fonteinen moet
natuurlijk ergens vandaan komen. Dat geldt niet alleen
voor nu, maar ook voor vroeger. Romeinse ingenieurs bouwden speciale bouwwerken om het water van
bergbeekjes op te vangen en in een flink tempo naar de
stad te vervoeren: de aquaducten. Het eerste aquaduct,
de Acqua Appia, werd in 312 vóór Christus door Appius
Claudius aangelegd om Rome van vers water te voorzien,
en liep van de Albaanse heuvels naar de zuidelijke wijken
van de stad. Later werden meer van deze aquaducten
gebouwd, waarvan je vandaag de dag in en rond Rome
nog resten kunt zien.
Ieder zichzelf respecterend plein heeft wel een (flinke) fontein, vaak een prachtig bouwwerk,
soms van een bekende architect. Op het Piazza Navona staan wel drie fonteinen, waarvan de
middelste de bekendste is: de fontana dei Fiumi (de rivierenfontein) uit 1651 van Bernini.
Tijdens het Romeinse keizerrijk was er een heus
‘Ministerie van Water’, dat verantwoordelijk was voor de
aanvoer van water, en bij rijke inwoners van de stad werd
| SamenKerk | september 2014
het water zelfs aan huis geleverd. Rond het jaar 200 na
Christus had Rome een uitgebreid waternetwerk.
In de Middeleeuwen raakte het systeem van de tientallen
aquaducten in verval, maar vanaf de tweede helft van
de zestiende eeuw werden de aquaducten onder leiding
van de pausen hersteld. Paus Pius V herstelde de Acqua
Virgo, die het water levert voor de fonteinen op het
Sint Pietersplein. Paus Paulus V restaureerde een ander
Romeins aquaduct dat sindsdien Acqua Paolo heet.
Straattap
Het meest bijzondere aan Rome is wel de straattap, een
kleine fontein waar een continue stroom drinkwater
uit komt. Je vindt ze overal in Rome, op hoeken van
pleinen, straten, nabij het Vaticaan, in het centrum en in
de buitenwijken. Dag en nacht stroomt er helder, koel
drinkwater uit deze fonteintjes, waar velen - zeker bij
warme temperaturen - de dorst lessen. En niet alleen
dorstige Romeinen of toeristen, maar ook honden en de
paarden van de toeristische koetsjes maken er gebruik
van. Het water wordt ook gebruikt om de auto of de
scooter mee te wassen of om de witte of bonte was te
doen. Elke minuut gaat er ruim 2000 liter door deze
straattapjes. Nu is er een bijzondere wijze om het uitstekende water uit deze straatfonteinen te drinken. Iedere
Romein weet hoe. De toerist niet. Tenzij hij een goede
gids bij zich heeft... <
pastoor Eric van Teijlingen
SamenKerk | september 2014 |
21
Bisdombedevaart
Item
Bisdombedevaart
Bisdombedevaart naar Rome
in de meivakantie van 2015
Wie wil zingen in Rome?
Projectkoor voor de bisdombedevaart
Gaat u mee met de bisdombedevaart van het bisdom HaarlemAmsterdam in de meivakantie van 2015 naar Rome? Het is een
unieke gelegenheid om de verbondenheid met de wereldwijde
geloofsgemeenschap van de katholieke Kerk te ervaren!
Zingen in grote basilieken van Rome samen met het
kathedrale koor
Uiteraard zullen in de grote basilieken van Rome liturgische
vieringen gehouden worden. De zang zal daarbij voor een deel
verzorgd worden door het kathedrale koor van de Sint-Bavo in
Haarlem, maar daarnaast zal ook een projectkoor van bedevaartgangers een belangrijke muzikale bijdrage leveren. Onder leiding
van Bert Stolwijk en Mark Heerink zal met dit koor een afwisselend repertoire worden ingestudeerd. We streven naar een kwali-
tatief goed koor dat met bezielde en getalenteerde zangers (m/v,
jong/oud) in staat is om muziek te laten klinken die past bij de
schoonheid van de kerken in de eeuwige stad.
Bisdombedevaart - Vanuit de regio:
de Vredeskerk en de Obrechtkerk (Amsterdam)
Op het feest van de apostelen Petrus en
Paulus op 29 juni jl. is in de Vredeskerk en
de Rozenkranskerk (Amsterdam-zuid) de
Zou u / zou jij graag als lid van ‘het pelgrimskoor’
meegaan naar Rome?
promotie voor de bisdombedevaart officieel
Schrijf u dan eerst in voor de bedevaart via:: www.vnbreizen.nl:
reisnummer RO1503 voor de vliegreis en RO1504 voor de busreis.
Via de button ‘boek nu’ in de reis kunt u het aanmeldingsformulier invullen. Neemt u dan vervolgens contact op met Bert
Stolwijk voor meer informatie over het projectkoor: bstolwijk@
bisdomhaarlem-amsterdam.nl of telefoon (023) 511 26 86. Hij zal
u dan verder informeren over wat er van de koorleden verwacht
wordt en over de geplande repetities in het voorjaar van 2015.
de banner van de bisdombedevaart in beide
van start gegaan! Op de foto’s is te zien hoe
kerken staat (foto’s door Ton van Hal). Hierbij
een fragment uit de preek van pastoor Pierre
Valkering op die bewuste dag. Hij spreekt
over de bijzondere ontmoetingen, die je bij
een dergelijke reis zult opdoen:
“Rome. Waarom zou je meegaan naar Rome
met de diocesane bedevaart? Ik denk: Je
zou kunnen of zelfs moeten meegaan om je
vertrouwen, om je geloof, om je moed en je
liefde te sterken aan die van de apostelen
Petrus en Paulus, aan die van paus Franciscus
en aan die van allerlei mensen in heden en
verleden die je op en door zo’n bedevaart ontmoeten kunt”.
Voor vragen over de bedevaart kunt u
mailen naar
[email protected]
22
| SamenKerk | september 2014
SamenKerk | september 2014 |
23
Vermeldenswaard
2
< 1. West-Friese Bedevaart op
21 september
zondag 7 september is om 16.00 uur processie
naar de kapel, gevolgd door plaatsing van het
Dit jaar wordt de West-Friese bedevaart naar
beeld, rozenkrans en stil gebed. Op maandag
O.L.V. ter Nood in Heiloo voor de 106 keer
8 september is om 09.00 uur een H.Mis en is
georganiseerd. Iedereen is van harte welkom.
er de hele dag gelegenheid voor stil gebed.
De bedevaart begint om 10.30 uur met de
Om 15.00 uur wordt de film ‘De herdertjes van
viering van de Heilige Eucharistie, opgedra-
Fatima’ vertoond. Om 17.00 uur afsluiting en
gen door Mgr. J.M. Punt. Het plechtig Lof
Vespers. Iedereen is van harte welkom. >
e
>
begint om 13.30 uur. Het zal, naar West-Friese
traditie, worden afgesloten met een
Sacramentsprocessie door het park.
3
>
< 5. Vastenaktie Startdag 2014
‘Waar leef jij voor?’
>
• Dinsdag 19 augustus had de bisschop een ontmoeting met
een slachtoffer van seksueel misbruik.
• Vrijdag 22 augustus ontving de bisschop Z.K.H. Prins Jaime
de Bourbon de Parme, Ambassadeur van het Koninkrijk der
Nederlanden bij de Heilige Stoel.
• Zaterdag 23 augustus was de hulpbisschop aanwezig in
www.onzelievevrouwternood.nl >
Haarlem-Amsterdam.
• Zondag 24 augustus celebreerde de hulpbisschop de H. Mis
• Vrijdag 12 september heeft de hulpbisschop een gesprek met
hogere oversten in de Abdij van Egmond naar aanleiding van
het jaar van het religieuze leven.
• Zaterdag 13 september zijn de bisschop en de hulpbisschop
bij de dag voor de Nieuwe Katholieken in Heiloo.
• Zondag 14 september zijn de bisschop en de hulpbisschop in
het Diocesaan Heiligdom in Heiloo voor de eeuwige geloften
van zr. Foederis Arca.
• Dinsdag 16 september hebben de bisschop en de hulpbisschop een ontmoeting met de Vlaamse bisschoppen.
• Woensdag 17 september vergaderen de bisschop en de
< 2. Retraites bij OLV ter Nood
Op 8 november 2014 is de jaarlijkse landelijke
De komende maanden worden diverse
Startdag van Vastenaktie in Utrecht. Het
retraites georganiseerd bij O.L.V. ter Nood in
thema is: ‘Waar leef jij voor?’ Tijdens het
Heiloo. Zo is er in september een wandelre-
hoofdprogramma zal er een ‘mini symposium’
traite, een retraite over ‘Leven met de enge-
plaatsvinden over onder andere het nut van
schop met de Raad voor Economische Aangelegenheden ’op
Argentinië en is de hulpbisschop aanwezig bij de opening van
len van God’ en een weekendretraite in okto-
ontwikkelingssamenwerking. Daarnaast wordt
kerkenpad’.
het distributiecentrum van de voedselbanken Noord-Holland.
ber. Meer informatie vindt u op de website
er informatie gegeven over Sri Lanka en
van het heiligdom: www.onzelievevrouwter
over het campagneproject en zal er een gast
nood.nl Kijk bij ‘Missionair Centrum’.
aanwezig zijn die uit persoonlijke overtuiging
< 3. Bezinning: Een reis naar binnen
ontwikkelingssamenwerking. ’s Middags kunt
November is de tijd van donkere dagen,
u diverse workshops volgen. Het volledige
feestverlichting, hoop op samen zijn en
programma vindt u op de website van Vasten-
gezelligheid. Wie luistert naar wat de natuur
aktie. Daar kunt u zich ook aanmelden:
www.vastenaktie.nl >
en gaf hij de ziekenzegen in Banneux.
• Maandag 25 augustus had de hulpbisschop werkoverleg met
de Diocesane Dienst Regiovorming en Kerkopbouw.
• Dinsdag 26 augustus waren de bisschop en de hulpbis-
• Woensdag 27 augustus ontving de bisschop in de middag het
bestuur van de parochie De Kwakel.
• Donderdag 28 augustus vergaderden de bisschop en hulpbisschop met de staf van het Bisdom. In de middag was de
anders in deze tijd. Bezinning, stil zijn, op
< 6. Kenninsmakingsbezoek prins Jaime
zoek gaan naar diepere waarden in het
Vrijdagochtend 22 augustus 2014 bracht de
hulpbisschop met de Diocesane Pastorale Raad. In de middag vergadert de bisschop met de Permanente Raad van de
Nederlandse Bisschoppenconferentie
• Donderdag 18 september ontvangt de bisschop een groep uit
• Zaterdag 20 september viert de bisschop de Mis voor de
Stichting Pro Petri Sede en is de hulpbisschop aanwezig bij de
kerkbesturendag in Heiloo.
• Zondag 21 september is de bisschop hoofdcelebrant bij de
bisschop aanwezig bij de viering van 100 jaar RKGV en PGV
Eucharistieviering van de West-Friese Bedevaart in Heiloo en
van de diensten Geestelijke verzorging bij de Krijgsmacht.
is de hulpbisschop hoofdcelebrant bij de Eucharistieviering
De hulpbisschop vergaderde met het dagelijks Bestuur
Nederlandse Katholieke Schoolraad.
• Zaterdag 30 augustus gaf de hulpbisschop college op de
Bijbel zeggen, verlangt misschien nog iets
6
ritus-hulpbisschop bij de avondwake voor Pater Henny Post.
Meer informatie vindt u op de website:
zegt, naar wat verwachtingsverhalen in de
>
• Vrijdag 15 augustus waren de bisschop, hulpbisschop en eme-
Beauraing bij de bedevaart van de bisdommen Rotterdam en
en drijfveer zal spreken over zijn werk voor
4
Uit de kroniek en de agenda
Tiltenberg; in de middag had de hulpbisschop een ontmoeting in verband met de Rome-IPO dag.
• Zondag 31 augustus celebreerde de hulpbisschop de H. Mis
van de KISI landdag in Tilburg.
• Van 22 tot 24 september is de hulpbisschop in Rome voor het
Congres over het Tweede Vaticaans Concilie op de Lateraanse
Universiteit.
• Zaterdag 27 september is de bisschop bij de ontmoetingsdag
van Missio en is de hulpbisschop aanwezig bij het Symposium
dagelijks leven. Innerlijke voorbereiding op
nieuwe ambassadeur bij de H. Stoel, Zijne
het Kerstfeest. Dat kan op drie vrijdagen in
Koninklijke Hoogheid Jaime Bernardo prins
november. Uitgangspunt is steeds een korte
de Bourbon de Parme (*1972) een kennis-
film met teksten van Dag Hammarskjöld.
makingsbezoek aan de bisschoppen van
bestuur van het Militair Ordinariaat en vergaderde de hulp-
Kerkwijding van de Mozes en Aäron kerk in Amsterdam; de
Er is ruimte voor persoonlijke verwerking,
Haarlem-Amsterdam, mgr. dr. J.M. Punt en
bisschop in de ochtend met de bedevaartstuurgroep. In de
hulpbisschop zal concelebreren.
gesprek en meditatie én een eenvoudige
mgr. dr. J.W.M. Hendriks. De ambassadeur,
avond gaf hij een lezing voor de stichting Primair Onderwijs.
kunstzinnige opdracht. Locatie: Huis op het
die dit najaar in zijn nieuwe ambt in Rome
• Zondag 7 september celebreert de bisschop de H. Mis in de St.
Spui, Handboogstraat 4, Amsterdam, kosten:
zal beginnen, wil zich goed inwerken in de
richtbedrag  10 per dag, incl. koffie/thee/
verschillende thematieken die spelen in de
materiaal (zelf lunch meenemen), data: 14,
relaties met de H. Stoel en begint zijn taak
21 en 28 november 2014, aanmelding: Maria
duidelijk met veel enthousiasme. Het gesprek
Scherf, e-mail [email protected] of telefoon
verliep in een aangename en hartelijke sfeer.
06 28194999. >
We wensen de nieuwe ambassadeur van harte
een heel goede, vruchtbare en verrijkende,
< 4. Maria van Fatima bezoekt
Vogelenzang
gezegende tijd in Rome toe! <
en diende hij het H. Vormsel toe in Nieuw Vennep.
• Woensdag 3 september vergaderde de bisschop met het
Odulphus kerk in Assendelft bij gelegenheid van het 125-jarig
bestaan van de kerk.
• Dinsdag 9 september vergaderen de bisschoppen met de
Nederlandse Bisschoppenconferentie.
over seksuele opvoeding in Hilversum.
• Zondag 28 september verricht de bisschop de plechtige
• Op zaterdag 4 oktober en zondag 5 oktober ontvangen de
bisschoppen het kathedraal Kapittel van Gent.
• Zondag 5 oktober is de bisschop in de middag bij de Bavodag
in de Kathedrale Basiliek van Sint Bavo. De hulpbisschop
celebreert in de middag de Eucharistie bij gelegenheid van de
professie van de Zusters Benedictinessen in Aalsmeer.
• Woensdag 10 september ontvangt de bisschop een delegatie
van de Stichting Miss IQ. In de avond vergadert de hulpbisschop met het bestuur van het Diocesaan Heiligdom in
Heiloo.
Op 7 en 8 september is Maria van Fatima op
Casa Carmeli, Bekslaan 9 in Vogelenzang. Op
24
| SamenKerk | september 2014
SamenKerk | september 2014 |
25
Interview
“Misschien moet ik
katholiek worden”
Van “ongelovige” tot evangelisch christen tot katholiek
?
Op zaterdag 13 september vindt er weer een ontmoetingsdag
voor nieuwe katholieken plaats in het Julianaklooster te
Heiloo. Eén van hen is Zeger Polhuijs (27 jaar). In deze
bijdrage kunt u zijn verhaal lezen over hoe God hem riep
om katholiek te worden.
Op zoek in zijn kindertijd
Zeger is geboren in Deventer. Zijn moeder is katholiek
opgevoed, zijn vader protestants. Toen zij elkaar leerden
kennen, deden zij echter niets meer met het geloof. Zo
kwam het dat ook Zeger en zijn zusje niet gelovig werden
opgevoed. Toch was hij in zijn kindertijd op een bepaalde
manier al op zoek. Zeger herinnert zich twee momenten:
“Ik lag ’s avonds in mijn bed en strekte mijn arm boven
mij uit. Ik vroeg mij af hoe het kon dat ik mijn hand kon
bewegen wanneer ik dat wilde, en wat er met mij en mijn
lichaam zou gebeuren als ik dood zou gaan.”
?
“Geloof jij in God?”
Het tweede moment was toen Zeger als klein jongetje
naast zijn vader stond, terwijl zijn vader stond af te
wassen. Hij vroeg zijn vader: “Papa, geloof jij in God?”
Zijn vader vond het blijkbaar een moeilijke vraag, en
antwoordde: “Oei... nou niet als een man bovenop de
wolken met een baard, maar misschien wel wanneer
mensen al het goede ‘God’ noemen”. Voor Zeger was dit
antwoord op de één of andere manier niet bevredigend.
Christen geworden bij de ‘vergadering der
gelovigen’
Rond de tijd dat Zeger elf jaar oud was en zijn zusje
negen, raakte het gezin betrokken bij de ‘vergadering van
gelovigen’. Zeger vertelt: “Er werd door mensen op een
positieve en enthousiaste manier over Jezus gesproken.
26
| SamenKerk | september 2014
Op een of andere manier sprak dit mij aan en wist ik dat
dit het was. Op mijn twaalfde heb ik gekozen om Jezus
te volgen en heb ik mij laten dopen, en heel eenvoudige
beslissing zonder bijzondere ervaring.”
Vriendschap met katholieken
?
Daarna ging Zeger met zijn familie, na het opheffen
van de ‘vergadering’, naar een evangelische gemeente in
Deventer. Hij nam daar actief deel aan de jeugdgroep
en later ook in de muziek-en zanggroep. Hij raakte
betrokken bij de interkerkelijke zendingsorganisatie
Jeugd met een Opdracht, waarmee hij op zijn zeventiende
een zomerzendingsreis naar Litouwen maakte. Hij
ontmoette daar voor het eerst katholieken. Zeger: “De
vriendschap met deze Litouwse katholieken inspireerde
mij om meer contact te zoeken met katholieken. Na mijn
examen ben ik een aantal keer naar India geweest om
daar vooral met katholieke leden van dezelfde zendingsorganisatie te werken. Door hun voorbeeld, hun uitleg,
en het meemaken van de vieringen, sprak het katholieke
christendom mij steeds meer aan.”
Waardering voor het katholicisme
Zeger koos hierna voor een studie Culturele
Antropologie in Amsterdam. Ook tijdens zijn studiejaren bleef hij contact houden met katholieken. Zo werd
hij langzaam een evangelisch-protestants christen, die
veel waardeerde in het katholieke christendom, zoals de
?
liturgie, de verbondenheid met de kerkgeschiedenis, en
de gemeenschap der heiligen, maar die op veel andere
punten (paus, eucharistie, leergezag, Maria) oprechte
bezwaren had. Hierdoor wist hij ook dat hij niet oprecht
katholiek zou kunnen zijn of worden.
Katholiek geworden
Dan durft Zeger de stap te zetten In de Goede Week
van 2013 ontvangt hij voor het eerst het sacrament van
verzoening, en tijdens de Paaswake wordt hij samen met
zes anderen opgenomen in de katholieke Kerk: hij wordt
gevormd en ontvangt zijn eerste communie.
“Misschien moet ik katholiek worden”
Toch kwam er een onverwacht omslagpunt. Zeger: “Op
maandagmiddag 23 juli 2012 zat ik in een computerzaal op de VU. Ik had Facebook en internetpagina’s
aan, maar was vooral bezig met het lezen van Lumen
Gentium1. Al lezende kwam van het ene op het andere
moment opeens heel sterk de gedachte in mij op:
“Misschien moet ik katholiek worden.” Ik had opeens
heel sterk de overtuiging gekregen dat ik de stap moest
zetten. Het was echter heel verwarrend, omdat ik nog
met allerlei bezwaren zat waardoor ik me afvroeg of ik
die stap wel oprecht kon zetten.”
Honderd levens
Verdieping van geloof en de relatie met Jezus
Over de periode nadat hij katholiek is geworden, zegt
Zeger het volgende: “Sindsdien zijn de sacramenten van boete en verzoening en vooral de eucharistie
centraal komen te staan in mijn geloofsbeleving en mijn
wandel met God. Ook de rozenkrans ben ik langzaam
gaan ontdekken. In deze ontdekkingen ervaar ik een
bijzondere verdieping van mijn geloof en mijn relatie
met Jezus. Tegelijkertijd onderhoud ik nog steeds
vele positieve contacten met protestantse en evangelische vrienden.” Zeger rondt binnenkort zijn studie
Culturele Antropologie af en volgt inmiddels de master
‘Christianity en Society’ in Tilburg. <
!
Hij stortte zich hierna meteen op zijn bezwaren, o.a.
door hierover te lezen op internet. Ook bezocht hij
regelmatig eucharistievieringen en sprak hij met katholieke vrienden hierover. Hoe meer artikelen en boeken
pro en contra hij las, hoe minder hij echter wist hoe het
zat. Zeger: “Ik had een verlangen, dat onverminderd
sterk bleef. Maar tegelijkertijd had ik een steeds sterker
gevoel, dat ik niet verder zou komen in de vragen die mij
weerhielden van het maken van een oprechte keuze. Dat
ik de last van de hele kerkgeschiedenis en alle theologie
op me zou moeten nemen en dan pas de antwoorden
zou vinden. Dit was iets waarvan ik steeds sterker voelde
dat het onmogelijk was, al had ik honderd levens.”
Meer rust
?
In het najaar van 2012 bezoekt Zeger een Amerikaanse
katholieke theologe, die in Ierland woont. Het wordt
hem duidelijk, dat hij vooral vragen heeft over de Kerk
en de eucharistie. Hij besluit zich daarop te concentreren. Terug in Nederland begint hij onder andere de
Catechismus te lezen en volgt een cursus volwassenencatechese. Zeger: “Mijn bezwaren bleken ingesleten manier
van denken, maar mijn echte overtuigingen waren niet
in conflict met de leer van de Kerk. Steeds meer van mijn
vragen werden overtuigend beantwoord door het katholieke leesvoer.” Hij krijgt meer rust en spreekt met meer
mensen over zijn plannen om katholiek te worden. Hij
krijgt vooral positieve reacties, ook van zijn familie. Ook
gaat hij wonen in een studentenhuis in Amsterdam, waar
hij veel leert over gebed en de liturgie.
1
Dit is een document van het Tweede Vaticaans Concilie (een grote
vergadering van bisschoppen van 1962-1965) over de Kerk.
SamenKerk | september 2014 |
27
Geboekt
Geboekt
Augustinus over diakens
zijn diakens bij uitstek de vertrouwensperso-
Opvallend is hoe hecht in die dagen de per-
Leerzaam, inspirerend en relativerend voor de
Onder grote belangstelling werd op 25 juni,
nen van de bisschop: zij functioneren als zijn
soonlijke relatie tussen bisschop en diaken is.
huidige praktijk.
het feest van de diaken Sint Adelbert, in de
ambassadeurs en worden op pad gestuurd met
Daarbij moeten we ons wel realiseren dat een
Abdij van Egmond een boek van Bart Koet
brieven en met delicate opdrachten.
bisdom vaak niet groter is dan een stad(je) en
Fons Litjens, diaken
dat Augustinus in het begin van zijn carrière
over de visie van Augustinus op het ambt van
diaken gepresenteerd. Bart Koet is zelf dia-
Mij valt op hoe gevarieerd de invulling van
als bisschop van zijn priesters en diakens ver-
Bart Koet, Augustinus over diakens. Zijn visie
ken van het bisdom Haarlem-Amsterdam en
het diakenambt in die dagen was. Dat mag
wacht dat zij in hetzelfde huis wonen. Later
op het diakonaat. Utrechtse Studies XVII.
hoogleraar Nieuwe Testament aan de Tilburg
ons, vind ik, er voor hoeden om krampachtig
komt hij daar omwille van de realiteit enigszins
Almere 2014. Te bestellen bij de boekhandel
School of Theology. Tijdens de bijeenkomst,
te zoeken naar een uniforme invulling van
op terug. Ook lijkt Augustinus van zijn dia-
of via internet bij uitgeverij Parthenon. Prijs
waarvan abt Gerard Mathijsen de gastheer
het diakenambt in de huidige tijd. Elke vorm-
kens te verwachten dat zij net als hij celibatair
 22,90.
was, werd het eerste exemplaar door hulpbis-
geving zal afhankelijk zijn van de pastorale
leven, maar eigenlijk is voor hem belangrijker
schop Jan Hendriks aangeboden aan zijn voor-
noden van een gemeenschap, de prioriteiten
dat zij in een gemeenschap leven. Overigens
ganger Jan van Burgsteden, aan wie het boek
van een bisschop en de kwaliteiten van de dia-
hadden verschillende clerici uit die tijd al een
ook is opgedragen.
ken in kwestie.
huwelijk achter de rug en waren dan ook
vader van kinderen. Wie geïnteresseerd is in de
Tijdens mijn vakantie heb ik dit boek met veel
Een belangrijk kenmerk van de diaken te
geschiedenis van diaconessen zal daarover bij
interesse gelezen. Bart Koet schrijft heel lees-
midden van alle pluriformiteit blijkt te zijn
Augustinus niets vinden, maar in de voetnoten
Nu 2 weken
Nu
2
gratis!
Nu
2 weken
weken
Nu 2 wekennederlandsdagblad
gratis!
gratis!
nederlands dagb
lad
gratis!
Nu 2 weken
Nu
2
gratis!
Nu
2 weken
weken
Nu 2 wekennederlandsdagblad
gratis!
gratis!
nederlands dagb
lad
gratis!
dat hij voor alles een verbindingsfiguur is. In
baar en neemt je op een prettige manier mee
in zijn gedachtegang. Als fan van de kerkvader
opdracht van de bisschop legt hij contacten
las ik eerst het hoofdstuk over Augustinus: zijn
met andere bisschoppen en met de overheid.
persoonlijke geschiedenis, zijn invulling van
In de liturgie pendelt hij op en
tussen
neneer
derla
nd
vante literatuur..
Dit nieuwe boek van Bart Koet ne
is interessant
derlands
sdagblad
altaar en gelovigen. De diaken kan staan voor
het bisschopsambt en zijn visie op het kerkelijk
voor ieder die belangstelling heeft voor de
dinsdag 27 mei
2014
dinsdag 27
Pau nee
18°
18°
Gerhard Wilts nd.nl/geloof
is.
pagina 7
▶▶ vervolg op
Pau
Wie graag wil weten wat een diaken in de
neem he op voo
chologisch en pedagogisch inzicht
en vooral
tijd van Augustinus (5e eeuw) precies deed, zal
m he op voo
ook humor. Bart Koet maakt bijnee
zijn
studie van
k nde en
door dit boek teleurgesteld zijn. In de werken
Augustinus gebruik
van de inzichten van de
nederlands dagblad
van Augustinus wordt nergens een precieze
Australische wetenschapper John N.Collins,
U
Gdie
commentaar
4
Gerhard Wilts nd.nl/geloof beeld ap / Oded Balilty
Paus neemt het op voor kinderen
iest aan CU en SGP
advertentie
Geslaagd
G
eslaa
agd!
Paus Franciscus bidt bij de Klaagmuur in Jeruzalem, gadegeslagen door Shmuel Rabinowitz, rabbijn van de Klaagmuur
en de heilige plaatsen van Israël. De paus sloot zijn bezoek aan Jordanië, Israël en Betlehem gisteren af.
Willeke
Aaldert van Soest nd.nl/binnenland
nd.nl/cartoons
CDA verliest aan CU en SGP
▶ Urk
Van de 5576 stemmen
die donderdag
op Urk werden
uitgebracht ging
maar
liefst 74 procent
naar de ChristenUnie/
SGP-lijst. Vijf jaar
geleden was dat
nog
58 procent. Het
CDA kelderde in
deze
gemeente van 28
naar 10
PVV verloor er anderhalf procent. De
procent en
kwam uit op 11
procent van de
stemmen.
Hoewel de beweging
nergens zo extreem was, is deze
uitslag symbolisch
voor de uitkomst
van de Europese
verkiezingen op de
Biblebelt. In de
55 gemeenten waar ChristenUnie/SG
P de
grootste werd, wint
de fractie structureel een aantal procenten.
Het CDA levert juist vrijwel
overal een aantal
procenten in.
Er is een uitzondering
op dit beeld:
Rijssen-Holten.
ChristenUnie/SG
P is
is.
pagina 7
▶▶ vervolg op
me he Nede
d and
d D
Dagb
b ad
d N
Na uu
nd
d
nd
d
nd
d
nd
d
ons aan het denken zetten over de kerkelijke
realiteit van nu.
Ambassadeurs
ND
ND
wezenlijk
voor
huidige
Ga naa
nd n 2weken
o bede
0342
411711
ND
ND
Het eerste dat opvalt is dat de invulling
van
28
Soest nd.nl/binnenland
Aaldert van
CDA verliest aan
Willeke
nd.nl/cartoons
CU en SGP
de stemmen
procent van
maar
daar met 44
stip de grootste,
nog steeds met
opzichte
procentje ten
verliest wel een
een half proCDA wint er
in
van 2009. Het
steeg de opkomst
cent en bovendien 43 naar 48 procent.
men.
van
nergens zo exRijssen-Holten
stemmenkaHoewel de beweging
het ‘Twentse
deze uitslag symbolisch
De oorzaak:
De numvertreem was, is
van de Europese
non’ Annie Schreijer-Pierik.
landelijk
voor de uitkomst
In de 55 geCDA-lijst kreeg
en
de Biblebelt.
mer 25 op de
de
kiezingen op
voorkeurstemmen in
ChristenUnie/SGP
bijna 110.000
meenten waar
op eigen kracht
structuwint de fractie
komt ruimschoots Twee derde van de
grootste werd,
CDA leprocenten. Het
ging
het Europarlement.
proreel een aantal
in Rijssen-Holten
▶ Urk
overal een aantal
donderdag
CDA-stemmen
stemmen die
vert juist vrijwel
uit Hengevelde.
maar
Van de 5576
naar de boerin
uitgebracht ging
centen in.
pagina 2
op dit beeld:
op Urk werden
▶▶ vervolg op
naar de ChristenUnie/
is
Er is een uitzondering
liefst 74 procent
ChristenUnie/SGP
was dat nog
jaar geleden
Rijssen-Holten.
SGP-lijst. Vijf
in deze
CDA kelderde
58 procent. Het
met
…Door een lijstverbinding het CDA zijn
behoudt
ChristenUnie/SGP Europees Parlement.
het
vijfde zetel in
De
28 naar 10 procent.en
gemeente van
anderhalf procent
PVV verloor er
de stem11 procent van
kwam uit op
verloren de christenin
…Op de Biblebelt
kiezers aan CU/SGP,
Twente
democraten veel
D66 en VVD, maar
Limburg aan
op Annie Schreijer.
stemde massaal
prijs € 1,40 zaterdag
dinsdag 27
€ 2,10
mei 2014
nederlands dagblad
18°
kerkken?’
de rooms-katholieke uit de
Vaak haalde
voorbeelden
in Jeruleider symbolische
de Heilig Grafkerk
Bijbel aan. In
naar relahij dat de weg
zalem erkende
Kerk lang
de Orthodoxe
tieherstel met
is.
pagina 7
▶▶ vervolg op
van de Klaagmuur
Rabinowitz, rabbijn af.
door Shmuel
gisteren
gadegeslagen
en Betlehem
in Jeruzalem,
Jordanië, Israël
bidt bij de Klaagmuurpaus sloot zijn bezoek aan
Paus Franciscus
Israël. De
plaatsen van
22
en de heilige
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams
hou van Holland’-gevoel
het ware ‘ik
Op zoek naar
5
Relschopper-met-een-reden
Belang.
commentaar
nd.nl/geloof
Gerhard Wilts Soest nd.nl/binnenland
Aaldert van
CDA verliest aan
op 3
Balilty
beeld ap / Oded
Paus neemt
Geslaagd!
Origineel
feliciteren?
verloren de christenin
…Op de Biblebelt
kiezers aan CU/SGP,
Twente
democraten veel
D66 en VVD, maar
Limburg aan
op Annie Schreijer.
stemde massaal
▶ Urk
4
met
MODE
bijlage!
Willeke
nd.nl/cartoons
CU en SGP
het op voor kinderen
met
…Door een lijstverbinding het CDA zijn
behoudt
ChristenUnie/SGP Europees Parlement.
het
vijfde zetel in
advertentie
▶ Jeruzalem
gisteren
tijdens zijn
Israël
In toespraken
naar Jordanië,
afgesloten reis
refereerde paus
en Betlehem,
aan de Bijbel
Franciscus veelvuldig
als
voor kinderen
en nam het op
en leven’.
‘teken van hoop
aan de
uitnodiging
Bij zijn verrassende Abbas en de IsraëPalestijnse voorzitter om bij hem in het
Peres
paus
lische president
om vrede, legde
een link
Vaticaan te bidden
in Betlehem
Franciscus zondag
‘Op deze
geboorteplaats.
naar Jezus’
is geboren,
de Vredevorst
geplaats waar
uit voor een intens het
nodig ik u beiden
huis in
om vrede. Mijn
bed tot God
bidstond.’
open voor zo’n
Vaticaan staat
tijdens zijn driedaagse
het
De paus verbond
gebed’ nadrukkelijk
‘bedevaart van
met de bescherming
christelijk geloof
Jezus een
Zoals het Kind
van kinderen.
kinderen
is, zo zijn de
teken van God
hoop en le‘een teken van
voor de
van vandaag
een graadmeter
ven, en tevens
de maatvan gezinnen,
gezondheid
hele wereld’.
schappij en de
eraan dat misFranciscus herinnerde
geweld en mensenbruik, dwangarbeid,
smoort van miljoenen
huilen
handel het huilen
hun moeders
Willen
kinderen. ‘Maar
moderne Rachels.’
en met
voor hen, als
zorgen, voor
we voor kinderen
hen, omdat
Of negeren wij
hen bidden?
onze eigen zahebben met
we het druk
donderdag
stemmen die
maar
Van de 5576
uitgebracht ging
op Urk werden
naar de ChristenUnie/
liefst 74 procent
was dat nog
jaar geleden
SGP-lijst. Vijf
in deze
CDA kelderde
58 procent. Het
de stemmen
procent van
maar
daar met 44
stip de grootste,
nog steeds met
opzichte
procentje ten
verliest wel een
een half proCDA wint er
in
van 2009. Het
steeg de opkomst
cent en bovendien 43 naar 48 procent.
men.
van
nergens zo exRijssen-Holten
stemmenkaHoewel de beweging
het ‘Twentse
deze uitslag symbolisch
De oorzaak:
De numvertreem was, is
van de Europese
non’ Annie Schreijer-Pierik.
landelijk
voor de uitkomst
In de 55 geCDA-lijst kreeg
en
de Biblebelt.
mer 25 op de
de
kiezingen op
voorkeurstemmen in
ChristenUnie/SGP
bijna 110.000
meenten waar
op eigen kracht
structuwint de fractie
komt ruimschoots Twee derde van de
grootste werd,
CDA leprocenten. Het
ging
het Europarlement.
proreel een aantal
in Rijssen-Holten
overal een aantal
CDA-stemmen
vert juist vrijwel
uit Hengevelde.
naar de boerin
centen in.
pagina 2
op dit beeld:
▶▶ vervolg op
is
Er is een uitzondering
ChristenUnie/SGP
Rijssen-Holten.
De
28 naar 10 procent.en
gemeente van
anderhalf procent
PVV verloor er
de stem11 procent van
kwam uit op
prijs € 1,40 zaterdag
€ 2,10
dinsdag 27 mei 2014
nederlands dagblad
kerkken?’
de rooms-katholieke uit de
Vaak haalde
voorbeelden
in Jeruleider symbolische
de Heilig Grafkerk
Bijbel aan. In
naar relahij dat de weg
zalem erkende
Kerk lang
de Orthodoxe
tieherstel met
is.
pagina 7
▶▶ vervolg op
van de Klaagmuur
Rabinowitz, rabbijn af.
door Shmuel
gisteren
gadegeslagen
en Betlehem
in Jeruzalem,
Jordanië, Israël
bidt bij de Klaagmuurpaus sloot zijn bezoek aan
Paus Franciscus
Israël. De
plaatsen van
en de heilige
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams Belang.
commentaar
Soest nd.nl/binnenland
Aaldert van
CDA verliest aan
op 3
met
…Door een lijstverbinding het CDA zijn
behoudt
ChristenUnie/SGP Europees Parlement.
het
vijfde zetel in
advertentie
Geslaagd!
Origineel
feliciteren?
verloren de christenin
…Op de Biblebelt
kiezers aan CU/SGP,
Twente
democraten veel
D66 en VVD, maar
Limburg aan
op Annie Schreijer.
stemde massaal
▶ Urk
donderdag
stemmen die
maar
Van de 5576
uitgebracht ging
op Urk werden
naar de ChristenUnie/
liefst 74 procent
was dat nog
jaar geleden
SGP-lijst. Vijf
in deze
CDA kelderde
58 procent. Het
Willeke
nd.nl/cartoons
CU en SGP
de stemmen
procent van
maar
daar met 44
stip de grootste,
nog steeds met
opzichte
procentje ten
verliest wel een
een half proCDA wint er
in
van 2009. Het
steeg de opkomst
cent en bovendien 43 naar 48 procent.
men.
van
nergens zo exRijssen-Holten
stemmenkaHoewel de beweging
het ‘Twentse
deze uitslag symbolisch
De oorzaak:
De numvertreem was, is
van de Europese
non’ Annie Schreijer-Pierik.
landelijk
voor de uitkomst
In de 55 geCDA-lijst kreeg
en
de Biblebelt.
mer 25 op de
de
kiezingen op
voorkeurstemmen in
ChristenUnie/SGP
bijna 110.000
meenten waar
op eigen kracht
structuwint de fractie
komt ruimschoots Twee derde van de
grootste werd,
CDA leprocenten. Het
ging
het Europarlement.
proreel een aantal
in Rijssen-Holten
overal een aantal
CDA-stemmen
vert juist vrijwel
uit Hengevelde.
naar de boerin
centen in.
pagina 2
op dit beeld:
▶▶ vervolg op
is
Er is een uitzondering
ChristenUnie/SGP
Rijssen-Holten.
18°
De
28 naar 10 procent.en
gemeente van
anderhalf procent
PVV verloor er
de stem11 procent van
kwam uit op
prijs € 1,40 zaterdag
4
met
MODE
bijlage!
€ 2,10
Op zoek naar het ware ‘ik hou van Holland’-gevoel 22
nederlands dagblad
Bij zijn verrassende uitnodiging aan de
Palestijnse voorzitter Abbas en de Israëlische president Peres om bij hem in het
Vaticaan te bidden om vrede, legde paus
Franciscus zondag in Betlehem een link
naar Jezus’ geboorteplaats. ‘Op deze
plaats waar de Vredevorst is geboren,
nodig ik u beiden uit voor een intens gebed tot God om vrede. Mijn huis in het
Vaticaan staat open voor zo’n bidstond.’
De paus verbond tijdens zijn driedaagse
‘bedevaart van gebed’ nadrukkelijk het
christelijk geloof met de bescherming
van kinderen. Zoals het Kind Jezus een
teken van God is, zo zijn de kinderen
van vandaag ‘een teken van hoop en leven, enRelschopper-met-een-reden
tevens een graadmeter voor de
gezondheid van gezinnen, de maatschappij en de hele wereld’.
Franciscus herinnerde eraan dat misbruik, dwangarbeid, geweld en mensenhandel het huilen smoort van miljoenen
Gerhard
Wilts nd.nl/geloof beeld ap / Oded Balilty
kinderen. ‘Maar hun moeders huilen
voor hen, als moderne Rachels.’ Willen
we voor kinderen zorgen, voor en met
hen bidden? Of negeren wij hen, omdat
we het druk hebben met onze eigen zaken?’
Vaak haalde de rooms-katholieke kerkleider symbolische voorbeelden uit de
▶ Jeruzalem
Bijbel aan. In de Heilig Grafkerk in JeruIn toespraken
tijdens
zijndegisteren
zalem erkende
hij dat
weg naar relaafgesloten
reis
naar
Jordanië, Israël
tieherstel
met
de Orthodoxe
Kerk lang
en Betlehem,
refereerde paus
is.
Franciscus
veelvuldig
▶▶ vervolg
op paginaaan
7 de Bijbel
en nam het op voor kinderen als
‘teken van hoop en leven’.
18°
4
dinsdag 27 mei 2014
met
MODE
bijlage!
nederlands dagblad
5
Op zoek naar het ware ‘ik hou van Holland’-gevoel 22
Paus neemt het op voor kinderen
18°
4
Bij zijn verrassende uitnodiging aan de
5
Op zoek naar het ware ‘ik hou van Holland’-gevoel 22
Palestijnse Relschopper-met-een-reden
voorzitter Abbas en de IsraëPaus Franciscus bidt bij de Klaagmuur in Jeruzalem, gadegeslagen door Shmuel Rabinowitz, rabbijn van de Klaagmuur
lische president Peres om bij hem in het
en de heilige plaatsen van Israël. De paus sloot zijn bezoek aan Jordanië, Israël en Betlehem gisteren af.
Vaticaan te bidden om vrede, legde paus
Franciscus zondag in Betlehem een link
naar Jezus’ geboorteplaats. ‘Op deze
plaats waar de Vredevorst is geboren,
Gerhard Wilts nd.nl/geloof beeld ap / Oded Balilty
nodig ik u beiden uit voor een intens geAaldert van Soest nd.nl/binnenland
bed tot God
om vrede. Mijn huis
commentaar
op in3 het
Vaticaan staat open voor zo’n bidstond.’
De paus verbond tijdens zijn driedaagse
‘bedevaart van gebed’ nadrukkelijk het
christelijk geloof met de bescherming
van kinderen. Zoals het Kind Jezus een
teken van God is, zo zijn de kinderen
▶ Jeruzalem
van vandaag ‘een teken van hoop en leIn toespraken tijdens zijn gisteren
ven, en tevens een graadmeter voor de
afgesloten reis naar Jordanië, Israël
gezondheid van gezinnen, de maaten Betlehem, refereerde paus
schappij en de hele wereld’.
Franciscus veelvuldig aan de Bijbel
Franciscus herinnerde eraan dat misen nam het op voor kinderen als
bruik, dwangarbeid, geweld en mensen‘teken van hoop en leven’.
handel het huilen smoort van miljoenen
kinderen. ‘Maar hun moeders huilen
Bij zijn verrassende uitnodiging aan de
voor hen, als moderne Rachels.’ Willen
Palestijnse voorzitter Abbas en de Israëwe voor kinderen zorgen, voor en met
lische president Peres om bij hem in het
hen bidden? Of negeren wij hen, omdat
Vaticaan te bidden om vrede, legde paus
Relschopper-met-een-reden
5
Op zoek naar het ware ‘ik hou van Holland’-gevoel 22
we het druk hebben
met onze eigen zaFranciscus zondag in Betlehem een link
ken?’
naar Jezus’ geboorteplaats. ‘Op deze
Vaak haalde de rooms-katholieke kerkplaats waar de Vredevorst is geboren,
leider symbolische voorbeelden uit de
nodig ik u beiden uit voor een intens geBijbel aan. In de Heilig Grafkerk in Jerubed tot God om vrede. Mijn huis in het
zalem erkende hij dat de weg naar relaVaticaan
staatWilts open nd.nl/geloof
voor zo’n bidstond.’
Gerhard
tieherstel
met de Orthodoxe
Kerkbeeld
langap / Oded Balilty
De paus verbond tijdens zijn driedaagse
is.
‘bedevaart van gebed’ nadrukkelijk het
▶▶ vervolg op pagina 7
christelijk geloof met de bescherming
van kinderen. Zoals het Kind Jezus een
teken van God is, zo zijn de kinderen
van vandaag ‘een teken van hoop en leven, en tevens een graadmeter voor de
Paus Franciscus bidt bij de Klaagmuur in Jeruzalem, gadegeslagen door Shmuel Rabinowitz, rabbijn van de Klaagmuur
gezondheid
van gezinnen, de maat▶ Jeruzalem
en de heilige plaatsen van Israël. De paus sloot zijn bezoek aan Jordanië, Israël en Betlehem gisteren af.
schappij
en de heletijdens
wereld’.zijn gisteren
In toespraken
Franciscus
herinnerde
eraan
dat misafgesloten
reis naar
Jordanië,
Israël
bruik,
geweld enpaus
mensenendwangarbeid,
Betlehem, refereerde
handel
het huilen
smoort van
Franciscus
veelvuldig
aanmiljoenen
de Bijbel
kinderen.
en nam‘Maar
het ophun
voormoeders
kinderenhuilen
als
Aaldert van Soest nd.nl/binnenland
voor‘teken
hen, als
vanmoderne
hoop en Rachels.’
leven’. Willen
met
MODE
dinsdag 27
mei 2014
bijlage!
nederlands
dagblad
CDA verliest
en SGP
Paus neemt
het aan
op CU
voor
kinderen
Willeke
nd.nl/cartoons
Willeke
nd.nl/cartoons
18°
4
met
MODE
bijlage!
Paus neemt het op voor kinderen
nederlandsdagbl
ad
Pau neem he
op voo k nde en
Pau neem he
op voo k nde en
Pau neem he
op voo k nde en
met
MODE
bijlage!
4
Paus neemt het
op
voor kinderen
Paus neemt het
op
voor kinderen
met
MODE
bijlage!
VREEKER BEGRAAFPLAATSSERVICE
België
B
ellg
lg
lgië
gië
ië b
betaalt
een
ee
e
e
en
n hog
ho
h
hoge
og
ge prijs
ge
voor
vo
v
oor
o
or
o v
verlies
ve
e
Vlaams
Vllaa
V
ams
a
mss Belang.
m
B
Geslaagd
G
eslaa
a
di!ë
België
B
ellg
lgg
lgië
gië
b
betaalt
een
ee
e
e
en
n hog
ho
h
hoge
og
ge prijs
ge
voor
vo
v
oor
o
or
o v
verlies
ve
e
Vlaams
Vllaa
V
ams
a
mss Belang.
m
B
CDA verliest aan
CU en SGP
België
B
ellg
lg
lgië
gië
ië b
betaalt
Originee
O
Ori
rigin
een
ee
e
en
ne
en
ho
h
hoge
ellhog
og
ge prijs
ge
felicitere
fel
fe
elic
iciite
e
re
eor
voor
vo
v
oor
o
on?v
verlies
ve
e
Geslaagd
G
eVlaams
slaa
aa
gm
d!s Belang.
Vl
V
laa
ams
ms
B
CDA verliest aan
CU en SGP
Willeke
D
commentaar op 3
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams Belang.
€ 2,10
Willeke
nd.nl/cartoons
CDA verliest aan CU en SGP
we voor kinderen zorgen, voor en met
zijn verrassende
aan de
hen Bij
bidden?
Of negeren uitnodiging
wij hen, omdat
Palestijnse
voorzitter
en dezaIsraëwe het
druk hebben
met Abbas
onze eigen
lische president Peres om bij hem in het
ken?’
om vrede, legde
paus
VaakVaticaan
haalde te
debidden
rooms-katholieke
kerkFranciscus
zondag
in Betlehemuit
een
leider
symbolische
voorbeelden
delink
naar
geboorteplaats.
deze
Bijbel
aan.Jezus’
In de Heilig
Grafkerk in‘Op
Jeruplaats
waarhij
dedat
Vredevorst
is geboren,
zalem
erkende
de weg naar
relanodig ik
u beiden
uit voor een
intens
tieherstel
met
de Orthodoxe
Kerk
lang geis. bed tot God om vrede. Mijn huis in het
Vaticaan
open
▶▶ vervolg
opstaat
pagina
7 voor zo’n bidstond.’
De paus verbond tijdens zijn driedaagse
‘bedevaart van gebed’ nadrukkelijk het
christelijk geloof met de bescherming
van kinderen. Zoals het Kind Jezus een
teken van God is, zo zijn de kinderenPaus Franciscus bidt bij de Klaagmuur in Jeruzalem, gadegeslagen door Shmuel Rabinowitz, rabbijn van de Klaagmuur
van vandaag ‘een teken van hoop en le-en de heilige plaatsen van Israël. De paus sloot zijn bezoek aan Jordanië, Israël en Betlehem gisteren af.
ven, en tevens een graadmeter voor de
gezondheid van gezinnen, de maatschappij en de hele wereld’.
Franciscus herinnerde eraan dat misbruik, dwangarbeid, geweld en mensen-Aaldert van Soest nd.nl/binnenland
handel
het huilen smoort
commentaar
opvan3 miljoenen
kinderen. ‘Maar hun moeders huilen
voor hen, als moderne Rachels.’ Willen
we voor kinderen zorgen, voor en met
hen bidden? Of negeren wij hen, omdat
we het druk hebben met onze eigen zaken?’
Vaak haalde de rooms-katholieke kerkleider symbolische voorbeelden uit de
Bijbel aan. In de Heilig Grafkerk in Jeruzalem erkende hij dat de weg naar relatieherstel met de Orthodoxe Kerk lang
is.
▶▶ vervolg op pagina 7
Willeke
nd.nl/cartoons
CDA verliest aan CU en SGP
kh
heb
b e d e 2 weken
k
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams Belang.
commentaar op 3
Geslaagd
G
eslaa
agd!
Originee
O
Ori
rigin
neell
felicitere
fel
fe
elic
iciite
ere
en?
Paus Franciscus bidt bij de Klaagmuur in Jeruzalem, gadegeslagen door Shmuel Rabinowitz, rabbijn van de Klaagmuur
en de heilige plaatsen van Israël. De paus sloot zijn bezoek aan Jordanië, Israël en Betlehem gisteren af.
Willeke
Aaldert van Soest nd.nl/binnenland
CDA verliest aan CU en SGP
België
B
ellg
lg
lgië
gië
ië b
betaalt
een
ee
e
e
en
n hog
ho
h
hoge
og
ge prijs
ge
voor
vo
v
oor
od!v
verlies
ve
e
Geslaagd
G
eslaa
ao
gor
Vlaams
Vllaa
V
ams
a
mss Belang.
m
B
Originee
O
Ori
rigin
neell
felicitere
fel
fe
elic
iciite
ere
en?
nd.nl/cartoons
Willeke
D
D
Padverhardingen
Groenbeheer
D
Boomverzorging
Maak nu g a kenn me he Nede
d and
d D
Dagb
b ad
d
Beschoeiingen en keerwanden
ook voo n k oegang o on e web e he a h e
Oplossingen voor grondwateroverlast
Maak Knekelputten
nu g a kenn me he Nede
d and
d D
Dagb
b ad
d
Ga naa nd n 2weken o be 0342 411711
Grafbekisting,
loopplanken
transportkar
ook voo
n k oegang
o on eenweb
e he a h e
Maak Natuursteen,
nu g a kenn
me
he
Nede
d
and
d
D
Dagb
b
ad
d
Grafmonumenten
Willeke
Willeke
Originee
O
Ori
rigin
neell
felicitere
fel
fe
elic
iciite
ere
en?
christelijk betrokken
nd
d
nd
d
nd
d
nd
d
ook voor niks toegang tot onze website, het archief, de digitale editie en de app.
Maak
gratis kennis of
met
Nederlands
d411711
l d D
Dagblad.
bl d N
Natuurlijk
t
lijk h
heb
b jje di
die 2 weken
k
Ga
naarnund.nl/2weken
belhet
0342
ook voor niks toegang tot onze website, het archief, de digitale editie en de app.
Ga naar nd.nl/2weken of bel 0342 411711
Ga naarDe
nd.nl/2weken
bel 0342
411711
Hout 47,of 1607
HB
Hem
christelijk betrokken
BETROKKEN
DUURZAAM
VERNIEUWEND
christelijk betrokken
T: 0228-544484 • F: 0228-544651
dan ligt daar ook een belangrijkchristelijk
toelatingscri- betrokken
christelijk betrokken
NDc-adv-105x135-2wekengratis_Scherp.indd 1
16-06-14
christelijk
betrokken
ND 13:11
w
S
terium: de vaardigheid om op een of andere
christelijk betrokken
Met zorg betrokken
christelijk betrokken
w
w
w
manierS verbindingen te kunnen leggen.
S
S
Een verrassing
zal het boek zijn voor hen die
NDc-adv-105x135-2wekengratis_Scherp.indd 1
16-06-14
ND 13:11
NDc-adv-105x135-2wekengratis_Scherp.indd 1
16-06-14
ND 13:11
NDc-adv-105x135-2wekengratis_Scherp.indd 1
U
G
U
G
www.begraafplaatsservice.nl
CDA verliest aan
Padverhardingen
Grafdelven
CU en SGP
Groenbeheer
Graven ruimen
CDA verliest aan
CU en SGP
Op- en herbegraven
MaakBoomverzorging
nu gratis kennis met het Nederlands
d l d D
Dagblad.
bl d N
Natuurlijk
t
lijk h
heb
b jje di
die 2 weken
k
Beschoeiingen
en keerwanden
ook voor
niks toegang
tot onze website, het archief, de digitale editie en Grafkelders
de app.
Oplossingen voor grondwateroverlast
Urnen bestemmingen
Maak Knekelputten
nu gratis kennis met het Nederlands
d l d D
Dagblad.
bl d N
Natuurlijk
t
lijk h
heb
b jje di
die
2 weken
k
Aanleg
en uitbreiding
Ga naar nd.nl/2weken of bel 0342 411711
ook voor
niks toegang
tot onzeen
website,
het archief, de digitale
editie en
enherindeling
de app.
Grafbekisting,
loopplanken
transportkar
Renovatie
Maak nu gratis kennis met het Nederlands
d l d D
Dagblad.
bl d N
Natuurlijk
t
lijk h
heb
b jje di
die 2 weken
k
Natuursteen, Grafmonumenten
Onderhoudswerkzaamheden
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams Belang.
tijd. Als dat klopt,
Pau neem he
op voo k nde en
met
MODE
18°
4
bijlage
!
s dagblad
Op zoek naar het
ware ‘ik hou van
Holland’-gevoel
22
www.begraafplaatsservice.nl
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams Belang.
prijs € 1,40 zaterdag
5
ap / Oded
Balilty
Bij zijn verrassende
uitnodiging aan
de
Palestijnse voorzitter
Abbas en de Israëlische president
Peres om bij hem
Relschopp
in het
er-met-ee
Vaticaan te bidden
n-reden 5
om vrede, legde
paus
Franciscus
Op zoek naar het
us zondag
zond in Betlehem
een link
ware ‘ik hou van
naar Jezus’ geboorteplaats.
ge
Holland’-gevoel
‘Op deze
plaats waar de
22
Vredevorst is geboren,
▶ Jeruzalem
18°
nodig
ik u beiden
beide uit voor een
intens getoespraken
bedIntot
Gerhard
God om
tijdens
Wilts vrede.
zijn
nd.nl/geloof
gisteren
Mijn
huis
inbeeld
afgesloten
het ap / Oded Balilty
Vaticaan
reis naar
staat open
op
Jordanië,
voor zo’n
Israël
bidstond.’
Betlehem,
De en
paus
verbond refereerde
tijdens zijn driedaagse
paus
Franciscus
‘bedevaart
vanveelvuldig
gebed’
g
aan de Bijbel
nadrukkelijk
en nam geloof
het
christelijk
het op met
voorde
kinderen
bescherming
als
van‘teken
kinderen.
van hoop
Zoals
Zo
en
hetleven’.
Kind Jezus een
teken van God Relschopp
er-met-een-reden
is,
i zo zijn de kinderen
vanBij
zijn verrassende
vandaag
5
‘een teken uitnodiging
Op zoek naar het
van hoop enaan
le- de
Palestijnse
ven,
en
tevensvoorzitter
ware ‘ik hou van
▶ Jeruzalem
een
ee graadmeter
Abbas en
de de
voor
IsraëHolland’-gevoel
gezondheid
lische
president
In toespraken
van gezinnen,
Peres
omzijn
tijdens
22
bij
de hem
maatin het
gisteren
schappij
Vaticaan
en de
te bidden
afgesloten
hele
helreis
wereld’.
om vrede,
naar
legdeIsraël
Jordanië,
paus
Franciscus
Franciscus
us
enGerhard
herinnerde
herinn
zondag
zond
Betlehem,
in
Betlehem
eraan
refereerde
Wilts dat
nd.nl/geloof
mispauseen
linkap
bruik,
naar
dwangarbeid,
dwangarbei
Jezus’ geboorteplaats.
beeld
Franciscus
ge
/ Oded Balilty
geweld en
veelvuldig
mensen‘OpBijbel
aan
deze
handel
de
plaats
waar
huilen
en het
nam
smoort
s Vredevorst
hetde
op
voor van
miljoenen
is geboren,
kinderen
kinderen.
nodig
als
ik‘Maar
uvan
‘teken
beiden
beide
hun
h uit
moeders
hoop
voor
een intens
en
huilen geleven’.
voor
bed
hen,
tot als
God
moderne
mode
om vrede.
Rachels.’
Mijn huis
Willen
in het
weVaticaan
voor
kinderen
staat
Bij zijn
zorgen,
open
op
verrassende
voor
voor
zo’nen
bidstond.’
uitnodiging
met
henDe
bidden?
paus verbond
aan de
Of voorzitter
Palestijnse
negeren
neg tijdens
wij
hen,driedaagse
zijn
omdat
Abbas
we‘bedevaart
het
en
druk
de Israëhebben
lische
van gebed’
president
g met
onze
nadrukkelijk
Peres
za-in
om eigen
ken?’
bij hem
het
christelijk
het
Vaticaan
geloof
▶ Jeruzalem
met
te
bidden
bescherming
omde
Vaak
vrede,
haalde
legde paus
van
kinderen.
de zondag
rooms-katholiek
Franciscus
room
In
toespraken
Zoals
Zo tijdens
us
zond
hetBetlehem
Kind
kerkin
leider
zijneJezus
gisteren
symbolische
teken
eeneen
van
link
naar
afgesloten
Godgeboorteplaats.
Jezus’
is,
i voorbeelden
zo
reis
zijnJordanië,
ge
naar
de uit
deIsraël
Bijbel
kinderen
aan.
van
‘Op
In
vandaag
de ‘een
deze
Heilig
Hei
en
plaats
Betlehem,
Grafkerk
waar
teken
de refereerde
in
van hoop
Vredevorst
Jeruzalem
en
paus
erkende
leis
ven,
geboren,
en
hij veelvuldig
tevens
Franciscus
nodig
dat
da de
een
ik
ee
weg
u beiden
graadmeter
beide
naar
relauit
tieherstel
vooraan
voor
eende
de
gezondheid
Bijbel
intens
met het
de
geentot
Orthodoxe
bed
Or
nam
van
gezinnen,
op vrede.
Kerk
om
voor kinderen
lang
is. schappij God
de
Mijn
maathuis
als
in het
‘teken
envan
Vaticaan
de hele
hel
staat
hoop
open
op wereld’.
en
leven’.
▶▶ Franciscus
voor
vervolg
verr volg op pagina
zo’n bidstond.’
De paus verbond
herinnerde
herinn7 tijdens
eraan
dat miszijn driedaagse
bruik,
Bijdwangarbeid,
dwangarbei
‘bedevaart
zijn verrassende
van gebed’
g geweld
uitnodiging
en mensennadrukkelijk
handel
aan
Palestijnse
hetde
het huilen
christelijk
voorzitter
smoort
s met Abbas
geloof
vanbescherming
miljoenen
de
en de Israëkinderen.
lische
van
‘MaarZoals
president
kinderen.
h Peres
moeders
Zohun
om
het
bij Jezus
huilen
hem
Kind
in
voor
het
Vaticaan
hen,
een
teken
alste
moderne
mode
bidden
van
God
Rachels.’
is,
i zoom
vrede,
zijn
Willen
legde
de kinderen
we
paus
voor
Franciscus
kinderen
van
us zondag
vandaag
zond
in Betlehem
‘eenzorgen,
voor
teken
Paus
eneen
van
metlehoop
hen
link Franciscus bidt bij de
naar
bidden?
en
ven,
Of negeren
en Jezus’
neg
Klaagmuur in Jeruzalem,
geboorteplaats.
ge
tevens
wij hen, omdat
een
ee graadmeter
en de heilige plaatsen
‘Op
we
gadegeslagen door
plaats
voor deze
het
druk
de
gezondheid
waar
van Israël. De paus
hebben
de Vredevorst
Shmuel Rabinowitz,
met onze eigen
van
gezinnen,
sloot zijn bezoek
is geboren,
zaken?’
de
rabbijn van
nodig ik u beiden
maataan Jordanië, Israël
schappij
beide
en de
voor een intens
hele
hel uit
en Betlehem gisteren de Klaagmuur
wereld’.
geVaak
bed
haalde
tot God
Franciscus
af.
de
om vrede. Mijn
rooms-katholiek
room
herinnerde
herinn
huis
e
eraan
kerkin
het
leider
Vaticaan
dat missymbolische
bruik,
staat open
opvoorbeelden
dwangarbeid,
dwangarbei
voor zo’n bidstond.’
geweld
uit de
en mensenBijbel
Deaan.
paus
handel
Inverbond
de Heilig
het
Heismoort
huilen
Grafkerk
zijnmiljoenen
s tijdens
coerkende
commen
co
commentaa
driedaagse
mm
mmentaa
m
in
mentaa
me
van
Jeru-Aaldert van Soest nd.nl/binnenla
e‘Maar
‘bedevaart
nvan
zalem
aa
agebed’
r op
kinderen.
3 naar
hija
ghun
dat
da
nd
nadrukkelijk
weg
h de moeders
rela-het
christelijk
tieherstel
huilen
voor
hen,met
de
Orthodoxe
Or metRachels.’
alsgeloof
de Kerk
moderne
mode
bescherming
lang
is.wevan
kinderen. Zoals
Willen
voor
Zozorgen,
kinderen
het Kind Jezus
een
nd.nl/cartoons
voor en met
teken
▶▶hen
vervolg
ver
rbidden?
volgvan
God is,
op pagina
i 7 zo zijn de kinderen
advertentie
Of
negeren
neg
wij
omdat
wevan
‘een teken vanhen,
hetvandaag
druk hebben
leven, en tevens een met onzehoop
eigenen
zaken?’
ee graadmeter
voor de
gezondheid van
Vaak
gezinnen, de maathaalde
…Door een lijstverbinding
rooms-katholiek
room
schappij ende
e kerkde hele
leider
met
hel wereld’.
symbolische
ChristenUnie/SGP
gemeente
voorbeelden uit
Franciscus herinnerde
van 28 naar 10
behoudt het CDA
de
Bijbel
aan. In herinn
zijn
eraan dat misvijfde
de Heilig
PVV verloor er anderhalf procent. De
Hei Grafkerk
zetel in het Europees
daar met 44 procent
bruik, dwangarbeid,
dwangarbei
in Jeru- Paus
Franciscus bidt bij Parlement.
zalem
van de stemmen
procent en
erkende
hij dat
mensennog steeds met
de Klaagmuur inkwam uit op 11 procent
da geweld
de weg en
handel het huilen
naar
stip de grootste,
Jeruzalem, gadegeslagen
relavan de stemtieherstel
smoort
s
van miljoenen
…Open de heilige plaatsen
maar
men.
de Or
verliest wel een
door Shmuel Rabinowitz,
Israël. De paus
kinderen.met
Kerk lang de Biblebelt verloren van
procentje ten opzichte
‘Maar Orthodoxe
sloot zijn bezoek
de christenis.
hun
h
moeders huilen
democraten veel
Hoewel de
van de Klaagmuur
Jordanië, Israël van 2009. rabbijn
voor hen, als moderne
bewegingaan
kiezers aan CU/SGP,
CDA
en BetlehemHet
nergens zo exmode
▶▶ vervolg
verr volg op pagina
Rachels.’ Willen
in
gisteren wint
Limburg aan D66
treem was, is deze
cent en bovendien
af. er een half pro7
we voor
en VVD, maar Twente
kinderen zorgen,
uitslag symbolisch
steeg de opkomst
voor en stemde
voor de uitkomst
in
Rijssen-Holten van
massaal op Annie
met
hen bidden? Of
van
de
Schreijer.
43 naar 48 procent.
Europese vernegeren
neg
wij hen, omdat
kiezingen op de
De oorzaak: het
we het druk hebben
Biblebelt. In de
‘Twentse stemmenkaAaldert van Soest com
commen
co
commentaa
mm
mmentaa
55 gementaa
me
en a
Urk
aa
armetoponze
nd.nl/binnenlandmeenten waar ChristenUnie/SG
non’ Annie Schreijer-Pierik.
ken?’
3 eigen▶zaP de
De numVan de 5576 stemmen
grootste werd, wint
mer 25 op de CDA-lijst
Vaak haalde de
die donderdag
de fractie structurooms-katholiek
room
kreeg
op Urk werden
reel een aantal procenten.
e kerkbijna 110.000 voorkeurstemmlandelijk
leider symbolische
uitgebracht ging
Het CDA lemaar
voorbeelden uitliefst 74
en en
nd.nl/cartoons
Franciscus
komt ruimschoots
procent
de Paus
Bijbel aan. In de
naarbidt
bij de Klaagmuurvert juist vrijwel overal een aantal
de ChristenUnie/
advertentie
op eigen kracht
Heilig
Hei Grafkerk
in Jeruzalem,
en de
SGP-lijst.
in
centen
heilige
in Jeruhet Europarlement.
Vijf
in.
gadegeslagen door proplaatsen
zalem erkende hij
jaar geleden
vandat
Israël.
was
Twee derde van
Shmuel Rabinowitz,
dat
da de weg naar 58 procent.
nog De paus
slootuitzondering
Er is een
de
CDA-stemmen
zijn bezoek aan
relaHet CDA kelderde
rabbijn
tieherstel met de
van de Klaagmuur
in Rijssen-Holten
Jordanië,
op dit
in deze
Orthodoxe
Or
beeld: Israël en
ging
Rijssen-Holten.
Betlehem
Kerk lang
naar
de boerin
is.
gisteren
ChristenUnie/SG
uit Hengevelde.
af.
prijs € 1,40 zaterdag
…Door een lijstverbinding
P is
€ 2,10
▶▶ vervolg op pagina
▶▶ vervolg
verr volg op pagina
met
2
ChristenUnie/SGP
7
gemeente van 28
behoudt het CDA
naar 10
zijn
vijfde
PVV verloor er anderhalf procent. De
zetelvan
daar met 44 procent
Aaldert
in het
com
commen
co
commentaa
mm
mmentaa
Europees
mentaa
me
en a
Soest aa
Parlement.
ar op 3
van de stemmen
nd.nl/binnenla
nd kwam uit op 11 procent procent en
nog steeds met
stip de grootste,
van de stem…Op de Biblebelt
maar
men.
verliest wel een
verloren de christenprocentje
ten opzichte
democraten veel
Hoewel de beweging
van 2009. Het CDA
kiezers aan CU/SGP,
nd.nl/cartoons
nergens zo exwint er een half
in
Limburg aan D66
treem was, is deze
proadvertentie
cent en bovendien
Paus Franciscusen VVD, maar Twente
steeg de opkomst
bidt bij de Klaagmuur voor de uitkomst uitslag symbolisch
stemde massaal
in
Rijssen-Holten van
op Annie
in Jeruzalem, gadegeslagen
van de Europese
en de heilige plaatsen
Schreijer.
43 naar 48 procent.
verkiezingen
van Israël. De paus
De oorzaak: het
Shmuel
de Biblebelt.door
sloot zijn op
‘Twentse stemmenkaIn de 55 ge-Rabinowitz, rabbijn
bezoek
▶ …Door
aan Jordanië,
van de Klaagmuur
Urk een
meenten
non’ Annie Schreijer-Pierik.
waar ChristenUnie/SG
Israël
lijstverbinding met
gisteren af.
P de en Betlehem
De numVan
grootste
de 5576 stemmen
mer 25 op
ChristenUnie/SGP
werd,
gemeente
de CDA-lijst kreeg
die donderdag
vanwint
de fractie
behoudt
28 naar
structuhet CDA zijn reel
10 procent.
landelijk
opvijfde
Urk werden
bijna
een
De
aantal
110.000
PVV
zetel in uitgebracht ging
daar met 44 voorkeurstemm
verloor erprocenten.
anderhalf Het
procent van de en en
maar
CDA en
Parlement.
procent
liefst 74 procenthet Europees
levert
stemmen
komt
juistuit
kwam
vrijwel
nog ruimschoots
naar de ChristenUnie/
Aaldert van Soest steeds met stip
com
commen
co
commentaa
op 11overal
mm
mmentaa
op de
mentaa
me
een
procent
eigen
en a
aantal
aa
krachtmaar
ar op 3
nd.nl/binnenland centen
van
proSGP-lijst.
grootste,
de stemin
het
…Op deVijf
Europarlement.
men. in.
jaar geleden
verliest
Biblebelt
wel een procentje
was christenTwee derde van
nog
58democraten
procent. Het CDAverloren dedat
ErHoewel
ten opzichte
de
is een uitzondering
CDA-stemmen
van 2009. Hetin
kelderde
de bewegingop
veel kiezers
Rijssen-Holten
dit beeld:
CDA
deze in Rijssen-Holten.
aaninCU/SGP,
nergens
wint er een ging
zo exnaar
Limburg aan D66
treem was, is deze
centdeenboerin
ChristenUnie/SG
uit Hengevelde. half pro- nd.nl/cartoons
prijs € 1,40 zaterdag
bovendien
en VVD, maar Twente
uitslag symbolisch
P is
€ 2,10
▶▶Rijssen-Holten
stemde massaal
vervolg op pagina steeg de opkomst in
advertentie
voor de uitkomst
op Annie Schreijer.
2 naar
van de Europese
van 43
48 procent.
verkiezingen op de
De oorzaak: het
Biblebelt. In de
‘Twentse stemmenka55 ge▶ Urk
meenten waar ChristenUnie/SG
non’ Annie Schreijer-Pierik.
P de
De numVan
grootste werd, wint
de 5576
…Door
mer 25 op de CDA-lijst
een stemmen
lijstverbinding
die met
de fractie structukreeg
op
Urk werden uitgebrachtdonderdag
reel
ChristenUnie/SGP
bijna 110.000 voorkeurstemmlandelijk
een aantal
gemeente
van 28
procenten.
behoudt het
naar 10 procent.
gingCDA
Het CDADe
maar
en en
zijn
liefst
levert
vijfde
74zetel
komt
PVVjuist
procent
daar met
verloor
vrijwel
ruimschoots
in het
naar
er anderhalf
44 procent
overal een
Europees
de ChristenUnie/
opvan
eigen
Parlement. centen
aantalen
procent
de kracht in
proSGP-lijst. Vijf jaar
kwam in.
het
nogEuroparlement.
uit op 11 procent
steeds met stip Twee stemmen
geleden was dat
de grootste,
derde van de
nog
58
…Op
procent.
Er
is een uitzondering van de stemmen.
CDA-stemmen
de Biblebelt
verliest wel eenin Rijssen-Holtenmaar
Het CDA
verloren
kelderde
procentje
op
dit
de
in
christenbeeld:
deze
ten
opzichte
ging
democraten veel
Rijssen-Holten.
Hoewel de beweging
naar
van 2009.
de boerin
kiezers aan CU/SGP,
ChristenUnie/SG
Het CDA
uit Hengevelde.
prijs € 1,40 zaterdag
nergens zoPexwint er een half
is
in
Limburg aan D66
treem was, is deze
pro€ 2,10
▶
▶ vervolg
cent
en bovendien
op pagina
en VVD, maar Twente
uitslag symbolisch
steeg
2 de opkomst
stemde massaal
voor de uitkomst
in
Rijssen-Holten van
op Annie Schreijer.
van de Europese
43 naar 48 procent.
verkiezingen op de
De
oorzaak: het ‘Twentse
Biblebelt. In de
stemmenka55 ge▶ Urk
meenten waar ChristenUnie/SG
non’ Annie Schreijer-Pierik.
P de
De numVan de 5576 stemmen
grootste werd, wint
mer 25 op de CDA-lijst
die donderdag
de fractie structukreeg
op Urk werden
reel een aantal procenten.
bijna 110.000 voorkeurstemmlandelijk
uitgebracht ging
Het CDA lemaar
en en
liefst 74 procent
vert juist vrijwel
komt ruimschoots
naar de ChristenUnie/
overal een aantal
op eigen kracht
proSGP-lijst. Vijf jaar
in
centen in.
het Europarlement.
geleden was dat
Twee derde van
nog
58 procent. Het
Er is een uitzondering
de
CDA-stemmen in
CDA kelderde in
Rijssen-Holten ging
op dit beeld:
deze
Rijssen-Holten.
naar de boerin uit
ChristenUnie/SG
prijs € 1,40 zaterdag
Hengevelde.
P is
€ 2,10
▶▶ vervolg op pagina
2
VREEKER BEGRAAFPLAATSSERVICE
ook voor niks toegang tot onze website, het archief, de digitale editie en de app.
Maak nu g a kenn me he Nede
d and
d D
Dagb
b ad
d N
Na uu k h
heb
b e d e 2 weken
k
verbindingen te leggen
het
meest
interessante
ook voo n k oegang o on e web e he a h e de d g a e ed e en de app
Maak
g a kenn of
mebelhe0342
Nede
d411711
and
d D
Dagb
b ad
d N
Na uu k h
heb
b e d e 2 weken
k
Ga
naarnund.nl/2weken
kenmerk
vanode
wele en de app
reconstru- ook voo
n k oegang
on diaken
e web e en
he misschien
a h e de d gook
a e ed
Ga naa nd n 2weken o be 0342 411711
eren. De resultaten van dit onderzoek kunnen
22
het op voor kinderen
van de Klaagmuur
Rabinowitz, rabbijn af.
door Shmuel
gisteren
gadegeslagen
en Betlehem
in Jeruzalem,
Jordanië, Israël
bidt bij de Klaagmuurpaus sloot zijn bezoek aan
Paus Franciscus
Israël. De
plaatsen van
en de heilige
Origineel
feliciteren?
nu
gratis kennis met het
Nederlands
d ik
l deze
d D
Dagblad.
bl d N
Natuurlijk
t
lijk
die 2 weken
k
nos’.
vind
opdracht
omhhebb jje di
archeologie: hij verzamelt kleine mozaïekstuk- Maak
Ga naa
nd n Persoonlijk
2weken o be 0342
411711
het diakonaat in die tijd probeert te
met
MODE
bijlage!
hou van Holland’-gevoel
het ware ‘ik
Op zoek naar
5
op 3
Geslaagd!
dingskarakter
het Griekse
zoals hij dat zelf noemt, een vorm van literaire ook voo
n k oegang o van
on e web
e he a hwoord
e de d g ‘diakoa e ed e en de app
jes, op grond waarvan hij enige trekken van
Balilty
beeld ap / Oded
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams Belang.
▶ Jeruzalem
commentaar
zijn gisteren
tijdens
Israël
In toespraken
naar Jordanië,
afgesloten reis
refereerde paus
en Betlehem,
aan de Bijbel
Franciscus veelvuldig
als
advertentie
voor kinderen
en nam het op
en leven’.
‘teken van hoop
aan de
uitnodiging
Bij zijn verrassende Abbas en de IsraëPalestijnse voorzitter om bij hem in het
Peres
paus
lische president
om vrede, legde
Vaticaan te bidden in Betlehem een link
Franciscus zondag
‘Op deze
geboorteplaats.
naar Jezus’
is geboren,
de Vredevorst
geplaats waar
uit voor een intens het
nodig ik u beiden
huis in
om vrede. Mijn
bed tot God
bidstond.’
open voor zo’n
Vaticaan staat
tijdens zijn driedaagse
het
De paus verbond
gebed’ nadrukkelijk
‘bedevaart van
met de bescherming
christelijk geloof
Jezus een
Zoals het Kind
van kinderen.
kinderen
is, zo zijn de
teken van God
hoop en le‘een teken van
voor de
van vandaag
een graadmeter
ven, en tevens
de maatvan gezinnen,
gezondheid
hele wereld’.
schappij en de
eraan dat misFranciscus herinnerde
geweld en mensenbruik, dwangarbeid,
smoort van miljoenen
huilen
handel het huilen
hun moeders
Willen
kinderen. ‘Maar
moderne Rachels.’
en met
voor hen, als
zorgen, voor
we voor kinderen
hen, omdat
Of negeren wij
hen bidden?
onze eigen zahebben met
we het druk
▶ Jeruzalem
daar met 44 procent
van de stemmen
nog steeds met
stip de grootste,
maar
verliest wel een
procentje ten opzichte
van 2009. Het CDA
wint er een half
procent en bovendien
steeg de opkomst
in
Rijssen-Holten van
43 naar 48 procent.
De oorzaak: het
‘Twentse stemmenkanon’ Annie Schreijer-Pierik.
De nummer 25 op de CDA-lijst
kreeg
bijna 110.000 voorkeurstemmlandelijk
en en
komt ruimschoots
op eigen kracht
in
het Europarlement.
Twee derde van
de
CDA-stemmen in
Rijssen-Holten ging
naar de boerin uit
Hengevelde.
▶▶ vervolg op pagina
2
2014
4
nd.nl/gesla
d.
agd
kenn
nd.nl/geloof beeld
In toespraken tijdens zijn gisteren
afgesloten reis naar Jordanië, Israël
en Betlehem, refereerde paus
Franciscus veelvuldig aan de Bijbel
en nam het op voor kinderen als
‘teken van hoop en leven’.
andere geleerden benadrukkenD het verbinU
G
Maak nu g a
€ 2,10
nd.nl/gesla
d.
agd
Originee
O
Ori
rigin
neell
felicitere
fel
fe
elic
iciite
ere
en?
…Door een lijstverbinding
met
ChristenUnie/SGP
behoudt het CDA
zijn
vijfde zetel in het
Europees Parlement.
…Op de Biblebelt
verloren de christendemocraten veel
kiezers aan CU/SGP,
in
Limburg aan D66
en VVD, maar Twente
stemde massaal
op Annie Schreijer.
prijs € 1,40 zaterdag
4
nd.nl/gesla
d.
agd
nd.nl/gesla
d.
agd
commentaar op 3
In toesprakenRelschopp
tijdens zijn gisteren
er-met-een-reden
afgesloten reis
naar Jordanië,
Israël
en Betlehem, refereerde
paus
Franciscus veelvuldig
aan de Bijbel
en nam het op voor
kinderen als
‘teken van hoop
en leven’.
Gerhard Wilts met
MODE
bijlage!
mei 2014
dinsdag 27 mei 2014
de betekenis van het woord ‘diaken’.
HijU enG
D
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams Belang.
de stemmen
procent van
maar
daar met 44
stip de grootste,
nog steeds met
opzichte
procentje ten
verliest wel een
een half proCDA wint er
in
van 2009. Het
steeg de opkomst
cent en bovendien 43 naar 48 procent.
van
Rijssen-Holten
stemmenkahet ‘Twentse
De oorzaak:
De numnon’ Annie Schreijer-Pierik.
landelijk
CDA-lijst kreeg
en
mer 25 op de
voorkeurstemmen in
bijna 110.000
op eigen kracht
komt ruimschoots Twee derde van de
22
ging
het Europarlement.
in Rijssen-Holten
CDA-stemmen
uit Hengevelde.
naar de boerin
pagina 2
▶▶ vervolg op
18°
Paus neemt
Paus Franciscus
bidt bij de Klaagmuur
in Jeruzalem, gadegeslagen
en de heilige plaatsen
van Israël. De paus
door Shmuel Rabinowitz,
sloot zijn bezoek
rabbijn van
aan Jordanië, Israël
en Betlehem gisteren de Klaagmuur
af.
nd
is
Er is een uitzondering
ChristenUnie/SGP
Rijssen-Holten.
dinsdag 27
Relschopper-met-een-reden 5
Aaldert van Soest nd.nl/binnenla
men.
nergens zo exHoewel de beweging
deze uitslag symbolisch
vertreem was, is
van de Europese
voor de uitkomst
In de 55 gede Biblebelt.
de
kiezingen op
ChristenUnie/SGP
meenten waar
structuwint de fractie
grootste werd,
Het CDA leeen aantal procenten.
het op voor kinderen
Gerhard Wilts nd.nl/geloof beeld ap / Oded Balilty
uitgewerkte theologische visie op het diake-
ccommentaa
commen
co
om
mm
mmentaa
mentaa
me
en a
aa
ar op 3
naar de ChristenUnie/
liefst 74 procent
was dat nog
jaar geleden
SGP-lijst. Vijf
in deze
CDA kelderde
58 procent. Het
Paus neemt het op voor kinderen
onderzoek heeft gedaan naar de
herkomst en
CDA verl
nambt gegeven. De studie van Bart Koet is,
kerkken?’
de rooms-katholieke uit de
Vaak haalde
voorbeelden
in Jeruleider symbolische
de Heilig Grafkerk
relaBijbel aan. In
de weg naar
erkende hij dat
zalem
Kerk lang
Relschopper-met-een-reden
de Orthodoxe
tieherstel met
nd.nl/geloof
Gerhard Wilts k nde en
beschrijving van de pastorale realiteit of een
Bij zijn verrassende uitnodiging aan de
Palestijnse voorzitter Abbas en de Israëlische president Peres om bij hem in het
Vaticaan te bidden om vrede, legde paus
Franciscus zondag in Betlehem een link
naar Jezus’ geboorteplaats. ‘Op deze
plaats waar de Vredevorst is geboren,
nodig ik u beiden uit voor een intens gebed tot God om vrede. Mijn huis in het
Vaticaan staat open voor zo’n bidstond.’
De paus verbond tijdens zijn driedaagse
‘bedevaart van gebed’ nadrukkelijk het
christelijk geloof met de bescherming
van kinderen. Zoals het Kind Jezus een
teken van God is, zo zijn de kinderen
van vandaag ‘een teken van hoop en leven, en tevens een graadmeter voor de
gezondheid van gezinnen, de maatschappij en de hele wereld’.
Franciscus herinnerde eraan dat misbruik, dwangarbeid, geweld en mensenhandel het huilen smoort van miljoenen
kinderen. ‘Maar hun moeders huilen
voor hen, als moderne Rachels.’ Willen
we voor kinderen zorgen, voor en met
hen bidden? Of negeren wij hen, omdat
we het druk hebben met onze eigen zaken?’
Vaak haalde de rooms-katholieke kerkleider symbolische voorbeelden uit de
Bijbel aan. In de Heilig Grafkerk in Jeruzalem erkende hij dat de weg naar relatieherstel met de Orthodoxe Kerk lang
is.
▶▶ vervolg op pagina 7
De
28 naar 10 procent.en
gemeente van
anderhalf procent
PVV verloor er
de stem11 procent van
kwam uit op
proreel
van Holland’-gevoel
overal een aantal
die donderdag
‘ik hou
ware
vert juist vrijwel
5576 stemmen
het
maar
Van de
naar
zoek
Op
uitgebracht ging
centen in.
op dit beeld:
op Urk werden
▶ Urk
nd.nl/gesla
d.
agd
België
B
ellg
lg
lgië
gië
ië b
betaalt
een
ee
e
e
en
n hog
ho
h
hoge
og
ge prijs
ge
voor
vo
v
oor
o
or
o v
verlies
ve
e
Vlaams
Vllaa
V
ams
a
mss Belang.
m
B
▶ Jeruzalem
In toespraken tijdens zijn gisteren
afgesloten reis naar Jordanië, Israël
en Betlehem, refereerde paus
Franciscus veelvuldig aan de Bijbel
en nam het op voor kinderen als
‘teken van hoop en leven’.
18°
dinsdag 27 mei
2014
s neemt het
er toen binnen de kerk leidingPau
gegeven
werd.
op voor kinderen
D
Op zoek naar het ware ‘ik hou van Holland’-gevoel 22
verloren de christenin
…Op de Biblebelt
kiezers aan CU/SGP,
Twente
democraten veel
D66 en VVD, maar
Limburg aan
op Annie Schreijer.
stemde massaal
Balilty
beeld ap / Oded
d.
nd.nl/geslaagd
18°
met
MODE
bijlage!
Relschopper-met-een-reden 5
MODE
bijlage!
beeld ap / Oded
Balilty
▶ Jeruzalem
4
18°
met
…Door een lijstverbinding het CDA zijn
behoudt
ChristenUnie/SGP Europees Parlement.
het
vijfde zetel in
5
Origineel
feliciteren?
Pau
dinsdag 27 mei 2014
Willeke
nd.nl/cartoons
Soest nd.nl/binnenland
Aaldert van
op 3
Geslaagd!
▶ Jeruzalem
tijdens zijn gisteren
Israël
In toespraken
naar Jordanië,
afgesloten reis
refereerde paus
en Betlehem,
aan de Bijbel
Franciscus veelvuldig
als
voor kinderen
en nam het op
en leven’.
‘teken van hoop
aan de
uitnodiging
Bij zijn verrassende Abbas en de IsraëPalestijnse voorzitter om bij hem in het
Peres
paus
lische president
om vrede, legde
Vaticaan te bidden in Betlehem een link
Franciscus zondag
‘Op deze
geboorteplaats.
naar Jezus’
is geboren,
de Vredevorst
geplaats waar
uit voor een intens het
nodig ik u beiden
huis in
om vrede. Mijn
bed tot God
bidstond.’
open voor zo’n
Vaticaan staat
tijdens zijn driedaagse
het
De paus verbond
gebed’ nadrukkelijk
‘bedevaart van
met de bescherming
christelijk geloof
Jezus een
Zoals het Kind
van kinderen.
kinderen
is, zo zijn de
teken van God
hoop en le‘een teken van
voor de
van vandaag
een graadmeter
ven, en tevens
de maatvan gezinnen,
gezondheid
hele wereld’.
schappij en de
eraan dat misFranciscus herinnerde
geweld en mensenbruik, dwangarbeid,
smoort van miljoenen
huilen
handel het huilen
hun moeders
Willen
kinderen. ‘Maar
moderne Rachels.’
en met
voor hen, als
zorgen, voor
we voor kinderen
hen, omdat
Of negeren wij
hen bidden?
onze eigen zahebben met
we het druk
nederlands dagblad
d.
nd.nl/geslaagd
Bij zijn verrassende
uitnodiging aan
de
Palestijnse voorzitter
Abbas en de Israëlische president
Peres om bij hem
in het
Vaticaan te bidden
om vrede, legde
paus
Franciscus
us zondag
zond in Betlehem
een link
naar Jezus’ geboorteplaats.
ge
‘Op deze
plaats waar de
Vredevorst is geboren,
nodig ik u beiden
beide uit voor een
intens gebed tot God om
vrede. Mijn huis
in het
Vaticaan staat open
op voor zo’n bidstond.’
De paus verbond
tijdens zijn driedaagse
‘bedevaart van
gebed’
g
nadrukkelijk het
christelijk geloof
met de bescherming
van kinderen. Zoals
Zo
het Kind Jezus
een
teken van God
is,
i zo zijn de kinderen
van vandaag ‘een
teken van hoop
en leven, en tevens
een
ee graadmeter
voor de
gezondheid van
gezinnen, de maatschappij en de hele
hel wereld’.
Franciscus herinnerde
herinn
eraan dat misbruik, dwangarbeid,
dwangarbei geweld
en mensenhandel het huilen
smoort
s
van miljoenen
kinderen. ‘Maar
hun
h
moeders huilen
voor hen, als moderne
mode
Rachels.’ Willen
we voor kinderen
zorgen, voor en
met
hen bidden? Of
negeren
neg
wij hen, omdat
we het druk hebben
met onze eigen
zaken?’
Vaak haalde de
rooms-katholiek
room
e kerkleider symbolische
voorbeelden uit
de
Bijbel aan. In de
Heilig
Hei Grafkerk in
Jeruzalem erkende hij
dat
da de weg naar
relatieherstel met de
Orthodoxe
Or
Kerk lang
is.
▶▶ vervolg
verr volg op pagina
7
van de Klaagmuur
Rabinowitz, rabbijn af.
door Shmuel
gisteren
gadegeslagen
en Betlehem
in Jeruzalem,
Jordanië, Israël
bidt bij de Klaagmuurpaus sloot zijn bezoek aan
Paus Franciscus
Israël. De
plaatsen van
en de heilige
België betaalt
een hoge prijs
voor verlies
Vlaams Belang.
advertentie
Relschopper-met-een-reden
Paus neemt
d.
nd.nl/geslaagd
In toespraken tijdens
zijn gisteren
afgesloten reis
naar Jordanië,
Israël
en Betlehem, refereerde
paus
Franciscus veelvuldig
aan de Bijbel
en nam het op voor
kinderen als
‘teken van hoop
en leven’.
dinsdag
met
27 mei
Op zoek naar het
ware ‘ik hou van
Holland’-gevoel
22
Paus neemt
nds dagblad
nederla
CU en SGP
CDA verliest aan
nd.nl/geloof
Gerhard Wilts en
▶ Jeruzalem
ad
4
het op voor
van de eerste eeuwen en de manier
nedewaarop
rland kinderen
Pautraditie
s neemt het
van hem naast kennis van de
ook
psyop voo
r kinder
beeld ap / Oded
Balilty
Gerhard Wilts nd.nl/geloof
mei 2014
dinsdag 27
kerkken?’
de rooms-katholieke uit de
Vaak haalde
voorbeelden
in Jeruleider symbolische
de Heilig Grafkerk
Bijbel aan. In
naar relahij dat de weg
zalem erkende
Kerk lang
de Orthodoxe
tieherstel met
met
MODE
bijlage!
Op zoek naar het
ware ‘ik hou van
Holland’-gevoel
22
het op voor kinderen
Relschopper-met-een
-reden 5
22
het op voor kinderen
▶ Jeruzalem
gisteren
tijdens zijn
Israël
In toespraken
naar Jordanië,
afgesloten reis
refereerde paus
en Betlehem,
aan de Bijbel
Franciscus veelvuldig
als
voor kinderen
en nam het op
en leven’.
‘teken van hoop
aan de
uitnodiging
Bij zijn verrassende Abbas en de IsraëPalestijnse voorzitter om bij hem in het
Peres
paus
lische president
om vrede, legde
een link
Vaticaan te bidden
in Betlehem
Franciscus zondag
‘Op deze
geboorteplaats.
naar Jezus’
is geboren,
de Vredevorst
geplaats waar
uit voor een intens het
nodig ik u beiden
huis in
om vrede. Mijn
bed tot God
bidstond.’
open voor zo’n
Vaticaan staat
tijdens zijn driedaagse
het
De paus verbond
gebed’ nadrukkelijk
‘bedevaart van
met de bescherming
christelijk geloof
Jezus een
Zoals het Kind
van kinderen.
kinderen
is, zo zijn de
teken van God
hoop en le‘een teken van
voor de
van vandaag
een graadmeter
ven, en tevens
de maatvan gezinnen,
gezondheid
hele wereld’.
schappij en de
eraan dat misFranciscus herinnerde
geweld en mensenbruik, dwangarbeid,
smoort van miljoenen
huilen
handel het huilen
hun moeders
Willen
kinderen. ‘Maar
moderne Rachels.’
en met
voor hen, als
zorgen, voor
we voor kinderen
hen, omdat
Of negeren wij
hen bidden?
onze eigen zahebben met
we het druk
d.
nd.nl/geslaagd
Balilty
beeld ap / Oded
Paus neemt
Balilty
beeld ap / Oded
Paus neemt
ndsdagblad
Relschopper-met-ee
n-reden 5
nd.nl/geloof
Gerhard Wilts 18°
4
met
MODE
bijlage!
hou van Holland’-gevoel
het ware ‘ik
Op zoek naar
5
Relschopper-met-een-reden
nd.nl/geloof
Gerhard Wilts nederlandsdagbl
dinsdag 27 mei
2014
geschiedenis van het diakenambt, de kerk
4
m he op voo
te wijden in de geloofstraditie
neen
dedat
rla vraagt k nde en
ken geweest.
dinsdag 27 mei
2014
dagblad
mei 2014
nederlands dagblad
de delicate opdracht om geloofsleerlingen in
ambt. Augustinus is overigens zelf nooit dia-
Nu 2 weken
Nu
2
gratis!
Nu
2 weken
weken
Nu 2 wekennederlandsdagblad
gratis!
gratis!
nederlands dagb
lad
gratis!
van het boek wordt wel verwezen naar rele-
Bouwkundige inspecties en 16-06-14
ND 13:11
adviezen aan particulieren,
nd
d
nd
d
nd
d
nd
d
Grafdelven
Graven ruimen
U OpG en herbegraven
N
Na uu k h
heb
b e d e 2 weken
k
Grafkelders
de d g a e ed e en de app
Urnen bestemmingen
Aanleg
N
Na uu k h
heb
b e en
d euitbreiding
2 weken
k
de d g aRenovatie
e ed e en
enherindeling
de app
N
Na uu
k
h
heb
b
e
d
e
2
weken
k
Onderhoudswerkzaamheden
U
G
ook voo n k oegang o on e web e he a h e de d g a e ed e en de app
Maak
g na 2weken
kenn omebehe0342
Nede
d411711
and
d D
Dagb
b ad
d N
Na uu k h
heb
b e d e 2 weken
k
Ga
naanund
ook voo n k oegang o on e web e he a h e de d g a e ed e en de app
Ga naa nd n 2weken o be 0342 411711
47,o 1607
HB
Hem
Ga naa De
nd nHout
2weken
be 0342
411711
christelijk betrokken
BETROKKEN
DUURZAAM
T: 0228-544484 • F: 0228-544651
christelijkVERNIEUWEND
betrokken
w
S
w
S
w
S
w
S
christelijk betrokken
betrokken
Met zorg betrokken
christelijk
Bouwkundige inspecties en
adviezen aan particulieren,
het diakenambt heel divers is geweest in de
de diaken vooral zien als degene die zich bin-
oudheid. In de grote steden hebben de diakens
nen de kerk bekommert om de armen en de
belangrijke bestuurlijke en financiële taken. Zo
zwakken. Die opvatting is niet terug te vinden
gebouwen in Noord-Holland
gebouwen in Noord-Holland
organiseren zij ook de armenzorg. Diakens zijn
in de oude kerk en dus ook niet bij Augustinus.
• Beoordeling van offertes en
• Beoordeling van offertes en
altijd actief in de liturgie: hij leest voor, geeft
De armenzorg is in die dagen de verantwoor-
prijsopgaven • Bereikbaarheids- en
prijsopgaven • Bereikbaarheids- en
aanwijzingen en zingt het evangelie. Ook
delijkheid van de bisschop en dus van de kerk
veiligheidsplannen
veiligheidsplannen
zijn de diakens vaak betrokken geweest bij
als geheel.
de catechese, zoals bijvoorbeeld aan mensen
Augustinus spreekt zijn diakens altijd aan met
[email protected]
www.monumentenwachtnoordholland.nl
[email protected]
www.monumentenwachtnoordholland.nl
die zich aanmelden voor de doop. Daarnaast
‘medediakens’. Hij ziet hen als medewerkers.
T: 075 6474588
F: 075 6474593
Veerdijk 32, 1531 MS Wormer
Postbus 79, 1520 AB Wormerveer
T: 075 6474588
F: 075 6474593
Veerdijk 32, 1531 MS Wormer
Postbus 79, 1520 AB Wormerveer
| SamenKerk | september 2014
ondernemingen, stichtingen en
ondernemingen, stichtingen en
overheden over monumentale
overheden over monumentale
Monumentenwacht Noord-Holland
Monumentenwacht NoordMonumentenwacht Noord-Holland
SamenKerk | september 2014 |
29
Personalia
Personalia
BENOEMINGEN • ONTSLAG • ADRESWIJZIGINGEN
Augustus 2014
OVERLEDEN
chie O.L.Vrouw van de Berg Carmel
van de kerkelijke zending gekregen om
Met ingang van 1 oktober 2014 heeft hij
Lutjebroek, H. Laurentius te Hoogkarspel
tot gedachtenis plaats in de kapel
te Aalsmeer en administrator van de
als pastoraal werker in de R.-K. Parochie
de kerkelijke zending om als pastoraal/
en H. Lucas te Venhuizen verenigd in een
van begraafplaats Buitenveldert te
dom Rotterdam, geboren op 4 april
parochies H.H. Engelbewaarders te
Schalkwijk werkzaam te zijn. Zijn adres is
spiritueel begeleider van de Zusters
personele unie.
Amsterdam. Na de crematie is zijn as
1920 en priester gewijd op 22 septem-
Badhoevedorp en H. Joannes Geboorte
Haardstee 135, 1102 NJ Amsterdam Z.O.
van de Voorzienigheid te Heemstede
ber 1945, is op 30 juli 2014 overleden
te Kudelstaart, is op 9 augustus 2014
en op 6 augustus begraven op de
overleden in het Spaarneziekenhuis te
van 1 juli 2014 eervol ontheffing van de
Oosterbegraafplaats te Voorburg. Voor
Hoofddorp. Hij is op 16 augustus 2014
kerkelijke zending gekregen als pasto-
de scheiding van de bisdommen in
begraven bij zijn medebroeders op het
raal werker bij de Stichting Sint Jacob,
1956 was hij werkzaam als kapelaan te
kerkhof van de parochie O.L.Vrouw van
wegens reorganisatie. Hij was als pasto-
Alphen aan den Rijn (1946), kapelaan
de Berg Carmel te Aalsmeer.
raal werker werkzaam in de Zorgcentra
Goede Herder te Castricum, H. Laurentius
• B.J. van Bommel, priester van het bis-
• drs. J.A.H. van Wijk heeft met ingang
werkzaam te zijn. Zijn adres is Gravin
Margarethahof 1, 2114 DX Vogelenzang.
PERSONELE UNIE/FUSIE
• Per 1 juli 2014 zijn de parochies van De
bijgezet in het familiegraf op de R.-K.
ADRESWIJZIGING
geweest vanuit de Krijtberg, waar hij in
Emmastraat 7, 1211 NE Hilversum, e-mail:
september 1995 zijn 50-jarig priesterjubi-
[email protected]
leum als jezuïet vierde. Van 1997 tot 2012
• Dr. Th.L.M. Kint, gepensioneerd pastoraal
• W.F.M. Postma, oud-vicaris en emeri-
Bosbeek te Heemstede, Dennenheuvel te
en H. Maria te Heemskerk en O.L.Vrouw
werker, is per 1 juli 2014 verhuisd van
tus priester van het bisdom Haarlem-
Bloemendaal en Klein België te Haarlem -
Geboorte te Uitgeest verenigd in een
Ouderkerk aan de Amstel naar Triade 45,
conrector van Huize Blijdorp en mode-
Amsterdam, is op 16 juli 2014 overle-
zie verder bij goedkeuring en zending.
personele unie. Het secretariaatsadres
1901 GW Castricum, telefoon 0251 - 76
rator/godsdienstleraar van de R.-K.
den in het Jeroen Bosch ziekenhuis te
Meisjesschool te Voorschoten.
’s-Hertogenbosch. Hij is op 18 juli 2014
• I.L. Draaibas, diaken van het
Aartsbisdom Utrecht en werkzaam
in besloten kring gecremeerd.
• H.M. van Wel, eertijds priester van
is Dorpsstraat 113, 1901 EK Castricum,
BENOEMING
• M.A.A. Agius is per 1 augustus 2014
benoemd tot parochievicaris van de
telefoon 06 - 302 676 30, e-mail: info@
regioheemskerk.nl
• Per 1 juli 2014 zijn de parochies van H.
Buitenveldert te Amsterdam.
90 46, e-mail: [email protected]
pastoraal werkster, is per 1 juli 2014 verhuisd van Ouderkerk aan de Amstel naar
het bisdom Haarlem en staflid van het
parochie H. Laurentius en H. Maria te
Engelmundus te Driehuis, O.L.Vrouw
Triade 45, 1901 GW Castricum, telefoon
is op 2 augustus 2014 overleden te
Diocesaan Pastoraal Centrum van het
Heemskerk. Zijn adres is Langebuurt 37,
van Altijddurende Bijstand te Santpoort,
0251 - 76 90 46, e-mail: [email protected]
Hoofddorp. Hij is op 7 augustus 2014
bisdom Haarlem, is op 24 juli 2014 over-
1911 AS Uitgeest.
de R.-K. Parochie IJmuiden te IJmuiden,
begraven in het familiegraf op de
leden te Driehuis. Hij is op 29 juli 2014
begraafplaats Nieuw Eykenduynen
begraven op begraafplaats De Biezen
te Den Haag. Hij is van 1998 tot 2012
te Santpoort-Noord. Hij is werkzaam
werkzaam geweest voor de Surinaamse
• Drs. L.A. Peetam is tot priester benoemd
H. Adelbertus te Haarlem-Noord en
in het bisdom Breda. Zijn nieuwe adres
augustus 2014 benoemd tot priester-
de R.-K. Parochie Schoten (Mariakerk)
is per 1 augustus 2014 St. Janstraat 10,
assistent in de R.-K. Parochie Emmaüs te
te Haarlem-Noord verenigd in een
4811 ZL Breda, telefoon 076 - 514 35 66,
geweest in Duivendrecht H. Urbanus
Amsterdam Oud West en de parochie
personele unie. Het secretariaatsadres
e-mail: [email protected]
katholieke gemeenschap in het bisdom
(1953), Amsterdam H. Hart van Jezus
ALM de Nossa Senhora de Fatima (de
is Driehuizerkerkweg 113, 1985 HB
Haarlem-Amsterdam.
(1956) en was tevens assistent-district-
Portugeessprekende gemeenschap)
Driehuis, telefoon 023 - 537 44 98.
• Dr. B.A.M. Peters, emeritus priester van
het bisdom Haarlem-Amsterdam is opge-
saalmoezenier voor de KAJ en VKAJ,
te Amsterdam Oud-West. Zijn adres is
dom Rotterdam. Geboren op 1 oktober
de sportbeweging en R.-K. Instuif te
Admiraal de Ruyterweg 408, 1055 ND
van O.L.Vrouw Onbevlekt Ontvangen te
Woning Narcis app. 7, Witte de Withlaan
1943 en priester gewijd op 6 juli 1968.
Amsterdam e.o. en rector van Heliomare
Amsterdam.
Nieuw Vennep en H. Joannes Evangelist
1, 2121 XE Bennebroek. Het postadres is
Hij is overleden op 6 augustus 2014
te Wijk aan Zee (1965). Van 1 november
te Buitenkaag verenigd in een perso-
p/a Mw. P.H.M. Möller, Valkenburgerplein
en op 13 augustus begraven op de
1978 tot 1 augustus 1991 was hij staf-
september 2014 benoemd tot paro-
nele unie. Het secretariaatsadres is Sint
7, 2103 AS Heemstede, telefoon 023 - 432
Begraafplaats Vredehof te Ridderkerk.
lid voor catechese van het Diocesaan
chievicaris van de parochies verenigd
Anthoniusstraat 15, 2153 BA Nieuw
71 93.
Pastoraal Centrum te Haarlem.
in personele unie van H. Odulphus te
Vennep, telefoon 0252 - 67 22 53, e-mail:
Assendelft, H. Bonifatius te Zaandam en
[email protected]
•M
.E.H. Oostdam, priester van het bis-
•M
w. J.Th.C. van Oosten - Van Rossum
(Joke Forceville-van Rossum), voormalig
• Prof. dr. G.J.M. van Wissen, voorzitter
• J.F.E.M. van Voorst tot Voorst is per 1
• Per 7 november 2013 zijn de parochies
nomen in Woonzorgcentrum Meerleven,
• P.G. Picavet, priester van het bisdom
Haarlem-Amsterdam, werkzaam in
redactielid van het bisdomblad Samen
van het Centrum voor de Sociale Leer
H. Maria Magdalena te Zaandam. Zijn
• Per 1 juli 2014 zijn de parochies van
Oeganda, heeft een nieuw telefoonnum-
Kerk, is op 10 juli 2014 overleden te
van de Kerk, is op 14 juli 2014 overleden
nieuwe adres is Dorpsstraat 570, 1566 BZ
de H. Bonifatius te Zaandam, de H.
mer: 00 256 712 123321. Zijn faxnummer
Haarlem. Zij is op16 juli 2014 begra-
te Zuid-Scharwoude. Hij is op 19 juli
Assendelft.
Maria Magdalena te Zaandam en de H.
vervalt.
ven op begraafplaats Berkenrode te
2014 begraven op het kerkhof van de St.
Heemstede.
Jan de Doperkerk te Noord-Scharwoude.
ONTHEFFING KERKELIJKE ENDING
het Kathedraal Kapittel van Sint Bavo
en oud-deken van het Dekenaat
•D
rs. J.M.A Bartholomée heeft met
Meerlanden, pastoor van de paro-
30
Odulphus te Assendelft verenigd in een
GOEDKEURING EN ZENDING
• drs. J.A.H. van Wijk heeft met ingang
•H
.P.M. Post O.Carm., kanunnik van
| SamenKerk | september 2014
ingang van 1 juli 2014 eervol ontheffing
was hij pastor in het Woonzorgcentrum
• Mw. H.L.M. Kint - Van Os, gepensioneerd
in het bisdom Haarlem-Amsterdam,
• B.G.W.A. den Boer mhm. is per 1
George Wüst is in ons bisdom werkzaam
parochies, heeft een nieuw werkadres:
te Voorschoten H. Laurentius (1953),
te Delft H. Hippolytus (1951), kapelaan
Begraafplaats St. Barbara te Amsterdam.
• A.I.J. Keetelaar, diaken in de K.A.N.
personele unie.
RECTIFICATIE/AANVULLING
• Per 1 juni 2014 zijn de parochies van de
• drs. G.B.J. Wüst pr. is op 29 juni 2014
van 1 juli 2014 de kerkelijke zending om
H. Franciscus Xaverius te Enkhuizen, St.
op 88-jarige leeftijd overleden in het
als pastoraal werker werkzaam te zijn bij
Martinus te Bovenkarspel, H. Joannes
Berchmanianum te Nijmegen. Op 3
Zorgcentrum De Kooimeer te Alkmaar.
de Doper te Grootebroek, H. Nicolaas te
juli 2014 vond een Eucharistieviering
SamenKerk | september 2014 |
31
Belicht
Van Adventsactie ontvingen we
foto's van de bouw van de scho
ol
in Kasongwe, Malawi. Het was
een van de projecten waarvoo
r
via de Adventsactie geld is inge
zameld. Inmiddels is de bouw fl
ink
gevorderd. De mensen in Kaso
ngwe zijn alle Nederlandse don
ateurs heel dankbaar: de kinderen
kunnen binnenkort op een normale leeftijd aan het basisonderw
ijs beginnen en kunnen gewoon
iedere dag naar school kunnen
.
Uw foto in Samen Kerk?
Hebt u een mooie foto die u wilt
delen met de lezers van Samen
Kerk?
U kunt uw bijdrage per e-mail
sturen aan >> BKlaassen@
bisdomhaarlem-amsterdam.nl
Per post kan natuurlijk ook:
Samen Kerk, postbus 1053,
2001 BB Haarlem. Vermeld kort
bij welke gelegenheid de foto
genomen is en wie erop te zien is.

Aan de Bisschoppen van de Nederlandse R.K. Kerkprovincie Betreft

OPEN KLOOSTERDAG 10 mei - Assel Don Bosco Centrum

februari - Bisdom Rotterdam

Samenstelling van de gemeenteraad van Katwijk

Twaalf uur in Tirana

Thema Avonden Franciscus

Artikel pater Frans Bomers.

Mediazondag

bijlage - Drechtsteden