Wereldoorlog raakt ook IJmuiden

DONDERDAG 7 AUGUSTUS 2014
Wereldoorlog 1
Indrukwekkend
afscheid Duitse
bemanningsleden
DONDERDAG 7 AUGUSTUS 2014
Wereldwijd wordt deze week het begin van de
Eerste Wereldoorlog herdacht. Ook IJmuiden raakt
zijdelings bij deze oorlog betrokken. Ter gelegenheid
van de herdenking plaatsen wij hierbij een artikel
van Ko van Leeuwen, de vorig jaar overleden
journalist van onder andere IJmuider Courant. Het
verhaal is verschenen ter gelegenheid van het 125-jar
ig bestaan van het Noordzeekanaal in 2001 . De
verhalen zijn gebundeld in het boek ‘Het geheim
van IJmuiden’.
Wereldoorlog 1
Uitvaart bemanning torpedoboot
Via list bereikt
bemanning V 69
weer Duitsland
Wereldoorlog
raakt ook
IJmuiden
Hoewel Nederland zich overduidelijk neutraal opstelt, gaat de Eerste
Wereldoorlog ons land niet onopgemerkt voorbij. Als de oorlog
zomaar opeens in augustus 1914
uitbreekt, verandert de mobilisatie
het vriendelijke stadje aan de zee
weldra in een grimmige vesting.
Met driehonderd man wordt het
pantserfort op oorlogssterkte gebracht en aan de Kanaaldijk verrijst
een militair tentenkamp.
januari 1917? In de nabijheid van de
Nederlandse kust, in de buurt van
de Schouwersbank, nemen Engelse
oorlogsschepen de Duitse torpedobootjager V 69 onder vuur. Er
vallen doden en gewonden. Om
hoeveel manschappen het gaat, is
op dat moment nog niet bekend.
De Britten kunnen het schip niet
tot zinken brengen en wonder
boven wonder weet de V 69 te
ontkomen.
Langs het strand patrouilleren
colonnes soldaten met zware mitrailleurs, die door honden worden
voortgetrokken. Die oorlog legt de
IJmuidenaren geen windeieren. De
vis wordt er weldra duur betaald...
door de Duitsers. Maar het is niet
alleen de betrekkelijke welvaart
waarmee de IJmuidenaren in die
Eerste Wereldoorlog te maken
krijgen. Ook de gruwelijke kant
van het oorlogsgeweld dient zich
aan. Die wordt schrijnend duidelijk door het drama met de V 69,
een Duitse torpedoboot die met
doden en gewonden aan boord nog
maar net de haven van IJmuiden
kan binnenlopen.
Wat is er gebeurd in die ijzige
nacht van de 23ste op de 24ste
Torpedoboot
Diepe indruk maakt het op de
IJmuidenaren, als op 24 januari
1917 de geteisterde Duitse torpedoboot de haven binnenvaart. Het
zwaar beschadigde schip biedt een
lugubere aanblik. De lange ijspegels, die door de hevige vorst aan
de schoorstenen hangen, zijn met
bloed doorlopen. Aan boord bevinden zich de lichamen van zeven
mannen die in het nachtelijk gevecht met de Engelsen zijn gesneuveld. Al eerder op de dag arriveert
de IJmuider stoomtrawler Eems
met aan boord eveneens een aantal
zwaargewonde Duitse soldaten.
Het in de Eerste Wereldoorlog
neutrale Nederland is verre van
Duitsgezind, maar hier is sprake
Het detachement Marine-artillerie IJmuiden bij het Semafoorduin in 1916.
van diep menselijk leed. Zowel de
Nederlandse overheid, de gemeente als de IJmuidense bevolking
steken onmiddellijk de helpende
hand uit.
De gewonden worden zo snel en
voorzichtig mogelijk overgebracht
naar het noodhospitaal, dat is
ingericht in het vroegere café De
Het mobilisatiemuziekkorps van het fort IJmuiden. Dirigent is Cornelis Vreeswijk uit IJmuiden, opa van de zanger.
Afslag, aan de Kanaalstraat en naar
het Rode Kruisgebouw. De toon in
de IJmuider Courant is humaan en
hartelijk. Een verslaggever bezoekt
de gewonden, die per ambulancetrein van het Rode Kruis naar
Duitsland worden vervoerd en
schrijft het volgende: ’De toestand
der overigen die wij in de ambulancetrein bezochten, is zeer bevredigend. Enkelen waren monter en
vroegen reeds om een sigaret. Onze
beste wenschen voor hun herstel
vergezellen hen’.
Als op 27 januari de gesneuvelde
Duitsers de laatste eer wordt bewezen, scharen duizenden zich langs
de routes. Het wordt een indrukwekkend afscheid. Met groot militair vertoon, zowel van Nederlandse als van Duitse kant. In de ochtend worden eerst de stoffelijke
overschotten van de officieren Max
Schultz en Walter Faust in statige
lijkkoetsen naar het station gebracht voor transport naar Duitsland. Slippendragers zijn de commandant van de V 69, kapiteinluitenant ter zee Böhm, drie Nederlandse officieren met de rang
van kapitein, vier luitenants van
het Nederlandse leger en negen
bemanningsleden van de Duitse
torpedoboot.
Vooraf is bepaald dat niemand
behalve genodigden met de stoet
mee mogen lopen. Het wordt een
barre tocht in een felle winterse
kou, waarbij het kwik nog steeds
ver onder nul staat. Tal van hooggeplaatste Duitse militairen en
familieleden van de overledenen en
ook Nederlandse gezagsdragers,
zijn er voor naar IJmuiden geko-
OVERDRUK UIT VELSEN-IJMUIDEN, DE DOORSNEE VAN HOLLAND.
men. De oorlogsschepen en regeringsvaartuigen in de haven hebben van 12 tot 4 uur de vlag halfstok. Onder het spelen van de
treurmars van Chopin gaat het
stapvoets naar het station.
Op het moment dat de lijken in de
rouwwagon worden geschoven,
lost een vuurpeloton tweemaal
twee saluutschoten. ’s Middags
volgt de begrafenis van de overige
gesneuvelden. Zes rouwkoetsen
staan op het Willemsplein in het
hartje van IJmuiden. Om twee uur
vertrekt de stoet naar de IJmuider
Begraafplaats aan de Kanaaldijk.
Een schat aan bloemen bedekt de
koetsen.
Kerkhof
Onder het droef gezang van de
speciaal uit Duitsland gekomen
Männer Gesängverein, zet de lange
stoet zich in beweging. Heel IJmuiden trotseert de felle kou. Langs de
route naar het kerkhof ziet het
zwart van de mensen.
De V 69 mag in IJmuiden blijven
liggen tot ze weer zeewaardig is. Er
wordt hard gewerkt aan de reparaties van de oorlogsbodem. Maar zal
dat enorme schip, als het de veilige
haven van IJmuiden moet verlaten,
kunnen ontsnappen aan de Engelse oorlogsvloot? Böhm weet dat
zijn kans op overleven gering is,
vooral omdat alle boordkannonnen
door de Nederlandse marine onklaar zijn gemaakt. Maar hij heeft
geen keus: veel langer in IJmuiden
blijven kan niet. Dan bedenkt de
commandant een slimme list. Hij
neemt contact op met de Nederlandse marine en deelt openlijk
Het detachement Marine IJmuiden in 1916 bij de Kop van de Haven.
mee dat bepaalde onderdelen van
zijn schip alleen in Rotterdam
kunnen worden gerepareerd.
Böhm meldt dat hij wel op eigen
kracht naar de Rotterdamse haven
kan varen. De marine stemt daarmee in en zorgt voor een escorte.
Als de IJmuidenaren op zondagochtend langs de haven kuieren,
zijn ze stomverbaasd: de V 69 is
vertrokken. In de vroege ochtend,
om half zes, is er losgemaakt en
met assistentie van een Duitse
sleper heeft de V 69 IJmuiden
verlaten. Het zijn de weersomstandigheden die commandant Böhm
helpen zijn list te volvoeren: het is
mistig als de schepen uitvaren en
in volle zee zit het weldra potdicht.
Even zuidelijk van Zandvoort geeft
Böhm zijn machinisten opdracht
om te draaien en op volle kracht
noordwaarts te varen. De Duitse
torpedoboot wordt veilig door
Böhm in Wilhelmshafen gebracht.
Ko van Leeuwen

Download Report