Imagine the result
Uitgebreid beheerplan bossen regio Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventarisrapport
Projectnummer: 04/005976
Versie 1 – 5/9/2008
Studie in opdracht van:
ISO 9001 gecertificeerd voor:
Adviesverlening, studie en ontwerp van gebouwen, infrastructuur, milieu en ruimtelijke ordening
ARCADIS Belgium nv │Vroentestraat 2 , 3290 SCHAFFEN - DIEST │T: +32 13-35-55-70 │F +32-13-55-69-48
www.arcadisbelgium.be
Agentschap voor Natuur en Bos
www.natuurenbos.be
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
L
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
COLOFON
Titel:
Uitgebreid beheerplan bossen regio Kapellen-Brasschaat-Schoten
Jaar van uitvoering
2008-2009
Opdrachtgever
Agentschap voor Natuur en Bos
Beheerregio Antwerpse Kempen / Schelde Neteland
Gebouw Anna Bijns
Lange Kievitstraat 111/113 bus 63
B-2018 Antwerpen
Contactpersoon opdrachtgever Guy Heutz & Eric Van Boghout
Regiobeheerders
[email protected]
[email protected]
OCMW Antwerpen
Gemeente Brasschaat
Bosgroep Antwerpen Noord vzw
Beheer privaat patrimonium
Lange Gasthuisstraat 33
B-2000 Antwerpen
Grondgebiedzaken
Bredabaan 182
B-2930 Brasschaat
Domein Pulhof
’s Gravenwelsesteenweg 59-61
B-2110 Wijnegem
Peter Van den Berghen
Jan Moereels
Beleidscoordinator grondgebiedzaken
[email protected] [email protected]
Opdrachthouder
ARCADIS Belgium nv
Vroentestraat 2, 3290 Diest │ T: 013-35 55 78 │ F: 013-55 69 48
www.arcadisbelgium.be
Auteurs
Pieter Roovers │ [email protected]
Thomas Stijnen │ [email protected]
Arjen Breevaart │[email protected]
Alexandra Mannaert │ [email protected]
Ward Andriessen │ [email protected]
Revisiestatus
Versie
- Versie 1
Datum
Karolien Devriendt
Bosgroepcoördinator
[email protected]
Vereniging voor Bos in Vlaanderen
Geraardbergsesteenweg 267, 9090 Gontrode │ T: 09-264 90 50 │ F: 09-264 90 92
www.vbv.be
Opmerking
- 05/09/2008
Opgesteld
Afdeling/Discipline
Wijze van citeren
Roovers P, 2008 │Uitgebreid beheerplan bossen regio Kapellen-Brasschaat-Schoten │ARCADIS Belgium nv i.s.m. VBV i.o.v. Agentschap voor Natuur en Bos
- Ruimte & Verkeer
Functie
- Projectleider Open Ruimte
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Naam
- Pieter Roovers
Datum
- 05/09/2008
2 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
L
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
INHOUDSTAFEL
L
COLOFON..........................................................................................................................................................................................................................................2
L
INHOUDSTAFEL ...............................................................................................................................................................................................................................3
L
LIJST DER FIGUREN........................................................................................................................................................................................................................6
L
LIJST DER TABELLEN......................................................................................................................................................................................................................9
L
LEESWIJZER...................................................................................................................................................................................................................................12
1
IDENTIFICATIE VAN HET BOS ......................................................................................................................................................................................................13
1.1
1.2
1.3
1.4
Eigendom, zakelijke en persoonlijke rechten ............................................................................................................................................... 13
Kadastraal overzicht .................................................................................................................................................................................... 15
Situatieplan .................................................................................................................................................................................................. 15
Situering....................................................................................................................................................................................................... 17
1.4.1 Algemeen-Administratief.......................................................................................................................................................................... 17
1.4.2 Relatie met andere groene domeinen...................................................................................................................................................... 20
1.5
Statuut van de wegen, waterlopen en nutsleidingen .................................................................................................................................... 21
1.6
Bestemming volgens geldend plan van aanleg of RUP................................................................................................................................ 25
1.6.1 Gewestplan.............................................................................................................................................................................................. 25
1.6.2 Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen........................................................................................................................................................ 26
1.6.3 Gewenste ruimtelijke structuur................................................................................................................................................................. 26
1.6.4 Provinciaal Ruimtelijk structuurplan Antwerpen ....................................................................................................................................... 27
1.6.5 Gemeentelijke beleidsplannen................................................................................................................................................................. 28
1.7
Ligging speciale beschermingszones........................................................................................................................................................... 31
1.7.1 Internationale beschermingszones .......................................................................................................................................................... 31
1.7.2 Nationale Beschermingszones ................................................................................................................................................................ 36
1.8
Parallelle processen en gerelateerde initiatieven ......................................................................................................................................... 38
1.8.1 Regionaal Landschap de Voorkempen .................................................................................................................................................... 38
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
3 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
1.8.2
1.8.3
1.8.4
1.8.5
1.8.6
2
Landschapsbeheerplan Antitankgracht .................................................................................................................................................... 38
Grenspark De Zoom-Kalmthoutse heide.................................................................................................................................................. 43
Afbakening buitengebied Klein Brabant/Antwerpse Gordel...................................................................................................................... 44
Afbakening Noorderkempen .................................................................................................................................................................... 46
Stadsrandbos Antwerpen, Structuurvisie en implementatieplan voor de noordelijke bosgordel rond Antwerpen..................................... 49
ALGEMENE BESCHRIJVING .........................................................................................................................................................................................................50
2.1
Cultuurhistorische en Landschappelijke beschrijving ................................................................................................................................... 50
Bronnen mbt Landschap en cultuurhistorie.............................................................................................................................................. 50
Historiek van de bosdomeinen................................................................................................................................................................. 53
2.2
Beschrijving van de standplaats................................................................................................................................................................... 57
2.2.1 Bodem en geologie.................................................................................................................................................................................. 57
2.2.2 Reliëf en hydrografie................................................................................................................................................................................ 61
2.3
Beschrijving van het biotisch milieu.............................................................................................................................................................. 64
2.3.1 Bestandskaart.......................................................................................................................................................................................... 64
2.3.2 Bosdomein Mastenbos ............................................................................................................................................................................ 68
2.3.3 Bosdomein Paepenbos............................................................................................................................................................................ 76
2.3.4 Bosdomein Uitlegger ............................................................................................................................................................................... 84
2.3.5 Bosdomein Inslag .................................................................................................................................................................................... 92
2.3.6 Bosdomein Peerdsbos........................................................................................................................................................................... 103
2.3.7 Bosdomein OCMW Antwerpen .............................................................................................................................................................. 112
2.3.8 Bosdomein Gemeente Brasschaat ........................................................................................................................................................ 121
2.3.9 Bosdomein Privé.................................................................................................................................................................................... 129
2.3.10 Flora ...................................................................................................................................................................................................... 139
2.3.11 Algemene bespreking flora .................................................................................................................................................................... 142
2.3.12 Bosdomein Mastenbos .......................................................................................................................................................................... 149
2.3.13 Bosdomein Paepenbos.......................................................................................................................................................................... 153
2.3.14 Bosdomein Peerdsbos........................................................................................................................................................................... 156
2.3.15 Bosdomein Uitlegger ............................................................................................................................................................................. 160
2.3.16 Bosdomein Inslag .................................................................................................................................................................................. 164
2.3.17 Bosdomein OCMW Antwerpen .............................................................................................................................................................. 168
2.1.1
2.1.2
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
4 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.18
2.3.19
2.3.20
2.3.21
2.3.22
2.3.23
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
Bosdomein Gemeente Brasschaat ........................................................................................................................................................ 171
Bosdomein Privé.................................................................................................................................................................................... 175
Tansley-opnames .................................................................................................................................................................................. 181
Fauna .................................................................................................................................................................................................... 184
Opbrengsten en diensten....................................................................................................................................................................... 196
Recreatieve inventaris ........................................................................................................................................................................... 197
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
5 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
L
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
LIJST DER FIGUREN
Figuur 1- 1 Situering van de bossen ten aanzien van de dorpskernen, wegenstructuur en waterlopen ........................................................................ 16
Figuur 1- 2 Selectie van natuurverbindingen en natuurgebieden van bovenlokaal belang (Ruimtelijk structuurplan provincie Antwerpen)................... 27
Figuur 1- 3 Kwantitatieve richtinggevende randvoorwaarden voor de gewenste agrarische- en natuur- en bosstructuur uit de verkenningsnota voor de
afbakening van het gebied Antwerpse Gordel en Klein Brabant (Vlaamse Overheid, oktober 2007) ............................................................................ 45
Figuur 1- 4:Schematische voorstelling van de gewenste ruimtelijke structuurvan het buitengebied.............................................................................. 46
Figuur 1- 5: Kwantitatieve richtinggevende randvoorwaarden voor de gewenste agrarische- en natuur- en bosstructuur uit de verkenningsnota voor de
afbakening van het gebied Noorderkempen (Vlaamse Overheid, februari 2007) .......................................................................................................... 47
Figuur 1- 6 Schematische voorstelling van de gewenste ruimtelijke structuurvan het buitengebied.............................................................................. 48
Figuur 2- 1 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van het Mastenbos .................................................................................................. 68
Figuur 2- 2: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van het Mastenbos.......................................................................................................... 70
Figuur 2- 3: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van het Mastenbos ................................................................................................................. 71
Figuur 2- 4: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag het Mastenbos................................................................. 73
Figuur 2- 5: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in het Mastenbos ............................................................................ 74
Figuur 2- 6: Aandeel van de leeftijdsklassen in het Mastenbos ..................................................................................................................................... 75
Figuur 2- 7 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van het Paepenbos.................................................................................................. 76
Figuur 2- 8: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van het Paepenbos ......................................................................................................... 78
Figuur 2- 9: Stamtalverdeling per soort in destruiklaag van hetPaepenbos................................................................................................................... 79
Figuur 2- 10: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag het Paepenbos .............................................................. 80
Figuur 2- 11: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in het Paepenbos.......................................................................... 81
Figuur 2- 12: Aandeel van de leeftijdsklassen in het Paepenbos .................................................................................................................................. 83
Figuur 2- 13 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van de Uitlegger..................................................................................................... 84
Figuur 2- 14: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de Uitlegger ............................................................................................................ 86
Figuur 2- 15: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de Uitlegger.................................................................................................................... 87
Figuur 2- 16: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de Uitlegger................................................................... 88
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
6 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
Figuur 2- 17: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de Uitlegger .............................................................................. 90
Figuur 2- 18: Aandeel van de leeftijdsklassen in de Uitlegger ....................................................................................................................................... 92
Figuur 2- 19 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van de Inslag ......................................................................................................... 93
Figuur 2- 20: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de Inslag................................................................................................................. 96
Figuur 2- 21: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de Inslag ........................................................................................................................ 98
Figuur 2- 22: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de Inslag........................................................................ 99
Figuur 2- 23: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de Uitlegger ............................................................................ 100
Figuur 2- 24: Aandeel van de leeftijdsklassen in de Inslag......................................................................................................................................... 102
Figuur 2- 25 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van het Peerdsbos............................................................................................... 103
Figuur 2- 26: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van het Peerdsbos ...................................................................................................... 104
Figuur 2- 27: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van Het Peerdsbos ............................................................................................................. 106
Figuur 2- 28: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag het Peersbos ............................................................... 108
Figuur 2- 29: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in het Peerdsbos......................................................................... 109
Figuur 2- 30: Aandeel van de leeftijdsklassen in het Peerdsbos ................................................................................................................................. 111
Figuur 2- 31 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van de OCMW ..................................................................................................... 112
Figuur 2- 32: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de OCMW............................................................................................................. 114
Figuur 2- 33: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de OCMW .................................................................................................................... 115
Figuur 2- 34: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de OCMW ................................................................... 116
Figuur 2- 35: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de OCMW ............................................................................... 118
Figuur 2- 36: Aandeel van de leeftijdsklassen in de OCMW........................................................................................................................................ 120
Figuur 2- 37 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van het Gemeente Brasschaat ............................................................................ 121
Figuur 2- 38: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de Gemeente Brasschaat ..................................................................................... 122
Figuur 2- 39: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de Gemeente Brasschaat ............................................................................................ 124
Figuur 2- 40: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de Gemeente Brasschaat............................................ 126
Figuur 2- 41: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de Gemeente Brasschaat ....................................................... 126
Figuur 2- 42: Aandeel van de leeftijdsklassen in de Gemeente Brasschaat ................................................................................................................ 128
Figuur 2- 43 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van de Privé......................................................................................................... 129
Figuur 2- 44: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de de Privé ........................................................................................................... 131
Figuur 2- 45: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de Privé........................................................................................................................ 133
Figuur 2- 46: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de Privé ....................................................................... 135
Figuur 2- 47: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de Privé................................................................................... 136
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
7 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
Figuur 2- 48: Aandeel van de leeftijdsklassen in de Privé ........................................................................................................................................... 138
Figuur 2-49: Vlaamse bostypes uit de Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest .................................................................................................... 140
Figuur 2-50: Tropres-diagram van een Eiken-Berkenbos............................................................................................................................................ 143
Figuur 2-51: Tropres-diagram van een Eiken-Beukenbos ........................................................................................................................................... 144
Figuur 2-52: Tropres-diagram van de groep Moeras- en Valleibossen........................................................................................................................ 145
Figuur 2-53: Tropres-diagram van een Aanplant (specifiek: Douglas-aanplant zonder kruidlaag)............................................................................... 146
Figuur 2-54: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in het Mastenbos............................................................................................................. 150
Figuur 2-55: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in het Paepenbos ............................................................................................................ 154
Figuur 2-56: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in het Peerdsbos ............................................................................................................. 157
Figuur 2-57: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in De Uitlegger ................................................................................................................ 161
Figuur 2-58: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in de Inslag ..................................................................................................................... 165
Figuur 2-59: Rogister-ecogram voor de bosvegetatieopnames in de bossen van het OCMW Antwerpen................................................................................... 169
Figuur 2-60: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in de bossen van de gemeente Brasschaat .................................................................... 172
Figuur 2-61: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw) ......................................................... 176
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
8 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
L
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
LIJST DER TABELLEN
Tabel 1- 1: Gezamenlijk overzicht van de eigendomsverdeling voor het geheel van de bosdomeinen ......................................................................... 13
Tabel 1- 2: Overzicht van de betrokken bosplaatsen per eigenaar................................................................................................................................ 14
Tabel 1- 3: Beschrijving met typische van de fysisch geografische streken die in het projectgebied voorkomen .......................................................... 17
Tabel 1- 4: De aanwezigheid van de waterloop in of in de buurt van een bosplaats/domein......................................................................................... 23
Tabel 1- 5 Procentueel aandeel gewestplanbestemming, per eigenaar. ....................................................................................................................... 25
Tabel 1- 6: Maximale populatiegroote van de soorten voorkomend in de vogelrichtlijngebieden in de buurt van het studiegebied. .............................. 35
Tabel 2- 1: Overzicht van de voorkomende bodemtypes in de verschillende bosplaatsen. ........................................................................................... 59
Tabel 2- 2: Beschikbare PIO en BBI meetgegevens uit de VMM databank voor de voornaamste waterlopen in het gebied......................................... 62
Tabel 2- 3: Overzicht van de percelen en bestanden in de verschillende bosplaatsen.................................................................................................. 64
Tabel 2- 4: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van het Mastenbos. ..................................................................... 70
Tabel 2- 5: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van het Mastenbos. ............................................................................. 71
Tabel 2- 6: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van het Mastenbos.................................................................................... 72
Tabel 2- 7: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in het Mastenbos ............................................................ 74
Tabel 2- 8: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in het Mastenbos......................................................................................... 75
Tabel 2- 9: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van het Paepenbos...................................................................... 78
Tabel 2- 10: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklasse van de struiklaag van het Paepenbos. ......................................................................... 78
Tabel 2- 11: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van het Paepenbos ................................................................................. 80
Tabel 2- 12: Gemiddeld Stamtal, Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in het Paepenbos............................................................ 82
Tabel 2- 13: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in het Paepenbos ...................................................................................... 82
Tabel 2- 14: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van de Uitlegger......................................................................... 86
Tabel 2- 15: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van de Uitlegger. ............................................................................... 87
Tabel 2- 16: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de Uitlegger...................................................................................... 89
Tabel 2- 17: Gemiddeld Stamtal, Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de Uitlegger ................................................................ 91
Tabel 2- 18: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de Uitlegger........................................................................................... 91
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
9 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
Tabel 2- 19: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van het de Inslag ....................................................................... 95
Tabel 2- 20: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van de Inslag..................................................................................... 97
Tabel 2- 21: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de Inslag .......................................................................................... 99
Tabel 2- 22: Gemiddeld Stamtal, Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de Inslag ................................................................... 101
Tabel 2- 23: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de Inslag.............................................................................................. 102
Tabel 2- 24: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van het Peerdsbos................................................................... 105
Tabel 2- 25: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag vanhet Peerdsbos. .......................................................................... 106
Tabel 2- 26: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van het Peerdsbos ................................................................................ 107
Tabel 2- 27: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in het Peerdsbos.......................................................... 110
Tabel 2- 28: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in het Peerdsbos ..................................................................................... 110
Tabel 2- 29: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van de OCMW. ........................................................................ 113
Tabel 2- 30: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan destruiklaag van de OCMW.................................................................................. 115
Tabel 2- 31: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de OCMW ...................................................................................... 117
Tabel 2- 32: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de OCMW................................................................ 119
Tabel 2- 33: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de de OCMW ...................................................................................... 119
Tabel 2- 34: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van de Gemeente Brasschaat ................................................. 123
Tabel 2- 35: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van de Gemeente Brasschaat. ........................................................ 124
Tabel 2- 36: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de Gemeente Brasschaat............................................................... 125
Tabel 2- 37: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de Gemeente Brasschaat ........................................ 127
Tabel 2- 38: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de Gemeente Brasschaat.................................................................... 128
Tabel 2- 39: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklasse van de zaailingenlaag van de Privé............................................................................ 131
Tabel 2- 40: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van de Privé. ................................................................................... 133
Tabel 2- 41: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de Privé.......................................................................................... 134
Tabel 2- 42: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de Privé ................................................................... 137
Tabel 2- 43: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de Privé ............................................................................................... 138
Tabel 2-44: Hoofdbostypes en hun voorkomen binnen het studiegebied .................................................................................................................... 147
Tabel 2-45: Vlaamse bostypes voor domeinbos Mastenbos ....................................................................................................................................... 149
Tabel 2-46: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram ............................................................................................................................................. 149
Tabel 2-47: Oud-bosplantensoorten Mastenbos ......................................................................................................................................................... 152
Tabel 2-48: Rode Lijst-plantensoorten Mastenbos ...................................................................................................................................................... 152
Tabel 2-49: Vlaamse bostypes voor domeinbos Paepenbos
Tabel 2-50: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram ................................... 153
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
10 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
Tabel 2-51: Oud-bosplantensoorten Paepenbos......................................................................................................................................................... 155
Tabel 2-52: Vlaamse bostypes voor domeinbos Peerdsbos
Tabel 2-53: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram ................................. 156
Tabel 2-54: Oud-bosplantensoorten Peerdsbos.......................................................................................................................................................... 159
Tabel 2-55: Rode Lijst-plantensoorten Peerdsbos ...................................................................................................................................................... 159
Tabel 2-56: Vlaamse bostypes voor domeinbos Uitlegger .......................................................................................................................................... 160
Tabel 2-57: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram ............................................................................................................................................. 160
Tabel 2-58: Oud-bosplantensoorten Uitlegger ............................................................................................................................................................ 163
Tabel 2-59: Rode Lijst-plantensoorten Uitlegger ......................................................................................................................................................... 163
Tabel 2-60: Vlaamse bostypes voor domeinbos Inslag
Tabel 2-61: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram.................................. 164
Tabel 2-62: Oud-bosplantensoorten Inslag ................................................................................................................................................................. 167
Tabel 2-63: Rode Lijst-plantensoorten Inslag.............................................................................................................................................................. 167
Tabel 2-64: Vlaamse bostypes voor het OCMW Antwerpen
Tabel 2-65: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram ................................. 168
Tabel 2-66: Oud-bosplantensoorten OCMW Antwerpen ............................................................................................................................................. 170
Tabel 2-67: Rode Lijst-plantensoorten OCMW Antwerpen.......................................................................................................................................... 170
Tabel 2-68: Vlaamse bostypes voor de gemeente Brasschaat
Tabel 2-69: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram ................................ 171
Tabel 2-70: Oud-bosplantensoorten gemeente Brasschaat ........................................................................................................................................ 174
Tabel 2-71: Zeldzame planten gemeente Brasschaat ................................................................................................................................................. 174
Tabel 2-72: Vlaamse bostypes voor de privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw) Tabel 2-73: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram .. 175
Tabel 2-74: Oud-bosplantensoorten privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw) ................................................................................................ 180
Tabel 2-75: Rode Lijst-plantensoorten privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw)............................................................................................. 180
Tabel 2-76 Overzicht van de bedekkingsschaal van Tansley voor open plekken in het bos........................................................................................ 181
Tabel 2-77: Opbrengsten van houtverkopen ............................................................................................................................................................... 196
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
11 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
L
Inventaris │ Colofon - Inhoudstafel – Lijst der Figuren – Lijst der tabellen - Leeswijzer
LEESWIJZER
Het uitgebreid bosbeheerplan bevat de gegevens, doelstellingen en maatregelen voor de verschillende bosdomeinen. Volgende bosdomeinen zitten
vervat in het projectgebied:
•
•
•
•
•
•
•
•
Bosdomein Mastenbos
Bosdomein Paepenbos
Bosdomein Uitlegger
Bosdomein Inslag
Bosdomein Peerdsbos
Bosdomein OCMW Antwerpen
Bosdomein Gemeente Brasschaat
Bosdomein Privé
De bosdomeinen van onderzoek zijn in hoofdzaak gelegen binnen de gemeenten Kapellen, Brasschaat en Schoten, uitgezonderd enkele kleine
bospercelen op het grondgebied van Wuustwezel en Stabroek, die in dit beheerplan vervat worden omdat ze ook eigendom uitmaken van het OCMW
Antwerpen.
De volledige studie bestaat uit meerdere rapporten:
• Gezamenlijke visiestudie: visievorming m.b.t. natuurontwikkeling, duurzame houtproductie, landschap en recreatie voor alle bosdomeinen
samen. Hierin worden er streefbeelden op middellange termijn (80 jaar) voor het projectgebied geformuleerd, met bijzondere aandacht voor
de relatie tussen de bosdomeinen en aanpalende groengebieden (zoals bvb. Klein en Groot Schietveld).
• Uitgebreid beheerplan:
- Inventaris: bespreking van de bestaande toestand (situering, algemene beschrijving) in de bosdomeinen
- Beheerdoelstellingen en –maatregelen: formulering van de doelstellingen (afgeleid uit de gezamenlijke visievorming) en maatregelen
per bosdomein, voor een termijn van 20 jaar
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
12 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
1
IDENTIFICATIE VAN HET BOS
1.1
EIGENDOM, ZAKELIJKE EN PERSOONLIJKE RECHTEN
De bossen van onderzoek bestaan uit verschillende bosdomeinen en verder uit verschillende eigenaars. Het grootste aandeel van de bossen is
eigendom van openbare eigenaars. Veertien privé boseigenaars participeren in het uitgebreid gezamenlijk beheerplan. Onderstaande tabel geeft een
overzicht van de eigendomsverdeling.
Tabel 1- 1: Gezamenlijk overzicht van de eigendomsverdeling voor het geheel van de bosdomeinen
Eigenaar
Type
Oppervlakte
Procentueel aandeel
[ha]
[%]
Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)
Openbaar
528,49
42
OCMW Antwerpen
Openbaar
222,79
18
Gemeente Brasschaat
Openbaar
134,09
11
Privé
363,07
29
1248,44
100
Privé eigenaars
Totale oppervlakte [ha]
De bovenstaande tabel gaf een overzicht voor alle bossen waarvoor het beheerplan wordt opgemaakt. Onderstaande tabel geeft vervolgens een
opdeling per eigenaar per bosdomein.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
13 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Tabel 1- 2: Overzicht van de betrokken bosplaatsen per eigenaar
Eigenaar
Bosdomein
Bosplaats
Oppervlakte in eigendom/beheer
Oppervlakte in
Procentueel aandeel
[ha]
beheerplan
[%]
[ha]
Agentschap voor Natuur en Bos
Mastenbos
Mastenbos
141,95
141,95
11,37
Paepenbos
Paepenbos
9,36
9,36
0,75
Uitlegger
Uitlegger
89,93
89,93
7,20
Inslag
Inslag
163,58
163,58
13,10
Peerdsbos
Peerdsbos
133,62
123,67*
9,91
OCMW Antwerpen
Baantjesheide
54,07
52,91*
4,24
De Mick
71,29
71,29
5,71
Mickse Hoeve
2,47
2,47
0,20
Kraaienberg
13,19
13,19*
1,06
Oost-Beersgat
14,54
13,88*
1,11
West Beersgat
69,16
69,05*
5,53
Park van Brasschaat
90,77
85,55*
6,85
Park De Mik
26,95
25,50*
2,04
Kattekensberg
10,61
10,61
0,85
E10-plas
12,43
12,43
1,00
Hop
2,81*
0,23
Kronacker
Kronacker
87,17*
6,98
Hibiscus nv
Hibiscus nv
4,64*
0,37
Friling
Friling
13,93
1,12
OCMW Antwerpen
Gemeente Brasschaat
Hop
Gemeente Brasschaat
Privé
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
14 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Eigenaar
Bosdomein
Bosplaats
Oppervlakte in eigendom/beheer
Oppervlakte in
Procentueel aandeel
[ha]
beheerplan
[%]
[ha]
le Grelle
le Grelle
40,10
3,21
Patrimonium Sint-Michiel vzw
Sint-Michielscollege
3,77*
0,30
De Cock-De Rameyen-van Havre J.
De Cock de Rameyen-Van Havre J.
19,69
1,58
De Cock-De Rameyen-van Havre D.
De Cock de Rameyen-Van Havre D.
8,67
0,69
Van Havre-Della Faille
Van Havre-Della Faille
10,84
0,87
De Boshoeve nv
De Boshoeve nv
10,17*
0,81
Bers nv
Bers nv
105,39*
8,44
Matthysen
Matthysen
9,05
0,72
Van Kersschaever-Peeters
Van Kersschaever-Peeters
2,50
0,20
De Roeck-Willemse
De Roeck-Willemse
44,34*
3,55
Privé
* GIS-gecorrigeerde oppervlakte
Uit bovenstaande tabel kan worden afgeleid dat dit beheerplan een oppervlakte van 1248 ha omvat die officieel binnen de voorwaarden tot subsidiëring
van de opmaak vallen (Park De Mik valt immers niet integraal onder deze voorwaarden). Het openbaar aandeel voor dit uitgebreid beheerplan neemt
alzo 885 ha in. Kaart 1.3 geeft een beeld van de ruimtelijke verdeling van de bosdomeinen.
1.2
KADASTRAAL OVERZICHT
Het volledige kadastrale overzicht wordt weergegeven in bijlage 1(aan te vullen met kadastrale gegevens ANB).
1.3
SITUATIEPLAN
Figuur 1 (alsook kaarten 1.1/1.2) situeren de bossen van onderzoek ten aanzien van de ruimere omgeving. Het onderzoeksgebied is gelegen in de
provincie Antwerpen, meer bepaald in het noordoosten van de provincie. De bossen situeren zich ten oosten van de Antwerpse kanaalzone en zijn
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
15 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
noordwestelijk van het kanaal Dessel-Schoten te vinden. Binnen het visiegebied is de Antitankgracht het voornaamste structurerende element waarvan
in het voorjaar van 2008 het landschapsbeheerplan werd goedgekeurd.
Figuur 1- 1 Situering van de bossen ten aanzien van de dorpskernen, wegenstructuur en waterlopen
De openbare bossen Baantjesheide, West Beersgat en Oost Beersgat (eigendom OCMW Antwerpen) zijn gelegen in de Gemeente Wuustwezel.
Kraaienberg ligt hoofdzakelijk in de gemeente Stabroek. De bosdomeinen Mastenbos, Papenbos en het grootste deel van het bosdomein Uitlegger
liggen in de gemeente Kapellen. De gemeente Brasschaat, zelf eigenaar van het Park van Brasschaat, Park De Mik, Mickse Hoeve en de E10-plas,
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
16 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
omvat, naast voornoemde bossen, ook nog De Mick en de Brechtse Bossen (OCMW Antwerpen) en de bosdomeinen Peerdsbos en Inslag (ANB). Het
Peerdsbos en het Park van Brasschaat liggen verder nog op een groot deel van de gemeente Schoten.
1.4
SITUERING
1.4.1
Algemeen-Administratief
1.4.1.1
Algemeen
Kaart 1.12 situeert de fysisch geografische streken en traditionele landschappen afkomstig vanuit de landschapsatlas. Onderstaande tabel geeft de
belangrijkste kenmerken weer voor de geografische streek.
Tabel 1- 3: Beschrijving met typische van de fysisch geografische streken die in het projectgebied voorkomen
Fysisch geografische streek
Noorderkempen
Scheldepolders
Traditioneel Landschap
Heide en bosgebied van Kalmthout Land van Brecht
Scheldepolders ten Oosten van de Schelde
Bosdomeinen
KENMERKEN VAN HET TRADITIONEEL LANDSCHAP
Structuurdragende matrix
Zichtbare open ruimten
Impact bebouwing
vlakke topografie en blokvormige patronen van vegetatiemassa's en open
vlak landbouwgebied met kleine, lage kerndorpen en sterk
ruimten
verspreide alleenstaande bebouwing
- talrijke open ruimten van sterk wisselende omvang;
wijdse panoramische zichten in vele richtingen; skyline door dijken
- vegetatie (bossen) is meestal
met
ruimtebegrenzend
groenschermen en industriële constructies
- geïsoleerde bebouwing maakt deel uit van de open ruimte;
- geïsoleerde elementen in de open ruimte;
- verkavelingen en lintbebouwing in de beboste gebieden is soms storend
- industriële constructies zijn ruimtebegrenzend.
maar niet ruimtebepalend;
- open veldverkavelingen en lintbebouwing zijn storende elementen maar
zelden ruimtebegrenzend .
Betekenis van de KLE’s
lineair groen geassocieerd met beekvalleien of wegen versterkt de
dijken met groenschermen zijn ruimtebepalend
ruimtelijke structuur
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
17 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
WENSELIJKHEDEN
Structurerende hoofdkenmerken
cuestarug van de kleien van de Kempen, gedeeltelijk onder zanddek en met
thans relictlandschap met sterke perceptieve contrasten t.g.v de
plaatselijk landduinen; afwaterend naar het noorden (Maasbekken); intensief ligging aan het Schelde-estuarium, het haven- en industriegebied
landbouwgebied dat grotendeels ruilverkaveld is geworden (veeteelt
van Antwerpen en grenzend aan gesloten landschappen van het
domineert)
land van Waas en de Antwerpse Kempen; omvat het Scheldeestuarium
Identiteitsbepalende elementen
Erfgoedwaarde
overwegen vlak landschap met grote compartimenten: wijdse zichten in
open landbouwland omzoomd door beplante dijken; bewoning met
landbouwzones gekenmerkt door grote blokvormige percelen; uitgestrekte
kleine dorpen en gehuchten; perceptieve invloed van de vertikale
natuurgebieden op de droge (stuif)zandgronden: heide en bos vooral in het
contructies van het havengebied (o.m. koeltorens van Doel) vormen
westelijk deel; talrijke waterplassen t.g.v. van de kleiontginningen
thans wezenlijk onderdeel van het actuele landschap
Belangrijke natuurgebieden met eveneens grote landschappelijke waarde
brakwater, getijdenestuarium is uniek; zeer recente landwinningen
met een bewogen geschiedenis waarvan beperkte relicten
overblijven
Autonome ontwikkeling en problemen
kadastrale oppervlakte m.b.t. Open Ruimte bedroeg in 1989 overwegend
toenemend isolement binnen de uitbreidingen van het haven- en
meer dan 80%; met een afname van 2-5% sedert 1980; urbane gradiënt van
industriegebied van Antwerpen; kadastrale Open Ruimte bedroeg
Antwerpen: westelijk deel behoort reeds tot de banlieue; bijzondere
problematiek van de weekendverblijven.
76-82% (1989) met een afname van 10% sedert 1980; sedert 1981
meer dan 15% toename van woningen; zeer sterke versnijding door
infrastructuren
Wensen voor toekomstige ontwikkeling
- gedifferentieerd ruimtelijk beleid volgens de subeenheden gericht op het
- behoud van de nog resterende en meestal unieke relicten op
behoud van de verscheidenheid;
cultuurhistorisch en natuurvlak; deze zijn vaak gesitueerd langs de
- oplossen problematiek weekendverblijven;
grenzen van de verschillende landschappelijke eenheden:
- vrijwaren natuurgebieden als aaneengesloten blokken;
- conflikten tussen bewoning, infrastructuur en (bio)industrie kan hier
gebufferd worden met groenschermen en concentratie van de elementen;
- aanpak mestproblematiek;
slikkeschorre- dijk- polder; overgang naar Binnen- Vlaanderen
(Verrebroekdonk) en Antwerpse Kempen; bijzondere aandacht voor
toposequenties en gradiënten gewenst
- behoud van perceptieve contrasten in de overgang van de
landschappen is aanbevolen.
- verlaten industrie- en militaire terreinen vrijwaren van bebouwing en
inpassen in bos-, natuur- of recreatiegebieden
Volgens de indeling in ecoregio’s en ecodistricten (kaart 1.8) liggen de meeste bossen binnen de ecoregio van de Kempen. Enkelen grenzen aan of
liggen in (Mastenbos, Kraaienberg) de ecoregio van de polders en de getijdenschelde.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
18 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.4.1.2
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Administratief
De bosdomeinen vallen onder de bevoegdheid van de Beheerregio’s Antwerpse Kempen en Schelde Neteland.
De verantwoordelijke Regiobeheerders:
Guy Heutz
Agentschap voor Natuur en Bos
Beheerregio Antwerpse Kempen
Lange Kievitsstraat 111/113 bus 63
2018 Antwerpen
e-mail: [email protected]
De verantwoordelijke beheerwachters:
Dirk Leyssens
e-mail: [email protected]
Erik Van Boghout
Agentschap voor Natuur en Bos
Beheerregio Schelde Neteland
Lange Kievitsstraat 111/113 bus 63
2018 Antwerpen
e-mail: [email protected]
Beheerwachter Brasschaat en eigendommen gemeente Brasschaat
Marc Schuermans
e-mail: [email protected]
Beheerwachter Brecht-Brasschaat en eigendommen OCMW Antwerpen
Danny Daelemans
e-mail: [email protected]
Beheerwachter Brecht-Brasschaat
John Otten
e-mail: [email protected]
Beheerwachter Kapellen
Wouter Huygens
e-mail: [email protected]
Beheerwachter Schoten
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
19 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.4.2
Relatie met andere groene domeinen
1.4.2.1
Bossen en groendomeinen
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Naast de in het beheerplan opgenomen bossen omvat het of grenzen er aan het 2000 ha grote visiegebied enkele belangrijke natuurgebieden, bossen
en groendomeinen. In het noorden, vinden we het natuurgebied De Maatjes, Kalmthoutse Heide, Schans van smoutakker en Ruige Heide. In het
oosten bevindt zich het Groot Schietveld, in het zuiden ’t Asbroek en het privédomein La Garrenne, en in het westen het Gemeentelijk natuurgebied
Het Rood in de gemeente Kapellen waarvan de erkenning momenteel ter goedkeuring voorligt. Tot slot liggen er tal van belangrijke groengebieden
innig verweven met in het visiegebied zoals het Klein Schietveld, de Royal Antwerp Golf Club in Kapellen, de Oude Gracht, de forten van de Antwerpse
fortengordel, Klinkaardbos en de Antitankgracht. Alle in de buurt gelegen groendomeinen zijn overigens aangeduid op Kaart 1.6.
1.4.2.2
Rivier en beekdalen
De voor het visiegebied belangrijkste structurerende beekdalen zijn dat van de Laarse Beek, de Zandbeek en de Mickse beek. Deze raken, doorsnijden
of verbinden enkele bosdomeinen en bosplaatsen (Tabel 1- 4). Naast de beekdalen is de Antitankgracht, waarvoor een landschapsbeheerplan bestaat,
het structurerende element bij uitstek in het visiegebied. Voorts begrenst het kanaal Dessel-Schoten het visiegebied in het zuidoosten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
20 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.5
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
STATUUT VAN DE WEGEN, WATERLOPEN EN NUTSLEIDINGEN
Hieronder wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste wegen, kanalen en waterlopen (kaart 1.7):
Autosnelwegen:
•
E19 – A1 – verbinding Antwerpen – Rotterdam - Amsterdam
Secundaire hoofdwegen:
•
•
N1 - Bredabaan – verbinding Antwerpen – Wuustwezel
N11- Kapelsesteenweg – verbinding Antwerpen – Kapellen
Verbindingswegen:
N121 - Elshoutbaan – verbinding Brasschaat - Elshout
N 115 – Brechtsebaan – verbinding Antwerpen - Brecht
Frilinglei – verbinding Brasschaat – Kapellen
Hoogboomsesteenweg / Augustijnenlei – verbinding Kapellen – Brasschaat
Nutsleidingen:
De nutsleidingen die onder beheer van de Belgian Pipeline Organisation (BPO) en de Belgian Pipeline Control (BPC) vallen en door de bosdomeinen
lopen zijn weergegeven op kaart 1.7. De vernieuwing van de NATO pijplijn Nederlandse grens – Schoten (Ecolas in opdracht van Ministerie van
defensie, 2006) is actueel in uitvoering.
Kanalen
•
•
Kanaal Dessel-Schoten ten zuiden van de bossen en ten noorden van de autosnelweg E313-A13
Antitankgracht – Categorie 0
Structurerende gracht (kanaal) die van zuidoost naar noordwestelijke deel van het studiegebied loopt. Loopt langs de bossen in de
omgeving van De Mick, en de Inslag, Uitlegger en Mastenbos, en de bosplaats Kronacker.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
21 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Waterlopen:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Afwateringsgracht – Opstalbeek – Zoete Beek – Tweede categorie
Start vanaf de zuidwestelijke rand van het bosdomein Kraaienberg
Snelle kreek – Categorie 9
Loopt aan de zuidrand van het bos Kraaienberg
Zwarte Beek – Tweede categorie
Loopt dwars door het Paepenbos
VHAG: 3439 (Bunderbeek) – Tweede categorie
Stroomt doorheen het bosdomein Uitlegger
Zandbeek – Derde categorie
Stroomt door de bossen in de buurt van het bosdomein ‘Inslag’
Laarse Beek – Tweede categorie
Aan de zuidelijke rand van het bos De Mick, door het Peerdsbos en het Park van Brasschaat
Zuytbeek – Derde categorie
Stroomt door het Peerdsbos en mondt uit in de Laarse Beek
Brechtse Heideloop – Derde categorie
Stoomt langs de noordrand van het bos West Beersgat
Schietveldloop - Tweede categorie
Stoomt langs het bos Oost Beersgat
Een samenvattende tabel van de waterlopen relevant voor de verschillende bosplaatsen/domeinen wordt hieronder gegeven.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
22 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Mastenbos
x
Inslag
x
Uitlegger
x
x
3251
2
2
x
x
3646 10018 10045 9970 10040 9840
9838
6
3
3
2
2
x
3
x
x
x
x
x
x
x
Baantjesheide
De Mick
3
x
Papenbos
Peerdsbos
Bruinleegteloop
3928
2
Kruisvaartloop
3607
2
Schietveldloop
3864
3
Kleine Beek
3329
2
Hertebeemdenloop
3291
Brechtse Heideloop
3250
Snelle Kreek
3
Afwateringsgracht
Opstalbeek - Zoete beek
3927
3
s Hertogendijksebeek
3980
3
Zwarte Beek
3800
3
Kapellebeek
3606
0
Oude Mishagenbeek
Zyutbeek
113
0
Nieuwsebeek
Donckse Beek
17
2
Schoon Schijn
Mickse Beek
3432
Antitankgracht
VHAG
Categorie
Waterloop Naam
Laarse Beek
Zandbeek
Kanaal van Dessel Naar
Schoten
Tabel 1- 4: De aanwezigheid van de waterloop in of in de buurt van een bosplaats/domein.
x
x
x
x
Kraaienberg
x
x
Mickse Hoeve
Oost-Beersgat
x
West Beersgat
x
x
Park van Brasschaat
x
E10plas
x
x
x
Brechtse Bossen
x
x
x
x
x
x
x
x
Kattekensberg
Hibiscus NV
x
Kronacker
x
x
Frilling - Le Grelle
De C. de R.-Van Havre J
x
x
x
Bers
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
x
x
23 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Boshoeve
De Roek Willemse
x
3251
2
3
2
2
2
2
Bruinleegteloop
x
3928
Kruisvaartloop
3
3607
3646 10018 10045 9970 10040 9840
9838
6
3
3
2
Schietveldloop
3
3864
Kleine Beek
3
3329
Hertebeemdenloop
3
3291
Brechtse Heideloop
0
3250
Snelle Kreek
0
Afwateringsgracht
Opstalbeek - Zoete beek
3927
s Hertogendijksebeek
3980
Zwarte Beek
3800
Kapellebeek
3606
Oude Mishagenbeek
113
Nieuwsebeek
17
Schoon Schijn
Zyutbeek
2
Donckse Beek
Categorie
Matthysen
Mickse Beek
3432
Zandbeek
VHAG
Antitankgracht
Waterloop Naam
Kanaal van Dessel Naar
Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Laarse Beek
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2
3
x
x
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
24 │ 198
3
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.6
1.6.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
BESTEMMING VOLGENS GELDEND PLAN VAN AANLEG OF RUP
Gewestplan
Op Kaart 1.9 worden de gewestplanbestemmingen van de bosdomeinen weergegeven. De tabel hieronder geeft het afgeronde, procentuele aandeel
van de gewestplanbestemmingen per eigenaar weer.
Tabel 1- 5 Procentueel aandeel gewestplanbestemming, per eigenaar.
Procentueel aandeel gewestplanbestemming
Gewestplanbestemming
ANB
0100 - Woongebied
Gemeente
OCMW
Privé eigenaars
1
Eindtotaal
<1
0102 - Woongebied met landelijk karakter
0104 - Woonpark
1
2
1
1
2
2
1
9
23
0105 - Woonuitbreidingsgebied
0200 - Gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut
0401 - Gebieden voor dagrecreatie
0402 - Gebieden voor verblijfsrecreatie
0500 - Parkgebieden
1
0600 - Bufferzones
1
0701 - Natuurgebied
33
33
0731 - Speelbossen of speelweiden
20
20
0800 - Bosgebieden
42
23
0810 - Bosgebieden met ecologisch belang
1
5
29
26
11
91
7
0900 - Agrarische gebieden
8
<1
1
45
49
1
1
0901 - Landschappelijk waardevolle gebieden
2
1
1400 - Militaire gebieden
1
<1
1500 - Bestaande autosnelwegen
1504 - Bestaande waterwegen
4
<1
Totaal
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
25 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.6.2
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen
De bosindex wordt in het RSP-V voorgesteld onder hoofdstuk 2.1.3 van het informatief gedeelte. De index voor de gemeenten in het studiegebied loopt
op tot meer dan 40 %. De Noorderkempen worden hier aldus in beschreven als een zeer bosrijk gebied waar echter dichter tegen de stad de
versnipperingsgraad erg groot is.
Belangrijke doelstellingen voor de gewenste ruimtelijke natuurlijke structuur zijn:
•
Versterken van de interne samenhang en functioneren van de natuurfunctie door afbakening van gebieden van de natuurlijke structuur
•
Een gedifferentieerd ruimtelijk beleid voor de afgebakende gebieden van de natuurlijke structuur
•
De grote eenheden natuur
•
De grote eenheden natuur in ontwikkeling
•
De natuurverbindingsgebieden
•
De natuurverwevingsgebieden
• Een kwantitatieve optie voor de afbakening van de gebieden van de natuurlijke structuur.
Het structuurplan schetst volgende ontwikkelingsperspectieven mbt de natuurlijke structuur:
1.6.3
•
Ontwikkeling van beken en rivieren in relatie met de omgevende vallei
•
Gebiedsspecifieke ontwikkelingsperspectieven
•
Een ruimtelijk-ecologische basiskwaliteit voor de ecologische infrastructuur
•
Herwaarderen van bestaande bossen
•
Beheerovereenkomsten
Gewenste ruimtelijke structuur
De gewenste ruimtelijke structuur voor het Antwerpse Buitengebied wordt uitvoerig beschreven in de hoofdstukken 1.8.4 en 1.8.5.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
26 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.6.4
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Provinciaal Ruimtelijk structuurplan Antwerpen
Het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan (PRS) sluit aan bij het Ruimtelijk
Structuurplan Vlaanderen (RSV) en wordt zowel gezien als beleidskader
van het ruimtelijk beleid als een instrument om een actief ruimtelijk beleid
te voeren. Het richt zich naar de structuurbepalende elementen van
bovenlokaal belang.
In het Ruimtelijk Structuurplan van de provincie Antwerpen (PRSA)
worden 14 deelruimten onderscheiden die tot 4 hoofdruimten gebundeld
worden. De ‘Antwerpse Gordel’, die de gemeenten, Stabroek, Kapellen,
Brasschaat en Schoten omvat, wordt omschreven als groenstructuur van
grootstedelijk niveau, verweven met de ‘Antwerpse Fragmenten’ met een
bijzondere functie voor het grootstedelijk gebied en is één van de twee
gedefinieerde hoofdruimten in het PRSA. Het ruimtelijk concept vanuit de
invalshoek van de provincie ziet deze hoofdruimte als een versterkt
netwerk van allerlei min of meer natuurlijke en open ruimten rond het
grootstedelijk gebied. De tweede zogenaamde hoofdruimte van belang
voor het studiegebied, de Noorderkempen, waarin de gemeente
Wuustwezel vervat zit, kent, naast het voorkomen van enkele
woonkernen, een belangrijke open ruimte functie waar landbouw de
voornaamste speler is.
Figuur 1- 2 Selectie van natuurverbindingen en natuurgebieden van bovenlokaal belang (Ruimtelijk structuurplan provincie Antwerpen)
De provincie ziet de ruimtelijk-natuurlijke structuur als een kader voor de gewenste ruimtelijke structuur. Toekomstige functies van de ruimtelijknatuurlijke structuur zijn daarbij: het afstemmen van menselijke activiteiten op de draagkracht van de ruimte en het bevorderen van de samenhang
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
27 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
tussen menselijke activiteiten onderling. Door zijn typische structuur speelt de ruimtelijk-natuurlijke structuur ook een belangrijke rol voor de
herkenbaarheid van de provincie Antwerpen.
De gewenste ruimtelijk-natuurlijke structuur voor de provincie Antwerpen wordt gedragen door het Schelde-, Rupel- en Netebekken. Een wijd vertakt,
samenhangend en zo gaaf mogelijk netwerk van rivier- en beekvalleien is de beste uitdrukking van een ruimtelijk concept voor de ruimtelijk-natuurlijke
structuur. De meeste structuurbepalende elementen (bijvoorbeeld riviervalleien, reliëfovergangen, bodemgroepen of grote bosgebieden) zijn hiermee
verbonden.
Specifiek voor het studiegebied dienen de Antitankgracht, de forten, de kasteelparken, de bossen en enkele waterlopen in de gordel als verbindende of
‘baken’ elementen, en bepalen mee de gewenste (natuurlijke) ruimtelijke structuur.
In het ruimtelijk structuurplan geeft de provincie Antwerpen een aanduiding van natuurverbindingsgebieden waarvoor ontwikkelingsperspectieven
worden geformuleerd. Gebieden met een ecologische infrastructuur van bovenlokaal belang ter hoogte van het visiegebied die geselecteerd werden.
zijn o.a.:
•
Verbinding 16: de Antitankgracht als natuurverbinding tussen de Schelde, het ecologisch waardevol grensgebied Zandvliet - Putte en het
complex Mastenbos - Wolvenbos;
•
Verbinding 17: de verbinding tussen de Kalmhoutse Heide, Klein Schietveld en Groot Schietveld;
•
Verbinding 20: de antitankgracht als natuurverbinding tussen de bos- en heidegebieden Kapellen - Kalmthout (onder meer Maria ter Heide,
Militair Oefenterrein), Sint-Job-in-‘t-Goor, het natuurlijk complex rond Oelegem (onder meer Halse Hoek), Massenhoven en de samenvloeiing
van de Kleine en Grote Nete;
•
Verbinding 25: de natuurverbinding tussen de vallei van het Groot Schijn en de natuurlijke gebieden ten zuiden van Sint-Job-in’t-Goor (met
inbegrip van de vallei van de Laarse Beek).
1.6.5
Gemeentelijke beleidsplannen
1.6.5.1
Brasschaat
Milieubeleidplan
Het Milieubeleidsplan verwijst onder het hoofdstuk natuurlijke entiteiten naar GNOP dat in 2004 door het PIH werd geactualiseerd en werd
goedgekeurd door de gemeenteraad in maart 2005. Het GNOP, dat hieronder wordt aangehaald, bevat alle gegevens over het natuurbeleid in de
gemeente Brasschaat.
Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan
Domeinen De Mik, De Inslag, De Uitlegger worden als elementen van de gewenste open ruimtestructuur en gewenste toeristisch-recreatieve structuur
van lokaal belang aangegeven met als perspectieven: natuur als hoofdfunctie, zachte recreatie als nevenfunctie en geen bijkomende bebouwing
toegestaan.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
28 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
De opmaak van een RUP voor open ruimte aan Park van Brasschaat, Peerdsbos en Heropbeuring De Mick zijn voorzien of in opmaak. De
Antitankgracht wordt geselecteerd als natuurverbindingsgebied van provinciaal belang. Als ontwikkelingsperspectief wordt een beleid aangegeven
gericht op het behoud en op de versterking van het ruimtelijk structuurbepalend karakter door onder meer een stevige ecologische samenhang.
Als element van de gewenste toeristisch-recreatieve structuur van bovenlokaal belang wordt als suggestie aan de hogere overheid gegeven:
• Aanpassen van het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk ter hoogte van het domein De Inslag: route via het bestaande fiets- en
wandelpad, dan via de centrale wandelweg en de Kerkedreef om via de Miksebaan terug aan te sluiten bij de Antitankgracht.
• Aandacht voor het aanwezige wildbestand bij de uitwerking van het bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk ter hoogte van het domein De
Uitlegger: een eerste optie is om de recreanten die het Fort van Brasschaat bereiken meteen naar de Sionkloosterlaan afleiden. Een andere
optie is om het lineaire karakter van het fietsroutenetwerk langsheen de Antitankgracht te behouden, waarbij de impact op het wildbestand
moet worden onderzocht.
Ook het Provinciaal fietsknooppuntennetwerk “Antwerpse Kempen” wordt geselecteerd met als ontwikkelingsperspectief het koppelen van recreatief
netwerk aan het bovenlokaal en lokaal functioneel fietsroutenetwerk.
Gemeentelijk Natuur Ontwikkelingsplan
Het actieplan van het geactualiseerde GNOP bevat een visieverklaring ‘internationale beschermingzones’ waarin de gemeente er zich toe verbind haar
beleid aan te passen aan de doelstellingen die worden gedefinieerd voor de internationale beschermingszones, een visie ‘natuur/bos/groen/landschap’
met doelstellingen teneinde de natuurwaarden in Brasschaat beter te beschermen, te herstellen of te ontwikkelen. De voorstellen zijn zowel gebaseerd
op de actuele en de potentiële natuurwaarden als op de verschillende knelpunten die zich voordoen. Binnen de visie worden enkele doestellingen
gedefinieerd in een actieplan zoals uitvoeren van lopende projecten uit het vorige actieplan, het ontwikkelen van een visie aangaande de lokale groene
hoofdstructuur het in stand houden van de bovenlokale groene hoofdstructuur en een visie betreffende het bestaande bosareaal met als hoofdklemtoon
ontsnippering en ecologische verbindingen.
Masterplan Gemeentepark
Is een studie die anno 2006 uitgevoerd werd door de studiegroep Omgeving. Het plan bevat naast een inventarisatie van de bestaande situatie, een
SWOT analyse van waaruit concrete acties werden uitgedacht voor het toekomstige beheer en de inrichting van het park. Gezien de ligging van het
park ligt de klemtoon overwegend op het recreatieve en het landschappelijke aspect. Het ecologische aspect van het bos en de structurerende Laarse
beek en de vertaling hiervan naar concrete maatregelen ontbreekt echter in het plan.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
29 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.6.5.2
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Kapellen
Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan
De boscomplexen Mastenbos en Wolvenbos vormen samen met Klinkaardbos, het parkachtig gebied Oude Gracht en de heidegebieden van het Klein
Schietveld een groen hart. Interne en externe verbindingen moeten er behouden of versterkt worden, de Antitankgracht fungeert als slagader. De
gemeente suggereert aan het Vlaams gewest dat de omgeving van Fort van Ertbrand, het domein den Uitlegger en (grensoverschrijdend) de verbinding
naar het grenspark de Zoom in aanmerking worden genomen voor het inrichten van ecologische verbindingen.
De gemeente selecteert als ecologische verbindingen:
•
Fort van Ertbrand en omgeving als verbinding tussen Klinkaardbos en Mastenbos
•
Den Uitlegger (en Beltenbos) als verbinding tussen Klein Schietveld en het domein Oude Gracht
1.6.5.3
Schoten
Milieubeleidplan
Het MBP van de gemeente Schoten beschrijft in het hoofdstuk 5 ‘Natuurlijke entiteiten’ de bestaande toestand, de knelpunten en doelstellingen en
acties van de natuur in de gemeente. Specifiek van toepassing op de boscontext definieert ze drie knelpunten. Zo is de voortschrijdende versnippering
van ecosystemen, de lage impact van het beleid op het beheer in particuliere bossen en tuinen en het ongebreideld oprukken van exoten in de
natuurgebieden die als zeer problematisch worden ervaren. De hieraan gekoppelde doelstellingen zijn samengevat:
- het beschermen en uitbouwen van de groene gordel rondom Schoten, in relatie tot de kasteeldomeinen;
- het vrijwaren en verstevigen van de biodiversiteit door natuurbehoud en aangepaste beheersvormen;
- het maximaal sensibiliseren en betrekken van doelgroepen en de bevolking om een breed draagvlak te creëren, waarbij deze actoren delen van
acties zelf kunnen en mogen uitvoeren (bijvoorbeeld Tandem-project, soortenbescherming, …);
- het maximaal integreren van natuurbehoudsdoelstellingen in andere beleidsdomeinen, zoals integraal waterbeheer, de
samenwerkingsovereenkomsten, openbare werken, enz;
- naar meer natuur buiten de groengebieden (ook in verstedelijkte buurten moet de natuur kansen krijgen);
- en tenslotte maximale inspanningen om ontsnipperingsmaatregelen te nemen.
Deze worden dan geconcretiseerd in een aantal acties waarvan de voor het bosbeheerplan relevante acties nr 37,39, 40, 41 41 bis
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
30 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan
Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Schoten bestaat uit een informatief, een richtinggevend en een bindend deel. In het richtinggevend deel
schaart het GRSP zich achter het idee van de Laarse beek als belangrijke natuurverbinding. Deze moet beschermd en versterkt worden naar de
toekomst. De Laarse beek fungeert onder meer ook als element in de groene gordel rond de gemeente.
In het bindend deel vermeld de gemeente een prioriteitenlijst van actiepunten die tegen 2007 uit de startblokken moeten zijn en een lijst van
actiepunten uit het richtinggevend deel voor na 2007. In het GNOP wordt dieper ingegaan op de accenten die de gemeente legt op het voor het
beheerplan lokaal natuurbeleid
Gemeentelijk Natuur Ontwikkelingsplan
Het GNOP van de gemeente Schoten definieert naast een beschrijving van de bestaande natuurlijke entiteiten de gebiedsgerichte acties,
geconcretiseerd in 3 natuurontwikkelingsprojecten.
Het tweede project betreft de Laarse beek en is van toepassing op het Contour van het UBBP en de Visiestudie. Deze beek verdient de aandacht
omwille van haar reeds hoge natuurwaarde en is eveneens ten dele aangeduid als Habitatrichlijngebied. De beek herbergt immers een populatie
rivierdonderpad, een beschermd visje dat erg zeldzaam is in Vlaanderen. De voorgestelde maatregelen hebben dan ook betrekking op het vrijwaren en
verbeteren van het biotoop van de beek. In eerste instantie dienen de lozingspunten aangepakt teneinde de waterkwaliteit te verbeteren.
1.7
LIGGING SPECIALE BESCHERMINGSZONES
1.7.1
Internationale beschermingszones
Vijf internationale wetgevende initiatieven hebben gevolgen voor het Vlaamse gebiedsgerichte natuurbeleid. Het betreft twee Europese richtlijnen, de
‘Vogelrichtlijn’ en de ‘Habitatrichtlijn’. Verder zijn er de Ramsar-Conventie, de Conventie van Bern en de Benelux-overeenkomst op het gebied van
natuurbehoud en landschapsbescherming. Enkel de Habitatrichtlijn is van toepassing op het onderzoeksgebied (kaart 1.10).
1.7.1.1
Habitatrichtlijngebieden
De Habitatrichtlijn (92/43/EEG) beoogt het behoud van de biodiversiteit en streeft naar de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora
en fauna die hiervan deel uitmaken. Deze richtlijn werd in 1992 uitgevaardigd en de afbakening van de Speciale beschermingszones werd in België
goedgekeurd in 1996. Deze zones maken deel uit van het Europese Natura2000-netwerk. In België werden er 40 habitatrichtlijngebieden afgebakend
waarvan de belangrijkste voor het studiegebied hieronder zijn samengevat.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
31 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Kalmthoutse Heide (BE2100015)
Een 2064 ha groot gebied gelegen in de gemeenten Kalmthout en Essen .
Dit gebied werd aangeduid voor volgende habitats en soorten:
Habitats
•
psammofiele heide met Calluna- en Genista-soorten
•
open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen
•
mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten met amfibischevegetatie: Lobelia, Littorella en Isoetes
•
oligotrofe wateren van het Middeneuropese en peri-alpiene gebied met Littorella- of Isoetes-vegetatie of met eenjarige vegetatie op
drooggevallen oevers (Nanocyperetalia)
•
noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix
•
droge heide (alle subtypen)
• slenken in veengronden (Rhynchosporion)
Soorten:
•
Gevlekte Witsnuitlibel
Historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizenhabitat (BE2100045)
Dit 359 hectare grote gebied is gelegen in de gemeenten Antwerpen, Beveren, Bornem, Borsbeek, Duffel, Edegem, Kapellen, Lier, Mechelen, Mortsel,
Nijlen, Puurs, Ranst, Schoten, Sint-Katelijne-Waver, Stabroek, Temse en Wommelgem.
De fortengordel vervult voor vleermuizen zeker als winterverblijfplaats een belangrijke rol. Het is een complex van oude forten, schansen en bunkers,
inclusief historische grachten, van de eerste en tweede verdedigingsgordel rond Antwerpen. Voor een duurzame instandhouding van de vleermuizen is
het aanduiden van zowel winter- als zomerverblijfplaatsen noodzakelijk.
Het gebied werd aangeduid voor volgende soorten:
•
Meervleermuis
•
Ingekorven vleermuis
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
32 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Klein en Groot Schietveld (BE2100016)
Dit 2288 hectare grote gebied is gelegen in de gemeenten Brasschaat, Brecht, Kalmthout, Kapellen, Wuustwezel. Het is een grootschalig gradiëntrijk
heidelandschap met vennen en kleinere beekecosystemen, omgeven door boskernen.
Dit gebied werd aangeduid voor volgende habitats en soorten:
Habitats
•
psammofiele heide met Calluna- en Genista-soorten
•
open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen
•
mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten met amfibische vegetatie: Lobelia, Littorella en Isoetes
•
oligotrofe wateren van het Middeneuropese en peri-alpiene gebied met Littorella- of Isoetes-vegetatie of met eenjarige vegetatie op
drooggevallen oevers (Nanocyperetalia)
•
noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix
•
droge heide (alle subtypen)
•
slenken in veengronden (Rhynchosporion)
• overblijvende of relictbossen op alluviale grond (Alnion glutinoso-incanae)
Soorten:
•
Kamsalamander
•
Meervleermuis
Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen (BE2100017)
Dit 5240 hectare grote gebied is gelegen in de gemeenten Beerse, Boechout, Brasschaat, Hove, Kasterlee, Lier, Lille, Lint, Malle, Oud-Turnhout, Ranst,
Schilde, Schoten, Turnhout, Vorselaar, Vosselaar, Zandhoven, Zoersel. Het is een complex van enkele grotere bosgebieden (met heide). Het gebied
omvat ook het Vrieselhof en Schijnvallei te Oelegem-Schilde. Het Vrieselhof is de enige gekende groeiplaats in het Atlantisch deel van België waar
Geel Schorpioenmos (Drepanocladus vernicosus) voorkomt. In de Vallei van de Laarse Beek en de Antitankgracht komen belangrijke populaties van de
Kleine Modderkruiper en de Rivierdonderpad voor.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
33 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Dit gebied werd aangeduid voor volgende habitats en soorten:
Habitats
•
open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen
•
mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten met amfibische vegetatie: Lobelia, Littorella en Isoetes
•
oligotrofe wateren van het Middeneuropese en peri-alpiene gebied met Littorella- of Isoetes-vegetatie of met eenjarige vegetatie op
drooggevallen oevers (Nanocyperetalia)
•
noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix
•
droge heide (alle subtypen)
•
grasland met Molinia op kalkhoudende bodem en kleibodem (Eu-Molinion)
•
beukenbossen van het type met Ilex- en Taxus-soorten, rijk aan epifyten (Ilici-Fagetum)
•
oude zuurminnende bossen met Quercus robur op zandvlakten
• overblijvende of relictbossen op alluviale grond (Alnion glutinoso-incanae)
Soorten
•
Kleine modderkruiper
•
Rivierdonderpad
•
Beekprik
•
Geel schorpioenmos
•
Drijvende waterweegbree
De Habitatrichtlijn werd op 29 juli 2002 geïmplementeerd in het decreet op het natuurbehoud en het natuurlijk milieu.
1.7.1.2
Vogelrichtlijngebieden
De bossen van onderzoek zijn opgenomen in, of liggen in de omgeving van de volgende vogelrichtlijngebieden:
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
34 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Tabel 1- 6: Maximale populatiegroote van de soorten voorkomend in de vogelrichtlijngebieden in de buurt van het studiegebied.
Bergeend
Kalmthoutse Heide (BE2100323)
(2183 ha)
De Maatjes, Wuustwezel en
Groot Schietveld (BE2101437)
(4110 ha)
Seizoen/voorkomen
220
15
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Blauwborst
Blauwe Kiekendief
8
Blauwe Reiger
5
Broedvogel Annex I
2
Niet broedend Annex I
5
Wintergast of doortrekker niet Annex I
10
6
Broedvogel Annex I
Bruine Kiekendief
2
1
Broedvogel Annex I
Dodaars
45
4
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Duinpieper
1
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Boomleeuwerik
Grauwe Gans
x
Grutto
900
200
Kemphaan
50
40
Niet broedend Annex I
2
Wintergast of doortrekker niet Annex I
6
Broedvogel Annex I
Knobbelzwaan
Kolgans
x
Korhoen
10
Krakeend
40
x
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Kuifeend
110
15
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Meerkoet
35
20
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Nachtzwaluw
3
15
Broedvogel Annex I
Pijlstaart
170
10
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Porseleinhoen
x
1
Broedvogel Annex I
Regenwulp
6000
900
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Rietgans
x
Rode Wouw
4
Roerdomp
Slobeend
300
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
X
Niet broedend Annex I
10
Wintergast of doortrekker niet Annex I
35 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Smelleken
x
Smient
85
2
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Tafeleend
130
6
Wintergast of doortrekker niet Annex I
1
Broedvogel Annex I
Velduil
5
Wespendief
1
Wilde Eend
1400
460
Wintergast of doortrekker niet Annex I
280
Wintergast of doortrekker niet Annex I
Wintertaling
720
Witoogeend
x
Wulp
<3000
zwarte Specht
2
Zwarte Stern
16
1.7.2
Nationale Beschermingszones
1.7.2.1
Vlaams Ecologisch Netwerk
Broedvogel Annex I
2
Het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk) is de ruggengraat van de natuurlijke structuur en bestaat uit gebieden met een hoge natuurkwaliteit. In de VENgebieden komen natuurbehoud en natuurontwikkeling op de eerste plaats. Binnen het VEN moeten minstens de bestaande natuurkwaliteiten van het
gebied bewaard blijven.
Er ligt één VEN gebied in de ruime omgeving van het gebied (kaart 1.10) nl. De Kalmthoutse Heide. Het is opgenomen als Grote Eenheid Natuur nr.
301.
1.7.2.2
Beschermde Landschappen
In de ruime omgeving van de bossen die opgenomen zijn in het projectgebied zijn enkele beschermde landschappen en dorpsgezichten aanwezig
(kaart 1.11). De volgende hebben een culturele of landschappelijke weerslag op het gebied:
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
36 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Beschermd Landschap
DA002198
‘Het Rood en Omgeving’
DA000391
‘Omgeving van de kerk van Hoogboom
DA000796
‘De Antitankgracht’
DA000055
‘Het Peerdsbos’
DA000430
‘De Brechtse Heide’
A10004
‘De oude Gracht’
Dorpsgezichten
DA000811
‘Pharazijnshof, Hof ter vijvers, Heidehof en Starrenhof met omringende parken, grachten, bermen
DA000559
‘Engelse Tuin’
DA000576
‘De kerk, Pastorie en tuin’
DA000475
‘Ravenhof en omgeving’
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
37 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.8
PARALLELLE PROCESSEN EN GERELATEERDE INITIATIEVEN
1.8.1
Regionaal Landschap de Voorkempen
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Het Regionaal Landschap (RL) werd recentelijk opgericht in opvolging van het Landschapspark de Voorkempen, een samenwerkingsverband dat werkt
rond duurzame en toegankelijke groene ruimte in het periurbaan gebied ten noorden van Antwerpen. Het RL richt zich op een werkingsgebied van
ongeveer 34000 ha, waarvan er een belangrijk deel uit bossen en natuur (30%) en bebouwing (30%) bestaat. De focus van het RL ligt erin de
bestaande projecten, initiatieven, actoren samen te brengen voor een duurzame visie rond verweving van de open of groene ruimte en recreatie.
1.8.2
Landschapsbeheerplan Antitankgracht
De Antitankgracht is sinds 1993 geklasseerd als beschermd landschap. In 2006 werd er overgegaan tot de opmaak van een landschapsbeheerplan
door het Provinciaal Instituut voor de Hygiëne in opdracht van het departement leefmilieu van de provincie Antwerpen. Het plan werd recentelijk
goedgekeurd. Het plan moet een praktische leidraad bieden voor het beheer van het beschermd landschap tijdens de komende 27 jaar. Het bestaat uit
een beschrijvend, een oriënterend en een uitvoerend gedeelte. Binnen het uitgebreid bosbeheerplan zal er afgestemd worden inzake het bosbeheer
langsheen de antitankgracht in aanpalende domeinen en betreffende de recreatieve visie in de omgeving.
1.8.2.1
Geografische en cultuurhistorische situering van de Antitankgracht
Het beschermde landschap Antitankgracht strekt zich uit van Ranst (Oelegem) tot Berendrecht (Antwerpen) en doorsnijdt daarbij de gemeentes Schilde
(’s-Gravenwezel), Brecht (Sint-Job-in-’t-Goor), Schoten, Brasschaat, Kapellen en Stabroek. Het beschermde landschap betrekt dus, net zoals de
Antitankgracht zelf, een groot deel van de bosdomeinen in zijn invloedssfeer.
Langsheen de antitankgracht vindt men een rijk gevarieerde begroeiing terug daar zij voor een groot deel van de in het Kempens district voorkomende
begroeiingtypes een toevluchtsoord betekent. Tegelijkertijd weerspiegelen de oevers van de antitankgracht dan ook vrij representatief de typische
begroeiingen van de Kempen. De aanwezigheid van open water, in combinatie met de begroeide oevers gaat gepaard met een rijke -al dan niet
permanent- aan water gebonden fauna, en de forten, bunkers en schansen bieden mogelijkheden als overwinteringplaats voor vleermuizen.
De kenmerkende opbouw en het typische tracé van de antitankgracht geeft dit inventief, militair bouwkundig element een belangrijke historische
waarde. Tevens hebben de binnen de ankerplaats nog aanwezige militaire kunstwerken als forten, schansen, sluizen en sluisbunkers op zich ook een
historische waarde als restant van een verdedigingstactiek die sinds de Belgische onafhankelijkheid de stad Antwerpen heeft moeten beschermen
tegen vijandelijke aanvallen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
38 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
De antitankgracht kent een grote variatie over haar kilometers lange traject. Als waterbouwkundig element is zij soms breed, dan weer vrij smal; en
hoge, steile oevers wisselen af met eerder zachthellende of zelfs vlakke oevers. Als onderdeel van een landschap doorkruist zij vele verschillende
bergroeiingtypes. Dit alles samen resulteert in een lijnvormig element met vele verschillende verschijningsvormen, wat dit oorspronkelijk militair
bouwwerk een unieke esthetische waarde geeft.
De antitankgracht en de bijhorende militaire bouwwerken weerspiegelen vandaag de belangrijke rol die de stad Antwerpen doorheen de geschiedenis
van het onafhankelijke België en in tijden van oorlog kreeg toebedeeld. Antwerpen had de functie van toevluchtsoord dat tot op het laatste moment
gevrijwaard moest blijven van vijandelijke invallen.
De antitankgracht betreft een opvallend lineair landschapselement dat zich van noordwest richting zuidoost doorheen de Antwerpse Scheldepolders en
Kempen slingert. Over een deel van haar traject vormt de antitankgracht een dominerend element in het landschap, maar op andere plaatsen gaat ze
dan weer helemaal op in de omgeving.
Een gebrek aan onderhoud en beheer hebben ongunstige gevolgen voor de antitankgracht als natuurwetenschappelijk en esthetisch waardevol
landschapselement. Eerder genomen initiatieven voor herstel en beheer dienen gecoördineerd en bestendigd te worden teneinde het voortbestaan van
de antitankgracht te verzekeren. Het probleem met betrekking tot de reservatiestrook voor het duwvaartkanaal, dat voorzien was op de plaats van de
antitankgracht, behoort sinds de afschaffing van de plannen voor het duwvaartkanaal door de Vlaamse Regering tot het verleden.
In het Landschapsbeheerplan is eveneens een luik visie, doelstellingen en maatregelen opgenomen die specifiek voor de visiestudie en de het beheer
van de bosdomeinen van belang kunnen zijn.
1.8.2.2
Visie
Bos
Beheer van ongewenste soorten (exoten) dient gelijktijdig in bossen en houtkanten te gebeuren om herkolonisatie te voorkomen. Hierover moeten
beheerders dus overleggen en hun acties op elkaar afstemmen.
Recreatie
Een degelijk uitgewerkt geleidingsnetwerk met voldoende handhaving moet ervoor zorgen dat de recreatiedruk de draagkracht van het ecosysteem en
het landschap niet overschrijdt. Oversteekplaatsen moeten veilig ingericht worden. Paden die binnen het geleidingsnetwerk vallen moeten het hele jaar
door goed toegankelijk zijn voor alle gebruikers. Daartoe kan eventueel (half)verharding aangebracht worden. Hierbij wordt uiteraard gekozen voor
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
39 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
materialen met een minimale impact op het landschap en het ecosysteem. Beton of asfalt (behalve eventueel in Stabroek) als verharding voor de
jaagpaden past - rekening houdend met de huidige behoeften - niet in de visie van het beheerplan. Mocht hier door veranderende behoeften ooit
verandering in komen, is een afwijking van de in dit plan voorgestelde verhardingen mits een grondige motivatie in de bouwaanvraag nog steeds
mogelijk. Schadelijke neveneffecten van recreatie zoals zwerfvuil en overbetreding moeten geminimaliseerd worden. Educatie d.m.v. leerpaden kan
een meerwaarde bieden voor de recreanten en tegelijk een sensibiliserende functie hebben.
1.8.2.3
Doelstellingen
Hoofdoelstellingen
Esthetische elementen
1. Verwijdering houtopslag aan dammen: De oever van de dammen waarover paden en wegen de Antitankgracht kruisen is vaak begroeid met struiken.
Hierdoor wordt het zicht op de Antitankgracht vanop de dammen verhinderd. Door de opslag jaarlijks te verwijderen blijven de zichtassen over de
Antitankgracht behouden.
2. Lichtingskappen en gefaseerd hakhoutbeheer instellen: Het merendeel van de struik- en boomsoorten langs de Antitankgracht verdraagt een
hakhoutbeheer. Periodieke kappingen zullen zorgen voor meer licht op wateroppervlak waardoor zich opnieuw een diverse water- en oevervegetatie
kan ontwikkelen. Deze vegetatie is grotendeels verloren gegaan door gebrek aan beheer met overmatige beschaduwing als gevolg. Historisch gezien
benadert een meer open situatie het meest de toestand ten tijde van de aanleg. Door de kappingen gefaseerd aan te pakken zullen de verschillende
ontwikkelingsfasen van de houtkant steeds aanwezig zijn, krijgt de houtkant een diverser en esthetisch waardevoller karakter. De fasering van de
kappingen kan afgestemd worden op de planning van slib- en kruidruimingen voor een optimale kosten-batenverhouding. Periodieke kappingen
verminderen tevens het risico op windval met beschadiging van de oever als gevolg. Vanuit ecologisch oogpunt zijn er nog enkele andere voorwaarden
voor het beheer van de houtkant (zie onder bij natuurwetenschappelijke elementen).
3. Voorkomen van te sterke verlanding. Door tijdige ruiming en beheer van de houtkanten moet voorkomen worden dat de gracht volledig verlandt. Zo
blijft het visuele karakter van de Antitankgracht als open water behouden.
4. Verwijdering van visueel storende sieraanplanten. Op plaatsen in het beschermd landschap waar door aangelanden al dan niet onrechtmatig
sierplanten werden aangebracht moet opnieuw maximaal ruimte gegeven worden aan de natuurlijke vegetatie.
5. Bufferen van visueel storende elementen. Waar externe elementen de esthetische waarde van het beschermd landschap en zijn omgeving negatief
beïnvloeden moeten deze zo veel mogelijk aan het oog onttrokken worden. Dit kan bijvoorbeeld door oordeelkundig aanplanten van houtkanten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
40 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Natuurwetenschappelijke elementen (N)
1. Structuurrijke houtkanten met minder beschaduwing: Het merendeel van de struik- en boomsoorten langs de Antitankgracht verdraagt een
hakhoutbeheer. Periodieke kappingen zullen zorgen voor meer licht op het wateroppervlak waardoor zich opnieuw een diverse water- en
oevervegetatie kan ontwikkelen. Deze vegetatie is grotendeels verloren gegaan door gebrek aan beheer met overmatige beschaduwing als gevolg. De
vegetatie is van belang voor tal van diersoorten, waaronder libellen, vissen en amfibieën. Door de kappingen gefaseerd aan te pakken zullen de
verschillende ontwikkelingsfasen van de houtkant steeds aanwezig zijn en wordt de houtkant diverser en waardevoller als biotoop voor tal van
diersoorten, bijvoorbeeld vogels. De fasering van de kappingen kan afgestemd worden op de planning van slib- en kruidruimingen voor een optimale
kosten-batenverhouding. Periodieke kappingen verminderen tevens het risico op windval met beschadiging van de oever als gevolg. Zulke
beschadigingen kunnen echter wel waarde hebben als nestplaats voor de ijsvogel. Te sterk openmaken van de oevers houdt wel risico op
overbetreding door vissers en recreanten in. Volledig openmaken van de houtkant is niet wenselijk. Te veel licht zou leiden tot overmatige, weinig
diverse plantengroei, met hinder voor vissers en de waterafvoer. De geleidende functie voor vleermuizen van de houtkanten in open landschap mag
niet gecompromitteerd worden. Verminderen van de beschaduwing zou verdure uitbreiding van exoten kunnen bevorderen. Waar probleemsoorten
aanwezig zijn moet hiermee rekening gehouden worden.
2. Onderhoud houtkant. Uitvoeren van veiligheidskappingen moet schade door windval voorkomen. Op sommige plaatsen werden bepaalde boom- en
struiksoorten systematisch bevoordeeld door het beheer. Waar dit geleid heeft tot een onevenwichtige of onnatuurlijke soortsamenstelling, dient dit
geremediëerd te worden. Na exotenbestrijding is nazorg vereist. Dit kan meegenomen worden in het reguliere onderhoud.
3. Terugdringen van woekerende uitheemse plantensoorten. Volledig verwijderen of zo goed mogelijk terugdringen van exoten moet voorkomen dat de
natuurlijke inheemse vegetatie verdrongen raakt. De dichte vegetaties die exoten vormen bedreigen de inheemse soorten. Eén van de twee populaties
op de Antitankgracht van de habitatrichtlijnsoort Drijvende waterweegbree dreigt op korte termijn te verdwijnen door overwoekering door grote
waternavel en parelvederkruid afkomstig van het Fort van Brasschaat. Een andere belangrijke soort, loos blaasjeskruid, wordt aan het Fort van
Brasschaat nu reeds grotendeels verdrongen door de twee exoten. Ook Myriophyllum heterophyllum vormt een mogelijke bedreiging. Bij alle ingrepen
in en om het beschermde landschap (graafwerken, ruimingen) moet aandacht uitgaan naar het voorkomen van verdere verspreiding van exoten.
Aquatische exoten dienen in stroomafwaartse richting bestreden te worden om de kans op herkolonisatie te verkleinen. Exotenbeheer binnen het
beschermd landschap moet afgestemd worden op dat erbuiten om herkolonisatie van buitenaf te voorkomen. Sensibilisatie moet nieuwe introducties
helpen voorkomen.
4. Terugdringen van schadelijke uitheemse diersoorten. Efficiënte bestrijding is niet mogelijk wanneer ze beperkt blijft tot het beschermd landschap zelf.
Aandacht moet dus vooral uitgaan naar sensibilisatie en preventie.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
41 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
5. Maaibeheer. Oevergedeelten met soortenarme kruidachtige vegetatie moeten beheerd worden volgens het principe periodiek maaien en afvoeren,
om een diversere vegetatie te bekomen.
6. Heidebeheer: Heiderelicten moeten een aangepast beheer krijgen.
10. Beheren in functie van doelsoorten: Streven naar een rijke vegetatie, met ondiepe delen en complexe oevervegetatie want die is onder andere
nodig voor amfibieën om te overleven in aanwezigheid van vissen, voor vogels, ongewervelden, …. Optimaal inrichten van bouwwerken voor
vleermuizen.
11. Ontsnippering: Verdere versnippering voorkomen en ontsnipperen waar mogelijk.
12. Natuurlijke oever crëeren
13. Natuurstudie: Komen tot een goede kennis van flora en fauna over het gehele traject van de Antitankgracht. Deze kennis is nodig om de juiste
beslissingen te kunnen nemen naar het beheer toe. Bij kappingen is het bijvoorbeeld belangrijk te weten of er vleermuizenkolonies aanwezig zijn in de
bomen. Bij ruimingen is het dan weer van belang te weten of er kwetsbare soorten voorkomen in het te ruimen gedeelte, enzovoort.
Nevendoelstellingen
Beheerdoelstellingen m.b.t. bos
1. Afstemming met beheer Antitankgracht. Beheer afstemmen met beheer houtkanten Antitankgracht: Exotenbestrijding (Amerikaanse vogelkers, …) op
belendende percelen gelijktijdig uitvoeren met bestrijding langs Antitankgracht.
Beheerdoelstellingen m.b.t. toegankelijkheid en recreatie (TR)
1. Geleiding: Leiden van verschillende types gebruikers langs de juiste paden door aanbrengen van signalisatie en selectieve barrières zoals
paardensluizen, fietssluizen en barelen. Zo worden conflicten vermeden. Routes worden bepaald door kwetsbaarheid ondergrond en vegetatie,
noodzaak voor sluiting netwerken, veiligheid, … Een optimale route moet worden uitgetekend op basis van de draagkracht van de gebieden langs de
Antitankgracht. De bedoeling is de gracht zo veel mogelijk te volgen waar dit kan zonder de diverse waarden langsheen de Antitankgracht te schaden.
Op plaatsen waar dit niet mogelijk is moet worden afgeweken van de gracht. Daar krijgt de recreant dan de kans om de nabije omgeving van de gracht
te verkennen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
42 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
2. Veilig inrichten van gevaarlijke oversteekplaatsen op kruisende wegen.
3. Effectief afsluiten van de toegang tot forten en andere kwetsbare plaatsen.
4. Aanleggen van een aangepast wegdek afhankelijk van landschappelijke impact, kwetsbaarheid ondergrond, vegetatie, noodzaak voor sluiting
netwerken, …
5. Plaatsen info- en geleidingsborden: info historiek, landschap, natuur, landbouw, jacht, visserij, recreatie, waterbeheer…
6. Voorkomen van sluikstort en zwerfvuil door sensibilisatie.
1.8.3
Grenspark De Zoom-Kalmthoutse heide
In opdracht van het grenspark de Zoom – Kalmthoutse Heide werden in het verleden een aantal studies uitgevoerd omtrent de knelpunten die het
grenspark De Zoom en De Kalmthoutse heide ondervinden. Hieronder wordt in het kort weergegeven in welke mate deze relevant zijn voor deze studie.
1.8.3.1
Beleidsplan Beheer en inrichting, Grenspark De Zoom en Kalmthoutse Heide 1999 – 2014
Het beleidsplan behelst enkel het oppervlak gedefinieerd als grenspark en bevat weinig relevante informatie voor dit project.
1.8.3.2
Grenspark PLUS
Dit onderzoek naar de uitbreidingsmogelijkheden van het grenspark werd in oktober 2005 opgeleverd. Het bevat een scenarioanalyse voor de
mogelijke oplossingen voor de knelpunten waarmee het grenspark langs Nederlandse zijde te maken krijgt. De op beheer en inrichtinggerichte
rapportage geeft invulling aan een korte en (middel)lange termijn visie op de mogelijkheden voor uitbreiding en ontsnippering van dit openruimte gebied
van internationale betekenis.
1.8.3.3
Natuur en recreatie: Maar hoe?
Dit rapport, opgeleverd in maart 2006 (L. Van Hoek), bevat een uitgebreide analyse van de recreatie in het gebied; Meers specifiek focust het rapport
op de potenties van het gebied en haalt de studie Grenspark PLUS aan als legger voor een toekomstig recreatief medegebruik waarin natuurgerichte
recreatie centraal staat. Er wordt een analyse voorgesteld van de ervaringen van de huidige recreanten en van het samengaan van de natuur- en
recreatieve functie van het natuurgebied.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
43 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.8.4
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Afbakening buitengebied Klein Brabant/Antwerpse Gordel
In oktober 2007 werd de verkenningsnota voor de ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos voor de regio Antwerpse gordel en Klein Brabant,
opgemaakt door de Vlaamse overheid, uitgegeven. Hieronder staan, naast een situering, de relevante elementen uit de beleidsdoelstellingen en de
gewenste ruimtelijke structuur vermeld.
1.8.4.1
Geografische situering en kwantitatieve randvoorwaarde
De buitengebiedregio Antwerpse gordel en Klein-Brabant ligt in het westelijke kwadrant van de provincie Antwerpen. De westelijke grens wordt
gevormd door de Schelde. De noord- en zuidgrens worden gevormd door resp. de lands- en provinciegrens. De noordoostgrens wordt gevormd door de
Kempische microcuesta (invloed van de Klei van de Kempen). De oost- en zuidoostgrens worden gevormd door de bekkens van de Nete en de Dijle en
de grens van Mechelen.
De volgende gemeenten liggen geheel of gedeeltelijk in het plangebied: Aartselaar, Antwerpen (deels), Boechout, Boom, Bornem, Borsbeek,
Brasschaat, Brecht (deels), Duffel (deels), Edegem, Hemiksem, Hove, Kapellen, Kontich, Lier (deels), Lint, Mortsel, Niel, Puurs, Ranst (deels), Rumst,
Schelle, Schilde, Schoten, Sint- Amands, Stabroek, Wijnegem, Willebroek, Wommelgem, Zandhoven (deels), Zoersel (deels).
De ruimtelijke visievorming wordt gebaseerd op de aanwezige actuele en potentiële waarden in een bepaalde regio en is dus in de eerste plaats een
kwalitatieve visie. De Vlaamse administratie heeft werkkaarten van de gewenste natuur- en bosstructuur en van de gewenste agrarische structuur
opgemaakt. De kwantitatieve opties uit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen werden door deze werkkaarten zeer dicht benaderd. Deze sectorvisies
geven de regionale verdeling van de oppervlakte en zullen richtinggevend zijn bij het opmaken van de gebiedsvisies en de gewestelijke ruimtelijke
uitvoeringsplannen die eruit voortvloeien.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
44 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Figuur 1- 3 Kwantitatieve richtinggevende randvoorwaarden voor de gewenste agrarische- en natuur- en bosstructuur uit de verkenningsnota voor de afbakening van het gebied Antwerpse Gordel en Klein
Brabant (Vlaamse Overheid, oktober 2007)
1.8.4.2
Beleidsdoelstellingen
De beleidsdoelstellingen werden geëxtraheerd uit de hoofddoelstellingen vermeld in het RSP Vlaanderen en bestaan voor deze regio uit een achttal
doelstellingen, nl.:
1.8.4.3
•
Vrijwaren van samenhangende landbouwgebieden voor de beroepslandbouw
•
Behoud en versterking van de grootstedelijke groenstructuur van Antwerpen
•
Behoud en versterking van de bestaande natuurcomplexen binnen een netwerk
•
Behoud en versterking van de bestaande bosstructuur
•
Behoud en versterken van valleistructuren voor natuurlijke waterberging.
•
Behoud van gave cultuurlandschappen en structurerende landschapselementen
•
Toeristisch-recreatieve ontsluiting van de open ruimte
Gewenste ruimtelijke structuur
De synthese van de bestaande ruimtelijke structuur van het buitengebied laat toe deelruimten voor de buitengebiedregio Antwerpse Gordel en KleinBrabant te definiëren. Een deelruimte is een gebied waarbinnen een samenhangend ruimtelijk beleid voorgesteld wordt.
De deelruimte van belang voor deze studie is gedefinieerd als ‘Deelruimte 2: Verstedelijkt bosgebied ten NO van Antwerpen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
45 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Situering
De deelruimte ‘Verstedelijkt bosgebied ten NO van Antwerpen’ omvat grosso modo de
gemeenten Kapellen, Brasschaat, Schoten, Schilde en deels Brecht, Zoersel en
Zandhoven. Deze deelruimte wordt in het westen begrensd door de N11 (Putte –
Kapellen), in het zuiden door het Albertkanaal en in het noorden en oosten door de
begrenzing van de andere buitengebiedregio’s Noorderkempen en Neteland.
Visie
Deze deelruimte wordt getypeerd door de afwisseling van multifunctionele bossen,
waardevolle tot zeer waardevolle natuurkernen en ‘woonbossen’. Het is een belangrijke
groene boszone met veel ‘cultuurrijke’ elementen waar binnen de groene zones een
beleid rond openstelling voor zachte recreatie wordt gevoerd.
De Antitankgracht wordt, evenals de verschillende parallel lopende valleien, als natte
natuurverbinding verder uitgebouwd. Verdere verstedelijking in de groene zones moet
tegengegaan worden. Lokale, kleine landbouwkernen zorgen voor een afwisselend
landschappelijk beeld.
Figuur 1- 4:Schematische voorstelling van de gewenste ruimtelijke structuur van het buitengebied
‘Antwerpse Gordel/Klein Brabant. (Vlaamse Overheid, oktober 2007)
1.8.5
Afbakening Noorderkempen
In februari 2007 werd de verkenningsnota voor de ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos voor de regio Noorderkempen, opgemaakt door de
Vlaamse overheid, uitgegeven. Hieronder staan, naast een situering, de relevante elementen uit de beleidsdoelstellingen en de gewenste ruimtelijke
structuur vermeld.
1.8.5.1
Geografische situering en kwantitatieve randvoorwaarden
De buitengebiedregio Noorderkempen is gelegen in het noorden van de provincie Antwerpen. De noordelijke, westelijke en oostelijke begrenzing van
de regio worden gevormd door de landsgrens met Nederland. De zuidelijke begrenzing valt samen met de cuesta van de kleien van de Kempen. Deze
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
46 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
is herkenbaar in het landschap als een steilrand die in een lichte boogvorm van oost naar west doorheen de provincie loopt. Voor de bepaling van de
zuidwestelijke grens werd eveneens rekening gehouden met de gemeentegrenzen. De N 12Turrnhout-Malle en de noordelijke grens van het regionaal
stedelijk gebied Turnhout vormen de zuidoostelijke grens. De cuesta vormt de waterscheidingskam tussen het Schelde- en het Maasbekken. Op de
cuesta ontstaan verschillende beken. De waterlopen die naar het zuiden stromen, maken deel uit van het bekken van de Kleine Nete. De andere
stromen naar het noorden o.a. naar de Mark.
De volgende gemeenten liggen geheel of gedeeltelijk in het plangebied: Essen, Kalmthout, Wuustwezel, Brecht, Hoogstraten, Rijkevorsel, Malle,
Baarle-Hertog, Merksplas, Beerse, Ravels, Turnhout, Oud-Turnhout, Arendonk.
De ruimtelijke visievorming wordt gebaseerd op de aanwezige actuele en potentiële waarden in een bepaalde regio en is dus in de eerste plaats een
kwalitatieve visie. De Vlaamse administratie heeft werkkaarten van de gewenste natuur- en bosstructuur en van de gewenste agrarische structuur
opgemaakt. De kwantitatieve opties uit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen werden door deze werkkaarten zeer dicht benaderd. Deze sectorvisies
geven de regionale verdeling van de oppervlakte en zullen richtinggevend zijn bij het opmaken van de gebiedsvisies en de gewestelijke ruimtelijke
uitvoeringsplannen die eruit voortvloeien.
Figuur 1- 5: Kwantitatieve richtinggevende randvoorwaarden voor de gewenste agrarische- en natuur- en bosstructuur uit de verkenningsnota voor de afbakening van het gebied Noorderkempen (Vlaamse
Overheid, februari 2007)
1.8.5.2
Beleidsdoelstellingen
De beleidsdoelstellingen werden geëxtraheerd uit de hoofddoelstellingen vermeld in het RSP Vlaanderen en bestaan voor deze regio uit een achttal
doelstellingen, nl.:
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
47 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
1.8.5.3
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
•
Vrijwaren van samenhangende landbouwgebieden voor de beroepslandbouw
•
Behoud en versterking van de bestaande natuurcomplexen en inschakeling ervan binnen een netwerk
•
Behoud en versterking van de bestaande bos- en parkstructuur
•
Behoud en versterken van watersystemen en valleistructuren.
•
Behoud van gave cultuurlandschappen en structurerende landschapselementen
•
Toeristisch-recreatieve ontsluiting van de open ruimte
Gewenste ruimtelijke structuur
De synthese van de bestaande ruimtelijke structuur van het buitengebied laat toe
deelruimten voor de buitengebiedregio Noorderkempen te definiëren. Een
deelruimte is een gebied waarbinnen een samenhangend ruimtelijk beleid
voorgesteld wordt.
De deelruimte van belang voor deze studie is gedefinieerd als ‘Deelruimte 1: Bos
en Heidegebied Kalmthoutse Heide - Schietvelden.
Situering
De deelruimte ‘Bos- en heidegebied Kalmthoutse Heide – Schietvelden’ is de
meest westelijk gelegen deelruimte van de buitengebiedregio Noorderkempen.
Delen van de gemeenten Kalmthout, Essen, Wuustwezel en Brecht behoren
hiertoe. Het omvat de uitgestrekte, heel waardevolle bos- en heidegebieden op
nog gedeeltelijk actief stuifzand.
Figuur 1- 6 Schematische voorstelling van de gewenste ruimtelijke structuurvan het buitengebied
‘Antwerpse Gordel/Klein Brabant. (Vlaamse Overheid, oktober 2007)
De westelijke grens van deze deelruimte ligt op de grens met Nederland, de zuidgrens op de gemeentegrenzen van Kapellen en Brasschaat en op de
grens van het militaire gebied ‘Groot Schietveld’. Noordelijk ligt de grens ruwweg op de overgang van de natuurcomplexen naar het open agrarisch
gebied.De deelruimte ‘Verstedelijkt bosgebied ten NO van Antwerpen’ omvat grosso modo de gemeenten Kapellen, Brasschaat, Schoten, Schilde en
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
48 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
deels Brecht, Zoersel en Zandhoven. Deze deelruimte wordt in het westen begrensd door de N11 (Putte – Kapellen), in het zuiden door het
Albertkanaal en in het noorden en oosten door de begrenzing van de andere buitengebiedregio’s Noorderkempen en Neteland.
Visie
Waardevolle grote natuurcomplexen met bos, heide en vennen vormen de basis van deze deelruimte. De heide en bosgebieden worden behouden en
versterkt tot ecologisch zeer waardevolle natuurcomplexen. De kwetsbare kernen van de zeer waardevolle heide- en bosgebieden kunnen ruimtelijk
gebufferd worden.
1.8.6
Stadsrandbos Antwerpen, Structuurvisie en implementatieplan voor de noordelijke bosgordel rond Antwerpen
Deze studie, opgeleverd in 2002 door Aeolus BVBA en VBV vzw aan de Provincie Antwerpen en aan het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
bevat een uitgebreide structuurvisie en een implementatieplan ter ontsnippering van de noordelijke bosgordel rond Antwerpen. Hierin zit onder meer
een analyse van de bestaande bosstructuur met een connectiviteitsanalyse met behulp van enkele toetssoorten, een analyse van de toegankelijkheid
van het recreaties medegebruik en een knelpuntanalyse.
De uiteindelijke visie met betrekking tot de ontsnippering is opgedeeld in verschillende visiegebieden en definieert zoekzones voor aankoop van bos,
zoekzones voor openstelling van privébos, zoekzones voor gerichte bosuitbreiding, een ontsluitingsconcept met uitlichting van de toegangspoorten en
specifieke maatregelen i.f.v. de recreatieve en ecologische ontsnippering van het studiegebied. Deze visie zal als kapstok dienen voor een verdere
verfijning van de streefbeelden voor het projectgebied.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
49 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2
ALGEMENE BESCHRIJVING
2.1
CULTUURHISTORISCHE EN LANDSCHAPPELIJKE BESCHRIJVING
2.1.1
Bronnen m.b.t. landschap en cultuurhistorie
2.1.1.1
Landschapsatlas
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
De landschapsatlas bakent verschillende zones af als relictzone en ankerplaats (zie kaart 1.11). Het gebied met relictzones is uitgebreider dan dat van
ankerplaatsen. De lijnrelicten, ankerplaatsen en de relictzones in het visiegebied zijn hieronder opgesomd:
Ankerplaats:
A10004 Domein Oude Gracht
A10005 Domein Ter Mik
A10011 Groot Schietveld
A10073 Poldergebied van Stabroek met overganszone van de Kempen
A10074 Antitankgracht
A10083 Domein Vordestein
A10084 Peerdsbos en Park van Brasschaat
Relictzone:
R10011 Ontginningsblok Stabroek Kapellen
R10014 Franse en Grote Heide, domein Oude Gracht en Eikelenberg
R10015 Heide en bos Groot Schietveld
R10016 Kasteeldomein Braschaat – Ekeren
R10018 Bosgebied Mik
R10019 Kattekesberg
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
50 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Lijnrelicten:
L10014 Antitankgracht
L10015 Duitse Bunkerlinie Hoofdweerstandstelling
L10016 Bunkerdijk
L10017 Afscheidingskanaal van de Schijn
L17005 Kanaal Dessel-Kwaadmechelen
2.1.1.2
Historische kaarten
Ferraris (1775) (kaart 2.2a)
De Ferrariskaarten of zogeheten Kabinetskaarten werden tussen 1771 en 1778 gemaakt door de Graaf Ferraris. De kaarten op schaal 1:11520 werden
opgemeten en aangevuld vanuit waarnemingen ter plaatse. Voornamelijk economische en militair nuttige elementen, zoals bossen, waterlopen,
bruggen en wegen, werden opgenomen.
De relicten van bossen uit de pre-industriële tijd hebben naast hun ruimtelijk structurerende waarde een belangrijke natuurwetenschappelijke waarde
(weinig verstoorde profielen en natuurwaarde).
Vandermaelen (1850) (kaart 2.2b)
De Vandermaelenkaarten werden opgemaakt in de periode van 1846 tot 1854 en geven een goed beeld van de wegenstructuur.
Voor een deel van de bossen die op de kaart van Vandermaelen (1850) voorkomen, kan hetzelfde gelden. Een meerwaarde van deze kartering bestaat
in zijn grotere nauwkeurigheid. Anderzijds werden vanaf de tweede helft van de 18de eeuw en vooral in de loop van de 19de eeuw op initiatief van de
overheid, de zogenaamde woeste gronden ‘gevaloriseerd’. Dit gebeurde deels door bemesting en nivellering in landbouwgrond en deels door
bebossing met naaldhout. Het is het oudste voorbeeld van een ingrijpende en planmatige herstructurering van het Vlaamse landschap op macroschaal
door maatregelen vanwege de overheid. De landschappelijke impact van die naaldbossen was bijzonder groot. Aanplantingen van naaldbomen –in feite
een volkomen streekvreemd landschapselement doch inzake houtproductie rendabeler dan loofhout– hebben een planmatige en perceelsgewijze
opbouw en zodoende meestal een hoekige begrenzing; ze zijn ontsloten door een orthogonaal net van paden, boswegen en brandgangen (Diriken e.a.
2000).
Kadastrale reductiekaart (1850) (kaart2.2c)
De kadastrale reductiekaart geeft een goed beeld van het bodemgebruik.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
51 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Ook de landschapscomposietkaart (kaart 2.3) geeft een goede samenvatting van de belangrijkste terug te vinden hstorische elementen in het
landschap (Hoofdstuk 2.1.1.3).
De digitale historische boskaarten, opgemaakt door het IBW (De Keersmaken e.a., 2001) geven het bos weer dat voorkwam respectievelijk op de
Ferrariskaart, de kaart van Vandermaelen en de ICM-kaart van ca. 1910. Deze bospercelen werden via Geoprocessing in een GIS vergeleken met de
recente boskartering van 2001. De historische bosbestanden die vandaag nog bebost zijn, werden voor elke tijdsperiode weerhouden. Bos dat op elke
tijdsperiode voorkwam, werd aangeduid als “oud bos”; bos dat sinds Vandermaelen werd teruggevonden, als “bos 1e helft 19de eeuw. Huidig bos dat
enkel werd teruggevonden in 1910, werd aangeduid als “bos begin 20e eeuw”. Tot slot werden de resterende bospercelen (zowel die op een
tussenliggend kaartbeeld als niet-bos staan ingetekend, als de meest recent beboste percelen) ook gekarteerd.
Hoofdstuk 2.1.2 bevat een systhese van de belangrijkste elementen uit deze bronnen die van toepassing zijn op het bos in het beheerplan.
2.1.1.3
Landschapscomposietkaart
Kaart 2.3 betreft een uitsnit van de landschapscomposietkaart. Deze kaart werd opgemaakt voor de gehele provincie Antwerpen. Gebiedsdekkend
werden de Ferrariskaart (1775) en de Kadastrale reductiekaart (1850) vergeleken met recente kaartbeelden (middenschalige luchtfoto’s-2003). Punt-,
lijn- en vlakvormige landschapselementen die reeds aanwezig waren op de historische kaarten en die op huidige kaarten nog duidelijk herkenbaar (en
dus aanwezig zijn) werden gekarteerd. De kaart werd verder aangevuld met landschapselementen met een ruimtelijk structurerend karakter. Alzo
ontstaat een composietbeeld van typische landschapselementen. Deze elementen zijn onder te brengen als elementen van het fysisch systeem,
elementen van het cultuur- en natuurlandschap en elementen van de nederzettingsgeografie. Bosstructuren zijn ingetekend via ontstaansklassen,
hierbij werden zowel historische kaarten gebruikt als de kaart ‘Historische bosevolutie, Bosconstantie kaart of bosleeftijdskaart’ van het IBW (2001). De
Landschapscomposietkaart vormt op die manier een ruimtelijke samenvatting van de hierboven besproken recente landschapsevolutie. Voor ieder van
de boscomplexen zijn deze elementen meer in detail besproken in deel 2.1.1.2 en 2.1.2.
2.1.1.4
Literatuur en bilaterale contacten
De voorgaande uitgebreide bosbeheerplannen, die voorhanden zijn voor de meeste openbare bossen (Gemeente, ANB), bevatten enige relevante
historische informatie met betrekking tot het beheer en algemene landschaps- en eigendomshistoriek. Voor de privédomeinen is het echter nagenoeg
onmogelijk de historiek van het beheer te verwoorden. Het vroegere beheer dat gevoerd werd bestond eruit op gestelde tijdstippen naar goeddunken in
te grijpen in de bestanden waar men problemen zag ontstaan. Voor sommige bosplaatsen was er wel een beperkt beheerplan opgemaakt, wat aldus
aangegeven wordt. Andere kenmerken van het vroegere beheer, die, of zichtbaar zijn op het terrein, of uit contact met de beheerders van de
bosplaatsen naar voren kwamen worden eveneens aangegeven in het navolgende hoofdstuk.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
52 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.1.2
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Historiek van de bosdomeinen
Een aanzienlijk deel van de private en openbare eigendommen in het projectgebied zijn restanten van kasteeldomeinen, die tijdens de voorbije eeuwen
hun oorspronkelijke éénheid verloren hebben door versnippering. De versnippering van kasteeldomeinen is vaak het gevolg van een verdeling onder
erfgenamen, verkaveling en/of verkoop van delen van voormalige eigendommen (bvb De Mik). Anderzijds is er ook sprake van versnippering door
infrastructuur van openbaar nut (o.a. E19, HST-lijn). In de volgende paragrafen bespreken we kort de eigendoms-, landschaps en beheerhistoriek van
de verschillende bosdomeinen.
Uit de historische (bos)kaarten en de lanschapscomposietkaart volgt dat veel van het bos ontstaan is tussen 1850 en 1910 op de voorheen
zogenaamde ‘Woeste gronden’ (heide, duinen).
De Kraaienberg is na 1850 bebost, daarvoor bestond het voornamelijk als woeste grond (heide).
Mastenbos: Dit voormalige parkbos werd in twee fasen aangekocht door het ANB, respectievelijk van de familie Speth (1999) en Kronacker (2003). Uit
de kaarten blijkt dat de percelering in de bestanden voor het Mastenbos nog enigszins bestaat. Het Mastenbos was ten tijde van Ferraris grotendeels
heide (met duinen), landbouw en zeer weinig bos. Op dit moment zijn er nog enkele bestanden met wat ‘oud bos’. Sinds de aankoop werd de
heterogeniteit van het gebied vergroot, geënt op de bestaande abiotische vochtgradiënt. Aanplantingen vergroten het aandeel eikenberkenbos, maar
ook heideveldjes vinden terug hun plaats door plagwerkzaamheden. In het recente verleden werd er ook werk gemaakt van de bestrijding van
Amerikaanse eik en Pontische rododendron.
Het domein Kronacker is enigsinds herkenbaar op de Ferraris kaarten in de buurt van het gebied met toponiem ‘Cauheyde’. In die tijd was er reeds
bebouwing daar waar nu het kasteel te vinden is. Vroeger waren er hier voornamelijk heide en duinen te vinden, evenals in de naburige bosplaats
‘Hibiscus NV’. Er is nog steeds enige historisch perceling herkenbaar in de bosbestanden in het centrum. Ook voor het Paepenbos geld nagenoeg
dezelfde evolutie in bodemgebruik. Voor de bosplaats Kronacker bestaat een beperkt bosbeheerplan dat werd afgeleverd op 27 april 1995. Het is
opgemaakt voor een oppervlak van 184 ha en goedgekeurd tot 30 april 2015. Van de tijd voor dit beheerplan zijn er geen gegevens beschikbaar.
Bestand 4e is 12 jaar geleden beplant met Corsikaanse den. Het betrof hier een heidegebied van redelijke omvang dat op de
landschapscomposietkaart (kaart 2.3) alsdusdanig nog als heide is ingetekend. Enkele van de meest noordelijke bestanden werden recentelijk (2003)
verkocht aan onderandere het ANB en de heer Hop Adgild. De overgebleven percelen in de noordrand zijn zeer nat en er is in de natste stukken
nagenoeg geen beheer geweest. Aan de noordelijke rand van de spoorlijn zijn restanten te vinden van loopgraven en bunkers uit de tijd van WO-I (zie
ook Werkgroep Modere Fortificatie, 2001).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
53 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Uitlegger: Het domein heeft zijn naam te danken aan de landmeter (of uitlegger) die hier vroeger heeft gewoond. Het is tot 1850 nagenoeg een groot
heide gebied is geweest. Het maakte vroeger deel uit van het 440 ha grote domein "De Oude Gracht" van de familie Bunge. In 1983 werd het domein
eigendom van de Vlaamse Gemeenschap en wordt het beheerd door het Agentschap Natuur en Bos.
De bosplaatsen ‘Frilling’ en ‘Le Grelle’, net ten zuidoosten van het domein ‘Oude gracht’ kreeg al ten tijde van Ferraris de naam Eykelenberg, dat
alsdusdanig als toponiem op de kaarten is terug te vinden. Het sterpatroon dat in de noordelijke wegenstructuur taanwezig is lijkt op de Ferrariskaart in
‘ontwikkeling’ en is duidelijk aanwezig in 1850.
Kattekensberg staat grotendeels op de historische kaarten als bos ingetekend. Een aanzienlijk deel van deze bosplaats kan dus als ‘oud bos’ gezien
worden.
Park van Brasschaat: In 1600 bevonden er zich drie nederzettingen, de Helhoeve, de Vagevuurhoeve en de Hemelhoeve op de plaats waar Park van
Brasschaat zich nu bevindt. Vermoedelijk vormden ze oorspronkelijk één geheel. Het domein is (opnieuw) ontstaan in de 18e eeuw, toen de Helhoeve
en de Hemelhoeve omgebouwd werden tot een hof van plaisantie. De Helhoeve lag ongeveer waar zich nu de vijvers met fonteinen vóór het huidige
kasteel bevinden, de Hemelhoeve helemaal vooraan in het park links van de grote dreef die van de kerk naar het sportstadion leidt en de
Vagevuurhoeve op de plaats van de huidige gemeentelijke jongensschool. Het kasteel werd in 1872 gebouwd door Armand Reusens, burgemeester
van Brasschaat. Hij verwierf het domein van zijn vader en diens voorganger Honoré Guyot. Onder Reusens vergrootte het domein aanzienlijk. In 1865
kocht hij de “Broomans-akker” aan de Oude baan en in 1883, 1885 en 1887 in totaal 45 ha van het Peerdsbos. Armand Reusens stelde het park open
voor het grote publiek. Na zijn overlijden kwam het domein in handen van zijn neef Albert-Octave ’t Serclaes de Wommersom. In 1906 gaat het
eigendomsrecht over naar een NV en een van de aandeelhouders, Eduard Thys, woont tot 1914 in het kasteel. In 1923 verkoopt de NV het kasteel aan
de Anne-Rose Gemmingen, weduwe van Georges Born. Zij koopt ook in 1923 nog 40 ha grond bij over de Laarse beek op grondgebied Schoten en in
1936 nogmaals 10 ha vlak bij de huidige snelweg E19. In Brasschaat spreekt men van “het goed van Born”. In 1949 kocht de Gemeente Brasschaat het
kasteel. Later werd nog ca 20 ha afgenomen voor de aanleg van Hemelakkers. Tot 1951 diende het kasteel als sanatorium voor kinderen met TBC.
Sinds 1978 wordt het domein voor een deel beheerd door ANB.
Peerdsbos: De naam Peerdsbos dook voor het eerst op in 1434 als “Peertsbusch”. Het Peerdsbos maakt deel uit van het domein Bremdonck, dat
bestond uit akkers, weiden en bos voor timmer- en brandhout en dat in 1280 door Isabella van Breda aan het Gasthuis van Antwerpen geschonken
werd. In de loop der tijden werden grote delen van het oorspronkelijke domein verkocht en verkaveld onder meer aan Van Havre en Reusens (zie Park
van Brasschaat). Vanaf 1 juli 1935 werd het domein voor een symbolische huur van 1 frank per jaar voor de duur van 99 jaar in pacht gegeven aan de
Stad Antwerpen onder voorwaarde dat het als recreatieoord voor het grote publiek opengesteld moest worden. Op dit moment wordt het bos
aangekocht door ANB, dat reeds meerdere jaren instaat voor het beheer.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
54 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Omgeving de Mik: De naam “Micke” is ouder dan die van “Brecsgata” (Brasschaat 1267) en werd voor de eerste maal vermeld in 1251. In 1280
schonk Isabella van Breda de domeinen Micke (en Bremdonck; zie Peerdsbos) aan het Gasthuis van Antwerpen. Volgens de Ferrariskaart (1774)
bevond De Mik zich aan de Miksebaan, iets oostelijker dan de Boshoeve. De oudst bekende hoeve “Oude Mik” is gelegen naast RVT De Mik, een paar
honderd meter oostelijk van de plaats waar nu het domein De Mik zich bevindt. Deze hoeve is ongetwijfeld een van de oudste vestigingsplaatsen uit de
omgeving. In de 18de eeuw, onder Oostenrijks bewind, werd van de landelijke inrichting van onze streken werk gemaakt. Omdat de staat dit meestal
financieel niet aankon verkregen rijke stadbewoners grote gebieden om daarin wegen aan te leggen, terreinen te ontginnen enz… Zo ontving Baron De
Beelen-Berthoff door bij akte van 16/1/1768 ongeveer 2.262 ha heideland, gelegen in Noordoost hoek van Brasschaat, vanwege de Heren van SalmSalm, Hertogen van Hoogstraten. Een groot deel van het huidige Militaire Kamp, geheel Maria-ter-Heide en zowel het toenmalige Bellenhof, als de Mik
en de Inslag behoorde hiertoe hoewel de juiste grenzen niet bekend zijn. Al snel verkocht De Beelen grote stukken om wegenaanleg in Brasschaat –
o.m. de verbinding naar Breda te financieren. Enkele data: het eerste Kasteel werd gebouwd door Stier d’Aertselaar in 1785. Het werd, inmiddels in
handen van de familie della Faille, in 1871 door brand verwoest en twee jaar later weer opgebouwd. Het domein kwam, echter zonder kasteel en de
omliggende grond, in het bezit van de Gemeente Brasschaat in 1949 en dient sindsdien als gemeentelijk park. Het kasteel en de omliggende 8 ha
werd nadien door de familie della Faille in privébezit gehouden en vervolgens verkocht. Ook andere delen (waaronder de betrokken eigendommen van
Boshoeve NV, Brechtse bossen, De Roeck – Willemse en Van Kersschaever – Peeters en de openbare bossen van, de Mick, Park de Mik, Mickse
Hoeve, E-10 Plas) behoorden tot dit domein.
De Bosplaatsen rond het toponiem de Mik, nl. de Park de Mik, ‘De Roeck Willemse’, ‘Van Kerschaever-Peeters’, zijn als deel van het kasteel dat ten
tijde van Ferraris al ingetekend werd herkenbaar; Ook de typische parkstructuur met stervormig patroon is reeds aanwezig in 1775. De vijver in Park de
Mik staat reeds ingetekend op de Kadastrale reductiekaart, alsook het eiland en het kasteel.
De bosplaatsen E-10-plas, Mickse Hoeve, de Mick en ‘de Boshoeve’ waren in 1775 voornamelijk heide. Enige bebouwing met landbouw was ook al
in het noorden van ‘de Mick’ terug te vinden ten tijde van Ferraris. De E10-plas is uitgegraven voor de aanleg van de E19 en is aldus pas vanaf dan als
open water terug te vinden. Voor de eigendom Boshoeve is er een beperkt bosbeheerplan gaande tot 30 april 2022. De bestanden (voornamelijk Lork)
hebben veel te leijden gehad onder vraat en veegschade en windworp zodanig dat ze zich in zeer slechte conditie bevinden.
Inslag: De Inslag of Inslaen werd reeds vernoemd rond 1600. De naam verwijst naar de ingebruikname of ontginning van het oorsponkelijk heidegebied
als akker- en weiland. Het bosdomein de Inslag bestond voornamelijk uit heide en vennen ten tijde van Ferraris. Later werden delen bebost, op de
Kadastrale reductiekaart is hier al meer bos terug te vinden. Het domein vormde eertijds een groot aaneengesloten geheel met de omringende bossen
(zie De Mik). Tijdens beide wereldoorlogen werd grote schade aangebracht door kaalkappen omwille van de zichtbaarheid en door het graven van
schutterskuilen en loopgrachten. In 1949 begon men met herbebossing.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
55 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Kattekensberg: In 1895 verwierf de maatschappij Antverpia van Antoon Van Den Weyngaert ongeveer 400 ha aan de Brusselse bossen (naamgeving
afkomstig van het order tot bebossen vanuit Brussel onder het Oostenrijkse bewind in de 18e eeuw). Het gebied werd vervolgens grotendeels
ontgonnen en verkaveld. Tijdens de tweede wereldoorlog verdwenen ook de tot meer dan 10 meter hoge heuvelruggen, waarvan Kattekensberg een
schamel relict is. Van de betonnen brug uit 1901 die de Emmalei overspande is alleen nog een stukje muur zichtbaar. De gemeente Brasschaat
verwierf in 1979 het nog resterende deel van de Kattekensberg voor 22 miljoen frank. Sinds mei 1980 is het gebied opgesteld voor het publiek.
Bers NV: Dit eigendom werd recentelijk verworven. Er werd een goedkeuring voor het beheerplan afgeleverd 24 december 1997. De kaptabel is
afgewerkt tot 2013. Het accent van de huidige beheerder ligt in het beheersen van de wildstand en het voorkomen van inheemse bestanden (klemtoon
ecologie). Het zuidoostelijke deel van het bos bevindt zich op een bodem met recentelijk hoge grondwaterstanden wat leidt tot de sterfte van de Grove
dennen aanplant. Op de bosplaats Matthysen is pas bos terug te vinden na 1910. Het kanaal ‘Dessel-Schoten’ dat eraan grens is reeds te zien op de
kaarten van 1850.
De bosplaatsen ‘De Cock de Rameyen-Van Havre J’, ‘De Cock de Rameyen-Van Havre D.’ en ‘Van Havre – Della Faille’ zijn terug te vinden op de
Ferraris kaarten in de omgeving van het toponiem ‘De List’. In die tijd stond hier een kasteel dat in de jaren zestig (1960) werd afgebroken. De
Parkstructuur is nagenoeg volledig verdwenen. Enkele zeer oude bomenrijen Amerikaanse eik en Zomereik in het noorden van het deel getuigen nog
van de park en dreefstructuren van welleer. Voor deze drie bosplaatsen van privé-eigenaars is er geen beheerplan aanwezig. In de meest zuidelijke
percelen is veel achterstallig beheer, met name in de Amerikaanse vogelkersbestanden met bijmenging. De huidige beheerder verzorgt, voornamelijk in
de noordelijke bestanden, een continue bosverjonging en de beheersing van de Pontische rododendron. De noordwestelijke hoek van de bosplaatsen
(eigendom van Van Havre J.) kende eind jaren negentig problemen met vernatting van het gebied. Een overstroming van de Laarse beek bij extreme
pieken (zoals in 1998 en 2005) leidde tot het afsterven van enkel van de oude Beuken. Een hydrologische studie ‘Waterberging Peerdsbos – domein
Bonte Hanek’, uitgevoerd door Haskoning (2007) formuleerd enkel maatregelen teneinde de problematiek het hoofd te bieden maar wijst er eveneens
op dat de extreme pieken en de daaraan gebonden overstromingen enkel kunnen vermeden worden door het inrichten van een stroomopwaarts
waterbergingsgebied.
De bosplaatsen West en Oost Beersgat en Baantjesheide, in het noordoosten van het gebied zijn op de ferrariskaarten als woeste gronden met heide
en vennen ingetekend. Het Groot Schietveld, dat de verbinding vormt tussen Oost en West Beersgat, getuigd nog van hoe het vroeger zou zijn
geweest.
Voor de boseigendommen van het OCMW Antwerpen, die in het verleden vaak schenkingen waren aan de toenmalige Gasthuizen, Godshuizen en
Armenhuizen en vervolgens werden overgedragen aan de toemalige C.O.O’s (huidig OCMW), is er een bedrijfsregeling geldig tot 2012 (Beheersplan
1991, Houtvesterij Antwerpen). Het beheer tot omstreeks 1950 bestond uit het aanplanten en kaalkappen van Grove dennenbestanden eens om de 50-
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
56 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
60 jaar. Af en toe werd er verscheidenheid in de aanplant aangebracht onder de vorm van bestanden met Corsikaanse den, Lork, Douglas,
Omorickaspar. De laatste 40 jaar heeft er een evolutie plaatsgegrepen naar meer loofhout in de bestanden
2.2
2.2.1
2.2.1.1
BESCHRIJVING VAN DE STANDPLAATS
Bodem en geologie
Geologie
Tertiair
Het Tertiair is een geologische periode die 65 miljoen jaar geleden aanvang nam. Naar het einde van het Tertiair, ± 1,8 miljoen jaar geleden, raakte in
de provincie Antwerpen de Tertiaire zee opgevuld. De jongste mariene lagen in de provincie Antwerpen liggen dan ook in het noordwesten, de laatste
uitgang naar zee van het “Bekken van de Kempen” (Vandenbussche, 2004). In de noordwestelijke Kempen bevindt zich op een diepte van 50 tot 80
meter een 50 tot 100 meter dikke Tertiaire kleilaag, de Formatie van Boom. Deze kleilaag is waterondoorlatend en helt af naar het noordoosten. Ze
strekt zich uit tot in Nederland. Bovenop de Formatie van Boom liggen dikke watervoerende zandige lagen die afgezet werden gedurende het Mioceen
en het Plioceen. Op de tertiaire geologische kaart (kaart 2.6) is te zien welke van deze lagen in de ondergrond voorkomen ter hoogte van de
Bosdomeinen. Deze lagen zijn van noord naar zuid:
•
•
Formatie van Merksplas A: grijs halfgrof tot grof zand, kwartsrijk, regelmatig dunne klei-intercalaties, glimmerhoudend, schelpfragmenten,
gerold hout, veen, (sideriet)keitjes
Formatie van Lillo: groen tot grijsbruin fijn zand, weinig glauconiethoudend, schelpen aan de basis
Kwartair
Het Kwartair is de huidige geologische periode die ± 2 miljoen jaar geleden een aanvang nam. De Kwartaire periode is onderverdeeld in het
Pleistoceen en het jongere Holoceen. Het Pleistoceen is onderverdeeld in Oud-, Midden- en Jong-Pleistoceen. Het Kwartair is gekenmerkt door een 11tal omvangrijke ijstijden (=glaciale perioden) onderbroken door tussenijstijden (=interglacialen). De aanwezigheid gedurende elke omvangrijke ijstijd van
enorme poolkappen met gletsjers ging gepaard met een wereldwijde zeespiegeldaling van ongeveer een honderdtal meter. Een deel van het water op
aarde werd immers als ijs in de poolkappen opgeslagen. Tijdens de ijstijden werd ons land nooit door gletsjers bedekt. Er waren wel periodes met
permafrost (=permanent bevroren ondergrond). Het huidig uitzicht van onze streken is in belangrijke mate bepaald door de zeespiegeldalingen, de
polaire winden en de gebeurtenissen gedurende de tussenijstijden.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
57 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Het huidig reliëf en landschap in de Kempen en de Antwerpse rand zijn ontstaan door verschillende geomorfologische processen en evolutiefasen
gedurende voornamelijk het Kwartair.
De zanden en kleien van de Kempen Formatie werden afgezet gedurende de talrijke warmere interglaciale perioden (tussen-ijstijden) van het OudPleistoceen. Dit klei-zandcomplex wisselt lateraal zeer snel van korrelgroottesamenstelling. Gedurende het Oud-Pleistoceen zouden de
Noorderkempen, waarvan het meest zuidwestelijke deel tot het studiegebeid behoort, herhaaldelijk ingenomen zijn door een waddenzee (De Ploey
1961). Op verschillende plaatsen van de toenmalige waddenzeeën ontstonden schorre-gebieden. Tijdens die overspoelingsperioden werden, onder
invloed van de getijdenwerking, zeer fijne glimmerhoudende wadzanden en kleilagen afgezet. Schorregebieden gaven aanleiding tot afzetting van een
schorrenkleiplaat. De zuidelijke rand van de zo gevormde Pleistocene kleiplaat vormt heden de micro-cuesta van de kleien van de Kempen die vanaf
Zandvliet, over Stabroek, Kapellen, langs het noorden van Schilde naar West- en Oostmalle, door Beerse tot Oud-Turnhout loopt.
De Tertiaire en Vroeg-Pleistocene afzettingen werden gedurende het Boven-Pleistoceen overal bedekt met een deklaag. Gedurende de Pleistocene
tussenijstijden werd herhaaldelijk eolisch materiaal afgezet. De dekzanden zijn kalkloos, bevatten weinig glauconiet maar wel talrijke lenzen van
zandleem. Onderaan ligt een dun basisgrint van kleine keitjes. De zandige deklaag heeft een nivellerend effect op het reliëf. De impact van de laatste
ijstijd (Weichsel of Würm genoemd) en de daaropvolgende periode, het Holoceen, zijn bepalend geweest in de vorming van het huidige micro-reliëf. Het
microreliëf in de Kempen wordt veroorzaakt door hoofdzakelijk stuifzandophopingen, kleinere lengte- en paraboolduintjes, deflatiekommen en verzande
afwateringswegen. Naar het einde van de laatste ijstijd (Tardiglaciaal genoemd) sneden de beken dieper in het reliëf en werden de valleien breder.
Bij het begin van het Holoceen (Preboreaal en Boreaal genoemd) waren er nog enkele periodes van zandverstuivingen. De toenmalige topografie werd
gefossiliseerd onder de stuifzanden. Vele bodemhorizonten ondergingen hetzelfde lot. Nu nog kunnen op geringe diepte (bijvoorbeeld 2 meter) oude
fossiele bodemprofielen gevonden worden die soms zeer rijk aan organisch materiaal (houtige plantfragmenten en veen) kunnen zijn.
De toenmalige afzetting van de stuifzanden blokkeerde aanvankelijk de plaatselijke beken. Wanneer de aanvoer aan zand de rivierafvoer oversteeg,
ontstonden afvoerloze rivierarmen. Zo ontstonden door herhaalde fasen van erosie en aanvoer van stuifzanden brede opgevulde accumulatiedalen.
Van het Midden-Pleistoceen tot in de Middeleeuwen zouden in totaal vijf fasen van insnijding en alluviale sedimentatie in de valleibodemsedimenten te
herkennen zijn (Vandenberghe et al. 1984).
Toen het klimaat warmer werd (Atlanticum), begon een sterke opbloei van de vegetatie. Door het plantendek werden de duinen gefixeerd. In de
afvoerloze depressies, kommen en afgesneden zijdalen ontwikkelde zich veen waardoor dikke veenplaten werden gevormd. Door de veen-opvullingen
werden de dalbodems “opgetrokken” (opgevuld naar een hoger topografisch peil ) zodat de latere alluviale afzettingen op het veen liggen. Deze latere
alluviale sedimentatie stond in verband met een toenemende hellingserosie (door een vochtiger klimaat gedurende het Subboreaal), die in de
Noorderkempen echter niet dezelfde omvang aannam als in de zuidelijker gelegen löss-leemgebieden (bijvoorbeeld zoals in Haspengouw en
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
58 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Hageland) ; dit wegens de zwakkere hellingen en minder erosiegevoelige bodemmatieriaal in de Kempen. Er traden sindsdien weinig veranderingen op
in het microreliëf.
Naar het einde van het Holoceen (Subatlanticum), ditmaal onder invloed van menselijke activiteiten, nam de bodemerosie door afspoeling en deflatie
toe. Als gevolg hiervan en door de toegenomen alluviale sedimentatie wijzigden de beekdalen enigszins van vorm en plaats (De Ploey 1961).
2.2.1.2
Bodem
In het studiegebied komen voornamelijk de textuurklassen zand (Z) en lemig zand (S) voor met sporadisch een kleiige textuur (E) aan de beekvalleien
en een landduin (X) (zie kaart 2.5).
Ter hoogte van de boscomplexen komen overwegend zandige bodems voor met een gradiënt in drainageklasse van droog over vochtig naar nat. In het
oog springend is, hoewel klein van oppervlak, het voorkomen van een natte klei bodem in een deel van het park van Brasschaat. Een ander opmerkelijk
voorkomend bodemtype zijn de beboste landduinen in de bosdomeinen Uitlegger en Kattekensberg.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de bodemtypering ter hoogte van de bosplaatsen.
Tabel 2- 1: Overzicht van de voorkomende bodemtypes in de verschillende bosplaatsen.
Eigenaar
Bosplaats
Type
Agentschap voor Natuur
en Bos
Antropogeen (OB, OT, ON), Droog zand (Zbgb), Vochtig zand (w-Zdgb, Zdpb(z), Zcgb, Zdgb, w-Zdm ), Nat zand (Zegb, Zggb, wMastenbos
Zegb)
Inslag
Vochtig zand ( Zdgb, w-Zdgb, Zcmb,Zdmb, ) Nat zand (Zegb, Sfgz, w-Zfgb, Sfpmz, Sfpmz, Sfpz, Sfgz)
Openbaar
OCMW Antwerpen
Bodemtypes
Antropogeen (ON), Landduin (X), Droog zand, (Zbpb(o)) ,Vochtig zand (Zdgb, w-Zdgb, Zdmb ),
Uitlegger
Nat zand (w-Zegb, Zegb, Segz, Segz, w-Seg, Sepz, Sfgz, Sfpz)
Paepenbos
Vochtig zand (Zdlb, w-Zdgb), Nat zand (Zegb)
Peerdsbos
Droog zand (Zbp(o)), Vochtig zand (w-Zcm, w-Zdg, I-Zdg) Nat zand (Semp, Zep(o), Zgp(o),Sepmz, I-Sep,)
Baantjesheide
Vochtig zand (Zcgd, Zdgb), Nat zand (Zegb)
De Mick
Openbaar
Kraaienberg
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Vochtig zand (w-Zdgb), Vochtig zand antr. (Zcmb), Nat zand (w-Zegb), Nat zand Antr. (Zemb)
Landduin (X); Nat zand (Zepb(z)); Vochtig zand antr. ( Zdmb, Zcmb)
59 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
OCMW Antwerpen
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Mickse Hoeve
Vochtig zand antr. (Zcmb), Nat zand (Sfpm), Nat zand Antr. (Zemb)
Openbaar
Oost-Beersgat
Gemeente Brasschaat
Vochtig zand (Zdgb), Nat Zand (I-Zegb, vSfp, Zepb, Zegb)
West Beersgat
Vochtig zand (Zcg, w-Zdg), Nat zand (w-Zfg, w-Zeg, Sfpz, Zeg,…)
Park van Brasschaat
Vochtig zand antr. (Zcm, Zdm, Zcm, Zdm, …) Nat zand (Sepmz, Sepmz, …), Natte klei (sEfpm), Antropogeen (OT)
E10-plas
Nat zand ant. (Zemb, Zegb, Sfpmz), Antropogeen (OT)
Brechtse Bossen
Openbaar
Droog zand (Zbgb), Vochtig zand (Zdgb, Zcgb),
Kattekensberg
Landduin (X), Vochtig zand (Zdgb, Zcmb, Zcgb, Zdpb)
Park de Mik
Antropogeen (OT), Vochtig zand (w-Zdgb, ), Nat zand (Segz)
Hop Adgild
Nat zand (w-Zeg), Vochtig zand (Zdg)
Landduin (X ), Vochtig zand (w-Zdg,Zdpb(z), Zdgb ), Vochtig zand antr. (Zdm, Zcm, Zdm ), Nat zand (w-Zeg, Zeg, w-
Kronacker
Seg)
Hibiscus nv
Landduin (X), Vochtig zand (Zdpb(z)
Friling
Droog Zand (Zbgb), Vochtig zand (Zdgb, Zcgb), Vochtig zand antr. (Zdmb, Zcmb)
le Grelle
Vochtig zand (Zdgb, Zcgb), Vochtig zand antr. (Zdmb), Nat zand (Zegb)
Sint-Michielscollege
De Cock de Rameyen-
Vochtig zand antr. (Zdm)
Privé
Van Havre J.
Van Havre-Della Faille
Antropogeen (OT, OB), Droog zand antr. (Zbm(g)), Nat zand (Sepm)
Droog zand antr. (Zbm(g)), Vochtig zand antr; (Zcm(g) , Nat zand (Sepm)
De Cock de RameyenVan Havre D.
De Boshoeve nv
Bers nv
Matthysen
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Droog zand antr. (Zbm(g)), Vochtig zand (I-Zdg), Vochtig zand antr; (Zcm(g), Nat zand (Sepm)
Antropogeen, Droog zand (Aapb(o), Vochtig zand antr. (Zdmb), Nat zand (Zegb), Nat zand antr. (Zemb)
Antropogeen (OB, ON), Vochtig zand (I-Zdg, Zdg), Nat zand (Sepz, Sepmz, I-Seg, I-Sep Zegb)
Antropogeen (OB), Vochtig zand (I-Zdg), Nat zand (Sepz, w-Zeg)
60 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Van KersschaeverPeeters
Privé
De Roeck-Willemse
2.2.2
2.2.2.1
Vochtig zand (w-Zdgb)
Vochtig zand (Zcgb, w-Zdgb, Zcgb)
Reliëf en hydrografie
Reliëf
Het studiegebied situeert zich volgens de fysische systeemkaart ter hoogte van de ‘Depressies van de Netes’ en (het westen van) de Kempische
cuesta (zie kaart 2.4). Verder ten Westen liggen de Scheldepolders en ten (noord)oosten de Noorderkempen. De Scheldepolders worden getypeerd
door een vlak (landbouw) landschap met dijken doorsneden. Het ligt op de overgang van het Schelde-estuarium naar de overwegend vlakke, met
sporadische stuifzanduinen getypeerde, Noorderkempen. De Cuestarug (microcuesta) van de kleien van de Kempen vormt de grens tussen de
Noorderkempen ten noorden en Centrale kempen ten zuiden; strekt zich uit van het noordwesten tot het zuidoosten. Het gebied ten noordoosten van
de micro-cuesta watert af naar de Maas, terwijl de zuidwestelijke zijde naar de Schelde afwatert.
De meest oostelijke bosplaatsen (Kraaienberg, Peerdsbos en een deel van het Park van Brasschaat) zijn lager dan 10m boven zeeniveau gelegen.
Naar het noordwesten stijgt het niveau tot op een hoogte van 24 m ter hoogte van de cuestarug.
2.2.2.2
Hydrografie
De meeste bosplaatsen en domeinen liggen in het deelbekken Benedenschijn van het (Beneden-)Scheldebekken. Enkel de bosdomeinen
Baantjesheide, Oost- en West-Beersgat, in eigendom van het OCMW Antwerpen, liggen in het deelbekken Weerijs van het Maasbekken. Baantjesheide
ligt in de subhydrografische zone van de Kleine A/ Weerijsebeek van monding Weehagensebeek tot monding Mark, Oost- en West-Beersgat liggen in
de subhydrografische zone van de Kleine A/ Weerijsebeek tot monding Weehagensebeek. De Kattenkensberg ligt in de subhydrografische zone Groot
Schijn van monding Rode Beek tot monding in Schelde’. De domeinbossen in eigendom van het Vlaams Gewest (ANB) liggen voornamelijk in de
subhydrografische zone Groot schijn van monding Klein Schijn tot monding Oude Donkse. Een klein deel van het Peerdsbos en enkele privé
eigendommen liggen in de zone van het Albertkanaal van Kanaal Bocholt-Herentals tot monding in Schelde. De bosplaatsen Uitlegger, Mastenbos
liggen in de zone van Groot Schijn van monding Oude Beek tot monding Rode Beek. Relevante beeklopen en andere waterlopen (antitankgracht)
werden reeds vernoemd in hoofdstuk 1.5.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
61 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Onderstaande tabel geeft de kwaliteitsparameters ‘PRATI-index’ (PIO) en ‘Belgische Biotische index’ (BBI) en de evolutie ervan weer voor de
meetpunten uit de VMM databank van de voornaamste waterlopen in het studiegebied. Voor de waterlopen relevant voor de bosplaatsen in de
gemeenten Brecht en Kapellen zijn er geen kwaliteitsparameters beschikbaar in de VMM databank.
Tabel 2- 2: Beschikbare PIO en BBI meetgegevens uit de VMM databank voor de voornaamste waterlopen in het gebied.
Gemeente
Rivier
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
4.5
3.6
3.2
5.0
4.3
4.7
5.0
5.2
BBI
8
(3432) LAARSE BEEK ELSHOUTBEEK
(184300) Laarsebeekdreef, aan watertoren, opw.
brug en zijweg
PIO
2.5
(3980) DONKSE BEEK FORTUINBEEK
(17) KANAAL VAN
DESSEL NAAR
SCHOTEN
(3432) LAARSE BEEK ELSHOUTBEEK
(10040)
SCHIETVELDLOOP
(9970) KLEINE BEEK
4
3.7
(184370) Brasschaatse Heide, zijweg Miksebaan,
afw zandweg
(184400) RV: E10 plas; Jagersdreef, via
Miksebaan
PIO
1.2
2.2
BBI
7
(184350) Elshoutbaan, opw. monding in Laarse
Beek
PIO
(183500) Bisschoppenhoflei / Kapelsesteenweg,
opw. houten
PIO
BBI
5
(840000) Wijnegembaan-kanaalpad, tgo
"Houthandel Segers"
PIO
1.1
2.1
2.1
2.4
1.5
1.9
1.8
BBI
8
8
9
8
8
9
8
8
(840200) Zwaan, Vaartdreef, opw. zwaaikom; sas
6, L.O.
PIO
2.2
2.7
2.4
1.7
1.5
2.0
1.1
(184300) Laarsebeekdreef, aan watertoren, opw.
brug en zij
PIO
2.5
1.5
2.3
3.7
BBI
5
5
(71020) Wlp: Schietveldloop; thv Tpunt,Schutsdijk-Beensg
PIO
0.6
0.7
BBI
7
(71025) gasthuisdreef ten einde, privéweg leger
tot aan w
PIO
(71000) Kampweg (Wuustwezel-Brecht), opw
brug en afw. ove
PIO
4.2
2.0
BBI
6
6
PIO
(71100) Gasthuisdreef, opw. weg en gracht
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
1.5
5
5
2.0
1.2
1.6
BBI
4.2
7
3.7
7
2.5
3.3
6
BBI
5
7
1.0
9
8
0.5
BBI
BBI
2006
6
2.3
BBI
PIO
Wuustwezel
1998
(835000) Bethanië, einde Leemputweg
(3800) MICKSE BEEK
Schoten
PIO
(113)
ANTITANKGRACHT
(3606) ZANDBEEK
Brasschaat
Meetpunt
0.3
8
2.8
2.4
2.0
3.9
6
2.7
2.9
2.4
7
62 │ 198
8
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
De VMM gebruikt voor de beoordeling van de fysico-chemische waterkwaliteit de Prati-index voor zuurstofverzadiging (PIO). Een belangrijke
parameter voor de bespreking van de waterkwaliteit is immers de opgeloste zuurstof. De aanwezigheid van een voldoende hoge concentratie aan
opgeloste zuurstof is van zeer groot belang voor het leven in het water en speelt een grote rol in zelfzuiverende processen van de waterloop. Aan de
hand van de Prati-index kan de kwaliteitsklasse bepaald worden. Deze index krijgt een lage score bij lage zuurstofspanningen, maar ook bij
oververzadiging; die treedt immers op bij eutrofiëring. Een hogere index wijst op een slechtere kwaliteit.
Waarden tussen 4 en 7 wijzen op een verontreinigde toestand. Opmerkelijk is dat er voor een heel aantal oppervlaktewateren een redelijk goede
kwaliteit werd opgemeten (de groene en blauwe tinten). De prati-index van het meetpunt van de Antitankgracht geeft een verontreinigde waterkwaliteit
aan. In 1999-2000 was er een lichte verbetering. De waterkwaliteit van de andere waterlopen zijn aanvaardbaar te noemen hoewel bij de meerderheid
de laatste jaren een verslechtering werd vastgesteld. Zo ook de Laarse Beek die voor een deel ingekleurd is als SBZ-H (Bos- en heidegebieden ten
oosten van Antwerpen (BE2100017)) voor onder meer richtlijnsoorten als Kleine modderkruiper en Rivierdonderpad. Opvallend in dit verhaal is de zeer
goede waterkwaliteit van het kanaal Dessel-Schoten en de Schietveldloop waar de twee meetpunten voor de Prati-index over een goede waarde
beschikken.
Bij de beoordeling van de biologische waterkwaliteit wordt gebruikt gemaakt van de Belgische Biotische Index (BBI), steunend op de aan- of
afwezigheid van macro-invertebraten in het water. De BBI integreert twee factoren: de aan- of afwezigheid van verontreinigingsgevoelige
soortengroepen en de diversiteit (het totaal aantal aangetroffen soortengroepen). De BBI geeft een geïntegreerd beeld van de chemische, biotische
en fysische karakteristieken van zowel de waterkolom, als de waterbodem, de oevers, etc. De indexwaarde schommelt tussen 0 (zeer slechte
kwaliteit) en 10 (zeer goede kwaliteit).
Net als de Prati-index geeft ook de BBI overeenkomstige resultaten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
63 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3
2.3.1
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
BESCHRIJVING VAN HET BIOTISCH MILIEU
Bestandskaart
Tabel 2- 3: Overzicht van de percelen en bestanden in de verschillende bosplaatsen.
Bosdomein
Bosplaats
# bospercelen
# bestanden
Mastenbos
Mastenbos
11
78
Paepenbos
Paepenbos
7
7
Uitlegger
Uitlegger
6
46
Inslag
Inslag
12
80
Peerdsbos
Peerdsbos
13
70
OCMW Antwerpen
Baantjesheide
4
24
De Mick
10
28
Kraaienberg
3
9
Mickse Hoeve
1
1
Oost-Beersgat
2
12
West-Beersgat
6
32
26
106
Kattekensberg
1
6
Park de Mik
4
13
E10-Plas
1
3
Brechtse bossen
1
2
Park van Brasschaat
9
52
16
76
Totaal OCMW
Gemeente Brasschaat
Totaal Gemeente Brasschaat
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
64 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Privé
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bers NV
19
87
Boshoeve NV
5
13
Hop
1
4
Hibiscus NV
1
5
Matthysen
4
9
Le Grelle
11
32
Friling
4
18
Van Havre Jaques
5
15
Van Havre Didier
3
13
Della Faille
2
9
Willemse-De Roeck
10
41
Van Kerssschaever
2
3
St.-Michielscollege
2
8
Kronacker
17
68
Totaal Privé
86
325
Totaal voor alle bosdomeinen
177
788
De bosboukundige gegevens en gegevens over de flora van de domeinbossen (bossen in eigendom van het ANB) werden aangeleverd door het ANB;
Voor sommige bossen is er met andere klassen gewerkt dan voor de bosbestanden van de andere deelnemers (oa kroonsluiting).
Opmerking dreven: Dreven zijn afgelijnd als aparte bestanden indien ze ook als apart kadasterperceel reeds bestonden, niet grenzen aan
bosbestanden of slechts gedeeltelijk grenzen, maar nog verder doorlopen. Over het algemeen werden de dreven die langs bosbestanden lopen mee
opgenomen in de bestandsoppervlakte. Een opdeling in aparte bestanden van alle dreven zou leiden tot een te grote versnippering in bestanden
waardoor het geheel onoverzichtelijk wordt. De dreven werden op Kaart 2.15 als lijnelementen aangeduid indien ze een apart beheer vergen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
65 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 1- 2 geeft een verdeling weer van de oppervlakteverhouding van de bosplaatsen binnen de bosdomeinen en ten aanzien van het totaal aandeel
bos binnen dit beheerplan.
In de volgende hoofdstukken, die handelen over de bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens, wordt de indeling repetitief herhaald per
bosdomein. Volgende aspecten worden hierbij per bosdomein behandeld:
•
Bestandskaart
De bestandskaart geeft een opdeling van de bosplaats in percelen en vervolgens in bestanden waar een zelfde beheer op wordt toegepast. Per
bestand zijn hierop de bestandstypes aangegeven.
•
Bestandstype
Het bestandstype wordt bepaald door de boomsoortensamenstelling. Men onderscheidt hierin vier categorieën nl: Loofhout=LH, Naaldhout=NH,
Loofhout met bijmenging van >20% en < 50% Naaldhout L+N en Naaldhout met bijmenging van >20% en < 50% Loofhout=N+L.
•
Sluitingsgraad
De sluitingsgraad wordt bepaald door de totale kroonprojectie van de bomen op het grondoppervlak.
•
Bedrijfsvorm
De bedrijfsvorm is de manier waarop het bos zich kan ontwikkelen, al dan niet door de mens uitgevoerde bosbehandeling of bosuitbating. 3
soorten: hooghout, middelhout en hakhout
•
Mengingsvorm
De mengingsvorm volgt uit de ruimtelijke positie van de bomen en /of boomgroepen die t.o.v. elkaar verschillen in boomsoort. We onderscheiden
stamsgewijs, groepsgewijs en homogeen.
•
Boomsoortensamenstelling
De boomsoortensamenstelling geeft het aandeel van voorkomen van een bepaalde boomsoort in het bosdomein weer.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
66 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
•
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Zaailingen
Tot de zaailingen worden alle exemplaren gerend met een hoogte lager dan 2 m. De zaailingen worden onderverdeeld in 4 hoogteklassen zijnde 049 cm, 50-99 cm, 100-149cm en 150-199 cm.
•
Struiklaag
Tot de struiklaag worden alle exemplaren gerend met een hoogte hoger dan 2 m en een omtrek kleiner dan 20cm. De struiklaag wordt
onderverdeeld in 4 hoogteklassen zijnde 200-400 cm, 400-600 cm en 600-800 cm.
•
Boomlaag
Onder de boomlaag wordt verstaan alle bomen met een omtrek groter dan 20 cm
•
Samenstelling: Inheems/Exoot-Gemengd/Homogeen
Een bestand wordt getypeerd door de boomsoortensamenstelling en krijgt een aanduiding of het >80% inheemse soorten, > 80 % exoten of een
menging ervan betreft. De aanduiding ‘Homogeen’ verwijst naar een bestand waarvan het grondvlak voor >80% door één boomsoort beschreven
wordt. Een bestand is gemengd als 1 boomsoort minder dan 80% van het bestand uitmaakt, op basis van grondvlak. Enkele exoten die in deze
streek een dominante rol kunnen spelen, zijnde het wegconcurreren van inheemse boomsoorten door bijv. het belemmeren van de natuurlijke
verjonging.van ineemse boomsoorten, zijn de Amerikaanse eik, de Pontische rododendron en de Amerikaanse vogelkers.
•
Dood hout.
In een bos worden twee types dood hout onderscheiden nl: staand dood hout en liggend dood. Het liggend dood hout wordt onderverdeeld in drie
klassen naar gelang hun omtrek nl: dun (>20 cm en <60 cm), dik (>60 cm en <120 cm) en zeer dik (>120 cm)
•
Hoofdboomsoort en Leeftijd
Met de hoofdboomsoort wordt de meest voorkomende soort inde boomlaag van het bestand bedoeld. Er kunnen meerdere hoofdboomsoorten in
een bestand worden aangetroffen.
In dit rapport wordt een kleurencode gebruikt voor het onderscheiden van bepaalde boomsoorten in de boomlaag, struiklaag en onder de zaailingen.
Alle groentinten verwijzen naar inheems loofhout, licht blauw /paars voor Grove den en de geel-rood-roze tinten naar exoten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
67 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.2
2.3.2.1
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bosdomein Mastenbos
Bestandskaart
Het bosdomein Mastenbos bestaat uit 11 percelen, opgedeeld in 78 bestanden. Dit bos is het meest noordelijk gelegen bos in eigendom en beheer van
het ANB. De oppervlakte bos waarop dit beheerplan van toepassing is beslaat 141,95 ha. Kaart 2.7 geeft de bestandsindeling weer.
2.3.2.2
Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens
Bestandstype Mastenbos
Bestandskenmerken
In de grafieken wordt de oppervlakteverdeling
van de verschillende bestandskenmerken op
niveau van de boomlaag weergegeven. De
gegevens worden ook weergegeven op kaart:
•
Kaart 2.09: Bestandstype
•
Kaart 2.10: Sluitingsgraad
•
Kaart 2.11: Bedrijfsvorm
•
Kaart 2.12: Mengingsvorm
Sluitingsgraad Mastenbos
pOp
9%
LH
18%
N+L
33%
nvt
4%
Minder dan 1/3
19%
L+N
17%
NH
23%
Meer dan 2/3
52%
Van 1/3 tot 2/3
25%
Mengingsvorm Mastenbos
Bedrijfsvorm Mastenbos
nvt
9%
nvt
9%
Hooghout
91%
Homogeen
16%
Groepsgewijs
8%
Stamsgewijs
67%
Figuur 2- 1 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van het Mastenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
68 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bestandstype:
Ongeveer een vierde van de oppervlakte bestaat uit puur naaldhout, 33% uit naaldhout met bijmenging van loofhout. 18% van de oppervlakte is bedekt
met zuiver loofhout en 17% een menging van voornamelijk loofhout met naaldhout. Een kleine tien percent van het oppervlak is niet bebost: het betreft
open terreinen en infrastructuur. In bijlage 2 staat het bestandstype per bestand weergegeven én een beschrijving van het bestand, waar het open
karakter beschreven is. De open terreinen liggen vooral aan de westrand van het bos.
Sluitingsgraad:
Het Mastenbos is over het algemeen een open bos, quasi de helft van het oppervlak heeft een kroonsluiting van minder dan 2/3. Dit staat in schril
contrast met de courant aangetroffen dennenbossen in Vlaanderen die over het algemeen een zeer dichte kroonsluiting hebben. Als we naar de
luchtfoto kijken merken we op dat de open bosbestanden evenredig verdeelt over het bosdomein. Een kroonsluiting van meer dan 2/3 wordt nog steeds
aangtroffen op de helft van het oppervlak. De wijze van inventarisatie heeft ertoe geleid dat een deel van de open ruimte (10 % van het oppervlak) bij
de klasse van ‘kroonsluiting van minder dan 1/3 is gevoegd. Het oppervlak aan infrastructuur o.a. zit dan weer wel in de klasse ‘nvt’.
Bedrijfsvorm:
Het gehele beboste oppervlak van het Mastenbos is bedekt met hooghout. Een kleine 10 % van het oppervlak is gebruikt voor het creëren van poelen,
heide, schraalgrasland en infrastructuur.
Mengingsvorm:
2/3 van het Mastenbos is stamsgewijs gemengd. Slechts 15% bestaat uit homogeen hooghout.
Boomsoortensamenstelling
Zaailingen
Het gemiddeld aantal zaailingen per hectare komt op 6211 stuks voor het Mastenbos. Bijna 2/3 van het aandeel zaailingen zijn exoten waarvan
Amerikaanse vogelkers en Pontische rododendron het grootste deel uitmaken en kunnen door hun invasief karakter problematische soorten zijn. Deze
twee soorten zijn in elke klasse de belangrijkste vertegenwoordigers van zaailingen in het Mastenbos. Verder komen ook nog grote aantallen jonge
Berk en Grove den voor. In vergelijking met andere bosdomeinen, zoals bijvoorbeeld domein De Uitlegger, die een goede vertegenwoordiging van
zaailingen van inheems (loofhout) soorten kennen is dit aantal in het Mastenbos redelijk laag. Dit heeft implicaties voor het opvolgbestand op korte
termijn zodat KV (Kunstmatige verjonging) vaker noodzakelijk zal zijn.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
69 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 4: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van het Mastenbos.
Hoogteklasse
(cm)
Boomsoort
Amerikaanse vogelkers
0-49
berk (G)
Totaal 0-49
Stamtal
2516
Hoogteklasse (cm)
50-99
1381
Grove den (Gewone den)
490
Pontische rododendron
313
Totaal 50-99
Corsikaanse den
105
100-149
Boomsoort
Amerikaanse vogelkers
Stamtal
372
Pontische rododendron
126
ander loofhout
16
Pontische rododendron
514
264
Zomereik
87
Grove den (Gewone den)
120
Beuk
61
Amerikaanse vogelkers
Wilde lijsterbes (Gewone
lijsterbes)
48
7
Stamtal Zaailingen
Totaal 100-149
lork (G)
42
Fijnspar
21
Corsikaanse den
29
Hulst
16
Wilde lijsterbes (Gewone
lijsterbes)
15
Weymouthden
16
Grove den (Gewone den)
7
Sporkehout (Vuilboom)
10
Zwarte els
3
150-199
Amerikaanse eik
5
Totaal 150-199
Zwarte els
3
Eindtotaal
Amerikaanse vogelkers
391
138
191
6211
Overige
2%
Pc
2%
Ps
10%
zE
1%
B
1%
Be
22%
aVk
50%
Rhodo
11%
Lijst
1%
5115
Figuur 2- 2: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van het Mastenbos
Struiklaag
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
70 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Ook de struiklaag van het Mastenbos bestaat voor de meerderheid uit uitheemse soorten (‘exoten’). De belangrijkste twee zijn de Corsikaanse den (23
%) en de Amerikaanse vogelkers (33%). Van de inheemse soorten is de Grove den veruit de belangrijkste met 32 %. Opmerkelijk is dat er uit de
proefvlakgegevens blijkt dat er geen struiklaag in de hoogteklasse van 600-800 cm voorkomt in het Mastenbos. Dit verhaal lijkt hetzelfde als dat van de
zaailingen.
Tabel 2- 5: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van het Mastenbos.
Hoogteklasse (cm)
Boomsoort
200-400
Amerikaanse vogelkers
148
ander loofhout
3
berk (G)
0
Corsikaanse den
101
Grove den (Gewone den)
141
Zwarte els
Totaal 200-400
400-600
Stamtal
Stamtal struiklaag
Be
6%
zwEl
5%
Lijst
<1%
ander LH
1%
aVk
33%
3
396
berk (G)
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
Zwarte els
Totaal 400-600
Eindtotaal
28
2
20
49
Ps
32%
Pc
23%
445
Figuur 2- 3: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van het Mastenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
71 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Boomlaag
De boomlaag in het Mastenbos bestaat uit 20 soorten met een gemiddeld houtvolume per hectare van 156 m³/ha en een grondvlak van 18,12 m². Bijna
een derde van het grondvlak wordt vertegenwoordigd door de Corsikaanse den. Hiernaast is de Grove den de belangrijkste soort Ze zijn samen goed
voor meer de helft van het grondvlak.
Tabel 2- 6: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van het Mastenbos
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Corsikaanse den
Boomsoort
126,40
5,58
46,22
Grove den (Gewone den)
63,57
4,11
35,44
Beuk
13,28
1,95
19,03
Amerikaanse eik
11,40
1,63
15,02
Zomereik
22,21
1,36
11,72
berk (G)
30,77
1,03
8,39
Tamme kastanje
4,63
0,81
8,29
Fijnspar
6,56
0,52
4,49
lork (G)
8,34
0,44
3,67
Amerikaanse vogelkers
24,39
0,22
1,04
Weymouthden
2,55
0,16
1,32
Taxus
17,20
0,15
0,51
Zeeden
0,30
0,07
0,72
Zwarte els
5,55
0,03
0,06
Douglasspar
0,63
0,02
0,20
Ruwe berk
3,46
0,02
0,04
Gewone esdoorn
1,16
0,01
0,06
Pontische rododendron
1,42
0,01
0,02
esdoorn (G)
Amerikaanse populier
Totaal
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
0,04
0,01
0,07
0,32
344,18
0,00
18,13
0,00
156,31
72 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Stamtal boomsoort
Overige
tKa
Be
4%
1%
zE 9%
Grondvlak boomsoort
Tax
5%
Ps
18%
zE
8%
6%
Be
6%
tKa Overige
Tax
4%
1% 1%
Volume boomsoort
Ps
23%
B
4%
aVk
7%
Pw L Ep
1% 2% 2%
Pc
38%
aVk
1%
Be
5%
tKa Overige Tax
5% 1% 0%
Ps
23%
B
12%
B
11%
aE
3%
zE
7%
aE
9% Pw L Ep
1% 2% 3%
Pc
30%
aVk
1% aE
Pw L
Ep
10% 1%
2% 3%
Pc
30%
Figuur 2- 4: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag het Mastenbos
Inheems / Exoot – Gemengd / Homogeen
Het Mastenbos bestaat slechts voor een klein deel (10%) uit bestanden met zuiver inheems loofhout. Deze zijn op hun beurt voor meer dan de helft
homogeen. Het aandeel zuivere exotenbestanden beslaat iets meer dan een kwart van het oppervlak. Dit is voornamelijk te wijten aan het voorkomen
van Corsikaanse den. Gezien er in het Mastenbos slechts een beperkte oppervlakte gemengd inheemse bestanden te vinden (5%) zijn zullen er
aanzienlijke inspanningen moeten geleverd worden in de ‘Inheems/Exoot’ bestanden om te komen tot de gewenste 20% gemengd inheemse
bestanden. Op de lange termijn zullen ook alle ‘Exoot/Inheems’ en enkele ‘Exoot’ bestanden aangesneden moeten worden teneinde de 80% gemengd
inheemse bestanden te bekomen.
Slechts een vijfde van het oppervlak bestaat uit homogene bestanden. Er is echter maar een zeer klein aandeel zuiver inheems gemengd.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
73 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Menging tav E/I
E/I tav Menging
40
80
35
70
% van totale opp.
% van totale opp.
30
25
20
15
10
5
60
50
40
30
20
10
0
E
Gemengd
E/I
I
Homogeen
I/E
nvt
Niet van toepassing
0
Gemengd
E
Homogeen
E/I
I
Niet van toepassing
I/E
nvt
Figuur 2- 5: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in het Mastenbos
Dood hout
Er is een gemiddelde van 2,12 m³/ha staand dood hout terug te vinden in het Mastenbos. Dit komt overeen met 0,8 % van het totale houtvolume.
Bijzondere inspanningen zijn nodig in de toekomst om de CDB na te leven.
Tabel 2- 7: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in het Mastenbos
Boomsoort
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Omtrekklasse
Beuk
1
0,07
0,88
zeer dik
Amerikaanse eik
1
0,05
0,49
dik
berk (G)
5
0,07
0,46
dun
Amerikaanse vogelkers
1
0,01
0,05
dun
Zomereik
1
0,01
0,04
dun
Totaal
9
0,22
2,12
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
74 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Erg veel liggend dood hout is er in het Mastenbos niet te vinden. Op zeventig percent van het oppervlak vinden we toch wat dun liggend dood hout
terug maar dit is beperkt gezien het in de laagste aantallen klassen te vinden is. Dit zelfde fenomeen is te vinden in de andere dikte klassen.
Tabel 2- 8: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in het Mastenbos
Dun (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
Dik (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
Zeer dik (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
geen
21
geen
55
geen
23
<5
14
1-10
45
1-3
77
5-100
55
>100
10
Hoofdboomsoorten en leeftijden
Opmerkelijk is het aandeel ongelijkjarig hooghout in het Mastenbos dat ongeveer 50% van
het bosoppervlak beslaat. Hiernaast zit de rest van het hooghout ongeveer evenredig
verspreid over de klasses 1-20, 21-40 en 41-60 en slechts een klein deel in de klasse van 6180 jaar oud.
Leeftijdsklassen Mastenbos
nvt
12%
1-20
9%
21-40
10%
41-60
12%
Ongelijkjarig
52%
61-80
5%
Figuur 2- 6: Aandeel van de leeftijdsklassen in het Mastenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
75 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.3
2.3.3.1
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bosdomein Paepenbos
Bestandskaart
Het bosdomein Paepenbos bestaat uit 7 bospercelen met elk één bestand; Het beslaat een oppervlak van 9,36 ha en is daarmee het kleinste
bosdomein in eigendom en beheer van het ANB dat mee is opgenomen in dit beheerplan; Het situeert zich net ten zuidwesten van de bosplaats
‘Kronacker’, een eigendom van de familie Kronacker.
2.3.3.2
Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens
Bestandskenmerken
Bestandstype Paepenbos
In
onderstaande
grafieken
wordt
de
oppervlakteverdeling van de verschillende
bestandskenmerken op niveau van de
boomlaag weergegeven. De gegevens worden
ook weergegeven op kaart:
•
Kaart 2.09: Bestandstype
•
Kaart 2.10: Sluitingsgraad
•
Kaart 2.11 Bedrijfsvorm
•
Kaart 2.12: Mengingsvorm
Sluitingsgraad Paepenbos
LH
10%
pOp
22%
L+N
15%
< 25 %
22%
NH
7%
> 75 %
78%
N+L
46%
Bedrijfsvorm Paepenbos
Mengingsvorm Paepenbos
nvt
22%
nvt
22%
Homogeen
7%
Figuur 2- 7 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken
van het Paepenbos
Bestandstype:
Hooghout
78%
Stamsgewijs
71%
Het overwegende type bestand is naaldhout
met bijmenging van loofhout (46%). Hiernaast is het aandeel permanente open plek( (pOp), dat grasland binnen het bosgebied omvat, met 22% ook
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
76 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
zeer groot. Dit is uiteraard niet verwonderlijk gezien de relatieve uitdrukkingswijze, in absolute cijfers gaat het hier immers slechts om een goede 2 ha
pOp.
Sluitingsgraad:
De kroonsluiting in het Paepenbos is geheel > 75%, dit met uitzondering van de permanente open plekken (22%) waar de kroonsluiting aangeduid is
met de klasse <25%.
Bedrijfsvorm:
Evenals de sluitingsgraad is de bedrijfsvorm uniform over het bosdomein.
Mengingsvorm:
Het overgrote deel van de bestanden zijn stamsgewijs gemengd (71%) met een klein deeltje homogene bestanden (7%)
Boomsoortensamenstelling
Zaailingen
Onder de zaailingen is het voorkomen van de Pontische rododendron goed voor 90 % van het totale stamtal van de zaailingen. Voorts is de
Amerikaanse vogelkers en de Grove den regelmatig aangetroffen. Denken we deze exoten weg dan komen we uit op een aantal van een goeie 100
inheemse bomen (en struiekn). Dit is veel te laag om het opvolgbestand uit te maken. Af te wachten valt of er na de bestrijding van de exoten een
hoger aantal inheemse bomen aangetroffen zal worden in de zaailingen laag.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
77 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 9: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van het Paepenbos.
Hoogteklasse (cm)
Boomsoort
0-49
Amerikaanse vogelkers
Stamtal
Stamtal Zaailingen
80
Beuk
5
Grove den (Gewone den)
97
Pontische rododendron
373
Amerikaanse vogelkers
142
Pontische rododendron
2655
Totaal 0-49
50-99
aVk
7%
Overige
<1%
Lijst
<1%
B
<1%
554
Totaal 50-99
150-199
Ps
3%
2797
Wilde lijsterbes (Gewone
lijsterbes)
Rhodo
90%
5
Totaal 150-199
5
Eindtotaal
3356
Figuur 2- 8: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van het Paepenbos
Struiklaag
In de struiklaag is nagenoeg enkel Pontische rododendron aan te treffen met sporadisch Amerikaanse vogelkers.
Tabel 2- 10: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklasse van de struiklaag van het Paepenbos.
Hoogteklasse (cm)
Boomsoort
200-400
Amerikaanse vogelkers
Stamtal
16
Pontische rododendron
637
Zomereik
1
Totaal 200-400
654
Eindtotaal
654
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
78 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Stamtal struiklaag
zE
<1%
aVk
2%
Rhodo
98%
Figuur 2- 9: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van hetPaepenbos
Boomlaag
Onderstaande tabel en grafieken geven de boomsoortensamenstelling weer. In de tabel zijn ze gerangschikt volgens afnemend gemiddeld grondvlak.
Er komen in totaal 7 soorten voor, waarvan Grove den, Amerikaanse eik en Berk de belangrijkste soorten zijn. Het gemiddelde grondvlak per ha
bedraagt bijna 23,35 m². Grove den is verantwoordelijk voor bijna de helft hiervan.
In de diagrammen zijn de exoten LH in oranje-roodtinten, inheems LH in groentinten en inheems NH in blauwtinten weergeven. Het merendeel van de
boomlaag wordt bepaald door inheemse soorten.
In bijlage 3 zijn per bestand de hoofdboomsoorten gegeven met bijhorende leeftijd(sklasse), stamtal (S), grondvlak (G) en volume (V) per ha. Op kaart
2.12 zijn de hoofdboomsoorten visueel weergegeven. Een dikke roze arcering betekent een bijmenging van exoten, een fijne paarse arcering voor
bijmenging met inheemse soorten.
Een totaal van vijf boomsoorten bevolkt het Paepenbos. Voornamelijk Grove den, Amerikaanse eik en berk . Er gemiddeld grondvlak van 29,83 m³/ha.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
79 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 11: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van het Paepenbos
Boomsoort
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Grove den (Gewone den)
91,29
9,92
96,75
Amerikaanse eik
143,72
6,79
67,39
berk (G)
111,01
3,44
29,06
Beuk
10,75
1,64
20,23
Zomereik
13,63
1,03
11,04
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
11
0,41
2,25
Robinia (Valse Acacia)
0,98
0,12
1,01
Amerikaanse vogelkers
0,22
0,00
0,00
Totaal
383
23,35
227,73
Stamtal boomsoort
B
3%
Grondvlak boomsoort
zE Lijst
4% 3%
B
7%
Ps
24%
zE
4%
Lijst
2%
Be
15%
Be
29%
Rob
<1%
aE
37%
Rob
1%
zE
5%
B
9%
Ps
42%
Be
13%
Lijst
1%
Ps
42%
aVk
<1%
aVk
<1%
aVk
<1%
Volume boomsoort
aE
29%
Rob
<1%
aE
30%
Figuur 2- 10: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag het Paepenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
80 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Inheems / Exoot – Gemengd / Homogeen
In onderstaande grafieken wordt de mengingsvorm uitgezet tov het inheems karakter. De labels ‘gemengd’, ‘homogeen’, ‘exoot’ (E), ‘inheems’ (I), I/E en
E/I zijn gebaseerd op metingen waarbij het opgemeten grondvlak in de boomlaag bepalend is. De criteria om de labels toe te kennen zijn terug te
vinden in bijlage 3. Voornamelijk inheemse soorten domineren dit bosdomein. Uiteraard is Amerikaanse eik verantwoordelijk voor het leeuwendeel van
de bedekking exoten. Zie ook kaart 2.13. Belangrijkste gegeven is echter het feit dat geen van de inheemse bestanden bestaat uit gemengde
bestanden en het percentage inheemse bestanden laag is,. Daar er volgens de CDB vereist wordt om op lange termijn te streven naar 80% inheemse,
gemengde bestanden dient erhierin de eerste plaats al een onderscheid gemaakt te worden tussen de open plekken (bijv. niet of slechts ten dele
opgenomen in een toekomstig beheerplan) en het bos.
Menging tav E/I
Menging tav G/H
100
% van totale opp.
% van totale opp.
120
80
60
40
20
0
E
I
Gemengd
I/E
nvt
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Eindtotaal
Homogeen
nvt
Gemengd
E
Homogeen
I
I/E
nvt
nvt
Figuur 2- 11: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in het Paepenbos
Dood hout
Het dood hout wordt op twee manieren geïnventariseerd: staand en liggend. De hoeveelheden dood hout worden weergegeven op de kaart 17 a, b.
Voor de staande bomen, komen enkel de exemplaren in de struiklaag en de boomlaag in de proefvlakken in aanmerking. De omtrek op borsthoogte
wordt gemeten en ze worden ingedeeld in drie dikteklassen waarbij ‘dun’ staat voor omtrekken tussen 20 en 60 cm, ‘dik’ voor omtrekken tussen 60 en
120 cm en ‘zeer dik’ voor omtrekken groter dan 120 cm. Enkel in de twee laagste klassen werden bomen opgemeten, maar toch zijn er een redelijk
aantal aanwezig. Het soortenassortiment van dood hout is uiteraard beperkt gezien het lage soortenaantal in dit bosdomein. Het totale volume van het
staand dood hout bedraagt 8,4 m³/ha. Procentueel komt dit neer op 3,7 % van het gemiddeld volume hout in het bosdomein.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
81 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 12: Gemiddeld Stamtal, Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in het Paepenbos
Boomsoort
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Omtrekklasse
9
0,37
3,27
Dik
Grove den (Gewone den)
4
0,25
2,41
Dik
Amerikaanse vogelkers
20
0,3
2,02
Dun
berk (G)
Amerikaanse eik
12
0,09
0,47
Dun
Grove den (Gewone den)
12
0,06
0,22
Dun
Totaal
57
1,07
8,39
Het liggend dood hout wordt in dezelfde drie dikteklassen ingedeeld, maar wordt door visuele waarneming op bestandsniveau geïnventariseerd, waarbij
nog eens drie grootteordes worden gebruikt. Volumebepalingen zijn hier dus niet mogelijk, enkel een kwalitatieve analyse is relevant. Uit bijlage 2 blijkt
dat in bijna alle bestanden veel dun hout aanwezig is, in de ruim 2/3 van het oppervlak dikke stukken en op de helft zeer dikke stukken. Op kaart 2.17 is
het dood hout weergegeven.
Tabel 2- 13: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in het Paepenbos
Dun (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
Dik (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
Zeer dik (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
geen
22
geen
22
geen
54
5-100
11
1-10
57
>3
46
>100
68
11-30
15
>30
6
In de CDB staat dat het volume dood hout minstens 4% van het totale houtvolume zou moet bedragen. In Paepenbos bedraagt het staand dood hout
reeds 3.7% en zou met het liggend dood hout erbij wel eens aan 4% kunnen komen. Uiteraard is dit een minimale hoeveelheid en hogere percentages
zijn wenselijk, vooral staande exemplaren in de zeer dikke klasse.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
82 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Hoofdboomsoorten en leeftijden
Bij de huidige leeftijdsverdeling (zie ook kaart 2.14) is te zien dat de meeste bestanden ongelijkjarig zijn (33% van het oppervlak) waarna de klassen 4160 en 61-80 het meest voorkomen. Een aantal bestanden werden recent aangeplant. 9% van de bestandsoppervlakte is 81 à 100 jaar oud.
(Homogene) bestanden ouder dan 100 jaar komen bijna niet voor.
Leeftijdsklassen Paepenbos
Ongelijkjarig
33%
1-20
8%
nvt
13%
21-40
2%
41-60
10%
61-80
24%
> 160
1%
81-100
9%
Figuur 2- 12: Aandeel van de leeftijdsklassen in het Paepenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
83 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.4
2.3.4.1
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bosdomein Uitlegger
Bestandskaart
De 89,93 ha dat het bosdomein Uitlegger beslaat is opgedeeld in 6 percelen onderverdeeld in 46 bestanden. Het situeerd zich meer naar het centrum
toe van het visiegebied met structurerend als element erdoorheen de antitankgracht.
2.3.4.2
Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens
Bestandskenmerken
Bestandstype Uitlegger
In
onderstaande
grafieken
wordt
de
oppervlakteverdeling van de verschillende
bestandskenmerken op niveau van de
boomlaag weergegeven. De gegevens worden
ook weergegeven op kaart:
•
Sluitingsgraad Uitlegger
pOp
11%
Inf
1%
LH
11%
Minder dan 1/3
12%
N+L
18%
Kaart 2.10: Sluitingsgraad
•
Kaart 2.11: Bedrijfsvorm
•
Kaart 2.12: Mengingsvorm
Meer dan 2/3
43%
L+N
29%
Kaart 2.09: Bestandstype
•
nvt
1%
Van 1/3 tot 2/3
44%
NH
30%
Mengingsvorm Uitlegger
Bedrijfsvorm Uitlegger
nvt
12%
nvt
19%
Homogeen
39%
Middelhout
0%
Figuur 2- 13 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken
van de Uitlegger
Hooghout
81%
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Stamsgewijs
34%
Groepsgewijs
15%
84 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bestandstype: Het bosdomein Uitlegger is voor 30 % bedekt door naaldhout en voor 18% bedekt met naaldhout met bijmenging van loofhout. Het
loofhout heeft een bedekking van 11 %, even groot als de hoeveelheid open terreinen. Het loofhout met bijmenging van naaldhout is voor 29% van het
oppervlak aanwezig in het bosdomein.
Sluitingsgraad: De sluitingsgraad in het bos is redelijk gevarieerd. Dit wil zeggen dat er zowel open als gesloten bosbestanden te vinden zijn. Zowel een
sluitingsgraad van meer dan 2/3 als een sluitingsgraad tussen 1/3 en 2/3 komt voor meer dan 40 % voor. De overige oppervlakte is heeft een
kroonsluiting van minder dan 1/3. Deze laatste groep bestaat uit slechts enkele bestanden die zich groeperen in het centrum van het bosdomein.
Bedrijfsvorm: De overwegende bedrijfsvorm dat wordt toegepast is ‘hooghout’ (80% van het oppervlak), de rest is permanente openplek.
Mengingsvorm: Een kleine 40 % van de oppervlakte is homogeen bos, hierna beschrijft een stamsgewijze menging de grootste oppervlakte. 15% van
het oppevlak bestaat uit bestanden met groepsgewijze menging van boomsoorten
Boomsoortensamenstelling
Zaailingen
Tot de zaailingen worden alle exemplaren gerekend met een hoogte lager dan 2 m. Onderstaande tabel geeft per boomsoort het gemiddeld aantal
zaailingen weer per hoogteklasse. Het gemiddelde aantal zaailingen in het bosdomein bedraagt 5178 per hectare. In de laagste categorie komen vooral
veel Gewone es, Grove den, Pontische rododendron en Sporkehout voor. In de hogere klassen komen voornamelijk Grove den en Pontische
rododendron voor. Het totaal aandeel van de exoten in de soortensamenstelling van de struiklaag is toch enigsinds als problematisch te beschrijven. Zij
maken bijna 50 % van de hoeveelheid zaailingen uit. De verjonging van Pontische rododendron is in deze vooral belangrijk. . De bedekking van
Amerikaanse vogelkers, zowel de zaailingen, de struiken en de bomen, is weergegeven op kaart 2.15. De gegevens zijn gebaseerd op visuele
waarnemingen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
85 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 14: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van de Uitlegger.
Hoogteklasse Boomsoort
0-49
Hoogteklasse
Boomsoort
50-99
Grove den (Gewone den)
Stamtal
141
Amerikaanse vogelkers
252
hemlockspar (G)
51
berk (G)
33
Pontische rododendron
165
Beuk
Gewone es
Totaal 0-49
Stamtal
Amerikaanse eik
7
1059
Vogelkers
Totaal 50-99
Gewone esdoorn
22
Gewone vlier (zwarte vlier)
13
100-149
Grove den (Gewone den)
418
Totaal 100-149
Haagbeuk
88
150-199
iep (olm) (G)
102
Totaal 150-199
Pontische rododendron
529
Eindtotaal
Sporkehout (Vuilboom)
Wilde lijsterbes (Gewone
lijsterbes)
408
Zomereik
272
149
292
307
815
berk (G)
45
Pontische rododendron
815
860
Beuk
9
9
5178
Stamtal Zaailingen
Lijst
aE
3%
3%
aVk
5%
zE
5%
Vk
6%
Spork
8%
I
2%
Ps
14%
Hb Beuk
2% 2%
Overige
2%
Rhodo
28%
gEs
20%
3493
Figuur 2- 14: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de Uitlegger
Struiklaag
Tot de struiklaag behoren alle exemplaren met een hoogte van meer dan 2 m en een omtrek kleiner dan 20 cm. In onderstaande tabel is per boomsoort
het gemiddeld aantal struiken per ha weergegeven, zowel de levende als de dode exemplaren. Het gemiddeld aantal struiken per hectare bedraagt
709. Berk wordt de meest voorkomende soort, Zomer eik en Zoete kers zijn ook meer prominent aanwezig dan in de zaailingenlaag. Het beeld dat bij
de zaailingen naar voren kwam is hier minder duidelijk maar Pontische rododendron blijft een bepalende rol spelen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
86 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 15: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van de Uitlegger.
Hoogteklasse Boomsoort
Pontische rododendron
200-400
Stamtal
165
berk (G)
111
Grove den (Gewone den)
83
Zomereik
45
Tamme kastanje
20
hemlockspar (G)
14
Beuk
10
Vogelkers
8
Zwarte els
8
Sporkehout (Vuilboom)
6
Haagbeuk
5
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
5
Douglasspar
4
Moeraseik
4
iep (olm) (G)
Totaal 200-400
400-600
berk (G)
Zoete kers (Boskers)
27
Douglasspar
22
Beuk
16
Totaal 400-600
600-800
1
490
147
211
Zwarte els
lork (G)
Totaal 600-800
Eindtotaal
Stam tal struiklaag
tKa
3%
zw El
2%
B
4%
Overig inheems LH
5%
Overig uitheems LH
1%
bK
4%
zE
6%
Rhodo
22%
6
2
8
Overig uitheems NH
< 1%
Dg
Ps
4%
12%
Eph
2%
Be
35%
709
Figuur 2- 15: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de Uitlegger
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
87 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Boomlaag
Onderstaande tabel en grafieken geven de boomsoortensamenstelling weer. In de tabel zijn ze gerangschikt volgens afnemend gemiddeld grondvlak.
Er komen in totaal 27 soorten voor, waarvan Grove den, Zomereik, Berk, Zwarte Els en Lork de belangrijkste soorten zijn. Deze soorten maken voor
meer dan 85% van het grondvlak uit . Het gemiddelde grondvlak per ha bedraagt bijna 23,7m². Grove den is verantwoordelijk voor meer dan de helft
van het totaal grondvlak. Vaak staat de Grove den met bijmenging van zowel inheemse als uitheemse soorten.
In de eerste set grafieken zijn de exoten in oranje-roodtinten, inheems LH in groentinten en inheems NH in blauwtinten weergeven. In bijlage 3 zijn per
bestand de hoofdboomsoorten gegeven met bijhorende leeftijd(sklasse), stamtal (S), grondvlak (G) en volume (V) per ha. Op kaart 2.12 zijn de
hoofdboomsoorten visueel weergegeven: met een overeenstemmende kleurencode voor de boomsoorten. Een oranje arcering betekent een
bijmenging van meer dan 20% van exoten, een groene arcering idem voor menging met inheemse soorten.
Stamtal
Stamtalboomsoort
boomsoort
tKa
Be
1%
9% bK
zE
zwEls
6%
5%
Overige
4%
Tax
B Overig 5%
1%
5%
Ps
18%
7%
Ps
24%
8% Be
6%
Volumeboomsoort
boomsoort
Volume
Overig
Overige
Tax
Be zwElstKa
bK B
2%
0%
1%
1% 1%
zEBe 5% 5% 5%
7%
10%
Ps
23%
11%
B
4%
Pc
4%
Be
aVk
17%
7% aE
3%
Grondvlak
Grondvlak
boomsoort
boomsoort
tKa Overige
TaxOverig
Be 4% bK
B
1% 1% 1%1% 2%
6%
zwEls
zE
Pw L Ep
1% 2%zE 2%
18%
Dg
7%
Pc
38%
Ep
L
10%
B
11%
aVk
1%
2%
Ps
51%
zE
aE
17%
Dg L Ep
9% Pw
Ep
2% 2% 3%
1%
3%
L
4%
Pc
2%
Pc
30%
Ps
23%
B
12%
Ps
53%
zE
aVk
18%
1% aE
Pw
Dg
Ep L L EpPc
10% 2%
1%
3%2%
3%3%
2%
Pc
30%
Figuur 2- 16: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de Uitlegger
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
88 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Boomsoort
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Stamtal/ha
Grondvlak
(m²/ha)
Volume
(m³/ha)
Grove den (Gewone den)
142,21
11,91
107,79
Zomereik
106,67
3,99
36,07
berk (G)
100,40
2,64
20,75
11,06
Zwarte els
43,50
1,43
lork (G)
61,46
1,02
6,80
Fijnspar
14,10
0,65
5,75
Douglasspar
45,70
0,51
3,65
Corsikaanse den
26,89
0,48
3,16
Zoete kers (Boskers)
33,41
0,33
1,66
Beuk
8,82
0,23
2,15
Amerikaanse eik
0,72
0,11
1,04
Vogelkers
6,40
0,08
0,48
Gewone es
6,13
0,08
0,58
Tamme kastanje
7,32
0,07
0,47
Haagbeuk
0,42
0,04
0,30
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
0,61
0,02
0,09
Sitkaspar
0,30
0,02
0,13
paardekastanje (G)
0,08
0,02
0,14
Sporkehout (Vuilboom)
0,92
0,01
0,06
Wintereik
2,47
0,01
0,03
iep (olm) (G)
0,56
0,01
0,07
Moeraseik
1,53
0,01
0,05
meidoorn (G)
0,30
0,01
0,03
chamaecyparis (schijncipres) (G)
1,13
0,01
0,02
Boswilg
0,30
0,00
0,01
Amerikaanse vogelkers
0,07
0,00
0,00
Gewone esdoorn
Eindtotaal
0,07
0,00
0,00
612,50
23,71
202,34
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Tabel 2- 16: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de Uitlegger
Inheems / Exoot – Gemengd / Homogeen
In
Figuur 2- 17 wordt de mengingsvorm uitgezet tov het inheems karakter.
De labels ‘gemengd’, ‘homogeen’, ‘exoot’ (E), ‘inheems’ (I), I/E en E/I zijn
gebaseerd op metingen waarbij het opgemeten grondvlak in de
boomlaag bepalend is. De criteria om de labels toe te kennen zijn terug
te vinden in bijlage 3. Belangrijkste gegeven is dat meer dan 60% van
het oppervlak bestaat uit inheemse bestanden en dat ongeveer de helft
van deze inheemse bestanden bestaat uit gemengde bestanden. Daar
er volgens de CDB getracht wordt om op lange termijn te streven naar
80% inheemse, gemengde bestanden lijkt het erop dat we op de goede
weg zijn in dit bosdomein. Het aandeel van Grove den in deze
homogene bestanden is aanzienlijk. Bovendien zijn de meeste Grove
dennen bestanden reeds van een redelijke ouderdom (60-80 jaar) zodat
omvorming ook op economisch vlak verantwoord is. Het aandeel exoten
89 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
wordt voornamelijk bepaald door enkele naaldhoutsoorten (Lork, Fijnspar). Deze hebben in principe een relatief korte rotatie (60-80jaar) en kunnen op
de lange termijn eenvoudig vervangen (al dan niet met KV) worden met inheemse bestanden.
Menging tav E/I
Menging tav G/H
60
60
% van totale opp.
% van totale opp.
70
50
40
30
20
10
0
E
E/I
Gemengd
I
I/E
Homogeen
nvt
nvt
50
40
30
20
10
0
Gemengd
E
Homogeen
E/I
I
nvt
I/E
nvt
Figuur 2- 17: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de Uitlegger
Dood hout
Het dood hout wordt op twee manieren geïnventariseerd: staand en liggend. Het aandeel dood hout wordt op kaart 17a en per bestand weergegeven.
Voor de staande bomen, komen enkel de exemplaren in de struiklaag en de bomen in de proefvlakken in aanmerking. De omtrek op borsthoogte wordt
gemeten en ze worden ingedeeld in drie dikteklassen waarbij ‘dun’ staat voor omtrekken tussen 20 en 60 cm, ‘dik’ voor omtrekken tussen 60 en 120 cm
en ‘zeer dik’ voor omtrekken groter dan 120 cm. In de laagste 2 klassen werden bomen opgemeten, maar over het algemeen vrij weinig in de
omtrekklasse ‘dik’. Het staand dood hout dat een gemiddeld stamtal / ha had dat lager was dan 1 zijn niet opgenomen in de onderstaande tabel. Ze zijn
echter wel in berekening voor de totalen opgenomen.
Het soortenassortiment van dood hout is relatief groot (12 spp) en bestaat het grotendeels uit inheemse soorten. Net zoals in andere domeinbossen
(Paepenbos, Inslag) ontbreekt de dikste omtrekklasse. Het totale volume van het staand dood hout bedraagt slechts 6,01 m³/ha in vergelijking met een
gemiddeld levend volume van 202m³/ha.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
90 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 17: Gemiddeld Stamtal, Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de Uitlegger
Boomsoort
Stamtal/ha Grondvlak (m²/ha) Volume (m³/ha) Omtrekklasse
berk (G)
3
0,17
1,60
dik
Grove den (Gewone den)
1
0,11
1,07
dik
Fijnspar
2
0,08
0,85
dik
Zomereik
1
0,05
0,53
dik
Fijnspar
7
0,08
0,55
dun
berk (G)
10
0,07
0,39
dun
lork (G)
6
0,04
0,19
dun
Zomereik
11
0,06
0,18
dun
Zoete kers (Boskers)
3
0,02
0,12
dun
Zwarte els
2
0,01
0,06
dun
Corsikaanse den
1
0,01
0,04
dun
Grove den (Gewone den)
2
0,01
0,01
dun
Totaal
50
0,75
6,01
Het liggend dood hout wordt in dezelfde drie dikteklassen ingedeeld, maar
wordt door visuele waarneming op bestandsniveau geïnventariseerd,
waarbij nog eens drie grootteordes worden gebruikt. Volumebepalingen zijn
hier dus niet mogelijk, enkel een kwalitatieve analyse is relevant. Uit
onderstaande tabel en bijlage 2 blijkt dat in bijna alle bestanden dun hout en
enkele ‘dikke’ stukken aanwezig zijn en zeer dikke stukken slechts in een
derde van de bestanden. Op kaart 2.17 is het liggend dood hout
weergegeven.
In de CDB staat dat het volume dood hout minstens 4% van het totale houtvolume zou moet bedragen. In Uitlegger bedraagt het staand dood hout
slechts 2,96%, met het liggend dood hout erbij komen we waaarschijnlijk in de buurt van de 4%. Op te merlken is wel dat dit een minimum is en dat
hogere percentages wenselijk zijn. Zo wordt in Nederland een minimaal volumepercent van 10% nagesreefd.
Tabel 2- 18: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de Uitlegger
Oppervlakte
aandeel (%)
Dik (#/ha)
geen
16
<5
34
5-100
49
>100
1
Dun (#/ha)
Oppervlakte
aandeel (%)
Zeer dik (#/ha)
Oppervlakte
aandeel (%)
geen
26
geen
65
1-10
63
1-3
32
11-30
10
>3
4
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
91 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Leeftijdsklassen Uitlegger
Hoofdboomsoorten en leeftijden
Bij de huidige leeftijdsverdeling (zie ook kaart 2.13) is te zien dat de klassen 61-80 , 81-100
en de ongelijkjarige klasse het meest voorkomen. Een aantal bestanden werden recent
aangeplant. 17% van de bestandsoppervlakte is 81 à 100 jaar oud. Bestanden ouder dan
100 jaar oud komen bijna niet voor.
nvt
12%
1-20
7%
Ongelijkjarig
31%
21-40
2%
41-60
9%
61-80
21%
> 160
1%
81-100
17%
Figuur 2- 18: Aandeel van de leeftijdsklassen in de Uitlegger
2.3.5
2.3.5.1
Bosdomein Inslag
Bestandskaart
Het bosdomein Inslag beslaat een oppervlakte van 163 ha en is opgedeeld in 12 percelen en 80 bestanden; Het situeerd zich in de meer zuidelijke
regionen van het gebied. Kaart 2.7 geeft de indeling weer en kaart 1.4 geeft een situering van het bosdomein.
2.3.5.2
Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens
Bestandskenmerken
In onderstaande grafieken wordt de oppervlakteverdeling van de verschillende bestandskenmerken op niveau van de boomlaag weergegeven. De
gegevens worden ook weergegeven op kaart:
•
Kaart 2.09 Bestandstype
•
Kaart 2.10: Sluitingsgraad
•
Kaart 2.11: Bedrijfsvorm
•
Kaart 2.12: Mengingsvorm
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
92 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Bestandstype: Het bosdomein de Inslag bestaat voor
44% uit naaldhout, 23% loofhout, 24% gemengd en
9% betreft open terreinen, deze omvatten vnl. grazige
vegetaties en infrastructuur. In bijlage 2 staat het
bestandstype per bestand weergegeven én een
beschrijving van het bestand, waar het open karakter
beschreven is. De open terreinen liggen verspreid in
het bosdomein.
Sluitingsgraad: In het bosdomein is de kroonbedekking
bijna overal vrij hoog. Buiten de open stukken zijn er
slechts enkele bestanden die veel licht doorlaten. De
hoge bedekkinggraad heeft vooral te maken het
karakter van de boomsoort en het gebrek aan
etagestructuur: De bestanden met een sluitingsgraad
van minder dan 1/3 zijn voornamelijk (circa 10% van
het oppervlak) open plekken of infrastructuur.
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bestandstype Inslag
Sluitingsgraad Inslag
pOp
9%
Inf
<1%
LH
23%
N+L
15%
Van 1/3 tot
2/3
4%
Minder dan
1/3
12%
L+N
9%
NH
44%
Bedrijfsvorm Inslag
Meer dan 2/3
84%
Mengingsvorm Inslag
nvt
10%
nvt
10%
Homogeen
35%
Stamsgewijs
27%
Hooghout
90%
Groepsgewijs
28%
Bedrijfsvorm: Behalve de open plekken en
infrastructuur zijn alle bestanden beheerd als hooghout.
Figuur 2- 19 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van de Inslag
Mengingsvorm: Inslag bestaat 35% van de oppervlakte uit homogene bestanden met 1 hoofdboomsoort (meer dan 80% op basis van bedekking binnen
een bestand, bepaald via visuele analyse op terrein). Dit is vooral te wijten aan het feit dat zowel naaldhout als loofhout in grote blokken van 1 soort
aangeplant werden en deze als bestandseenheid aanzien worden. De rest is voornamelijk stamsgewijs (27%) of groepsgewijs (28%) gemengd. Voor de
rest zijn het de open plekken waarvoor geen mengingsvorm werd aangegeven. Onder het onderdeel ‘Inheems/Exoot - Homogeen/Gemengd’ (zie
verder) wordt de mengingsvorm verder besproken in relatie tot het inheemse karakter van de boomsoorten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
93 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Boomsoortensamenstelling
Een analyse van de boomsoortensamenstelling gebeurt aan de hand van proefvlakgegevens. In de beboste bestanden worden, afhankelijk van de
oppervlakte, een aantal proefvlakken gelegd, waarin zowel de verjonging, de struiken, de bomen en het dood hout wordt opgemeten. Door extrapolatie
van deze gegevens naar de totale oppervlakte van het betreffende bestand kan een beeld gevormd worden voor het totale bos. Terreinen die open zijn
en waar in de toekomst ook geen bebossingen gepland zijn, worden niet meegenomen in de oppervlakte die gebruikt wordt om gemiddeldes te
berekenen.
Zaailingen
Tot de zaailingen worden alle exemplaren gerekend met een hoogte lager dan 2 m. In onderstaande tabel is per boomsoort het gemiddeld aantal
zaailingen per hectare per hoogteklasse weergegeven. Het gemiddelde aantal zaailingen bedraagt 8067 per hectare, maar men mag hieruit echter niet
afleiden dat natuurlijke verjonging van de gewenste boomsoorten overal mogelijk is.
Per hoogteklasse komen grote aantalverschillen voor binnen de soorten; zo zijn Gewone esdoorn en Grove den de belangrijkste soorten onder de 50
cm. De klasse 50-100 cm wordt voornamelijk vertegenwoordigd door Grove den. Sporkehout, Grove den en Pontische rododendron nemen de
overhand in de klasse 100-149 cm. De hoogste klasse wordt gedomineerd door Lijsterbes en Grove den. Amerikaanse vogelkers vormt een probleem
in de laagste klasse, en Pontische rododendron is vertegenwoordigd in alle klassen en is matig problematisch. Op kaart 2.15 is de bedekking van
Amerikaanse vogelkers weergegeven. In een aantal percelen is de soort wel prominent aanwezig.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
94 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 19: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van het de Inslag
Hoogteklasse (cm)
0-49
Boomsoort
Amerikaanse eik
Aantal per
ha
15
Hoogteklasse (cm)
50-99
Boomsoort
berk (G)
Amerikaanse vogelkers
665
esdoorn (G)
berk (G)
180
Grove den (Gewone den)
Aantal per
ha
2
2
406
Beuk
33
Haagbeuk
6
Douglasspar
516
Hulst
16
Europese lork
34
Pontische rododendron
72
Fijnspar
9
Sporkehout (Vuilboom)
19
Gewone es
28
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
16
Gewone esdoorn
2548
Zomereik
54
Grove den (Gewone den)
2062
Zwarte els
11
Hulst
43
Totaal 50-99
iep (olm) (G)
2
100-149
lork (G)
12
604
berk (G)
Grove den (Gewone den)
4
137
Moeraseik
9
Hulst
Pontische rododendron
21
Pontische rododendron
107
Sporkehout (Vuilboom)
80
Sporkehout (Vuilboom)
202
Taxus
6
Tamme kastanje
Weymouthden
10
Zomereik
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
264
Zoete kers (Boskers)
Zomereik
Totaal 0-49
7
Totaal 100-149
150-199
320
6865
5
5
3
462
Grove den (Gewone den)
50
Vogelkers
16
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
49
Zomereik
10
Zwarte els
11
Totaal 150-199
136
Eindtotaal
8067
Het onderstaande diagram toont aan dat de inheemse boomsoorten goed vertegenwoordigd zijn onder de zaailingen. Dit wijst op de redelijk goede
potentie van het gebied voor natuurlijke verjongen van de bestanden via zaailingen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
95 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Stamtal Zaailingen
Be Overige
2% 3%
Ps
34%
gEd
32%
Spork
4%
Lijst
4%
Dg
6%
zE
5%
aVk
8%
Rhodo
2%
Figuur 2- 20: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de Inslag
Struiklaag
Tot de struiklaag behoren alle exemplaren met een hoogte van meer dan 2 m en een omtrek kleiner dan 20 cm. In onderstaande tabel is per boomsoort
het gemiddelde aantal struiken per ha weergegeven, zowel de levende als de dode exemplaren. Het gemiddelde aantal struiken per hectare bedraagt
923 en is in vergelijking met de andere domeinbossen vrij hoog. Zoals het diagram laat zien is een zeer groot percentage hiervan inheems en treed er
een evenwichtige soortenverdeling op. Dit wijst, zoals reeds werd aangegeven bij de bespreking van het aantal zaailingen, op potenties in het gebied
voor natuurlijke verjonging De soorten die het vaakst worden aangetroffen verschillen sterk tussen de drie hoogteklassen. In de onderste klasse (van
200 tot 400 cm) vinden we de Pontische rododendron, Beuk, Amerikaanse vogelkers en de Grove den terug. In de klasse van 400 tot 600 cm zijn
Sporkehout, Amerikaanse vogelkers en Zomereik de voornaamste soorten. De hoogste klasse wordt gedomineerd door Zwarte els, Berk en Wilde
lijsterbes.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
96 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 20: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van de Inslag
Stamtal struiklaag
Hoogte
Boomsoort
200-400
Amerikaans krenteboompje
3
Amerikaanse eik
3
Hoogte
Boomsoort
400-600
Haagbeuk
Totaal
7
Hulst
1
Amerikaanse vogelkers
39
linde (G)
1
berk (G)
12
Sitkaspar
0
Beuk
41
Sporkehout (Vuilboom)
184
Douglasspar
1
Tamme kastanje
Fijnspar
0
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
1
wilg (G)
2
Wintereik
7
49
Gewone esdoorn
Grove den (Gewone den)
37
Hulst
4
Zomereik
lork (G)
0
Zwarte els
Pontische rododendron
75
Totaal 400-600
Sporkehout (Vuilboom)
11
600-800
Tamme kastanje
5
3
12
5
394
Amerikaanse eik
11
berk (G)
51
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
20
Beuk
1
Wintereik
18
Gewone es
5
Grove den (Gewone den)
7
linde (G)
0
Witte els (Grauwe els)
Zomereik
Zwarte els
Totaal 200-400
400-600
Totaal
0
30
26
326
Moeraseik
4
Ratelpopulier (Trilpopulier, Esp)
2
Amerikaanse vogelkers
61
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
berk (G)
22
Zomereik
6
Beuk
26
Zwarte els
61
Gewone esdoorn
11
Grove den (Gewone den)
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
3
53
Totaal 600-800
202
Eindtotaal
923
97 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Zoals Figuur 2- 21 weergeeft zijn op globaal niveau Sporkehout , Amerikaanse vogelkers en Zwarte els de belangrijkste soorten van de struiklaag.
Stamtal struiklaag
Rodo
8%
Overige
6%
Ps
5%
Spork
22%
aVk
11%
Lijst
9%
aE
1%
wE
3%
zE
9%
zwEl
10%
Be
9%
B
7%
Figuur 2- 21: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de Inslag
Boomlaag
Onderstaande tabel en grafieken geven de boomsoortensamenstelling weer. In de tabel zijn ze gerangschikt volgens afnemend gemiddeld grondvlak.
Er komen in totaal 31 soorten voor, waarvan Grove den, Zomereik, Lork en Berk de belangrijkste soorten zijn. Het gemiddelde grondvlak per ha
bedraagt 26,4 m². Grove den is verantwoordelijk voor quasi de helft (!) hiervan.
In de grafieken zijn de exoten in blauw-roze-roodtinten, inheems LH in groentinten en inheems NH, zijnde Grove den in het lichtblauw weergeven.
Enkel Zomereik en Berk zijn inheemse soorten die belang hebben in de totale soortensamenstelling, het merendeel van de boomlaag wordt bepaald
door her aandeel van Grove den. Als we het voorkomen van NH met LH vergelijken, en weten dat de categorie ‘Overig’ voornamelijk uit inheems LH
soorten bestaat dan wordt duidelijk dat de boomlaag goed vertegenwoordigd is door inheemse boomsoorten.
In bijlage 3 zijn per bestand de hoofdboomsoorten gegeven met bijhorende leeftijd(sklasse), stamtal (S), grondvlak (G) en volume (V) per ha. Op kaart
2.12 zijn de hoofdboomsoorten visueel weergegeven: blauwtinten voor naaldhout en groentinten voor loofhout. Een rode arcering betekent een
bijmenging van meer dan 20% van exoten, een groene arcering idem voor menging met inheemse soorten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
98 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 21: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de Inslag
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Grove den (Gewone den)
Boomsoort
218
12,28
108,03
Sitkaspar
14
0,15
0,86
Zomereik
121
3,28
27,55
Zoete kers (Boskers)
8
0,14
0,82
lork (G)
25
1,71
18,64
Witte els (Grauwe els)
5
0,13
1
berk (G)
61
1,39
11,32
wilg (G)
3
0,05
0,28
Amerikaanse eik
18
1,37
12,39
Robinia (Valse Acacia)
2
0,05
0,33
Fijnspar
16
1,02
9,6
cultuurpopulier
<1
0,04
0,33
Corsikaanse den
12
0,8
7,9
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
4
0,03
0,12
Moeraseik
34
0,73
6,21
linde (G)
4
0,02
0,04
Weymouthden
9
0,68
7,05
Wintereik
4
0,02
0,06
Douglasspar
13
0,64
6,84
Haagbeuk
4
0,02
0,06
Amerikaanse vogelkers
46
0,56
2,97
Pontische rododendron
3
0,02
0,03
Beuk
17
0,31
2,44
Sporkehout (Vuilboom)
3
0,02
0,03
Zwarte els
18
0,22
1,23
Reuzenzilverspar
1
0,02
0,09
iep (olm) (G)
1
0
0,01
704,96
26,38
231,19
Gewone es
16
0,2
1,37
Gewone esdoorn
13
0,17
1
Tamme kastanje
8
0,16
0,89
Europese lork
2
0,15
1,69
Stamtal boomsoort
Overige
tKa
Be
4%
1%
zE 9%
6%
Grondvlak boomsoort
Tax
5%
Ps
18%
zE
8%
Be
6%
Boomsoort
TOTAAL
tKa Overige
Tax
4%
1% 1%
Volume boomsoort
Ps
23%
B
4%
aVk
7%
Pw L Ep
1% 2% 2%
Pc
38%
aVk
1%
Be
5%
tKa Overige Tax
5% 1% 0%
Ps
23%
B
12%
B
11%
aE
3%
zE
7%
aE
9% Pw L Ep
1% 2% 3%
Pc
30%
aVk
1% aE
Pw L
Ep
10% 1%
2% 3%
Pc
30%
Figuur 2- 22: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de Inslag
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
99 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Inheems / Exoot – Gemengd / Homogeen
% van totale opp.
% van totale opp.
In Figuur 2- 23 wordt de mengingsvorm uitgezet tov het inheems karakter. De labels ‘gemengd’, ‘homogeen’, ‘exoot’ (E), ‘inheems’ (I), I/E en E/I zijn
gebaseerd op metingen waarbij het opgemeten grondvlak in de boomlaag bepalend is. De criteria om de labels toe te kennen zijn terug te vinden in
bijlage 3. Belangrijkste gegeven is het feit dat bijna 2/3 van de bestanden bestaat uit gemengde bestanden, waarvan het grootste aandeel voornamelijk
inheemse soorten met bijmengig van exoten
Menging tav E/I
E/I tav Menging
bevat. Het huidige aandeel gemengd
45
70
inheemse, gemengde bestanden si echter
40
60
vrij laag. Het aandeel homogene inheemse
35
50
bestanden is eveneens redelijk hoog (30%).
30
40
25
Omvorming naar gemengde inheemse
30
20
bestanden op korte termijn door het
15
20
verwijderen van de exoten, en het bijmengen
10
10
5
van de homogene bestanden met inheemse
0
0
Gemengd
Homogeen
nvt
soorten heeft grote potenties in dit
E
E/I
I
I/E
nvt
bosdomein.
Gemengd
Homogeen
nvt
E
E/I
I
I/E
nvt
Figuur 2- 23: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de Uitlegger
De belangrijkste exoten zijn Amerikaanse eik, Fijnspar, Lork, Corsikaanse den, Douglas, Weymouth en Moeraseik met nog een paar minder relevante
soorten. Zie ook kaart 2.14.
Dood hout
Het dood hout wordt op twee manieren geïnventariseerd: staand en liggend. Voor de staande bomen, komen enkel de exemplaren in de struiklaag en
de bomen in de proefvlakken in aanmerking. De omtrek op borsthoogte wordt gemeten en ze worden ingedeeld in drie dikteklassen waarbij ‘dun’ staat
voor omtrekken tussen 20 en 60 cm, ‘dik’ voor omtrekken tussen 60 en 120 cm en ‘zeer dik’ voor omtrekken groter dan 120 cm. In elke klasse werden
enkele bomen opgemeten, maar over het algemeen vrij weinig. Het totale volume van het staand dood hout bedraagt slechts 6,57 m³/ha tov een totaal
gemeten levend staand-houtvolume van 231 m³/ha.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
100 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 22: Gemiddeld Stamtal, Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de Inslag
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Grove den (Gewone den)
Boomsoort
2
0,15
1,44
Omtrekklasse
dik
cultuurpopulier
1
0,04
0,45
dik
Zomereik
1
0,05
0,41
dik
Amerikaanse vogelkers
1
0,03
0,26
dik
Amerikaanse vogelkers
18
0,17
1,20
dun
berk (G)
5
0,07
0,45
dun
Zomereik
7
0,06
0,27
dun
Grove den (Gewone den)
4
0,04
0,23
dun
Zoete kers (Boskers)
3
0,03
0,19
dun
Tamme kastanje
3
0,03
0,14
dun
Sitkaspar
5
0,03
0,13
dun
Witte els (Grauwe els)
1
0,02
0,11
dun
Weymouthden
1
0,01
0,09
dun
Fijnspar
0
0,01
0,05
dun
Zwarte els
1
0,01
0,03
dun
Amerikaanse eik
1
0,00
0,01
dun
Totaal
56
0,84
6,57
Het liggend dood hout wordt in dezelfde drie dikteklassen ingedeeld, maar wordt door visuele waarneming op bestandsniveau geïnventariseerd, waarbij
nog eens drie grootteordes worden gebruikt. Volumebepalingen zijn hier dus niet mogelijk, enkel een kwalitatieve analyse is relevant. Uit bijlage 2 blijkt
dat in bijna alle bestanden dun en dik hout aanwezig is, enkele ‘zeer dikke’ stukken in een vijfde van de bestanden. Er is echter maar op een klein
oppervlak van de Inslag een hoge hoeveelheid liggend dood hout te vinden.
In de CDB staat dat het volume dood hout minstens 4% van het totale houtvolume zou moet bedragen. In de Inslag bedraagt het staand dood hout
slechts 2.8%.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
101 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 23: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de Inslag
Dun (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
Dik (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
Zeer dik (#/ha)
Oppervlakte aandeel (%)
<5
24
1-10
60
1-3
16
5-100
62
11-30
13
>3
2
>100
8
>30
2
geen
83
geen
6
geen
25
Hoofdboomsoorten en leeftijden
Leeftijdsklassen Inslag
Bij de huidige leeftijdsverdeling (zie ook kaart 2.14) is te zien dat een deeltje van die oude
bestanden en dreven nog steeds bestaan. Ongeveer 5% van de oppervlakte bestaat uit
bestanden die meer dan 100 jaar oud zijn. Het grootste deel, namelijk een derde van de
oppervlakte is ongelijkjarig. De klassen 21-40 en 41-60 komen het meeste voor. Veel van
de jongere bestanden (<60 jaar) zijn Grove dennen bestanden of betanden met andere
naaldhoutsoorten (Bijlage 2)
1-20
8%
nvt
13%
21-40
24%
Ongelijkjarig
30%
> 160
5%
61-80
1%
41-60
19%
Figuur 2- 24: Aandeel van de leeftijdsklassen in de Inslag
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
102 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.6
2.3.6.1
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bosdomein Peerdsbos
Bestandskaart
Het bosdomein Peerdsbos is opgedeeld in 13 percelen en 70 bestanden. Het gedeelte vanhet Peerdsbos waarop dit beheerplan van toepassing is
beslaat 123,7 ha.
2.3.6.2
Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens
Bestandstype Peerdsbos
Bestandskenmerken
In
onderstaande
grafieken
wordt
de
oppervlakteverdeling van de verschillende
bestandskenmerken op niveau van de
boomlaag weergegeven. De gegevens worden
ook weergegeven op kaart:
•
Kaart 2.09: Bestandstype
•
Kaart 2.10: Sluitingsgraad
•
Kaart 2.11: Bedrijfsvorm
•
Kaart 2.12: Mengingsvorm
NH
18%
Sluitingsgraad Peerdsbos
N+L
7%
50 % - 75 %
9%
L+N
5%
LH
70%
Bedrijfsvorm Peerdsbos
> 75 %
91%
Mengingsvorm Peerdsbos
Homogeen
34%
Hooghout
100%
Stamsgewijs
62%
Groepsgewijs
4%
Figuur 2- 25 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van het Peerdsbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
103 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bestandstype:
Het Peerdsbos is grotendeels bedekt door loofhout ( 70%), een kleine 20 percent is naaldhout. De overige oppervlakte bestaat uit gemengd loof met
naaldhout of omgekeerd. Opmerkelijk is hier dat er geen enkele oppervlakte van het bos een permanente open plek (grasland, water of infrastructuur)
is. Dit is niet verwonderlijk aangeizen er 10 ha van het Peerdsbos, eveneens in eigendom en beheer van ANB, niet mee opgenomen is in dit
beheerplan. Het Peerdsbos heeft een zeer belangrijke recreatieve functie en zo ook de open ruimten hierin, zodat het niet opportuun is aan deze
bijkomende doelstellingen ifv het bosbeheerplan te koppelen.
Sluitingsgraad:
Het overgrote deel van het Peerdsbos (>90%) heeft een sterk gesloten bladerdek. De overblijvende 9% kent een kroonsluiting tussen de 50% en de
75%.
Bedrijfsvorm:
In het gehele bosdomein is de heersende bedrijfsvorm het beheer als hooghout.
Mengingsvorm:
Slechts een klein deel is groepsgewijs gemengd. De overgrote meerderheid (> 60 %) van de bosoppervlakte is stamsgewijs gemengd wat van belang is
bij het streven naar de CDB. Een goede dertig percent van de oppervlakte van het bosdomein Peerdsbos is beplant met homogene bestanden.
Boomsoortensamenstelling
Zaailingen
Stamtal Zaailingen
Tot de zaailingen worden alle exemplaren gerekend met een hoogte lager dan 2 m.
Onderstaande tabel geeft per boomsoort het gemiddeld aantal zaailingen weer per
hoogteklasse. Het gemiddeld aantal zaailingen over het bosdomein bedraagt 11140
per hectare. Dit is in vergelijking met andere bosdomeinen zeer hoog. In de laagste
categorie komen vooral veel Zomereiken voor, maar in de hogere klassen komt
Be
1%
zE
82%
aE
4%
Lijst
9%
Figuur 2- 26: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van het Peerdsbos
Hulst
1%
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
aVk
<1%
Rhodo < 1%
Overige
1%
Spork
2%
104 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Zomereik niet meer voor. Het aantal Zomereiken wordt vooral bepaald door het zeer hoge aantal in enkele bestanden (7h, 9c). In de hogere klassen is
de Lijsterbes
voornamelijk de grootste aandeelhouder. De verjonging van Amerikaanse eik is problematisch in een aantal bestanden. De bedekking van
Amerikaanse vogelkersis nagenoeg nihil over de klassen heen.
Tabel 2- 24: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van het Peerdsbos
Hoogteklasse
0-49
Boomsoort
Stamtal
Amerikaanse eik
423
Amerikaanse vogelkers
22
berk (G)
59
Beuk
Gewone esdoorn
Hoogteklasse
Totaal 100-149
Boomsoort
Stamtal
337
150-199
berk (G)
5
Pontische rododendron
39
20
Sporkehout (Vuilboom)
12
5
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
0
Totaal 150-199
Grove den (Gewone den)
29
Hulst
104
Sporkehout (Vuilboom)
133
56
50-99
Amerikaanse vogelkers
9
berk (G)
26
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
247
Hazelaar
11
Zomereik
9231
Sporkehout (Vuilboom)
14
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
413
Totaal 0-49
10273
Totaal 50-99
100-149
Amerikaanse vogelkers
9
474
Eindtotaal
Sporkehout (Vuilboom)
19
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
309
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
11140
105 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Struiklaag
Stamtal struiklaag
Tot de struiklaag behoren alle exemplaren met een hoogte van meer dan 2 m en een
omtrek kleiner dan 20 cm. In onderstaande tabel is per boomsoort het gemiddeld aantal
struiken per ha weergegeven, zowel de levende als de dode exemplaren. Het gemiddeld
aantal levende struiken per hectare voor het ganse bos bedraagt 657 Lijsterbes,
Sporkehout en Berk zijn de belangrijkste soorten.
Spork
13%
Haz Rhodo Overig LH
2%
1%
2%
Ps
B
zE
1%
3% 2%
Be
6%
Lijst
70%
Figuur 2- 27: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van Het Peerdsbos
Tabel 2- 25: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag vanhet Peerdsbos.
Hoogteklasse
200-400
Stamtal
Hoogteklasse
berk (G)
Boomsoort
12
400-600
Beuk
Boomsoort
Stamtal
Amerikaanse vogelkers
3
12
berk (G)
17
Grove den (Gewone den)
9
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
216
Hazelaar
10
Zomereik
14
Pontische rododendron
16
Zwarte els
3
Totaal 400-600
Sporkehout (Vuilboom)
89
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
198
Wintereik
252
600-800
1
berk (G)
11
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
43
Zomereik
4
Totaal 200-400
347
Totaal 600-800
58
Eindtotaal
657
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
106 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Boomlaag
Onderstaande tabel en grafieken geven de boomsoortensamenstelling weer. In de tabel zijn ze gerangschikt volgens afnemend gemiddeld grondvlak.
Er komen in totaal 18 soorten voor, waarvan Zomereik, Grove den, Beuk, Amerikaanse eik en Berk de belangrijkste soorten zijn. In de diagrammen zijn
de exoten in geel - oranje-roodtinten, inheems LH in groentinten en inheems NH in blauwtinten weergeven. Het aandeel van exoten in Peerdsbos is
klein.
In bijlage 3 zijn per bestand de hoofdboomsoorten gegeven met bijhorende leeftijd(sklasse), stamtal (S), grondvlak (G) en volume (V) per ha. Op kaart
2.14 zijn de hoofdboomsoorten visueel weergegeven: blauwtinten voor naaldhout en groentinten voor loofhout. Een rode arcering betekent een
bijmenging van meer dan 20% van exoten, een groene arcering idem voor menging met inheemse soorten. De lichtgele kleur is gereserveerd voor
onbeboste bestanden.
De hoofdboomsoorten verdeling is voor het Peerdsbos zeer veelbelovend. In geen enkel ander bosdomein hebben de exoten een dermate laag
aandeel in de het gemiddelde grondvlak, wat overigens 26,9 m²/ha bedraagt.
Tabel 2- 26: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van het Peerdsbos
Boomsoort
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Zomereik
68
9,63
112,15
Grove den (Gewone den)
54
5,93
59,47
Beuk
33
5,67
75,87
Amerikaanse eik
20
2,14
22,54
berk (G)
45
0,96
7,21
lork (G)
11
0,68
7,82
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
58
0,51
2,15
Corsikaanse den
2
0,46
6,41
Douglasspar
4
0,45
4,89
Fijnspar
1
0,19
2,12
Zwarte els
7
0,14
1,08
Wintereik
7
0,04
0,10
Haagbeuk
0
0,04
0,40
Tamme kastanje
2
0,03
0,17
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
107 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Boomsoort
Stamtal/ha
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Amerikaanse vogelkers
1
0,01
0,07
Gewone esdoorn
1
0,01
0,03
Sporkehout (Vuilboom)
0
0,00
0,00
chamaecyparis (schijncipres) (G)
Totaal
Stamtal boomsoort
Overige
tKa
Be
4%
1%
zE 9%
6%
Grondvlak boomsoort
Tax
5%
Ps
18%
zE
8%
Be
6%
0
0,00
0,00
315
26,89
302,49
tKa Overige
Tax
4%
1% 1%
Volume boomsoort
Ps
23%
B
4%
aVk
7%
Pw L Ep
1% 2% 2%
Pc
38%
aVk
1%
Be
5%
tKa Overige Tax
5% 1% 0%
Ps
23%
B
12%
B
11%
aE
3%
zE
7%
aE
9% Pw L Ep
1% 2% 3%
Pc
30%
aVk
1% aE
Pw L
Ep
10% 1%
2% 3%
Pc
30%
Figuur 2- 28: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag het Peersbos
Inheems / Exoot – Gemengd / Homogeen
Onderstaande grafieken wordt de mengingsvorm uitgezet tov het inheems karakter. De labels ‘gemengd’, ‘homogeen’, ‘exoot’ (E), ‘inheems’ (I), I/E en
E/I zijn gebaseerd op metingen waarbij het opgemeten grondvlak in de boomlaag bepalend is. De criteria om de labels toe te kennen zijn terug te
vinden in bijlage 3. Belangrijkste gegeven is het feit dat 45% van de bestanden bestaat uit inheemse, gemengde bestanden. Op de korte termijn zijn er
in pincipe geen inspanningen meer nodig om te voldoen aan de CDB. Wel moet er op lange termijn gestreefd worden naar 80% inheemse, gemengde
bestanden. Het Peerdsbos bezit, zo blijkt, grote potentie om op de middellange termijn, en met beperkte inspanningen volledig te bestaan uit Inheemse
soorten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
108 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Menging tav G/H
80
70
60
50
40
30
20
10
0
% van totale opp.
% van totale opp.
Menging tav E/I
E
E/I
Gemengd
I
Homogeen
I/E
nvt
nvt
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Gemengd
E
Homogeen
E/I
I
nvt
I/E
nvt
Figuur 2- 29: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in het Peerdsbos
Dood hout
Het dood hout wordt op twee manieren geïnventariseerd: staand en liggend. Voor de staande bomen, komen enkel de exemplaren in de struiklaag en
de bomen in de proefvlakken in aanmerking. De omtrek op borsthoogte wordt gemeten en ze worden ingedeeld in drie dikteklassen waarbij ‘dun’ staat
voor omtrekken tussen 20 en 60 cm, ‘dik’ voor omtrekken tussen 60 en 120 cm en ‘zeer dik’ voor omtrekken groter dan 120 cm. Het staand dood hout
dat een gemiddeld stamtal/ha had dat lager was dan 1 zijn niet opgenomen in de onderstaande tabel. Ze zijn echter wel in berekening voor de totalen
opgenomen. Het valt op dat er redelijk veel dood hout werd opgemeten. Elke omtrekklasse is hierbij vertegenwoordigd. Het totale volume van het
staand dood hout bedraagt 15 m³/ha.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
109 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 27: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in het Peerdsbos
Het liggend dood hout wordt in dezelfde drie dikteklassen
ingedeeld, maar wordt door visuele waarneming op bestandsniveau
geïnventariseerd, waarbij nog eens drie grootteordes worden
gebruikt. Volumebepalingen zijn hier dus niet mogelijk, enkel een
kwalitatieve analyse is relevant. Uit bijlage 2 blijkt dat in bijna alle
bestanden dun hout aanwezig is, enkele ‘dikke’ stukken in de
meeste bestanden en zeer dikke stukken in meer dan de helft van
de bestanden aanwezig zijn. De hoge ouderdom van veel
bestanden is de bepalende factor voor het dikke dode hout. Op
kaart 2.17 is het liggend dood hout weergegeven.
Boomsoort
Zomereik
Stamtal/ha Grondvlak (m²/ha) Volume (m³/ha) Omtrekklasse
3
0,73
8,22
zeer dik
dik
Grove den (Gewone den)
4
0,24
2,30
Zomereik
2
0,14
1,43
dik
Amerikaanse eik
1
0,05
0,45
dik
dik
lork (G)
1
0,03
0,31
berk (G)
1
0,02
0,19
dik
berk (G)
2
0,04
0,25
dun
dun
Grove den (Gewone den)
1
0,01
0,07
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
1
0,01
0,04
dun
Zomereik
1
0,01
0,03
dun
Totaal
18
1
15
In de CDB staat dat het volume dood hout minstens 4% van het totale houtvolume zou moet bedragen. In Peerdsbos bedraagt het staand dood hout
4.9%, met het liggend dood hout erbij voldoet het bos aan het vastgestelde minimum criterium voor dood hout.
Tabel 2- 28: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in het Peerdsbos
Dun (#/ha)
Oppervlakte
aandeel (%)
Dik (#/ha)
Oppervlakte
aandeel (%)
Zeer dik (#/ha)
Oppervlakte
aandeel (%)
geen
3
<5
2
geen
9
geen
37
1-10
67
1-3
5-100
47
66
11-30
17
>3
16
>100
29
>30
7
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
110 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Hoofdboomsoorten en leeftijden
Uit de bespreking van de historiek van het gebied kunnen we heel wat afleiden over de leeftijd van de bomen. Op de Ferrariskaart bestaat Peerdsbos
als één van de weinige bossen in dit beheerplan reeds uit een oppervlakte bos. Opvallend is de oppervlakte 56% ongelijkjarig bos. Dit is, in combinatie
met de menging (Inheems gemengd), een zeer gunstig uitgangspunt. De lage representatie van jonge bestanden hoeft op zich geen probleem te zijn
als in de ongelijkjarige bestanden voldoende gewerkt wordt aan continue bosverjonging.
Leeftijdsklassen Peerdsbos
1-20 21-40
2% 2%
41-60
17%
61-80
6%
Ongelijkjarig
56%
81-100
17%
Figuur 2- 30: Aandeel van de leeftijdsklassen in het Peerdsbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
111 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.7
2.3.7.1
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bosdomein OCMW Antwerpen
Bestandskaart
Het bosdomein OCMW bestaat uit 6 bosplaatsen, elk onderverdeeld in percelen en bestanden. De OCMW bosplaatsen liggen verspreid over de
gemeenten Wuustwezel, Stabroek, Brasschaat en Kapellen. Voor de specifieke oppervlakte en opdeling in bestanden is er onder Hoofsduk 1.1 en 2.3
een overzicht gegeven en zijn visueel weergegeven op kaart 2.7. Het totale bosoppervlak in eigendom van de OCMW beslaat 223 ha en maakt een
18% van de oppervlakte uit waarop dit beheerplan van toepassing is. De bosplaatsen zijn opgedeeld in 26 percelen en 106 bestanden. Hieronder volgt
een globale beschrijven voor het gehele bosdomein ‘OCMW’.
2.3.7.2
Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens
Sluitingsgraad OCMW
Bestandstype OCMW
Bestandskenmerken
N+L
16%
TB
<1%
LH
10%
In
onderstaande
grafieken
wordt
de
oppervlakteverdeling van de verschillende
bestandskenmerken op niveau van de
boomlaag weergegeven. De gegevens worden
ook weergegeven op kaart:
•
Kaart 2.09: Bestandstype
•
Kaart 2.10: Sluitingsgraad
•
Kaart 2.11: Bedrijfsvorm
•
Kaart 2.12: Mengingsvorm
25 % - 50 %
3%
L+N
1%
< 25 % nvt
1% <1%
> 75 %
43%
NH
73%
Mengingsvorm OCMW
Bedrijfsvorm OCMW
nvt
<1%
Figuur 2- 31 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken
van de OCMW
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
50 % - 75 %
53%
Hooghout
100%
Stamsgewijs
20%
nvt
<1%
Homogeen
63%
Groepsgewijs
17%
112 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bestandstype: Het bosdomein OCMW bestaat voor bijna drie kwart uit NH, aangevuld met 16 % naaldhout met bijmenging van loofhout. Nergens in het
beheerplan is het percentage bosoppervlak met hoofdzakelijk naaldhout zo groot (bijna 90%!) als in de bosplaatsen van de OCMW. Er komt 10% LH
voor. De andere categorie (Loofhout met bijmenging van Naaldhout) komen slechts sporadisch voor. In bijlage 2 staat het bestandstype per bestand
weergegeven én een beschrijving van het bestand.
Sluitingsgraad: De kroonsluiting wordt hoofdzakelijk bepaald door twee categorieën. Opmerkelijk voor dit bosdomein zijn de redelijk grote
vertegenwoordiging (meer dan de helft)van ‘open’ bossen, namelijk deze met een kroonsluiting tussen 50% en 75%.). Een goeie 40% van de
oppervlakte wordt ingenomen door gesloten bos (>75% kroonsluiting). Open stukken zijn bijna niet terug te vinden in de bossen van het OCMW.
Bedrijfsvorm: Behalve een ‘Te Bebossen’ deel zijn alle bestanden hooghout.
Mengingsvorm: De OCMW bossen bestaat 63% van de oppervlakte uit homogene bestanden met 1 hoofdboomsoort. Dit is vooral te wijten aan het feit
dat naaldhout vooral in grote blokken van 1 soort aangeplant werden en deze als bestandseenheid aanzien worden. Deze waarde is zeer hoog.
Nergens in dit beheerplan komt er een bosdomein voor met zoveel homogeen hooghout (meestal lager dan 40%). Voorts komt er ongeveer evenveel
stamsgewijze (20%) als groepsgewijze (17%) menging (minstens twee verschillende boomsoorten aangeplant in groepen) voor. Onder het onderdeel
‘Inheems/Exoot-Homogeen/Gemengd’ (zie verder) wordt de mengingsvorm verder besproken in relatie tot het inheemse karakter van de boomsoorten.
Boomsoortensamenstelling
Zaailingen:
Onderstaande tabel geeft het aantal zaailingen per boomsoort en per hoogteklasse weer. Het gemiddelde aantal zaailingen per hectare bedraagt 1524
met het grootste aandeel afkomstig van de Amerikaanse vogelkers, Sporkehout, Gewone esdoorn en de Lijsterbes. In de laagste hoogtekasse zijn de
voornoemde soorten met uitzondering van het Sporkehout duidelijk overheersend. In de volgende tussenklassen is de Amerikaanse vogelkers de
voornaamste vertegenwoordiger van de zaailingen om inde hoogste klasse het sporkehout qua aantal het hoofd te bieden.
Tabel 2- 29: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van de OCMW.
Hoogte (cm)
0-49
Boomsoort
Amerikaanse vogelkers
Gewone esdoorn
lijsterbes (G)
Servische spar
lork (G)
Totaal 0-49
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Totaal
250
236
198
185
27
897
113 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
50-99
Amerikaanse vogelkers
berk (G)
Sporkehout (Vuilboom)
Zomereik
lijsterbes (G)
Hulst
Totaal 50-99
100-149
59
16
7
5
3
11
101
85
4
43
132
34
319
7
32
393
1524
Amerikaanse vogelkers
Beuk
Sporkehout (Vuilboom)
Totaal 100-149
150-199
Amerikaanse vogelkers
Sporkehout (Vuilboom)
Zomereik
lijsterbes (G)
Totaal 150-199
Eindtotaal
Stamtal Zaailingen
Om
12%
L
2%
Ps Overig I-LH Overig E-NH
3%
1%
<1%
aVk
28%
Lijst
15%
gEd
15%
Spork
24%
Figuur 2- 32: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de OCMW
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
114 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Struiklaag
De struiklaag telt een gemiddeld aantal struiken van 413 per ha. De belangrijkste soorten hierin zijn Sporkehout, Amerikaanse vogelkers, Grove den,
Lijsterbes en Zomereik.
Tabel 2- 30: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan destruiklaag van de OCMW.
Hoogsteklasse
Boomsoort
200-400
Sporkehout (Vuilboom)
Totaal
98,00
Hoogsteklasse
Boomsoort
400-600
Zomereik
Amerikaanse vogelkers
Totaal
25,94
60,84
Amerikaanse vogelkers
25,87
Grove den (Gewone den)
60,26
berk (G)
25,28
lijsterbes (G)
26,69
Sporkehout (Vuilboom)
21,46
Zomereik
10,39
Grove den (Gewone den)
15,97
Beuk
8,85
lijsterbes (G)
12,08
Reuzenzilverspar
4,80
Amerikaanse eik
krenteboompje (G)
3,04
Totaal 400-600
600-800
2,78
129,39
Pontische rododendron
1,96
berk (G)
1,96
Zomereik
2,00
Corsikaanse den
1,23
berk (G)
0,21
Weymouthden
0,00
Totaal 200-400
278,02
Moeraseik
3,00
Totaal 600-800
5,22
Eindtotaal
412,62
Stamtal struiklaag
Be
7%
Overig I-LH Overig E-LH
1%
3%
Overig E-NH
1%
Spork
30%
zE
9%
Lijst
9%
Ps
19%
aVk
21%
Figuur 2- 33: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de OCMW
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
115 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Boomlaag
Onderstaande tabel en grafieken geven de boomsoortensamenstelling weer. In de tabel zijn ze gerangschikt volgens afnemend gemiddeld grondvlak.
Er komen in totaal 25 soorten voor, waarvan Grove den, Corsikaanse den, Lork en Servische spar de belangrijkste soorten zijn, niet verwonderlijk
wetende dat 63% van de bestanden uit enkel naaldhout bestaat. Het gemiddelde grondvlak per ha bedraagt 30,8m³ m². Dit is het hoogste grondvlak
van alle bosdomeinen. Grove den is verantwoordelijk voor bijna de helft (!) hiervan. In de eerste set grafieken zijn de exoten in oranje-roodtinten,
inheems LH in groentinten en inheems NH in blauwtinten weergeven. Enkel Zomereik en Beuk zijn inheemse soorten die belang hebben in de totale
soortensamenstelling, het merendeel van de boomlaag wordt bepaald door exoten. In de tweede set grafieken werd enkel een onderscheid tussen LH
en NH gemaakt, waardoor duidelijk wordt dat vooral NH een rol speelt in de boomlaag.
Stamtal boomsoort
Overige
tKa
Be
4%
1%
zE 9%
Grondvlak boomsoort
Tax
5%
Ps
18%
zE
8%
6%
Be
6%
tKa Overige
Tax
4%
1% 1%
Volume boomsoort
Ps
23%
B
4%
aVk
7%
Pw L Ep
1% 2% 2%
Pc
38%
aVk
1%
Be
5%
tKa Overige Tax
5% 1% 0%
Ps
23%
B
12%
B
11%
aE
3%
zE
7%
aE
9% Pw L Ep
1% 2% 3%
Pc
30%
aVk
1% aE
Pw L
Ep
10% 1%
2% 3%
Pc
30%
Figuur 2- 34: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de OCMW
In bijlage 3 zijn per bestand de hoofdboomsoorten gegeven met bijhorende leeftijd(sklasse), stamtal (S), grondvlak (G) en volume (V) per ha. Op kaart
2.12 zijn de hoofdboomsoorten visueel weergegeven: blauwtinten voor naaldhout en groentinten voor loofhout. Een rode arcering betekent een
bijmenging van meer dan 20% van exoten, een groene arcering idem voor menging met inheemse soorten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
116 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 31: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de OCMW
Stamtal (aantal/ha)
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³)
Grove den (Gewone den)
Boomsoort
374
14,36
121,13
Corsikaanse den
180
11,20
99,14
lork (G)
30
1,37
12,86
Servische spar
62
1,30
6,96
Zomereik
48
0,66
3,83
berk (G)
46
0,62
4,36
Amerikaanse eik
29
0,38
2,16
Reuzenzilverspar
9
0,17
1,08
Beuk
9
0,17
1,27
Douglasspar
14
0,12
0,68
Weymouthden
4
0,10
0,77
Gewone esdoorn
4
0,09
0,64
lijsterbes (G)
9
0,07
0,24
Amerikaanse vogelkers
7
0,07
0,27
Fijnspar
2
0,05
0,27
Tamme kastanje
0
0,02
0,10
Sporkehout (Vuilboom)
2
0,01
0,03
Moeraseik
2
0,01
0,04
Zoete kers (Boskers)
0
0,01
0,03
krenteboompje (G)
1
0,01
0,02
Wilde lijsterbes (Gewone lijsterbes)
0
0,00
0,00
832
30,79
255,88
Totaal
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
117 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Inheems / Exoot – Gemengd / Homogeen
In
Figuur 2- 35 wordt de mengingsvorm uitgezet tov het inheems karakter. De labels ‘gemengd’, ‘homogeen’, ‘exoot’ (E), ‘inheems’ (I), I/E en E/I zijn
gebaseerd op metingen waarbij het opgemeten grondvlak in de boomlaag bepalend is. De criteria om de labels toe te kennen zijn terug te vinden in
bijlage 3. Belangrijkste gegeven is het feit dat 1/2 van de bestanden bestaat uit inheemse bestanden en dat daarvan slechts 1/6 gemengde bestanden
zijn, daar er volgens de CDB getracht wordt om op lange termijn te streven naar 80% inheemse, gemengde bestanden. 70% van de bestanden is
homogeen.
Menging tav E/I
E/I tav menging
80
70
50
% van totale opp.
% van totale opp.
60
40
30
20
10
60
50
40
30
20
10
0
E
E/I
G
I
Homogeen/Gemengd
I/E
nvt
0
Gemengd
nvt
E
Homogeen
E/I
I
nvt
I/E
nvt
Figuur 2- 35: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de OCMW
Dood hout
Het dood hout wordt op twee manieren geïnventariseerd: staand en liggend. Voor de staande bomen, komen enkel de exemplaren in de struiklaag en
de bomen in de proefvlakken in aanmerking. De omtrek op borsthoogte wordt gemeten en ze worden ingedeeld in drie dikteklassen waarbij ‘dun’ staat
voor omtrekken tussen 20 en 60 cm, ‘dik’ voor omtrekken tussen 60 en 120 cm en ‘zeer dik’ voor omtrekken groter dan 120 cm. In elke klasse werden
enkele bomen opgemeten, maar over het algemeen vrij weinig. Het totale volume van het staand dood hout bedraagt slechts 1,69 m³/ha.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
118 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 32: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de OCMW
BOOMSOORT
Stamtal (aantal/ha) Grondvlak (m²/ha) Volume (m³/ha) Omtrekklasse
Beuk
0,01
0,00
0,02
zeer dik
Grove den (Gewone den)
2,25
0,09
0,84
dik
lork (G)
1,70
0,07
0,76
dik
lork (G)
0,85
0,01
0,06
dun
0,18
0,00
0,01
dun
4,99
0,17
1,69
Weymouthden
Het liggend dood hout wordt in dezelfde drie dikteklassen ingedeeld, maar wordt door visuele waarneming op bestandsniveau geïnventariseerd, waarbij
nog eens drie grootteordes worden gebruikt. Volumebepalingen zijn hier dus niet mogelijk, enkel een kwalitatieve analyse is relevant. Uit bijlage 2 blijkt
dat in bijna alle bestanden dun hout aanwezig is, ‘dikke’ stukken in de 2/3 van de bestanden en zeer dikke stukken komen niet voor.
Tabel 2- 33: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de de OCMW
Dun (#/ha)
Oppervlakte
aandeel (%)
Dik (#/ha)
Oppervlakte
aandeel (%)
geen
0
geen
13
<5
2
1-10
76
5-100
95
11-30 stuks/ha
11
>100
3
Zeer dik
(#/ha)
geen
Oppervlakte
aandeel (%)
100
In de CDB staat dat het volume dood hout minstens 4% van het totale houtvolume zou moet bedragen. In het bosdomein OCMW bedraagt het staand
dood hout slechts 0,66%, zelfs met het liggend dood hout erbij komen we niet in de buurt van de 4%
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
119 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Hoofdboomsoorten en leeftijden
De bestanden zijn overwegend van betrekkelijk jonge leeftijd. De grootste
oppervlakte (36%) heeft een ouderdom in de klasse 41-60 jaar. De groep wordt
gevolgd door de 61-80 jarigen die ongeveer 18% van het oppervlak bezetten. Het
gegeven dat vele naaldhoutsoorten een relatief korte rotatieperiode kennen (rond
de 60 à 80 jaar) is het tijdens dit beheerplan verantwoord een verjongings en
omvormingsbeheer uit te voeren De klasse van 21-40 jaar beschrijft 15 % van het
oppervlak. De ongelijkjarige bestanden beschrijven ongeveer 11% van het
oppervlak
Ongelijkjarig
11%
101-120
<1
%
Leeftijdsklassen OCMW
nvt
<1%
1-20
10%
21-40
15%
81-100
9%
61-80
18%
41-60
36%
Figuur 2- 36: Aandeel van de leeftijdsklassen in de OCMW
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
120 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.8
2.3.8.1
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bosdomein Gemeente Brasschaat
Bestandskaart
Het bosdomein ‘Gemeente Brasschaat’ bestaat uit 5 bosplaatsen, elk onderverdeeld in percelen en bestanden. De ‘Gemeente Brasschaat’ bosplaatsen
liggen verspreid over de gemeenten Schoten en Brasschaat. Voor de specifieke oppervlakte en opdeling in bestanden is er onder Hoofsduk 1.1 en 2.3
een overzicht gegeven en visueel weergegeven op kaart 2.7. Het totale bosoppervlak in eigendom van de Gemeente Brasschaat beslaat 134 ha en
maakt een 11% van de oppervlakte uit waarop dit beheerplan van toepassing is. De bosplaatsen zijn opgedeeld in 16 percelen en 76 bestanden.
Hieronder volgt een globale beschrijven voor het gehele bosdomein ‘Gemeente Brasschaat’.
2.3.8.2
Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens
Bestandskenmerken
In onderstaande grafieken wordt de
oppervlakteverdeling van de verschillende
bestandskenmerken op niveau van de
boomlaag weergegeven. De gegevens
worden ook weergegeven op kaart:
•
Kaart 2.09: Bestandstype
•
Kaart 2.10: Sluitingsgraad
•
Kaart 2.11: Bedrijfsvorm
•
Kaart 2.12: Mengingsvorm
Sluitingsgraad Gemeente Brasschaat
Bestandstype Gemeente Brasschaat
N+L
7%
pOp
12%
25 % - 50 %
3%
LH
46%
nvt
12%
50 % - 75 %
18%
NH
17%
> 75 %
67%
L+N
18%
Bedrijfsvorm Gemeente Brasschaat
Hakhout
1%
Mengingsvorm Gemeente Brasschaat
nvt
12%
Stamsgewijs
26%
nvt
12%
Homogeen
29%
Figuur 2- 37 Verdelingsdiagrammen voor de
bestandskenmerken van het Gemeente Brasschaat
Hooghout
87%
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Groepsgewijs
33%
121 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bestandstype: Op bijna de helft van het oppervlak van de gemeentebossen staat enkel loofhout. In slechts een kwart van de bossen heeft het
naaldhout het overwicht in de samenstelling. 12 % van het oppervlak bestaat uit open ruimte (pOp) waarvan slechts 3 % infrastructuur is. Water neemt
hier een belangrijke plaats in aangezien de E10 plas met zijn beboste oevers en de vijver in Park de Mik tot de gemeentebossen wordt gerekend.
Sluitingsgraad:Het overgrote deel van de Gemeentebossen zijn gesloten. De sluitingsgraad van de open ruimten werden hier geinventariseerd als ‘nvt’
gezien de sluitingsgraad hier nagenoeg overeenkomt met 0%.
Bedrijfsvorm: Wederom is hooghout de belangrijkste bedijfsvorm in de gemeentebossen. Een zeer klein deel van het bosdomein wordt beheerd als
hakhout.
Mengingsvorm: Op het eerste zicht vinden we de 3 types van menging in dezelfde mate terug doch zijn veel van de bestanden in bijv. het Park van
Brasschaat zijn zowel stamsgewijs als groepsgewijs gemengd. Over het algemeen werd de term groepsgewijs verkozen boven de stamsgewijze
aanduiding. Dit in het achterhoofd houdend kunnen we besluiten dat er een groot oppervlak stamsgewijs gemengd is.
Boomsoortensamenstelling
Zaailingen
Tot de zaailingen worden alle exemplaren gerekend met een hoogte lager dan 2 m.
Onderstaande tabel geeft per boomsoort het gemiddelde aantal zaailingen weer per
hoogteklasse. Het gemiddelde aantal zaailingen over het bosdomein bedraagt 11793 per
hectare. In de laagste categorie komt vooral veel Amerikaanse eik voor. Bijna drie kwart
van de zaalingen zijn Amerikaanse eik. Dit wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van
zeer hoge densiteiten zaailingen van Amerkaanse eik in enkele bestanden. In de hogere
klassen komt voornamelijk Lijsterbes voor. De verjonging van Pontische rododendron en
Amerikaanse vogelkers lijkt op algemeen niveau niet alarmerend maar moet op kleiner
schaalniveau bekeken worden (per bestand). Dit geld ook voor de verjonging van de
Amerikaanse eik de welke op plaatsen problematisch is, in die zin dat verjonging van
andere soorten onderdrukt wordt.
Stamtal Zaailingen
zE
3%
Lijst
15%
gEd Spork
1% Overig LH
1%
1%
B
3%
aVk
3%
aE
73%
Figuur 2- 38: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de Gemeente Brasschaat
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
122 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
De bedekking van Amerikaanse vogelkers, zowel de zaailingen, de struiken en de bomen, is weergegeven op kaarten 2.15. De gegevens zijn
gebaseerd op visuele waarnemingen.
Tabel 2- 34: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de zaailingenlaag van de Gemeente Brasschaat
Hoogteklasse
Boomsoort
Stamtal
Hoogteklasse
Boomsoort
0-49
Amerikaanse eik
8533,5
150-199
lijsterbes (G)
Stamtal
257,0
lijsterbes (G)
1069,5
Amerikaanse vogelkers
55,9
Beuk
404,9
Pontische rododendron
7,5
Totaal 150-199
Zomereik
392,4
Amerikaanse vogelkers
177,0
320,4
esdoorn (G)
136,3
Amerikaanse vogelkers
81,2
Sporkehout (Vuilboom)
74,6
Pontische rododendron
40,1
50-99
lijsterbes (G)
249,1
Hulst
69,0
esdoorn (G)
18,9
Tamme kastanje
11,7
Sporkehout (Vuilboom)
15,8
berk (G)
3,2
Amerikaanse eik
10,5
Totaal 50-99
Vederesdoorn
1,6
Totaal 0-49
10873,8
100-149
415,7
Eindtotaal
lijsterbes (G)
149,3
Sporkehout (Vuilboom)
19,9
esdoorn (G)
9,9
Hulst
4,9
11793,8
Totaal 100-149
184,0
Struiklaag
Tot de struiklaag behoren alle exemplaren met een hoogte van meer dan 2 m en een omtrek kleiner dan 20 cm. In onderstaande tabel is per boomsoort
het gemiddeld aantal struiken per ha weergegeven, zowel de levende als de dode exemplaren. Het gemiddeld aantal struiken per hectare bedraagt
855. Lijsterbes wordt de meest voorkomende soort, maar Pontische rododendron blijft een bepalende rol spelen. Beuk en Berk zijn ook meer prominent
aanwezig dan in de zaailingenlaag.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
123 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Stamtal struiklaag
aE
7%
Es
Be
1%
8%
SporkzE
1% 1% Overig LH
2%
Rhodo
10%
Lijst
60%
B
10%
Figuur 2- 39: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de Gemeente Brasschaat
Tabel 2- 35: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van de Gemeente Brasschaat.
Hoogsteklasse
Boomsoort
Stamtal
Hoogsteklasse
Boomsoort
Stamtal
200-400
lijsterbes (G)
432,99
400-600
lijsterbes (G)
Beuk
88,40
es (G)
5,85
Pontische rododendron
84,06
esdoorn (G)
4,72
Amerikaanse eik
57,67
Amerikaanse eik
3,84
berk (G)
41,87
68,88
Totaal 400-600
berk (G)
29,41
Sporkehout (Vuilboom)
9,97
Zomereik
9,87
83,29
600-800
Totaal 600-800
41,87
Eindtotaal
es (G)
6,57
vlier (G)
4,93
esdoorn (G)
2,93
Amerikaanse vogelkers
2,14
Gewone esdoorn
1,86
855,96
Totaal 200-400
730,80
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
124 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Boomlaag
Onderstaande tabel en grafieken geven de boomsoortensamenstelling weer. In de tabel zijn ze gerangschikt volgens afnemend gemiddeld grondvlak.
Er komen in totaal 15 soorten voor, waarvan Grove den, Zomereik, Amerikaanse eik en Beuk de belangrijkste soorten zijn. Het gemiddelde grondvlak
per ha bedraagt 23.5 m². In de eerste set grafieken zijn de exoten in oranje-roodtinten, inheems LH in groentinten en inheems NH in blauwtinten
weergeven.
Tabel 2- 36: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de Gemeente Brasschaat
In bijlage 3 zijn per bestand de hoofdboomsoorten gegeven met bijhorende
leeftijd(sklasse), stamtal (S), grondvlak (G) en volume (V) per ha. Op kaart 2.14
zijn de hoofdboomsoorten visueel weergegeven: blauwtinten voor naaldhout en
groentinten voor loofhout. Een rode arcering betekent een bijmenging van
meer dan 20% van exoten, een groene arcering idem voor menging met
inheemse soorten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Stamtal/ha
Grondvlak
(m²/ha)
Volume
(m³/ha)
Grove den (Gewone den)
62,43
5,70
52,34
Zomereik
50,42
5,58
54,79
Amerikaanse eik
58,93
3,95
33,20
Beuk
27,69
2,97
26,91
berk (G)
69,59
1,99
16,11
Fijnspar
9,05
0,62
5,42
Tamme kastanje
7,43
0,58
4,80
5,39
Boomsoort
lork (G)
5,11
0,57
Zwarte els
25,15
0,45
2,94
spar (G)
4,99
0,38
3,28
lijsterbes (G)
32,47
0,30
1,12
es (G)
9,79
0,21
1,61
linde (G)
3,84
0,13
0,92
esdoorn (G)
3,84
0,08
0,53
Pontische rododendron
1,09
0,01
0,02
Totaal
372
24
209
125 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Figuur 2- 40: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de Gemeente Brasschaat
Grondvlak boomsoort
Stamtal boomsoort
Overig I-LH
22%
Overig NH
5%
Overig I-LH
7%
Ps
17%
zE
14%
Overig NH
7%
Volume boomsoort
Ps
24%
Be
8%
B
13%
Be
19%
B
7%
Be
8%
aE
16%
B
13%
zE
24%
aE
17%
Overig NH
7%
Overig I-LH
6%
Ps
25%
zE
25%
aE
16%
Inheems / Exoot – Gemengd / Homogeen
Brasschaat
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
G
nv
t
Ex
oo
t
In
he
em
s/
In
he
em
s
Ex
oo
t/I
nh
ee
Figuur 2- 41: Weergave van de menging
homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de Gemeente
m
s
E
% van totale opp.
% van totale opp.
In onderstaande grafieken wordt de mengingsvorm uitgezet tov het inheems karakter. De labels ‘gemengd’, ‘homogeen’, ‘exoot’ (E), ‘inheems’ (I), I/E en
E/I zijn gebaseerd op metingen waarbij het opgemeten grondvlak in de boomlaag bepalend is. De criteria om de labels toe te kennen zijn terug te
vinden in bijlage 3. Voornamelijk inheemse soorten domineren dit bosdomein. Uiteraard is Amerikaanse eik verantwoordelijk voor het leeuwendeel van
de bedekking en de bijmenging met exoten. Zie ook kaart 2.13. Belangrijkste gegeven is echter het feit dat een 25% van de bestanden bestaat uit
inheemse gemengde bestanden daar er
E/I tav menging
Menging tav E/I
volgens de CDB vereist wordt om op de
50
80
korte termijn (binnen dit beheerplan) tot 20
70
40
60
percent te komen. Op de lange termijn
50
30
40
dient er gestreeft te worden naar 80%
20
30
20
inheemse, gemengde bestanden te
10
10
0
0
hebben.
H
G
H
E
E/I
I
nvt
I/E
nvt
nvt
126 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
In de eerste plaats dient hiervoor het aandeel van de permanente open plekken uit het plaatje gehaald te worden en de CDB af te wegen tov de
effectief beboste bestanden. De menging Inheems/Exoot (een goede 30%) biedt deze kansen voor omvorming, zeker als we in het achterhoofd houden
dat de Amerikaanse eik de voornaamste exoot (in bijmenging) is en zowel in de boomlaag als in de laag van de zaailingen een knelpunt is in de
gemeentelijke bosplaatsen.
Dood hout
Het dood hout wordt op twee manieren geïnventariseerd: staand en liggend. Voor de staande bomen, komen enkel de exemplaren in de struiklaag en
de bomen in de proefvlakken in aanmerking. De omtrek op borsthoogte wordt gemeten en ze worden ingedeeld in drie dikteklassen waarbij ‘dun’ staat
voor omtrekken tussen 20 en 60 cm, ‘dik’ voor omtrekken tussen 60 en 120 cm en ‘zeer dik’ voor omtrekken groter dan 120 cm. In de 3 klassen werden
bomen opgemeten.
Het soortenassortiment van dood hout bestaat uit overwegend inheemse soorten . Het totale volume van het staand dood hout bedraagt slechts 5
m³/ha.
Tabel 2- 37: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de Gemeente Brasschaat
BOOMSOORT
Stamtal (aantal/ha)
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
Omtrekklasse
Zomereik
0,53
0,07
0,72
zeer dik
Tamme kastanje
0,15
0,03
0,44
zeer dik
berk (G)
2,85
0,16
1,45
dik
Tamme kastanje
1,19
0,10
1,14
dik
Beuk
1,68
0,09
0,98
dik
Grove den (Gewone den)
0,10
0,01
0,06
dik
Zomereik
1,73
0,04
0,33
dun
lijsterbes (G)
0,29
0,00
0,03
dun
8,52
0,5
5,15
Totaal
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
127 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Het liggend dood hout wordt in dezelfde drie dikteklassen ingedeeld, maar wordt door visuele waarneming op bestandsniveau geïnventariseerd, waarbij
nog eens drie grootteordes worden gebruikt. Volumebepalingen zijn hier dus niet mogelijk, enkel een kwalitatieve analyse is relevant. Uit onderstaande
tabel en bijlage 2 blijkt dat in bijna alle bestanden dun hout en enkele ‘dikke’ stukken aanwezig zijn en zeer dikke stukken slechts in een derde van de
bestanden. Op kaart 2.17 is het liggend dood hout weergegeven.
In de CDB staat dat het volume dood hout minstens 4% van het totale houtvolume zou moet bedragen. In Uitlegger bedraagt het staand dood hout
slechts 2,46%, zelfs met het liggend dood hout erbij komen we niet in de buurt van de 4%. Met in het achterhoofd dat er veel Amerikaanse eik in de
bijmenging aanwezig is in de bosplaatsen is er in deze potentie om op korte termijn (via ringen) het minimum aan dood hout te bereiken.
Tabel 2- 38: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de Gemeente Brasschaat
Dun DH
geen
Totaal %
Dik DH
Totaal
Zeer Dik DH
18,1
geen
25,6
geen
Totaal
59,1
< 5 stuks/ha
3,2
1-10 stuks/ha
66,7
1-3 stuks/ha
37,1
5-100 stuks/ha
76,6
11-30 stuks/ha
7,7
> 3 stuks
3,8
> 100 stuks/ha
2,1
Hoofdboomsoorten en leeftijden
Leeftijdsklassen Gemeente Brasschaat
Naast de ongelijkjarige bestanden, die meer dan de helft van de beboste
oppervlakte beslaan, zijn de bestanden overwegend van betrekkelijk oude leeftijd.
De grootste oppervlakte hievan (12%) heeft een ouderdom in de klasse 121-140
jaar. De groep wordt gevolgd door de 41-60 jarigen die ongeveer 8% van het
oppervlak bezetten. De klasse van 101-120 jaar beschrijft 6 % van het oppervlak.
De ongelijkjarige bestanden beschrijven ongeveer 11% van het oppervlak
nvt
12%
101-120
6%
Ongelijkjarig
45%
Figuur 2- 42: Aandeel van de leeftijdsklassen in de Gemeente Brasschaat
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
61-80
81-100
1-20 21-40
4%
41-60
4%
4% <1%
8%
> 160 141-160
4%
1%
121-140
12%
128 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.9
2.3.9.1
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bosdomein Privé
Bestandskaart
Het bosdomein privé bestaat uit 15 bosplaatsen (per privé-eigendom) elk onderverdeeld in percelen en bestanden. De privé-eigendommen liggen
verspreid over de Gemeenten Schoten, Brasschaat en Kapellen. Voor de specifieke oppervlakte en opdeling in bestanden is er onder Hoofdstuk 1.1 en
2.3 een overzicht gegeven en zijn visueel weergegeven op kaart 2.07. Het totale bosoppervlak in eigendom van de privé-eigenaars beslaat 363 ha en
maakt een kleine 30% van de oppervlakte uit waarop dit beheerplan van toepassing is. De privébossen zijn opgedeeld in 86 percelen en 320
bestanden. Hieronder vogt een globale beschrijven voor het gehele bosdomein ‘Privé’. Hier en daar worden in de tekst nuances gemaakt die verwijzen
naar de specifieke situatie bij een bepaalde eigenaar.
2.3.9.2
Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens
Sluitingsgraad Privé
Bestandstype Privé
Bestandskenmerken
In
onderstaande
grafieken
wordt
de
oppervlakteverdeling
van
de
verschillende
bestandskenmerken op niveau van de boomlaag
weergegeven.
De
gegevens
worden
ook
weergegeven op kaart:
•
Kaart 2.09: Bestandstype
•
Kaart 2.10: Sluitingsgraad
•
Kaart 2.11: Bedrijfsvorm
•
Kaart 2.12: Mengingsvorm
pOp
6%
25 % - 50 %
4%
LH
24%
< 25 %
1%
nvt
6%
N+L
27%
L+N
24%
NH
19%
Bedrijfsvorm Privé
Middelhout
2%
> 75 %
65%
50 % - 75 %
24%
Mengingsvorm Privé
nvt
6%
nvt
6%
Hakhout
2%
Hooghout
90%
Stamsgewijs
55%
Homogeen
20%
Groepsgewijs
19%
Figuur 2- 43 Verdelingsdiagrammen voor de bestandskenmerken van de Privé.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
129 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Bestandstype: De privébossen bestaan voor gemiddeld 24% uit loofhout en eenzelfde oppervlakte aan loofhout met bijmenging naaldhout. In bijlage 2
staat het bestandstype per bestand weergegeven én een beschrijving van het bestand, waar het open karakter beschreven is. Gezien de diversiteit in
de verschhillende bosplaatsten is het op te merken dat er veel zuiver loofhout te vinden is bij Bers NV, De Cock de Rameyen-Van Havre Jacques, De
Cock de Rameyen-Van Havre Didier, Van Havre-Della Faille en Patrimonium Sint-Michiel vzw.
Sluitingsgraad:
De sluitingsgraad is overwegend (65%) meer dan 75%. Een kleine 25% van de bestanden is minder gesloten ( tussen 50% en 75%), 4 % van het
oppervlak heeft een kroonsluiting van 25%-50% en 1% is <25%. Op 6 % van de oppervlakte is er geen kroonsluiting van toepassing (grasland, water,
…)
Bedrijfsvorm:
Het overgrote deel (90%) van het bosdomein is bedekt met hooghout. De hoeveelheid hakhout (2%) en middelhout (2%) is toe te schrijven aan enkele
bestanden in de bosplaatsen Bers NV, De Cock de Rameyen-Van Havre Jacques en De Cock de Rameyen-Van Havre Didier.
Mengingsvorm:
Op meer dan de helft (55%) van het oppervlak is een stamsgewijze menging terug te vinden. Vooral bij de grote boseigenaren (Bers NV, Kronacker, De
Roeck-Willemse, Le Grelle) zijn bezitten een groot oppervlak met stamsgewijze menging. Ook in de bestanden van eigenaren met een kleiner
oppervlak in bezit, zoals Hibiscus NV, Matthysen, Hop Adgild, Van Kerschaever Peeters en Patrimonium Sint-Michiel vzw is voor meer dan de helft van
het oppervlak een stamsgewijze menging terug te vinden. De groepsgewijze menging en de homogene bestanden nemen elk ongeveer 20% van de
oppervlakte voor hun rekening. Voor 6%van de oppervlakte is geen mengingsvorm van toepassing.
Boomsoortensamenstelling
Een analyse van de boomsoortensamenstelling gebeurt aan de hand van proefvlakgegevens. In de beboste bestanden worden, afhankelijk van de
oppervlakte, een aantal proefvlakken gelegd, waarin zowel de verjonging, de struiken, de bomen en het dood hout wordt opgemeten. Door extrapolatie
van deze gegevens naar de totale oppervlakte van het betreffende bestand kan een beeld gevormd worden voor het totale bos. Terreinen die open zijn
en waar in de toekomst ook geen bebossingen gepland zijn, worden niet meegenomen in de oppervlakte die gebruikt wordt om gemiddeldes te
berekenen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
130 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Zaailingen
Tot de zaailingen worden alle exemplaren gerekend met een hoogte lager dan 2 m. In
onderstaande tabel is per boomsoort het gemiddeld aantal zaailingen per hectare per
hoogteklasse weergegeven. Het gemiddelde aantal zaailingen bedraagt 5107 per hectare.
Meer dan de helft hiervan zijn zaailingen van Pontische rododendron, Amerikaanse eik en
Amerikaanse vogelkers, drie agresieve exoten die de inheemse flora kunnen verdringen. De
presentatie van de resultaten in deze vorm geeft echter slechts een globaal overzicht. Er kan
niet gesteld worden dat de aanwezigheid van deze soorten overal problematisch zou zijn.
Soms zijn ze helemaal niet aanwezig. Het is ook zo dat er op bepaalde plaatsen er om
esthetische redenen specifiek voor de Pontische rododendron gekozen wordt, hij is echter
niet wenselijk, daar waar de continue bosverjonging dient plaats te grijpen, nl. in het midden
van de bestanden (waar over het algemeen de proefvlakken worden gelegd). Op de kaarten
2.15 wordt de aanwezigheid van Amerikaanse vogelkers en Pontische rododendron per
bestand weergegeven. Naast deze exoten vinden we een redelijke vertegenwoordiging van
Zomereik, gewone esdoorn en Lijsterbes terug.
Stamtal Zaailingen
Overige
2%
Rhodo
17%
aVk
48%
zE
11%
Spork
1%
B
1% Be
2%
gEd
6%
Lijst
5%
Ps
3%
aE
4%
Figuur 2- 44: Stamtalverdeling per soort in de zaailingenlaag van de de Privé
Tabel 2- 39: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklasse van de zaailingenlaag van de Privé.
Hoogteklasse
BOOMSOORT
Totaal
Hoogtklasse
BOOMSOORT
Totaal
0-49
Amerikaanse vogelkers
1780,2
150-199
Amerikaanse vogelkers
145,2
Pontische rododendron
268,7
Pontische rododendron
161,1
Zomereik
527,3
Zomereik
9,1
Gewone esdoorn
306,4
lijsterbes (G)
55,0
lijsterbes (G)
180,4
Grove den (Gewone den)
23,1
Amerikaanse eik
207,7
Zwarte els
1,2
Grove den (Gewone den)
72,6
Reuzenzilverspar
16,9
berk (G)
76,4
Witte els (Grauwe els)
1,8
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
131 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Beuk
37,5
Totaal 150-199
413,4
Sporkehout (Vuilboom)
40,5
50-99
Amerikaanse vogelkers
433,6
Zwarte els
28,4
Pontische rododendron
195,1
Douglasspar
29,0
Zomereik
3,4
Corsikaanse den
1,9
Gewone esdoorn
14,7
Hulst
8,6
lijsterbes (G)
27,3
spar (G)
6,9
Amerikaanse eik
1,8
Witte els (Grauwe els)
1,9
Grove den (Gewone den)
59,4
Bergden
0,8
berk (G)
29,7
Beuk
3,6
Hulst
0,0
Totaal 0-49
3575,3
100-149
Amerikaanse vogelkers
51,2
Totaal 50-99
Pontische rododendron
236,7
768,6
Eindtotaal
Gewone esdoorn
3,6
lijsterbes (G)
11,1
Grove den (Gewone den)
6,0
berk (G)
6,0
Beuk
4,3
Corsikaanse den
26,9
5103,2
Totaal 100-149
345,9
Struiklaag
Tot de struiklaag behoren alle exemplaren met een hoogte van meer dan 2 m en een omtrek kleiner dan 20 cm. In onderstaande tabel is per boomsoort
het gemiddeld aantal struiken per ha weergegeven, zowel de levende als de dode exemplaren. Het gemiddeld aantal struiken per hectare bedraagt
571.Voor de struiklaag geld nagenoeg het zelfde verhaal als voor de zaailingen, het aandeel exoten is hierin zelfs nog iets groter (>75%).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
132 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 40: Soorten aandeel in het stamtal per hoogteklassevan de struiklaag van de Privé.
Hoogsteklasse
Boomsoort
Totaal
Hoogsteklasse
Boomsoort
200-400
Amerikaanse vogelkers
167,7
berk (G)
Beuk
Totaal
400-600
Amerikaanse eik
0,25
11,7
Amerikaanse vogelkers
23,9
0,2
berk (G)
2,1
Corsikaanse den
12,5
Gewone esdoorn
0,7
Douglasspar
1,7
lijsterbes (G)
10,9
Fijnspar
0,7
Tamme kastanje
0,5
Gewone esdoorn
5,4
Witte els (Grauwe els)
2,3
Grauwe abeel
0,9
Zwarte els
0,68
Stamtal struiklaag
zwEls
3%
B
2%
Pc
2%
Overige
6%
Ps
3%
Rhodo
42%
Lijst
8%
aVk
34%
Totaal 400-600
Grove den (Gewone den)
16,3
Hazelaar
0,6
lijsterbes (G)
35,9
41,4
600-800
Totaal 600-800
Zwarte els
0,7
Figuur 2- 45: Stamtalverdeling per soort in de struiklaag van de Privé
0,73
Eindtotaal
Pontische rododendron
238,2
Reuzenzilverspar
9,0
Robinia (Valse Acacia)
0,6
spar (G)
0,1
Sporkehout (Vuilboom)
5,5
Weymouthden
0,1
Wilg (bittere x kat)
3,7
Witte els (Grauwe els)
1,4
Zomereik
2,1
Zwarte els
14,9
571,0917
Totaal 200-400
529,1
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
133 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Boomlaag
Onderstaande tabel en grafieken geven de boomsoortensamenstelling weer. In de tabel zijn ze gerangschikt volgens afnemend gemiddeld grondvlak.
Er komen dertig tal soorten voor, waarvan Grove den, Zomereik, Beuk, berk en Amerikaanse eik de belangrijkste soorten zijn. Het gemiddeld grondvlak
bedraagd 24 m²/ha. De bossen kennen een gemiddeld stamtal van 445 stuks per hectare en een gemiddeld volume van 221m³/ha. Grove den is. In de
eerste set grafieken zijn de exoten in oranje-roodtinten, inheems LH in groentinten en inheems NH in blauwtinten weergeven.
Tabel 2- 41: Stamtal, Grondvlak en Volume per boomsoort in de boomlaag van de Privé
In bijlage 3 zijn per bestand de hoofdboomsoorten gegeven met bijhorende
leeftijd(sklasse), stamtal (S), grondvlak (G) en volume (V) per ha. Op kaart
2.14 zijn de hoofdboomsoorten visueel weergegeven: blauwtinten voor
naaldhout en groentinten voor loofhout. Een rode arcering betekent een
bijmenging van meer dan 20% van exoten, een groene arcering idem voor
menging met inheemse soorten.
In de privébossen wordt gemiddeld gezien meer dan een derde van het
grondvlak bepaald door exoten. Er zijn echter weer grote veschillen tussen
de eigenaars; Zo komen bij de eigenaars Matthysen, Patrimonium Sint
Michiel vzw weinig tot geen exoten voor. Het bos van de Boshoeve NV
bestaat op zijn beurt bijna volledig uit Lork en Fijnspar. Bij kronacker komt
een belangrijke hoeveelheid homogene Corsikaanse den voor. Grove den
en Zomereik bestanden (al dan niet met bijmenging) zijn bij bijna alle privéeigenaren te vinden. De aanwezigheid van Amerikaanse eik is, op
uitzondering van het eigendom van Matthysen, een belangrijk
aandachtspunt in de verschillende bosplaatsen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Boomsoort
Grove den (Gewone den)
Stamtal (aantal/ha)
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³)
99,32
7,41
68,81
Zomereik
41,64
2,94
28,48
Beuk
21,25
2,20
20,30
berk (G)
75,29
2,09
17,19
Amerikaanse eik
22,17
1,97
18,18
Corsikaanse den
30,99
1,90
17,41
Douglasspar
26,18
1,65
16,02
Fijnspar
19,82
1,16
10,24
Amerikaanse vogelkers
45,62
0,85
6,51
lork (G)
7,20
0,53
5,21
Zwarte els
24,96
0,31
2,27
Weymouthden
Overige
2,81
28,06
0,30
0,99
3,02
8,02
Totaal
445,31
24,28
221,65
134 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Stamtal boomsoort
Overige
13%
Be
17%
B
5%
Grondvlak boomsoort
Ps
22%
B
9%
Pc
7%
zE
9%
aVk
10%
Ep
aE L 4%
5% 2%
Dg
6%
Volume boomsoort
Be
9%
Overige
7%
Ps
30%
B
9%
Be
8%
Overige
6%
Ps
31%
zE
13%
zE
12%
aVk
3%
aE
8%
L
2%
Ep
5%
Dg
7%
Pc
8%
aVk
3%
aE
8%
L
2%
Ep
5%
Dg
7%
Pc
8%
Figuur 2- 46: Aandeel van de boomsoorten Stamtal, Grondvlak en Volume in de boomlaag de Privé
Inheems / Exoot – Gemengd / Homogeen
InFiguur 2- 47 wordt de mengingsvorm uitgezet tov het inheems karakter. De labels ‘gemengd’, ‘homogeen’, ‘exoot’ (E), ‘inheems’ (I), I/E en E/I zijn
gebaseerd op metingen waarbij het opgemeten grondvlak in de boomlaag bepalend is. De criteria om de labels toe te kennen zijn terug te vinden in
bijlage 3.
De oppervlakte homogene inheemse bestanden bedraagt ongeveer 23 percent. De oppervlakte gemengde bestanden met overwegend inheemse
soorten (zowel I als I/E) bedraagd nagenoeg 40%. Deze twee categorieën vormen het potentieel voor het op de korte termijn berijken van het gewenste
aandeel gemengde inheemse bestanden (volgens de Criteria Duurzaam Bosbeheer (CDB) ca 20%). Ongeveer 30% van de bestanden zijn overwegend
exoot.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
135 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
E/I tav menging
70
60
% van totale opp.
% van totale opp.
Menging tav E/I
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
50
40
30
20
10
0
E
E/I
G
I
H
I/E
nvt
G
nvt
H
E
E/I
nvt
I
I/E
nvt
Figuur 2- 47: Weergave van de menging homogeen/gemengd tav Inheems/Exoot in de Privé
Wederom zijn er weer verschillen tussen de verschillende bosplaatsen maar door de geringe oppervlakte van sommige is het niet zinvol om dit per
bosplaats uit te splitsen of te overlopen. De meeste conclusies kunnen uit de voorgaande beschrijvingen al afgeleid worden of kan de tabel 2 in bijlage
geraadpleegd worden voor de specifieke bestandsinfo.
Dood hout
Het dood hout wordt op twee manieren geïnventariseerd: staand en liggend. Voor de staande bomen, komen enkel de exemplaren in de struiklaag en
de bomen in de proefvlakken in aanmerking. De omtrek op borsthoogte wordt gemeten en ze worden ingedeeld in drie dikteklassen waarbij ‘dun’ staat
voor omtrekken tussen 20 en 60 cm, ‘dik’ voor omtrekken tussen 60 en 120 cm en ‘zeer dik’ voor omtrekken groter dan 120 cm. In de 3 klassen werden
bomen opgemeten, maar over het algemeen zeer weinig in de omtrekklasse ‘zeer dik’.
Het soortenassortiment van dood hout is redelijk divers in vergelijking met da andere bossen (grote heterogeniteit in de bosplaatsen) maar de aantallen
en vooral het gemiddeld grondvlak is zeer laag. Het totale volume van het staand dood hout bedraagt slechts 4,3 m³/ha.
Het liggend dood hout wordt in dezelfde drie dikteklassen ingedeeld, maar wordt door visuele waarneming op bestandsniveau geïnventariseerd, waarbij
nog eens drie grootteordes worden gebruikt. Volumebepalingen zijn hier dus niet mogelijk, enkel een kwalitatieve analyse is relevant. Uit onderstaande
tabel en bijlage 2 blijkt dat in bijna alle bestanden dun hout en enkele ‘dikke’ stukken aanwezig zijn en zeer dikke stukken slechts in een derde van de
bestanden. Op kaart 2.17 is het liggend dood hout weergegeven.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
136 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
In de CDB staat dat het volume dood hout minstens 4% van het totale houtvolume zou moet bedragen. In het bosdomein ‘Privé’ bedraagt het staand
dood hout slechts 1,93% van het totale houtvolume, zelfs met het liggend dood hout erbij komen we zeker niet in de buurt van de 4% die vooropgesteld
wordt in de CDB.
Tabel 2- 42: Gemiddeld Stamtal , Grondvlak en Volume staand dood hout per ha, per soort in de Privé
Stamtal (aantal/ha)
Grondvlak (m²/ha)
Volume (m³/ha)
berk (G)
BOOMSOORT
0,1
0,0
0,2
Omtrekklasse
zeer dik
Fijnspar
0,1
0,0
0,2
zeer dik
Witte abeel
0,1
0,0
0,1
zeer dik
lork (G)
1,5
0,1
1,1
dik
berk (G)
1,5
0,1
0,8
dik
Grove den (Gewone den)
1,0
0,0
0,3
dik
Fijnspar
0,4
0,0
0,3
dik
Douglasspar
0,4
0,0
0,2
dik
Zomereik
0,4
0,0
0,1
dik
Tamme kastanje
0,1
0,0
0,1
dik
Amerikaanse vogelkers
7,6
0,1
0,4
dun
Fijnspar
0,7
0,0
0,1
dun
lork (G)
0,8
0,0
0,1
dun
Zomereik
0,5
0,0
0,1
dun
Grove den (Gewone den)
0,7
0,0
0,1
dun
berk (G)
0,8
0,0
0,1
dun
Corsikaanse den
0,2
0,0
0,0
dun
Zwarte els
0,4
0,0
0,0
dun
Douglasspar
0,0
0,0
0,0
dun
Totaal
17
0,4
4,3
In de meeste van de bosbestanden is er dun liggend dood hout te vinden. De categorieën met hoge aantallen zijn slecht vertegenwoordigd in de
privébossen. De dikste categoie komt zelf in 85 % van de oppervlakte niet voor.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
137 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 2– Algemene beschrijving
Tabel 2- 43: Oppervlakte aandeel van het voorkomend liggend dood hout in de Privé
Dun (#/ha)
Oppaandeel (%)
Dik (#/ha)
Oppaandeel (%)
Zeer dik (#/ha)
Oppaandeel (%)
geen
5,1
geen
18,6
geen
85,4
<5
5,5
1-10
69,6
1-3 stuks/ha
14,1
5-100
86,0
11-30 stuks/ha
10,9
> 3 stuks
0,5
>100
3,4
> 30 stuks/ha
0,9
Hoofdboomsoorten en leeftijden
Op 42% van de het oppervlak staan ongelijkjarige bestanden. Een kleine 4 percent is ouder dan 100 jaar, dit is belangrijk aangezien oude bomen een
belangrijkeecologische meerwaarde kunnen bieden; 28 % van het oppervlak bestaat uit bomen met een leeftijd tussen de 40 en de 60 jaar. Het betreft
hier voornamelijk Naaldhout bestanden (Grove den, Corsikaanse den, Lork, Fijnspar, …). Voor de hoofdboomsoorten wordt verwezen naar kaart 2.14
en de bijlage 2.
Leeftijdsklassen Privé
Ongelijkjarig
42%
nvt
7%
1-20
5%
21-40
9%
41-60
28%
141-160
<1%
121-140
2%
101-120
1%
61-80
81-100 5%
1%
Figuur 2- 48: Aandeel van de leeftijdsklassen in de Privé
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
138 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.10
2.3.10.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Flora
Methode inventarisatie en verwerking
De vegetatietypering is gebaseerd op vegetatieopnames. Voor de domeinbossen Uitlegger, Inslag, Mastenbos, Paepenbos en Peerdsbos zijn deze
aangeleverd door het Agentschap voor Natuur en Bos. Voor de overige bossen – OCMW Antwerpen, gemeente Brasschaat en Bosgroep Antwerpen
Noord vzw – zijn de opnames uitgevoerd door Arcadis. De opnames gebeuren proefvlaksgewijs (16mx16m), waarbij als bedekkingsschaal de BraunBlanquetschaal wordt gehanteerd. Deze schaal omvat een combinatie van abundantie (procentuele bedekking) en presentie (aantal individuen):
Braun-Blanquet schaal:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
r: zeer weinig individuen (1-2) in het proefvlak
+: weinig individuen (2-20), bedekking kleiner dan 5%
1: individuen talrijk (20-100), bedekking kleiner dan 5%
2m: individuen zeer talrijk (“ontelbaar”), bedekking kleiner dan 5%
2a: individuen willekeurig, bedekking tussen 5 - 12.5%
2b: individuen willekeurig, bedekking tussen 12.5 - 25%
3: individuen willekeurig, bedekking tussen 25 - 50%
4: individuen willekeurig, bedekking tussen 50 - 75%
5: individuen willekeurig, bedekking tussen 75 - 100%
Voor de verwerking van de gegevens wordt een hulpprogramma gebruikt, die ontwikkeld is in het kader van de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse
Gewest’ (Roelandt B., 2001).
Op basis van de plantengegevens verzameld in het kader van de bosinventarisatie van het Vlaamse gewest worden voor Vlaanderen 32 bostypes
onderscheiden (zie Figuur 2-49). Met behulp van de ‘Tropres-analyse’ kan men per opname of per groep van opnames de mate van verwantschap
met elk van deze 32 bostypes visueel voorstellen. Het voordeel van deze bostypering is dat er veel informatie gegeven wordt over de kruidlaag, die in
tegenstelling tot de vaak aangeplante boom- en struiklaag spontaan ontstaat. Zo is elk bostype onderverdeeld in een aantal varianten op basis van
voorkomen van bepaalde soorten in de kruidlaag. Indien een opname geen duidelijke overeenkomst vertoont met één van de 32 types, is een
bijkomende typenaam opgemaakt (zie 2.3.10.2). Verder laten de verwerkingsprogramma’s van het ANB toe ecogrammen te construeren, die
gebaseerd zijn op Ellenbergwaarden van de verschillende aangetroffen planten in de opnames. Voor verdere uitleg in verband met deze
vegetatietools verwijzen we naar Roelandt B. (2001). Ten slotte worden individuele opnames manueel gecontroleerd en geïnterpreteerd.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
139 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Het gebruik van verschillende methodes samen heeft als voordeel dat bij twijfelgevallen (bvb. zwak ontwikkelde gemeenschappen met weinig
typische soorten of overgangsvormen tussen meerdere bostypes) zoveel mogelijk informatie kan geraadpleegd worden alvorens een bepaald
bostype toe te kennen aan een vegetatieopname.
moerasbossen
R o d o d e nd ro n- b o s
1
Elz e n- Eike nb o s
s o o rt e na rm B e rke n- Eike nb o s
Elz e nb ro e kb o s
B o c ht ig e s me le - rijk B e rke n- Eike nb o s
0 ,9
R uig t - Elz e nb o s
B o s b e s rijk B e rke n- Eike nb o s
0 ,8
M o e s d is t e l- Elz e nb ro e k
t y p is c h B e rke n- Eike nb o s
0 ,7
0 ,6
Wilg e nv lo e d b o s
Eiken-Berkenbos
A me rika a ns e v o g e lke rs B e rke n- Eike nb o s
0 ,5
D uinb o s
0 ,4
Wit b o l B e rke n- Eike nb o s
0 ,3
0 ,2
P o p ulie re n- b e e md
Wit b o l Eike n- B e uke nb o s
0 ,1
0
P o p ulie re n- ruig t e
A me rika a ns e v o g e lke rs Eike n- B e uke nb o s
B ra nd ne t e l- V lie re nb o s
B ra me nrijk Eike n- B e uke nb o s
Elz e n- Es s e nb o s
valleibossen
Eiken-Beukenbos
A me rika a ns e e ik- Ka s t a nje b o s
Elz e nrijk Ie p e n- Es s e nb o s
t y p is c he Wint e re ike n- B e uke nb o s
d ro o g Ie p e n- Es s e nb o s
Es s e nb ro nb o s
A d e la a rs v a re nrijk Wint e re ike n- B e uke nb o s
M e iklo kje s rijk Gie rs t g ra s - B e uke nb o s
v o c ht ig Eike n- Ha a g b e uke nb o s
t y p is c h Gie rs t g ra s - B e uke nb o s
Hy a c int rijk Eike n- Ha a g b e uke nb o s
a rme Eike n- Ha a g b e uke nb o s
d ro o g Eike n- Ha a g b e uke nb o s
Eiken-Haagbeukenbossen
Figuur 2-49: Vlaamse bostypes uit de Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
140 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.10.2
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bijkomende bostypering
Om de vegetatieopnames zo goed mogelijk te kunnen klasseren en zoveel mogelijk relevante informatie weer te geven worden naast de 32
bestaande types de volgende 5 bostypes toegevoegd:
2.3.10.3
•
Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos: dit type is toegekend indien Pijpenstrootje voor meer dan de helft vertegenwoordigd is in de kruidlaag, in
tegenstelling met het soortenarm Berken-Eikenbos waar de totale bedekking voor de kruidlaag laag is. Het ster- of Tropres-diagram wijst
altijd sterk in de richting van dit laatste type;
•
Homogeen Beukenbos zonder/met weinig ondergroei: hier wordt aanplant van Beuk op zandgrond zonder typische kruidlaag bedoeld. Het
sterdiagram wijst altijd in de richting van het Gierstgras-Beukenbos, maar dit type treft men eerder op (zand)leemgrond aan;
•
Aanplant: hier zijn jonge aanplantingen van zowel loof- als naaldhout geplaatst, als ook iets oudere naaldhoutaanplantingen van Douglas,
Europese of Japanse Lork, Fijnspar, Servische spar… zonder kenmerkende kruidlaag. Aanplant is in de algemene bespreking (zie 2.3.11)
mee opgenomen als hoofdgroep;
•
Rompgemeenschap (RG) Wintereiken-Beukenbos met Brede stekelvaren: toegekend indien Brede stekelvaren in dit type als enige soort
dominant is in de kruidlaag;
•
RG Wintereiken-Beukenbos: toegekend indien onvoldoende kensoorten aanwezig zijn in de kruidlaag om van de typische vorm te spreken. In
deze gevallen haalt de kruidlaag weinig bedekking en is Brede stekelvaren niet sterk aanwezig.
Richtlijnen bij de florabespreking
De floragegevens worden eerst algemeen besproken aan de hand van (hoofd)types (zie 2.3.11). Daarna volgt een bespreking per bosdomein (zie
2.3.12 tot en met 2.3.19), waarvoor de volgende indeling steeds herhaald zal worden:
•
Stap 1: Resultaat van de vegetatieanalyse o.b.v. de vegetatieopnames of aangeleverde gegevens (voor de domeinbossen) in termen van de
Vlaamse bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’ en bijkomende typologie (zie 2.3.10.2);
•
Stap 2: Bespreking van de aanwezige bostypes;
•
Stap 3: Bespreking en vergelijking van de vegetatietypes met de PNV of Potentieel Natuurlijke Vegetatietypes Vlaanderen (Ecosysteemvisie
Bos Vlaanderen);
•
Stap 4: Bespreking en vergelijking van de vegetatietypes met de BWK of Biologische Waarderingskaart;
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
141 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
•
Stap 5: Bespreking van de oud-bosplanten (Biesbroeck B. et al., 2001);
•
Stap 6: Bespreking van de zeldzame planten (Van Landuyt W. et al., 2006).
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Hierbij moet de volgende kanttekening gemaakt worden:
Aangezien voor de domeinbossen de gegevens aangeleverd werden, zal de vegetatietypering in deze gebieden niet in detail afgetoetst zijn zoals in
de overige openbare bossen (OCWM Antwerpen en gemeente Brasschaat) en privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw), waar Arcadis door
eigen terreinwerk een meer doorgedreven verificatie kon uitvoeren.Toch zullen de relevante hoofdzaken kunnen weergegeven worden en zullen
conclusies naar beheer kunnen genomen worden.
2.3.11
2.3.11.1
Algemene bespreking flora
Hoofdtypologie
Men treft in het hele werkingsgebied drie hoofdbostypes aan, namelijk ‘Eiken-Berkenbossen’, ‘Eiken-Beukenbossen’ en ‘Moeras- en Valleibossen’.
Omwille van het geringe voorkomen zijn de laatste twee vochtige bostypes samen genomen. Een vierde groep ‘Aanplanten’ is extra toegevoegd (zie
Kaart 2-20a).
Hieronder worden de aanwezige hoofdbostypes algemeen toegelicht (Durwael et al., 2000; Roeland B., 2001) en per groep een Tropres-diagram
gevisualiseerd (zie Figuur 2-50 tot en met Figuur 2-53). Voor de (sub)typering in termen van de Vlaamse bostypologie wordt verder verwezen naar de
bosdomeinen. Individuele Tropres-diagrammen zijn raadpleegbaar in de digitale databank.
•
Eiken-Berkenbos
Het Eiken-Berkenbos (in de literatuur: Betulo-Quercetum of Querco-Betuletum) is potentieel het meest voorkomende type voor de droge, zure en
voedselarme zandgronden van de Kempen en de Vlaamse zandrug. Mooi ontwikkelde voorbeelden zijn echter zeldzaam. De meeste
hedendaagse Eiken-Berkenbossen worden gedomineerd door naaldhoutcultuur (Grove den of Corsikaanse den). Meestal gaat het hier om
relatief jonge heidebebossingen (<100j). Waar deze echter reeds een hoge leeftijd bereikt hebben, zijn de meeste heidesoorten uit het bos
verdwenen en is deze vervangen door de – weliswaar arme – bosflora van het Eiken-Berkenbos. Enkele typische soorten zijn Pijpenstrootje,
Bochtige smele, Gewone braam, Struikhei, Blauwe bosbes (kruidlaag), Sporkehout (struiklaag), Ruwe berk en Zomereik (boomlaag). Het bostype
is extra gevoelig voor vermesting van de bodem.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
142 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bemerken we dat onze typering hoofdzakelijk gebaseerd is op de kruidlaag, terwijl bijna overal is ingeplant met naaldhout. Eiken-Berkenbos als
volledig ontwikkeld bostype met een karakteristieke boom-, struik- en kruidlaag is dan ook zo goed als niet aangetroffen, hoewel we toch typeren als
Eiken-Berkenbos.
Binnen het studiegebied staan de EikenBerkenbossen overwegend op arme vochtige tot
natte zandgrond (zie 2.2.1.2 Bodem), wat zich ook
uit in de grote aanwezigheid van een vochtminner
als Pijpenstrootje. Een kensoort als Bochtige
smele moet het dan eerder hebben van droog
zand, die men bijgevolg maar nauwelijks aantreft
in vergelijking met andere Kempische bossen.
Typisch voor de streek is het voorkomen van de
derivaatgemeenschap Pontische rododendronbos.
Deze vindt men overwegend terug in de privébossen. Het gaat hier om parkachtige bossen op
oude landgoederen van waaruit de soort zich
verder heeft uitgebreid tot in enkele openbare
bossen.
Figuur 2-50: Tropres-diagram van een Eiken-Berkenbos (variant
Soortenarm Berken-Eikenbos volgens de Vlaamse
bostypologie van 'De bosinventarisatie van het Vlaamse
Gewest')
•
Eiken-Beukenbos
Als actueel bostype is het Eiken-Beukenbos quasi uitgestorven in de Hoge Kempen. Door overmatige kap zijn er grote oppervlakten van
verdwenen in Vlaanderen. Dit bostype (in de literatuur: Fago-Quercetum) komt voornamelijk voor op (zand)lemige, vrij voedselarme, zure
zandgronden. Men treft het vooral aan als een door Zomereik gedomineerd bos, waar Beuk bijgemengd kan staan. De Beuk wordt er door de
beheerder dan meestal uitgehouden. Er bestaan echter ook mooie voorbeelden van Beukenbos met bijmenging van Wintereik zoals in Meerdaal
en het Hageland. Uiteindelijk zal het Eiken-Beukenbos de climaxsituatie van het Eiken-Berkenbos vormen. Weliswaar op arme zandgrond zal dit
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
143 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
proces een zeer lange tijd in beslag nemen. Gezien deze lange ontwikkelingstijd en specifieke flora is de natuurhistorische waarde hoog.
Kenmerkende soorten zijn Adelaarsvaren, Dalkruid, Lelietje-van-dalen en Gewone salomonszegel, maar ook Gewone braam, Valse salie, Ruige
veldbies, Blauwe bosbes en Pilzegge (kruidlaag), Wilde lijsterbes (struiklaag), Zomereik, Wintereik en Beuk (boomlaag). Door de soms zeer open
structuur van deze bossen worden ze door recreanten zeer gewaardeerd.
De door ons getypeerde Eiken-Beukenbossen zijn doorgaans zwak ontwikkeld. In enkele gevallen zijn de typische kensoorten aanwezig (zie Kaart 220d). Voornamelijk in de privé-sfeer komen rompgemeenschappen voor onder vorm van aanplanten met soorten als Amerikaanse eik en Tamme
kastanje.
Opvallend is dat door bramen gedomineerde bossen nauwelijks voorkomen, welke volgens de Vlaamse bostypologie onder de Eiken-Beukenbossen
vallen. In werkelijkheid is in deze bossen verstoring opgetreden in de vorm van eutrofiëring of van (plotse) lichttoename. Men zou deze variant dan
ook in de nabijheid van landbouwgebied verwachten.
Ook de bossen met Adelaarsvaren vallen onder dit
zelfde type. Deze soort is in principe indicatief voor
ouder bos op zandgrond en treffen we hoofdzakelijk in
het zuidelijke gedeelte aan.
In vergelijking met de Eiken-Berkenbossen komen
Eiken-Beukenbossen van nature op iets voedselrijkere
grond voor, of althans op grond met een verder
ontwikkelde bosbodem. Binnen het studiegebied
worden dezelfde bodemstandplaatsen voor beide
types aangetroffen (zie 2.2.1.2 Bodem).
Figuur 2-51: Tropres-diagram van een Eiken-Beukenbos (variant
Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos volgens de Vlaamse
bostypologie van 'De bosinventarisatie van het Vlaamse
Gewest')
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
144 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
•
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Moeras- en Valleibossen
De valleibossen in het studiegebied bevinden zich onder
andere in de min of meer vlakke delen van een beekdal op
natte klei (zie 2.2.1.2). Deze zijn voornamelijk omgeven
door Eiken-Beukenbossen vanwege de voedselrijkere
situatie hier. De moerasbossen zijn in hoofdzaak slecht
ontwikkelde vormen van overgangstypes al dan niet
negatief beïnvloed door verstoring of verdroging.
Omwille van de specifieke abiotische vereisten (bodem,
grondwatertafel…) binnen de subtypes van deze groep
worden de verschillende varianten in detail onder de
bosdomeinen besproken (zie 2.3.19.2).
Figuur 2-52: Tropres-diagram van de groep Moeras- en Valleibossen (variant
Brandnetel-Vlierenbos volgens de Vlaamse bostypologie van 'De bosinventarisatie
van het Vlaamse Gewest')
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
145 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
•
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Aanplant
Zoals eerder beschreven zijn onder dit type jonge
aanplantingen van zowel loof- als naaldhout
ondergebracht,
als
ook
iets
oudere
naaldhoutaanplantingen van Douglas, Japanse of
Europese lork, Fijnspar, Servische spar … zonder
kenmerkende kruidlaag.
Figuur 2-53: Tropres-diagram van een Aanplant (specifiek: Douglasaanplant zonder kruidlaag)
2.3.11.2
Voorkomen
Het Eiken-Berkenbos neemt meer dan de helft van de totale oppervlakte in (zie Kaart 2-20a). Qua situering valt op te merken dat de
Pijpenstrootjesrijke variant voor deze groep verspreid relatief aaneengesloten clusters vormt over bijna het volledige studiegebied (zie Kaart 2-20b).
De Eiken-Beukenbossen zijn vooral naar het zuiden toe – Peerdsbos, Park van Brasschaat, familie Van Havre – te vinden en zijn veel geringer in
oppervlakte dan de Eiken-Berkenbossen (zie Kaart 2-20a).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
146 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
De moeras- en valleibossen zijn dun gezaaid (zie Kaart 2-20a). Men treft deze groep in drie min of meer kleine concentraties aan: in de vallei van de
Laarse Beek (Park van Brasschaat, Peerdsbos, privé-bos van Jacques Van Havre), in het privé-bos van Bers NV en in een zone rond en tegen de
antitankgracht in de Inslag en Hof ter Mik.
Tabel 2-44: Hoofdbostypes en hun voorkomen binnen het studiegebied
2.3.11.3
Aanplant kent een willekeurige verspreiding en komt ook weinig voor (zie Kaart 2-20a). Opvallend
is het type meer waar te nemen in de bossen van het OCMW Antwerpen.
Hoofdbostype
Eiken-Berkenbossen
56,81
712,56
Tabel 2-44 geeft een overzicht van alle hoofdbosttypes en hun voorkomen binnen het studiegebied.
Open ruimte en niet- geïnventariseerde zones zijn niet weergegeven.
Eiken-Beukenbossen
20,27
254,22
Moeras- en Valleibossen
3,18
39,93
Aanplant
6,57
82,47
Voorkomen (%) Voorkomen (ha)
Potentiële Natuurlijke Vegetatie (PNV)
Wat de Potentiële Natuurlijke Vegetatie (PNV) betreft valt het studiegebied voor het overgrote deel binnen de ‘droge en natte variant van het arme
Eiken-Beukenbos en Eikenbos’. Concreet situeren de Eiken-Berkenbossen en Eiken-Beukenbossen zich hoofdzakelijk in deze twee varianten, wat
een goede match tussen onze vegetatietypering en de PNV bevestigt (zie Kaarten 2-19 en 2-20a).
Het ‘typische Eiken-Beukenbos’ komt als PNV-type zo goed als niet voor, hetgeen men op basis van onze planten- en vegetatieanalysekaart (zie
Kaarten 2-19, 2-20d en 2-20a) voor het zuidelijke projectgedeelte zou durven vermoeden. Hier treft men namelijk volgens onze typering nog enkele
goed ontwikkelde Eiken-Beukenbossen aan met typische kensoorten als Lelietje-van-dalen, Dalkruid en Gewone salomonszegel.
De moeras- en valleibossen – slechts enkele bestanden – langs de Laarse Beek zijn gelegen in ‘Elzen-Vogelkersbos’, wat ook bevestigd wordt door
de typering op de vegetatieanalysekaart (zie Kaarten 2-19 en 2-20a).
2.3.11.4
Biologische Waarderingskaart (BWK)
Op de Biologische Waarderingskaart (BWK) zijn de Eiken-Berkenbossen en Eiken-Beukenbossen als biologisch (zeer) waardevol gekarteerd. De
zeer waardevolle percelen worden respectievelijk als Qb (Eiken-Berkenbos) en als Fs (zuur Beukenbos) of Qs (zuur Eikenbos) aangeduid. De
biologisch waardevolle ingekleurde zones betreffen voor beide hoofdtypes grotendeels niet-natuurtypewaardige naaldhoutaanplanten met een lage
ondergroei, struiken of bomen (codes Pms, Pmb, Pmh, Ppms, Ppmb, Ppmh...). Beide BWK-categorieën stemmen voor elke voorvernoemde groep
overeen met de opgestelde vegetatieanalysekaart (zie Kaarten 2-18 en 2-20a).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
147 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Voor de schaars aanwezige, zeer waardevolle ingekleurde Moeras- en Valleibossen worden meestal de codes N (loofhoutaanplant), Qb (EikenBerkenbos) of Qs (zuur Eikenbos) gegeven, wat ook niet verwonderlijk is door de eerder slecht ontwikkelde overgangstypes binnen deze groep in
onze bossen.
Aanplanten zijn grotendeels gekarteerd als N (loofhoutaanplant), Pi (zeer jonge naaldhoutaanplant), Ppi (zeer jonge aanplant van Grove den) of Pa
(naaldhoutaanplant zonder ondergroei) en ingekleurd als biologisch waardevol, wat ook op zijn beurt bevestigd wordt op de vegetatiekaart.
In de privé-bossen zijn vaak zones gekarteerd als Kpk (kasteelpark) of Kp (park), die biologisch waardevolle en zeer waardevolle elementen
bevatten. Tot slot worden ook deze bestanden bekrachtigd door onze vegetatietypering, aangezien het hier gaat om parkachtige bossen op oude
landgoederen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
148 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.12
2.3.12.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bosdomein Mastenbos
Resultaat van de vegetatieanalyse
Op basis van hoger vermelde verwerkingstools wordt aan elk vegetatieproefvlak een vegetatietype toegekend in termen van de Vlaamse
bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De voorkomende types zijn voorgesteld in Tabel 2-45. De ruimtelijke spreiding van
de toegekende vegetatietypes wordt weergegeven op Kaart 2-20b.
Tabel 2-45: Vlaamse bostypes voor domeinbos Mastenbos
Vlaamse bostypes
Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos
Soortenarm Berken-Eikenbos Aanplant
Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos
Witbol Berken-Eikenbos
Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Pontische rododendronbos
Amerikaanse eik-Kastanjebos
Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos
Tabel 2-46: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram
In Figuur 2-54 wordt het ecogram voor het domeinbos Mastenbos
weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de
Ellenbergwaarden voor vocht- en voedselbeschikbaarheid van de bodem.
Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische
ruimtes weergegeven van de Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie
van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande
tabel.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Code
Latijnse naam
Vlaamse bostypes
FQ
Fago-Quercetum
(Winter)Eiken-Beukenbos
SC
Stellario-Carpinetum
Arm Eiken-Haagbeukenbos
MF
Milio-Fagetum
Gierstgras-Beukenbos
EC
Endymio-Carpinetum
Hyacinthrijk Eiken-Haagbeukenbos
PC
Primulo-Carpinetum
Vochtig Eiken-Haagbeukenbos
Fa
Filipendulo-Alnetum
Ruigt-Elzenbos
Ufa
Ulmo-Fraxinetum alnosetum
Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos
BQ
Betulo-Quercetum
Eiken-Berkenbos
LQ
Lysimachio-Quercetum
Elzen-Eikenbos
149 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Figuur 2-54: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in het Mastenbos
Zoals op het ecogram voor het Mastenbos te zien is, liggen de meeste bosvegetatieopnames binnen het Betulo-Quercetum (BQ) of Eiken-Berkenbos.
Deze spreiding stemt overeen met onze vegetatietypering (zie Kaart 2-20a).
2.3.12.2
Bespreking van de aanwezige bostypes
Eiken-Berkenbossen vormen de grote meerderheid en komen met meerdere varianten voor. Het Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos is de talrijkste
vorm in een relatief aaneengesloten ketting. De Bochtige smele-rijke en soortenarme Berken-Eikenbossen liggen willekeurig verspreid. Pontische
rododendronbossen komen gegroepeerd voor aan de zuidelijke zijde tegen het privébos Kronacker.
Eiken-Beukenbossen komen nagenoeg niet voor op enkele rompgemeenschappen na. Moeras- en valleibossen ontbreken volledig, als wel quasi
aanplanten waarvoor vegetatieopnames gemaakt zijn.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
150 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Hierbij moet opgemerkt worden dat voor een aantal bestanden geen vegetatieopnames door het ANB gemaakt of aangeleverd zijn, waardoor een
patroon van verspreid liggende bostypes ontstaat. Deels ligt de verklaring in de aanwezigheid van onder andere kapvlaktes en open heidestukken.
2.3.12.3
Bespreking van de PNV en vergelijking met vegetatietypering
Nagenoeg het volledige bosdomein ligt binnen de ‘droge en natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’ uit de PNV. Dit wordt
bevestigd in de zones die benoemd zijn als een variant van het Eiken-Berkenbos op onze eigen vegetatiekaart (zie Kaarten 2-19 en 2-20a).
Op twee kleine locaties waar ‘Elzenbroekbos’ en de ‘natte variant van het typische Eiken-Beukenbos’ vooropgesteld zijn als potentieel bostype, geeft
de actuele vegetatieanalysekaart echter verarmde droge types van het Eiken-Berkenbos weer. Wellicht is het PNV-type niet meer realiseerbaar door
te sterk opgetreden verdroging.
2.3.12.4
Bespreking van de BWK en vergelijking met vegetatietypering
De biologisch waardevolle ingekleurde zones betreffen niet-natuurtypewaardige naaldhoutaanplanten met een lage ondergroei, struiken of bomen
(Pms, Pmb, Pmh, Ppms, Ppmb, Ppmh…) of allerlei aanplant van loof- of naaldhout (N, Pa, Pi, Ppi). Vaak gaat het hier om een arm type van het
Eiken-Berkenbos.
Enkele varianten als het soortenarm Berken-Eikenbos en Pontische rododendronbos zijn soms gecodeerd als het biologisch zeer waardevolle Qb
(Eiken-Berkenbos). Typische ontwikkelde vormen komen echter niet voor.
Het lappendeken-patroon kan voor een deel verklaard worden door het verspreid voorkomen van bestanden met de volgende codes: door
Pijpenstrootje gedomineerde heide met struik- of boomopslag (Cmb), gedegradeerde heide met dominantie van Pijpenstrootje (Cm) en kapvlakte
(Se). Opvallend blijft dan dat voor een aantal zeer waardevolle bestanden met dezelfde code Qb (Eiken-Berkenbos) geen opnames door het ANB zijn
gemaakt of aangeleverd.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
151 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.12.5
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Oud-bosplanten
Onderstaande tabel geeft aan welke oud-bosplanten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20c geeft per bestand de diversiteit aan oud-bosplanten
weer. De verspreiding van een aantal soorten wordt op Kaart 2-20d voorgesteld.
Tabel 2-47: Oud-bosplantensoorten Mastenbos
Oud-bosplantensoort
2.3.12.6
Adelaarsvaren
Smalle stekelvaren
Hulst
Wilde kamperfoelie
Zeldzame planten
Onderstaande tabel geeft aan welke Rode Lijst-soorten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20e geeft de locatie aan.
Tabel 2-48: Rode Lijst-plantensoorten Mastenbos
Nederlandse naam
Rode Lijst
Struikhei
Achteruitgaand
Veenpluis
Kwetsbaar
Veenpluis is aangetroffen in een ven nabij Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos (zie Kaart 2-20e), waar ook Knolrus en Mannagras voorkomen.
Mannagras wijst in (heide)vennen op een verhoogde beschikbaarheid van stikstof, hetzij door toestromen van water belast met meststoffen, hetzij
door inwaaien van veel stuifmeel van bomen, hetzij door vermenging van veenmodder met ingestoven of blootgelegd zand (Weeda et al., 19911995).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
152 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.13
2.3.13.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bosdomein Paepenbos
Resultaat van de vegetatieanalyse
Op basis van hoger vermelde verwerkingstools wordt aan elk vegetatieproefvlak een vegetatietype toegekend in termen van de Vlaamse
bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De voorkomende types zijn voorgesteld in Tabel 2-49. De ruimtelijke spreiding van
de toegekende vegetatietypes wordt weergegeven op Kaart 2-20b.
In Figuur 2-55 wordt het ecogram voor het domeinbos Paepenbos weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de Ellenbergwaarden
voor vocht- en voedselbeschikbaarheid van de bodem. Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische ruimtes weergegeven
van de Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande tabel.
Tabel 2-49: Vlaamse bostypes voor domeinbos Paepenbos
Vlaamse bostypes
Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos
Soortenarm Berken-Eikenbos
Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos
Pontische rododendronbos
Amerikaanse eik-Kastanjebos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Tabel 2-50: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram
Code
Latijnse naam
Vlaamse bostypes
FQ
Fago-Quercetum
(Winter)Eiken-Beukenbos
SC
Stellario-Carpinetum
Arm Eiken-Haagbeukenbos
MF
Milio-Fagetum
Gierstgras-Beukenbos
EC
Endymio-Carpinetum
Hyacinthrijk Eiken-Haagbeukenbos
PC
Primulo-Carpinetum
Vochtig Eiken-Haagbeukenbos
Fa
Filipendulo-Alnetum
Ruigt-Elzenbos
Ufa
Ulmo-Fraxinetum alnosetum
Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos
BQ
Betulo-Quercetum
Eiken-Berkenbos
LQ
Lysimachio-Quercetum
Elzen-Eikenbos
153 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Figuur 2-55: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in het Paepenbos
Ondanks de weinige bosvegetatieopnames in het Paepenbos liggen de meeste binnen het Betulo-Quercetum (BQ) of Eiken-Berkenbos. Deze
spreiding stemt overeen met onze vegetatietypering (zie Kaart 2-20a).
2.3.13.2
Bespreking van de aanwezige bostypes
In vergelijking met de andere bosdomeinen gaat het hier om een zeer kleine oppervlakte.
Op één bestand met Amerikaanse eik-Kastanjebos na komen louter Eiken-Berkenbossen voor. Aanplant, moeras- en valleibossen ontbreken
volledig.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
154 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.13.3
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bespreking van de PNV en vergelijking met vegetatietypering
Het volledige bosdomein ligt binnen de ‘natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’ uit de PNV. Dit wordt bevestigd in de zones die
benoemd zijn als een variant van het Eiken-Berkenbos op onze eigen vegetatiekaart (zie Kaarten 2-19 en 2-20a).
2.3.13.4
Bespreking van de BWK en vergelijking met vegetatietypering
Alle Eiken-Berkenbossen vallen onder de categorie Ppmb of aanplant van Grove den met ondergroei van struiken en bomen. Voor het Amerikaanse
eik-Kastanjebos wordt als codering deels Qb (Eiken-Berkenbos) gegeven.
2.3.13.5
Oud-bosplanten
Onderstaande tabel geeft aan welke oud-bosplanten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20c geeft per bestand de diversiteit aan oud-bosplanten
weer. De verspreiding van een aantal soorten wordt op Kaart 2-20d voorgesteld.
Tabel 2-51: Oud-bosplantensoorten Paepenbos
Oud-bosplantensoort
Hulst
2.3.13.6
Smalle stekelvaren
Wilde kamperfoelie
Zeldzame planten
Er zijn voor dit specifieke bosdomein geen Rode Lijst-soorten aangetroffen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
155 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.14
2.3.14.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bosdomein Peerdsbos
Resultaat van de vegetatieanalyse
Op basis van hoger vermelde verwerkingstools wordt aan elk vegetatieproefvlak een vegetatietype toegekend in termen van de Vlaamse
bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De voorkomende types zijn voorgesteld in Tabel 2-52.
In Figuur 2-56 wordt het ecogram voor het domeinbos Peerdsbos weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de Ellenbergwaarden
voor vocht- en voedselbeschikbaarheid van de bodem. Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische ruimtes weergegeven
van de Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande tabel.
De ruimtelijke spreiding van de toegekende vegetatietypes wordt weergegeven op Kaart 2-20b.
In Figuur 2-56 wordt het ecogram voor het domeinbos Peerdsbos weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de Ellenbergwaarden
voor vocht- en voedselbeschikbaarheid van de bodem. Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische ruimtes weergegeven
van de Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande tabel.
Tabel 2-52: Vlaamse bostypes voor domeinbos Peerdsbos
Vlaamse bostypes
Tabel 2-53: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram
Code
Latijnse naam
Vlaamse bostypes
Typisch Wintereiken-Beukenbos
Bosbesrijk Berken-Eikenbos
FQ
Fago-Quercetum
(Winter)Eiken-Beukenbos
RG Wintereiken-Beukenbos
Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos
SC
Stellario-Carpinetum
Arm Eiken-Haagbeukenbos
RG Wintereiken-Beukenbos met Brede stekelvaren
Pontische rododendronbos
MF
Milio-Fagetum
Gierstgras-Beukenbos
Bramenrijk Eiken-Beukenbos
Aanplant
EC
Endymio-Carpinetum
Hyacinthrijk Eiken-Haagbeukenbos
Homogeen Beukenbos zonder/met weinig ondergroei Ruigt-Elzenbos
PC
Primulo-Carpinetum
Vochtig Eiken-Haagbeukenbos
Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos
Fa
Filipendulo-Alnetum
Ruigt-Elzenbos
Ufa
Ulmo-Fraxinetum alnosetum
Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos
BQ
Betulo-Quercetum
Eiken-Berkenbos
LQ
Lysimachio-Quercetum
Elzen-Eikenbos
Elzen-Eikenbos
Amerikaanse eik-Kastanjebos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
156 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Figuur 2-56: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in het Peerdsbos
Zoals op het ecogram voor het Peerdsbos te zien is, liggen de meeste bosvegetatieopnames binnen het Fago-Quercetum (FQ) of Eiken-Beukenbos.
Deze spreiding stemt overeen met onze vegetatietypering (zie Kaart 2-20a).
2.3.14.2
Bespreking van de aanwezige bostypes
Eiken-Beukenbossen komen hier het meeste voor. Zuidwestelijk liggen nog enkele goed ontwikkelde types van het Wintereiken-Beukenbos
gegroepeerd samen. In het noordelijke gedeelte treft men een grote aaneengesloten groep aan van de rompgemeenschap Wintereiken-Beukenbos
met Brede stekelvaren. Naarmate men van daaruit meer zuidelijk gaat, komt men een nog groter geheel van Adelaarsvarenrijk WintereikenBeukenbos tegen, die de grootste oppervlakte in het hele bosdomein voor haar rekening neemt. Rompgemeenschappen als Bramenrijk EikenBeukenbos, homogeen Beukenbos zonder/met weinig ondergroei en Amerikaanse eik-Kastanjebos hebben een willekeurige verspreiding.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
157 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Eiken-Berkenbossen komen bijna niet voor. Enkele Bochtige smele-rijke bestanden liggen verspreid uiteen en geheel oostelijk ligt nog één bestand
van het Bosbesrijke type.
Elzen-Eikenbos en Ruigt-Elzenbos (voor een beschrijving zie 2.3.19.2) zijn in geringe mate te vinden langs de Laarse Beek.
2.3.14.3
Bespreking van de PNV en vergelijking met vegetatietypering
Het volledige bosdomein ligt binnen de ‘droge en natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’ uit de PNV, waarvan zo goed als alle
typische Wintereiken-Beukenbossen aangetroffen worden op het droge type. Dit wordt bevestigd in de zones die benoemd zijn als een variant van
het Eiken-Beukenbos op onze eigen vegetatiekaart (zie Kaarten 2-19 en 2-20a).
Een smalle uitgestrekte zone langs de Laarse Beek heeft als potentieel bostype ‘Elzen-Vogelkersbos’ (zie Kaart 2-19). Onze vegetatieanalysekaart
geeft echter voor een deel Amerikaanse eik-Kastanjebos en Bramenrijk Eiken-Beukenbos aan, maar voor het resterende deel toch Ruigt-Elzenbos
(zie Kaart 2-20b). Het Elzen-Eikenbos heeft als potentieel bostype ‘Elzenbroekbos’ (zie Kaarten 2-19 en 2-20b) .
2.3.14.4
Bespreking van de BWK en vergelijking met vegetatietypering
In vergelijking met alle andere bosdomeinen is hier de meerderheid van de bestanden gekarteerd als biologisch zeer waardevol onder de codering
van Qs (zuur Eikenbos) of Fs (zuur Beukenbos). Zowel de typische ontwikkelde vorm als rompgemeenschappen kunnen hieronder vallen.
De biologisch waardevolle ingekleurde zones betreffen niet-natuurtypewaardige naaldhoutaanplanten met een lage ondergroei, struiken of bomen
(Pms, Pmb, Pmh, Ppms, Ppmb, Ppmh, …). Vaak gaat het hier om een rompgemeenschap van het Eiken-Beukenbos. Zo valt de RG WintereikenBeukenbos met Brede stekelvaren voor het grootste gedeelte hierbinnen.
Het Elzen-Eikenbos wordt aangegeven als Va (alluviaal essen-olmenbos), het Ruigt-Elzenbos langs de Laarse Beek echter als Qs (zuur Eikenbos).
2.3.14.5
Oud-bosplanten
Onderstaande tabel geeft aan welke oud-bosplanten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20c geeft per bestand de diversiteit aan oud-bosplanten
weer. De verspreiding van een aantal soorten wordt op Kaart 2-20d voorgesteld.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
158 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Tabel 2-54: Oud-bosplantensoorten Peerdsbos
Oud-bosplantensoort
Adelaarsvaren
Gladde iep
Knopig helmkruid
Smalle stekelvaren
Blauwe bosbes
Grote muur
Lelietje-van-dalen
Wijfjesvaren
Bosandoorn
Hazelaar
Lievevrouwebedstro
Wilde kamperfoelie
Dalkruid
Hengel
Mannetjesvaren
Gelderse roos
Hulst
Ruige veldbies
Gewone salomonszegel
IJle zegge
Schaduwgras
Opmerkelijk is hier de grotere diversiteit aan oud-bosplantsoorten in vergelijking met de andere bosdomeinen. Hoogstwaarschijnlijk is dit te wijten aan
de oudere leeftijd van de bosbestanden. Men treft veel meer bestanden aan met een leeftijdsklasse van 81-100 jaar. Ook dient meegegeven te
worden dat enkele oud-bosplantsoorten hier in één en hetzelfde bestand zijn aangetroffen naast een weg en tussen grachten.
2.3.14.6
Zeldzame planten
Onderstaande tabel geeft aan welke Rode Lijst-soorten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20e geeft de locatie aan.
Tabel 2-55: Rode Lijst-plantensoorten Peerdsbos
Nederlandse naam
Rode Lijst
Hengel
Achteruitgaand
Wintereik
Achteruitgaand
De soorten Lievevrouwebedstro en Sterzegge – ook aanwezig in het bosdomein – worden momenteel als ‘niet bedreigd’ vermeld op de Rode Lijst
(zie respectievelijk Kaarten 2-20d en 2-20e).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
159 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.15
2.3.15.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bosdomein Uitlegger
Resultaat van de vegetatieanalyse
Op basis van hoger vermelde verwerkingstools wordt aan elk vegetatieproefvlak een vegetatietype toegekend in termen van de Vlaamse
bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De voorkomende types zijn voorgesteld in Tabel 2-56. De ruimtelijke spreiding van
de toegekende vegetatietypes wordt weergegeven op Kaart 2-20b.
Tabel 2-56: Vlaamse bostypes voor domeinbos Uitlegger
Vlaamse bostypes
Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos
Bramenrijk Eiken-Beukenbos
Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Homogeen Beukenbos zonder/met weinig ondergroei
Pontische rododendronbos
Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos
Aanplant
Brandnetel-Vlierenbos
Witbol Berken-Eikenbos
Elzen-Eikenbos
In Figuur 2-57 wordt het ecogram voor domeinbos De Uitlegger weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de Ellenbergwaarden
voor vocht- en voedselbeschikbaarheid van de bodem. Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische ruimtes weergegeven
van de Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande tabel.
Tabel 2-57: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram
Code
Latijnse naam
Vlaamse bostypes
FQ
Fago-Quercetum
(Winter)Eiken-Beukenbos
SC
Stellario-Carpinetum
Arm Eiken-Haagbeukenbos
MF
Milio-Fagetum
Gierstgras-Beukenbos
EC
Endymio-Carpinetum
Hyacinthrijk Eiken-Haagbeukenbos
PC
Primulo-Carpinetum
Vochtig Eiken-Haagbeukenbos
Fa
Filipendulo-Alnetum
Ruigt-Elzenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
160 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Ufa
Ulmo-Fraxinetum alnosetum
Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos
BQ
Betulo-Quercetum
Eiken-Berkenbos
LQ
Lysimachio-Quercetum
Elzen-Eikenbos
Figuur 2-57: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in De Uitlegger
Zoals op het ecogram voor Uitlegger te zien is, liggen de meeste bosvegetatieopnames binnen het Betulo-Quercetum (BQ) of Eiken-Berkenbos.
Deze spreiding stemt overeen met onze vegetatietypering (zie Kaart 2-20a).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
161 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.15.2
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bespreking van de aanwezige bostypes
Eiken-Berkenbossen vormen de grote meerderheid, waarvan de variant Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos het meest voorkomt. Opmerkelijk is dat
dit type aaneengesloten gehelen vormt. Enkele Pontische rododendron- en Witbol Berken-Eikenbestanden vindt men respectievelijk in het zuidelijke
gedeelte en aan de rand met open ruimte.
Eiken-Beukenbossen komen nagenoeg niet voor op enkele rompgemeenschappen na. Wat betreft moeras- en valleibossen komen enkele bestanden
met Brandnetel-Vlierenbos en één met Elzen-Eikenbos voor (voor een beschrijving zie 2.3.19.2). Aanplant treft men gegroepeerd aan de oostelijke
zijde aan.
2.3.15.3
Bespreking van de PNV en vergelijking met vegetatietypering
Zoals binnen de meeste bosdomeinen liggen quasi alle bestanden binnen de ‘droge en natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’.
Dit wordt bevestigd in de zones die benoemd zijn als een variant van het Eiken-Berkenbos of Eiken-Beukenbos op onze eigen vegetatiekaart (zie
Kaarten 2-19 en 2-20a).
Aan de oostelijke kant krijgt een Brandnetel-Vlierenbos als potentieel bostype ‘Elzenbroekbos’ (zie Kaart 2-19 en 2-20b).
2.3.15.4
Bespreking van de BWK en vergelijking met vegetatietypering
De biologisch waardevolle ingekleurde zones betreffen grotendeels niet-natuurtypewaardige naaldhoutaanplanten met een lage ondergroei, struiken
of bomen (Pms, Pmb, Pmh, Ppms, Ppmb, Ppmh, …) of allerlei aanplant van loof- of naaldhout (N, Pa, Pi, Ppi). Vaak gaat het hier om een arm type
van het Eiken-Berkenbos.
Enkele varianten als het Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos staan gecodeerd als het biologisch zeer waardevolle Qb (Eiken-Berkenbos). Typische
ontwikkelde vormen komen echter niet voor.
2.3.15.5
Oud-bosplanten
Onderstaande tabel geeft aan welke oud-bosplanten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20c geeft per bestand de diversiteit aan oud-bosplanten
weer. De verspreiding van een aantal soorten wordt op Kaart 2-20d voorgesteld.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
162 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Tabel 2-58: Oud-bosplantensoorten Uitlegger
Oud-bosplantensoort
2.3.15.6
Adelaarsvaren
Smalle stekelvaren
Tweestijlige meidoorn
Wijfjesvaren
Hazelaar
Hulst
Wegedoorn
Wilde kamperfoelie
Zeldzame planten
Onderstaande tabel geeft aan welke Rode Lijst-soorten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20e geeft de locatie aan.
Tabel 2-59: Rode Lijst-plantensoorten Uitlegger
Nederlandse naam
Rode Lijst
Gewone dophei
Achteruitgaand
Struikhei
Achteruitgaand
Wintereik
Achteruitgaand
Enkele jonge exemplaren van Wegedoorn zijn aangetroffen in een homogene Zomereiken-aanplant met veel Grote brandnetel. Doorheen het
bestand loopt een weg met aan weerszijden een houtkant, die onder andere uit Winterlinde, Sporkehout, Zoete kers, Hazelaar, Sleedoorn en
Wegedoorn bestaat. Voorheen werd Wegedoorn als ‘zeer zeldzaam’ vermeld op de Rode Lijst. Momenteel wordt de soort als ‘niet bedreigd’
weergegeven (zie Kaart 2-20e).
Tweestijlige meidoorn is aangetroffen als jong exemplaar in een gemengd bestand van loof- en naaldhout van het type Pijpenstrootjesrijk BerkenEikenbos met hier en daar verjongingsgroepen van Beuk en Lork. Momenteel wordt de soort als ‘niet bedreigd’ weergegeven op de Rode Lijst (zie
Kaart 2-20e).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
163 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.16
2.3.16.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bosdomein Inslag
Resultaat van de vegetatieanalyse
Op basis van hoger vermelde verwerkingstools wordt aan elk vegetatieproefvlak een vegetatietype toegekend in termen van de Vlaamse
bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De voorkomende types zijn voorgesteld in Tabel 2-60. De ruimtelijke spreiding van
de toegekende vegetatietypes wordt weergegeven op Kaart 2-20b.
In Figuur 2-58 wordt het ecogram voor het domeinbos Inslag weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de Ellenbergwaarden voor
vocht- en voedselbeschikbaarheid van de bodem. Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische ruimtes weergegeven van de
Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande tabel.
Tabel 2-60: Vlaamse bostypes voor domeinbos Inslag
Tabel 2-61: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram
Vlaamse bostypes
Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos
Pontische rododendronbos
Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos
Aanplant
Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos
Soortenarm Berken-Eikenbos
Brandnetel-Vlierenbos
Witbol Berken-Eikenbos
Elzen-Eikenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Code
Latijnse naam
Vlaamse bostypes
FQ
Fago-Quercetum
(Winter)Eiken-Beukenbos
SC
Stellario-Carpinetum
Arm Eiken-Haagbeukenbos
MF
Milio-Fagetum
Gierstgras-Beukenbos
EC
Endymio-Carpinetum
Hyacinthrijk Eiken-Haagbeukenbos
PC
Primulo-Carpinetum
Vochtig Eiken-Haagbeukenbos
Fa
Filipendulo-Alnetum
Ruigt-Elzenbos
Ufa
Ulmo-Fraxinetum alnosetum
Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos
BQ
Betulo-Quercetum
Eiken-Berkenbos
LQ
Lysimachio-Quercetum
Elzen-Eikenbos
164 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Figuur 2-58: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in de Inslag
Zoals op het ecogram voor de Inslag te zien is, liggen de meeste bosvegetatieopnames binnen het Betulo-Quercetum (BQ) of Eiken-Berkenbos.
Deze spreiding stemt overeen met onze vegetatietypering (zie Kaart 2-20a).
2.3.16.2
Bespreking van de aanwezige bostypes
Qua bostypering is de Inslag vrij gelijkaardig aan het Mastenbos. Ook hier zijn de Eiken-Berkenbossen in de grote meerderheid en komen meerdere
varianten voor. Het Pijpenstrootjesrijk en soortenarm Berken-Eikenbos nemen samen het grootste deel voor zich. De andere varianten liggen
willekeurig verspreid en is geen eenduidige lijn voor te trekken, idem voor aanplant.
Eiken-Beukenbossen komen opnieuw nagenoeg niet voor op enkele rompgemeenschappen na.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
165 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Tegen de Anti-Tankgracht – dat het domein in tweeën snijdt als het ware – komen een tweetal bestanden met Elzen-Eikenbos voor. Aan de oostkant
tegen Hof ter Mik zijn eenzelfde aantal met Brandnetel-Vlierenbos gesitueerd. Voor een beschrijving van beide subtypes wordt verwezen naar
2.3.19.2.
2.3.16.3
Bespreking van de PNV en vergelijking met vegetatietypering
Nagenoeg het volledige bosdomein ligt binnen de ‘natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’. Dit wordt bevestigd in de zones die
benoemd zijn als een variant van het Eiken-Berkenbos op onze eigen vegetatiekaart (zie Kaarten 2-19 en 2-20a).
Op enkele locaties waar ‘Elzenbroekbos’ vooropgesteld is als potentieel bostype, geeft de actuele vegetatieanalysekaart echter verarmde droge
types van het Eiken-Berkenbos weer. Wellicht is het PNV-type hier niet meer realiseerbaar door te sterk opgetreden verdroging. Omgekeerd waar
moeras- en valleibos effectief voorkomt, geeft de PNV de ‘natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’.
2.3.16.4
Bespreking van de BWK en vergelijking met vegetatietypering
De biologisch waardevolle ingekleurde zones betreffen niet-natuurtypewaardige naaldhoutaanplanten met een lage ondergroei, struiken of bomen
(Pms, Pmb, Pmh, Ppms, Ppmb, Ppmh, …) of allerlei aanplant van loof- of naaldhout (N, Pa, Pi, Ppi). Vaak gaat het hier om een arm type van het
Eiken-Berkenbos.
Enkele varianten als bijvoorbeeld het soortenarm of Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos zijn soms gecodeerd als het biologisch zeer waardevolle Qb
(Eiken-Berkenbos). Typisch ontwikkelde vormen komen echter niet voor.
De moeras- en valleibossen hebben opvallend de codes N (loofhoutaanplant) of Qb (Eiken-Berkenbos), wat ook niet verwonderlijk is door de eerder
slecht ontwikkelde overgangstypes binnen deze groep.
2.3.16.5
Oud-bosplanten
Onderstaande tabel geeft aan welke oud-bosplanten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20c geeft per bestand de diversiteit aan oud-bosplanten
weer. De verspreiding van een aantal soorten wordt op Kaart 2-20d voorgesteld.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
166 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Tabel 2-62: Oud-bosplantensoorten Inslag
Oud-bosplantensoort
2.3.16.6
Adelaarsvaren
Wilde kamperfoelie
Schaduwgras
Blauwe bosbes
Hazelaar
Smalle stekelvaren
Hulst
Mannetjesvaren
Wijfjesvaren
Winterlinde
Zeldzame planten
Onderstaande tabel geeft aan welke Rode Lijst-soorten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20e geeft de locatie aan.
Tabel 2-63: Rode Lijst-plantensoorten Inslag
Nederlandse naam
Rode Lijst
Struikhei
Achteruitgaand
Tormentil
Achteruitgaand
Wintereik
Achteruitgaand
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
167 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.17
Bosdomein OCMW Antwerpen
2.3.17.1
Resultaat van de vegetatieanalyse
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Op basis van hoger vermelde verwerkingstools wordt aan elk vegetatieproefvlak een vegetatietype toegekend in termen van de Vlaamse
bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De voorkomende types zijn voorgesteld in Tabel 2-64.
De ruimtelijke spreiding van de toegekende vegetatietypes wordt weergegeven op Kaart 2-20b.
In Figuur 2-59 wordt het ecogram voor het OCMW Antwerpen weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de Ellenbergwaarden voor
vocht- en voedselbeschikbaarheid van de bodem. Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische ruimtes weergegeven van de
Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande tabel.
Tabel 2-64: Vlaamse bostypes voor het OCMW Antwerpen
Vlaamse bostypes
Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos
Homogeen Beukenbos zonder/met weinig ondergroei
Soortenarm Berken-Eikenbos
Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos
Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Amerikaanse eik-Kastanjebos
Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos
Aanplant
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Tabel 2-65: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram
Code
Latijnse naam
Vlaamse bostypes
FQ
Fago-Quercetum
(Winter)Eiken-Beukenbos
SC
Stellario-Carpinetum
Arm Eiken-Haagbeukenbos
MF
Milio-Fagetum
Gierstgras-Beukenbos
EC
Endymio-Carpinetum
Hyacinthrijk Eiken-Haagbeukenbos
PC
Primulo-Carpinetum
Vochtig Eiken-Haagbeukenbos
Fa
Filipendulo-Alnetum
Ruigt-Elzenbos
Ufa
Ulmo-Fraxinetum alnosetum
Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos
BQ
Betulo-Quercetum
Eiken-Berkenbos
LQ
Lysimachio-Quercetum
Elzen-Eikenbos
168 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Figuur 2-59: Rogister-ecogram voor de bosvegetatieopnames in de bossen van het OCMW Antwerpen
Zoals op het ecogram voor het OCMW Antwerpen te zien is, liggen de meeste bosvegetatieopnames binnen het Betulo-Quercetum (BQ) of EikenBerkenbos. Deze spreiding stemt overeen met onze vegetatietypering (zie Kaart 2-20a).
2.3.17.2
Bespreking van de aanwezige bostypes
De bosplaatsen van het OCMW Antwerpen zijn sterk verspreid over verschillende gemeentes, waarvan Oost-Beersgat en West-Beersgat tegen het
militair Groot Schietveld van Brasschaat gelegen zijn. Voor het overgrote deel treft men er droge arme Eiken-Berkenbossen en aanplant aan. De
varianten Pijpenstrootjesrijk en soortenarm Berken-Eikenbos zijn het talrijkst. Opmerkelijk is dat vooral het Pijpenstrootjesrijke type aaneengesloten
gehelen vormt.
Eiken-Beukenbossen komen nagenoeg niet voor, moeras- en valleibossen ontbreken volledig. Aanplant treft men willekeurig verspreid aan.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
169 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.17.3
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bespreking van de PNV en vergelijking met vegetatietypering
Quasi alle bosplaatsen liggen binnen de ‘droge en natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’. Dit wordt bevestigd in de zones die
benoemd zijn als een variant van het Eiken-Berkenbos (zie Kaarten 2-19 en 2-20a).
2.3.17.4
Bespreking van de BWK en vergelijking met vegetatietypering
De als biologisch waardevolle ingekleurde zones betreffen grotendeels niet-natuurtypewaardige naaldhoutaanplanten met een lage ondergroei,
struiken of bomen (Pms, Pmb, Pmh, Ppms, Ppmb, Ppmh, …) of allerlei aanplant van loof- of naaldhout (N, Pa, Pi, Ppi). Echt natuurtypewaardige
percelen – op kaart biologisch zeer waardevol – komen niet voor.
2.3.17.5
Oud-bosplanten
Onderstaande tabel geeft aan welke oud-bosplanten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20c geeft per bestand de diversiteit aan oud-bosplanten
weer. De verspreiding van een aantal soorten wordt op Kaart 2-20d voorgesteld.
Tabel 2-66: Oud-bosplantensoorten OCMW Antwerpen
Oud-bosplantensoort
Adelaarsvaren
Blauwe bosbes
Hulst
Smalle stekelvaren
2.3.17.6
Zeldzame planten
Onderstaande tabel geeft aan welke Rode Lijst-soorten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20e geeft de locatie aan.
Tabel 2-67: Rode Lijst-plantensoorten OCMW Antwerpen
Vermeldenswaardig zijn de vochtige tot soms natte structuurrijke bosdreven in bosplaatsen als West- Nederlandse naam
Beersgat, De Mick en Baantjesheide met interessante flora als Gewone dophei, Struikhei en Struikhei
Tormentil, welke biologisch zeer waardevol zijn (zie Kaart 2-20e). Vooral in West-Beersgat treft men
relatief veel Gewone dophei aan, waarschijnlijk mede dankzij de ligging tegen het militaire schietveld waar deze soort zeer talrijk is.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Rode Lijst
Achteruitgaand
170 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.18
2.3.18.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bosdomein Gemeente Brasschaat
Resultaat van de vegetatieanalyse
Op basis van hoger vermelde verwerkingstools wordt aan elk vegetatieproefvlak een vegetatietype toegekend in termen van de Vlaamse
bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De voorkomende types zijn voorgesteld in Tabel 2-68. De ruimtelijke spreiding van
de toegekende vegetatietypes wordt weergegeven op Kaart 2-20b.
In Figuur 2-60 wordt het ecogram voor de gemeente Brasschaat weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de Ellenbergwaarden
voor vocht- en voedselbeschikbaarheid van de bodem. Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische ruimtes weergegeven
van de Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande tabel.
Tabel 2-68: Vlaamse bostypes voor de gemeente Brasschaat
Vlaamse bostypes
Tabel 2-69: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram
Code
Latijnse naam
Vlaamse bostypes
Soortenarm Berken-Eikenbos
Bramenrijk Eiken-Beukenbos
FQ
Fago-Quercetum
(Winter)Eiken-Beukenbos
Bosbesrijk Berken-Eikenbos
Homogeen Beukenbos zonder/met weinig ondergroei
SC
Stellario-Carpinetum
Arm Eiken-Haagbeukenbos
Pontische rododendronbos
Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos
MF
Milio-Fagetum
Gierstgras-Beukenbos
Aanplant
Amerikaanse eik-Kastanjebos
EC
Endymio-Carpinetum
Hyacinthrijk Eiken-Haagbeukenbos
Typisch Wintereiken-Beukenbos Ruigt-Elzenbos
PC
Primulo-Carpinetum
Vochtig Eiken-Haagbeukenbos
RG Wintereiken-Beukenbos
Fa
Filipendulo-Alnetum
Ruigt-Elzenbos
Ufa
Ulmo-Fraxinetum alnosetum
Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos
BQ
Betulo-Quercetum
Eiken-Berkenbos
LQ
Lysimachio-Quercetum
Elzen-Eikenbos
Elzen-Essenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
171 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Figuur 2-60: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in de bossen van de gemeente Brasschaat
Zoals op het ecogram voor de gemeente Brasschaat te zien is, liggen de bosvegetatieopnames meer binnen het Fago-Quercetum (FQ) of EikenBeukenbos dan binnen het Betulo-Quercetum (BQ) of Eiken-Berkenbos. Deze spreiding stemt overeen met onze vegetatietypering (zie Kaart 2-20a).
2.3.18.2
Bespreking van de aanwezige bostypes
Opvallend is de grote bedekking van Eiken-Beukenbostypes. Nog enkele goed ontwikkelde typische vormen, die gegroepeerd liggen, zijn aanwezig
in het Park van Brasschaat. Naarmate men meer richting het kasteel gaat, treft men vooral de varianten in de parksfeer aan als het Amerikaanse eikKastanjebos, Pontische rododendronbos en homogeen Beukenbos met/zonder weinig ondergroei, wat eveneens geldt voor het kasteelpark van Hof
ter Mik of ook Park de Mik genaamd. Adelaarsvarenrijk en Bramenrijk Eiken-Beukenbos zijn ook in enkele bestanden teruggevonden. Adelaarsvaren
is een soort die moeilijk nieuw terrein inneemt, maar die eens ter plekke sterk kan domineren. Het voorkomen kan dus gerelateerd zijn aan
restpopulaties uit een verder verleden.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
172 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Eiken-Berkenbossen komen veel minder voor. Binnen deze groep zijn een aantal varianten aangetroffen zoals het soortenarm Berken-Eikenbos, die
bijvoorbeeld de in oppervlakte kleine bosplaats Kattekesberg kenmerkt. Voor het hele bosdomein kent deze variant echter geen voor de hand
liggende situering. Het Bosbesrijke type wordt met enkele bestanden aangetroffen in het Park van Brasschaat en is over het ganse plangebied zo
goed als nergens te vinden. Het voorkomen van Blauwe bosbes duidt op een verdere ontwikkeling van de humuslaag. De soort vereist een betere
ontwikkelde bosbodem dan de andere varianten van het Eiken-Berkenbos.
Langsheen de Laarse Beek in het Park van Brasschaat zijn twee bestanden met Elzen-Essenbos gelegen (voor een beschrijving zie 2.3.19.2).
Waarschijnlijk hebben incidentele of regelmatige overstromingen van deze beek voor een voedselrijkere situatie gezorgd in deze bosplaats.
Opmerkelijk in Hof ter Mik is dat te midden van kasteelpark een bestand met Ruigt-Elzenbos voorkomt (voor een beschrijving zie 2.3.19.2).
In de Brechtse bossen of Brasschaatse heide vindt men alleen aanplant terug.
2.3.18.3
Bespreking van de PNV en vergelijking met vegetatietypering
Alle bosplaatsen vallen zo goed als allemaal binnen de ‘droge en natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’-afbakening uit de PNV.
Dit wordt bevestigd in de zones die benoemd zijn als een variant van het Eiken-Berkenbos of Eiken-Beukenbos op onze eigen vegetatiekaart (zie
Kaarten 2-19 en 2-20a).
Voor de zuidwestelijke hoek van het Park van Brasschaat wordt de ‘natte variant van het typische Eiken-Beukenbos’ vooropgesteld als potentieel
bostype. De vegetatieanalysekaart geeft echter arme droge types van het Eiken-Berkenbos weer.
De Elzen-Essenbossen langs de Laarse Beek zijn gelegen in ‘Elzen-Vogelkersbos’, wat ook bevestigd wordt door de typering op de
vegetatieanalysekaart (zie Kaarten 2-19 en 2-20b).
2.3.18.4
Bespreking van de BWK en vergelijking met vegetatietypering
De biologisch waardevolle ingekleurde zones betreffen grotendeels niet-natuurtypewaardige naaldhoutaanplanten met een lage ondergroei, struiken
of bomen (Pms, Pmb, Pmh, Ppms, Ppmb, Ppmh, …). Vaak gaat het hier dan om een arm type van Eiken-Berkenbos of Eiken-Beukenbos.
De Eiken-Beukenbossen in het Park van Brasschaat staan grotendeels als Qs (zuur Eikenbos) gecodeerd of biologisch zeer waardevol.
De parkachtige gedeeltes in het Park van Brasschaat en Hof ter Mik zijn gekarteerd als kasteelpark (Kpk) of park (Kp), welke volgens de BWK zowel
biologisch minder waardevol als (zeer) waardevolle elementen bevatten. Meestal gaat het dan om homogeen Beukenbos zonder/met weinig
ondergroei, Amerikaanse eik-Kastanjebos of Pontische rododendronbos. Een enkel geval van homogeen Beukenbos met/zonder weinig ondergroei
in Hof ter Mik krijgt Fs (zuur Beukenbos).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
173 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Opmerkelijk is dat de zeer waardevol ingekleurde en weinig voorkomende Elzen-Essenbestanden als Qs (zuur Eikenbos) bestempeld worden. De
Brechtse bossen – allemaal aanplant – zijn ingekleurd als Hx ( zeer soortenarme ingezaaide graslanden).
2.3.18.5
Oud-bosplanten
Onderstaande tabel geeft aan welke oud-bosplanten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20c geeft per bestand de diversiteit aan oud-bosplanten
weer. De verspreiding van een aantal soorten wordt op Kaart 2-20d voorgesteld.
Tabel 2-70: Oud-bosplantensoorten gemeente Brasschaat
Oud-bosplantensoort
2.3.18.6
Adelaarsvaren
Dalkruid
Smalle stekelvaren
Blauwe bosbes
Gewone salomonszegel
Spaanse aak
Hulst
Lelietje-van-dalen
Wilde kamperfoelie
Wilde kardinaalsmuts
Zeldzame planten
Onderstaande tabel geeft aan welke Rode Lijst-soorten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20e geeft de locatie aan.
Tabel 2-71: Zeldzame planten gemeente Brasschaat
Nederlandse naam
Rode Lijst
Wintereik
Achteruitgaand
Opvallend in het Park van Brasschaat zijn – naast enkele bosbestanden – de verscheidene bosranddreven met Dalkruid en Lelietje-van-dalen.
Gewone salomonszegel komt eerder sporadisch voor (zie Kaart 2-20e).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
174 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.19
2.3.19.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Bosdomein Privé
Resultaat van de vegetatieanalyse
Op basis van hoger vermelde verwerkingstools wordt aan elk vegetatieproefvlak een vegetatietype toegekend in termen van de Vlaamse
bostypologie uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De voorkomende types zijn voorgesteld in Tabel 2-72.
In Figuur 2-61 wordt het ecogram voor de privé-bossen weergegeven. Dit ecogram werd geconstrueerd op basis van de Ellenbergwaarden voor vochten voedselbeschikbaarheid van de bodem. Op het diagram zijn naast de opnames (punten) ook de ecologische ruimtes weergegeven van de
Vlaamse bostypes uit de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’. De gebruikte codes vindt u in onderstaande tabel.
Tabel 2-72: Vlaamse bostypes voor de privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw)
Vlaamse bostypes
Tabel 2-73: Gebruikte codes van het Rogister-ecogram
Code
Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos
Typisch Wintereiken-Beukenbos
Soortenarm Berken-Eikenbos
Homogeen Beukenbos zonder/met weinig ondergroei
Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos
Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos
Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos
Amerikaanse eik-Kastanjebos
Witbol Berken-Eikenbos
Brandnetel-Vlierenbos
Pontische rododendronbos
Elzen-Eikenbos
Aanplant
Ruigt-Elzenbos
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Latijnse naam
Vlaamse bostypes
FQ
Fago-Quercetum
(Winter)Eiken-Beukenbos
SC
Stellario-Carpinetum
Arm Eiken-Haagbeukenbos
MF
Milio-Fagetum
Gierstgras-Beukenbos
EC
Endymio-Carpinetum
Hyacinthrijk Eiken-Haagbeukenbos
PC
Primulo-Carpinetum
Vochtig Eiken-Haagbeukenbos
Fa
Filipendulo-Alnetum
Ruigt-Elzenbos
Ufa
Ulmo-Fraxinetum alnosetum
Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos
BQ
Betulo-Quercetum
Eiken-Berkenbos
LQ
Lysimachio-Quercetum
Elzen-Eikenbos
175 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Figuur 2-61: Rogister-ecogram voor de vegetatieopnames in privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw)
Zoals op het ecogram voor de privé-bossen te zien is, liggen de meeste bosvegetatieopnames binnen het Betulo-Quercetum (BQ) of EikenBerkenbos. Deze spreiding stemt overeen met onze vegetatietypering (zie Kaart 2-20a).
2.3.19.2
Bespreking van de aanwezige bostypes
Zoals reeds eerder aangehaald wordt elke aanwezige variant van moeras- en valleibossen in het hele studiegebied hieronder toegelicht (naar
Durwael et al., 2000; Roeland B., 2001). Daarna wordt voor de privé-bossen beschreven waar welke types voorkomen.
•
Elzen-Eikenbos (moerasbos)
Het Elzen-Eikenbos wordt voornamelijk op vrij zure, natte (lemige) zandgronden aangetroffen. Dit bostype ontstaat door verdroging uit het
Elzenbroek op plaatsen waar water stagneert. Het is een echt overgangstype tussen Elzenbroektypes enerzijds en anderzijds de EikenBerkenbossen en de Eiken- Beukenbossen.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
176 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Het Elzen-Eikenbos wordt dan ook getypeerd door een combinatie van zuurminnende soorten (Zomereik, Ruwe berk, Bochtige smele,
Pijpenstrootje, Gewone braam, Wilde lijsterbes, Sporkehout, Brede stekelvaren…) en vochtminnende soorten uit Elzenbroek (Zwarte els,
Pitrus, Bitterzoet, Grote wederik, Moeraswalstro, Moeraszegge, Kale jonker, Wijfjesvaren…). Om deze reden is het eigenlijk geen echt
bostype maar een overgangstype.
•
Ruigt-Elzenbos (moerasbos)
Het Ruigt-Elzenbos komt meestal voor op lichte zandleem, maar ook op klei- tot lemige zandbodems.
Dit bostype bestaat voornamelijk uit jonge bossen, die aan een hoge mate van verstoring onderhevig zijn. Het bezit allerlei overgangsvormen
naar andere bostypes naargelang de verschillen in bodemkarakteristieken. Als de veencomponent overheerst, zal het bostype eerder neigen
naar de Elzenbroeken. Indien de minerale component belangrijk is, kan het anderzijds naar alluviale bostypes overgaan. Het type is dan ook
vermoedelijk ontstaan uit de ontwatering van Elzenbroek of sterke verstoring van bijvoorbeeld Elzen-Essenbossen.
•
Elzen-Essenbos (valleibos)
Dit alluviale bostype komt voor in de min of meer vlakke delen van beekdalen met een leem- of zandleembodem en wordt incidenteel tot
regelmatig overstroomd. Dit type staat continu onder invloed van een vrij hoge grondwatertafel en staat periodiek onder invloed van kwel. Het
is min of meer vochtig gedurende het ganse jaar.
Zwarte els en Gewone es zijn de meest karakteristieke soorten. De kruidlaag bevat voornamelijk Grote brandnetel en Gewone braam. Met
een iets minder hoog presentiepercentage komen volgende planten voor: Geel nagelkruid, Speenkruid, Ruw beemdgras, Gewone
hennepnetel, Bosandoorn, Slanke sleutelbloem, Bosanemoon en Groot heksenkruid. Gewone es en Gewone vlier komen veel voor in de
struiklaag.
Op de standplaatsen van dit bostype wordt vaak populier aangeplant, wat een sterk negatieve invloed heeft op de soortendiversiteit.
Net zoals voor het Elzen-Eikenbos gaat het hier om een verdroogde slecht ontwikkelde vorm van Elzenbroek met soorten van EikenBerkenbos, waardoor men van een overgangstype spreekt.
•
Brandnetel-Vlierenbos (valleibos)
Het Brandnetel-Vlierenbos omvat voornamelijk recente aanplantingen op akkers en grasland. Er worden slechts heel weinig bossoorten
aangetroffen, maar veeleer zeer algemene nitrofiele en ruderale soorten. Vegetatiekundig is dit type dus geen bos. Een bosbodem is niet
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
177 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
ontwikkeld, waardoor de ondergroei meestal een verruigd grasland of een ruigte is afhankelijk van de voorgeschiedenis van het perceel. Het
lijkt het meest verwant met het Elzen-Essenbos en Ruigt-Elzenbos, welke vermoedelijk na verloop van tijd hieruit kunnen ontstaan.
Concreet terug naar de situatie op het terrein voor de privé-bossen komen de Eiken-Berkenbossen het meest voor. Meerbepaald de varianten
Pontische rododendronbos en soortenarm Berken-Eikenbos zijn het best vertegenwoordigd. Het is niet te verwonderen dat het Pontische
rododendronbos veelvuldig voorkomt, aangezien dit ‘type’ vooral aangetroffen wordt in parkachtige bossen op oude landgoederen. Het
Pijpenstrootjesrijk Berken-Eikenbos komt hier slechts plaatselijk voor in tegenstelling tot de OCMW-bossen. Hier is het het Pontische rododendronbos
dat een relatief geclusterd beeld weergeeft. De enige plaatsen waar Witbol Berken-Eikenbos wordt waargenomen is in de bosplaats Boshoeve,
vermoedelijk omdat enkele bestanden worden gebruikt als paardenwei en dus meer grassen bevatten. Voor het Amerikaanse vogelkers BerkenEikenbos valt op dat het quasi beperkt blijft tot de bosplaatsen Bers en Van Havre-De la Faille. Kronacker is dan weer de enige bosplaats met het
type Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos.
Voor de Eiken-Beukenbossen heeft voornamelijk de rompgemeenschap Amerikaanse eik-Kastanjebos – eveneens in de parksfeer – de grootste
presentie door de aanplant van soorten als Amerikaanse eik en Tamme kastanje. Slechts één typisch Eiken-Beukenbos is vastgesteld in de
bosplaats van Jacques Van Havre. Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos treffen we hoofdzakelijk in het zuidelijkste gedeelte aan in de
bosplaatsen van Didier Van Havre en Van Havre-De la Faille. Het Homogeen Beukenbos zonder/met weinig ondergroei komt verspreid voor over
verschillende bosplaatsen.
Moeras- en valleibossen komen niet veel voor. Zo gaat het hier om slechts enkele bestanden in een minder goed ontwikkelde vorm. Een meerderheid
van de Elzen-Eikenbossen zijn terug te vinden in Bers als een min of meer aaneengesloten geheel. Veel van deze bossen worden beheerd als
hakhout. Het Brandnetel-Vlierenbos treft men er ook aan met één bestand net zoals in de bosplaats van Jacques Van Havre. In de bosplaats
Matthysen komt men tot slot het Ruigt-Elzenbos tegen (zie Kaart 2-20b).
Vooral de grotere bosplaatsen Kronacker, Bers en Willemse hebben verspreide aanplant.
2.3.19.3
Bespreking van de PNV en vergelijking met vegetatietypering
Alle bosplaatsen liggen zo goed als binnen de ‘droge en natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos’. Dit wordt bevestigd in de zones
die benoemd zijn als een variant van het Eiken-Berkenbos of Eiken-Beukenbos op onze vegetatieanalysekaart (zie Kaarten 2-19 en 2-20a), idem
voor aanplanten.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
178 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Voor de noordoostelijke hoek van bosplaats Kronacker en het volledige Hibiscus wordt de ‘natte variant van het typische Eiken-Beukenbos’
vooropgesteld als potentieel bostype. De vegetatieanalysekaart geeft echter arme droge types van het Eiken-Berkenbos weer. Voor het specifieke
deel van Kronacker is meerbepaald de Bochtige smele-rijke variant weergegeven (zie Kaart 2-20b).
Opmerkelijk is dat voor alle moeras- en valleibossen, in zoverre dat zij er zijn, ook de ‘droge en natte variant van het arme Eiken-Beukenbos en
Eikenbos’ aangeduid zijn. Hoogstwaarschijnlijk ligt de reden weer hier, dat het slecht ontwikkelde overgangsvormen betreft met kenmerkende soorten
van Eiken-Berkenbos.
2.3.19.4
Bespreking van de BWK en vergelijking met vegetatietypering
In het algemeen kan men stellen dat de biologisch waardevolle ingekleurde zones grotendeels niet-natuurtypewaardige naaldhoutaanplanten
betreffen met een lage ondergroei, struiken of bomen (Pms, Pmb, Pmh, Ppms, Ppmb, Ppmh…) of allerlei aanplant van loof- of naaldhout (N, Pa, Pi,
Ppi). Vaak gaat het hier dan om Pontische rododendronbos of een ander arm type Eiken-Berkenbos of Eiken-Beukenbos.
Natuurtypewaardige percelen – op kaart als biologisch zeer waardevol gekarteerd – komen opvallend meer voor in de bosplaatsen Bers en
Kronacker in vergelijking met de andere privé-bossen. Het gaat dan om Qb (Eiken-Berkenbos), Fs (zuur Beukenbos) of Qs (zuur Eikenbos). Soms
durft een enkel geval van Pontische rododendronbos, Homogeen Beukenbos met/zonder weinig ondergroei of Amerikaanse eik-Kastanjebos één van
deze laatste codes te krijgen.
De parkachtige bossen in de privé-sfeer zijn dikwijls gekarteerd als kasteelpark (Kpk) of park (Kp), welke volgens de BWK biologisch waardevolle en
zeer waardevolle elementen bevatten. In de meeste gevallen gaat het dan terug om één van de varianten als homogeen Beukenbos zonder/met
weinig ondergroei, Amerikaanse eik-Kastanjebos of Pontische rododendronbos.
Ecologisch interessant in Kronacker is het noordelijke gedeelte tegen de Anti-Tankgracht met als code door Pijpenstrootje gedomineerde heide met
struik- en boomopslag (Cmb). Hier liggen echter nog enkele mooie open stukken Struikhei, welke beter als droge struikheidevegetatie (Cg) worden
omschreven.
In de bosplaats Bers treft men eveneens noordelijk een klein bestand aan gecodeerd als vochtige tot natte dopheidevegetatie (Ce). Ook hier gaat het
om droge struikheidevegetatie (Cg).
Zoals onder de algemene bespreking reeds aangehaald dragen de als zeer waardevolle ingekleurde moeras- en valleibossen meestal opvallend de
codes N (loofhoutaanplant), Qb (Eiken-Berkenbos) of Qs (zuur Eikenbos), wat ook niet verwonderlijk is door de eerder slecht ontwikkelde
overgangstypes binnen deze groep.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
179 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.19.5
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Oud-bosplanten
Onderstaande tabel geeft aan welke oud-bosplanten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20c geeft per bestand de diversiteit aan oud-bosplanten
weer. De verspreiding van een aantal soorten wordt op Kaart 2-20d voorgesteld.
Tabel 2-74: Oud-bosplantensoorten privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw)
Oud-bosplantensoort
2.3.19.6
Adelaarsvaren
Dalkruid
Smalle stekelvaren
Blauwe bosbes
Gewone salomonszegel
Spaanse aak
Hulst
Mannetjesvaren
Wilde kamperfoelie
Zeldzame planten
Onderstaande tabel geeft aan welke Rode Lijst-soorten voorkomen in het bosdomein. Kaart 2-20e geeft de locatie aan.
Tabel 2-75: Rode Lijst-plantensoorten privé-bossen (Bosgroep Antwerpen Noord vzw)
Nederlandse naam
Rode Lijst
Struikhei
Achteruitgaand
Wilde gagel
Achteruitgaand
Tot slot worden enkele zeer waardevolle zones expliciet vermeld (Rode Lijst-soorten en enkele aandachtsoorten zie Kaart 2-20e):
•
In de bosplaats Matthysen vindt men nog relicten van Gewone dophei en Blauwe bosbes. Tegen de kanaaldijk bevindt zich een biologisch
waardevolle mantel-zoomvegetatie. Hetzelfde geldt voor de mantelzoom tegen de spoorweg in Kronacker, waar eveneens Gewone dop- en
Struikhei te vinden zijn;
•
De privé-bossen van Le Grelle bevatten twee lange brede zichtassen doorheen de bosbestanden, die uitkijken op het landhuis. Hier treft men
nog heischrale graslandsoorten aan als Trekrus, Tandjesgras en Struikhei. Vaak zijn deze zichtassen en dreven ingezaaid en worden ze frequent
gemaaid;
•
In de Anti-Tankgracht tegen de noordzijde van Kronacker groeien waterplanten als Waterviolier. Deze zone tegen de bestanden met een aantal
open stukken Struikhei op landduin heeft ecologisch veel te bieden;
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
180 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.20
2.3.20.1
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
•
In de bosplaats Bers komen een aantal Wilde gagel-struwelen verspreid voor. In het noorden bieden de zijkanten van de hoofddreef interessante
mogelijkheden voor het creëren van mantelzoomvegetaties en een uitbreiding van deze Wilde gagelstruwelen mits een geschikte
waterhuishouding. In het zuidelijke natte deel zijn soorten te vinden als Veenmos, Waternavel, Tormentil en een relict van Blauwe bosbes. Zwarte
zegge is eveneens aangetroffen;
•
In de bosplaats van Jacques Van Havre komt een grote zone met Lelietje-van-dalen voor. De afscheiding ervan door middel van draad werkt een
verdere gunstige ontwikkeling in de hand door geen mogelijkheid te bieden voor betreding of eventuele werkzaamheden.
Tansley-opnames
Methode inventarisatie en verwerking
Tabel 2-76 Overzicht van de bedekkingsschaal van Tansley voor open plekken in het bos
In verschillende bosdomeinen zijn open plekken in het bos, waaronder ook enkele
waterpartijen, geïnventariseerd. Deze inventarisatie gebeurt door middel van een
vlakdekkende opname over het volledige bestand. De gehanteerde bedekkingsschaal is deze
van Tansley, waarvan de codetypering in onderstaande tabel is weergegeven.
Voor de verwerking van de gegevens wordt een hulpprogramma gebruikt, die ontwikkeld is in
het kader van de ‘Bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest’ (Roelandt B., 2001). Waar
mogelijk is getracht het meest benaderende taxon volgens de Vegetatie van Nederland
(Schaminée et al., 1995-1998; Stortelder et al., 1999) weer te geven. Typering met behulp van
de Nederlandse syntaxonomie is in feite weggelegd voor opnames in homogene proefvlakken
(met een oppervlakte van enkele m²). Grotere opnames – zoals op bestandsniveau – met
behulp van de Tansley-schaal bevatten quasi altijd meerdere vegetatietypes, waardoor
voornamelijk typering via computerapplicaties voor problemen kan zorgen. Het voordeel van
de Tansley-opnames is wel dat een volledige soortenlijst wordt verkregen, die mogelijk
relictsoorten bevat, dewelke op hun beurt een zeer waardevolle aanwijzing geven naar
beheeropties toe.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
Code
Omschrijving
r
Zeldzaam
o
Occasioneel
f
Frequent
a
Abundant
cd
Co-dominant
d
Dominant
lo
Lokaal occasioneel
lf
Lokaal frequent
la
Lokaal abundant
ld
Lokaal dominant
181 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
De Tansley-opnames zijn in de volgende bosdomeinen uitgevoerd (voor een overzicht zie Kaart 2-8):
- OCMW Antwerpen: bosplaats West-Beersgat;
- Gemeente Brasschaat: de bosplaatsen Hof ter Mik, Park van Brasschaat, E-10 plas en de Brechtse bossen;
- Bosgroep Antwerpen Noord: de bosplaatsen Bers, Kronacker, Le Grelle, Matthysen, Hop Adgild, Hibiscus, Willemse en Jacques Van Havre.
De gegevens van drie Tansley-opnames zijn digitaal aangeleverd door het ANB voor de bosdomeinen Peerdsbos en Paepenbos.
2.3.20.2
Resultaat van de vegetatieanalyse
Nagenoeg alle open plekken zijn moeilijk eenduidig te typeren qua vegetatie vanwege een sterke antropogene invloed. Vele opnames kenmerken
zich op het terrein als verschillende fragmentarische vegetatievlekken of heterogene mengvormen van verschillende types. Bijgevolg is gekozen om
enkele grote groepen te vormen, die een zo goed mogelijke vegetatietypering als nog trachten weer te geven. Tegelijkertijd wordt vermeld om welke
bosplaatsen het gaat:
-
Vegetaties met affiniteit van Zilverschoongrasland: aangetroffen in het Paepenbos, Hof ter Mik, Park van Brasschaat, Bers, Hop
Adgild en Jacques Van Havre. Kenmerkende plantensoorten zijn Fioringras en Ruw beemdgras. Ook soorten als Ruige zegge en
Pitrus typeren deze groep. Het voorkomen van Zilverschoongrasland situeert zich normaal op van nature voedselrijke, natte gronden
zoals zware kleigrond in polders en valleien. Van nature is deze vegetatie niet typisch voor de Kempen;
-
Enigszins verrijkte varianten van door gras(sen) gedomineerde boszoomvegetaties op arme zandgrond: aangetroffen in het
Peerdsbos, Park van Brasschaat, Bers, Kronacker, Le Grelle en Willemse. Gladde witbol en Valse salie zijn kenmerkend voor
boszomen, maar worden in de opnames aangevuld door een waaier aan soorten van andere, vaak meer vochtminnende
vegetatietypes;
-
Voedselrijke ruigte: aangetroffen in de Brechtse bossen en Bers met een grote aanwezigheid van Grote brandnetel en Akkerdistel. In
de opname van de Brechtse bossen komt ook Steenanjer voor;
-
Rompgemeenschap van Pijpenstootje (in natte heide): aangetroffen in Bers en Matthysen met dominantie van Pijpenstrootje. In de
eerste bosplaats is Wilde gagel aanwezig met Veenmos in de natte aanliggende bosdreven. Een natte heidesoort als Gewone
dophei ontbreekt er;
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
182 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.20.3
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
-
Droge heide: aangetroffen in West-Beersgat, Bers en Kronacker. Doorgaans is dit type kruidenarm met dominantie van Struikhei. In
West-Beersgat is ook Gewone dophei gevonden;
-
Heischraal grasland: aangetroffen in Bers en Le Grelle. In het laatste geval gaat het om een lange zichtas gericht op het landhuis, die
frequent gemaaid wordt. Kenmerkende soorten zijn Tandjesgras, Veelbloemige veldbies, Trekrus, Tormentil en Mannetjesereprijs;
-
Dichtgegroeide vennen met Pitrus op arme zandgrond: aangetroffen in Le Grelle en Willemse. In beide bestanden is Pitrus de
talrijkste plantensoort. De hoge abundantie van Pitrus duidt op eutrofïëring, al dan niet gepaard met verdroging van de standplaats.
In de bosplaats Le Grelle betreft het een oevervegetatie met onder andere Veenmos;
-
Verruigd struisgrasland met dominantie van Gewoon reukgras: het gaat hier om één bestand in Hibiscus samengesteld uit algemene
soorten. Daarnaast bevat de opname ook heischrale componenten met Mannetjesereprijs en het zeldzame Hondsviooltje;
-
Terrein met venoevervegetatie met een gradiënt van nat naar droog: aangetroffen aan de noordelijke vijver in Bers. De
oevervegetatie wordt gekenmerkt door dominantie van Moerasstruisgras (hetgeen duidt op verzuring van de standplaats) en door
algemenere soorten van het Dwergbiezenverbond (pioniervegetaties op droogvallende, hooguit matig voedselrijke grond) zoals
Liggend hertshooi, Liggende vetmuur en Greppelrus. De vijver is zelf vegetatieloos en het water is erg troebel door de sterke
eutrofïëring;
-
Heterogene oevervegetatie: aan de E-10 plas betreft het overwegend kaal betreden oevers door recreanten en zwemmers. Typische
oeverflora (Gele lis, Grote wederik…) wisselt af met storingsvegetatie (Heermoes, Akkerdistel, Braam, Grote brandnetel…). Deze
laatste overweegt hier in oppervlakte.
Bespreking van de vegetatieanalyse
Zoals reeds aangehaald werden uiterst weinig eenduidige vegetatietypes bepaald vanwege de sterke antropogene invloed. Zo is er vermoedelijk op
sommige plaatsen ingezaaid en hebben processen als eutrofiëring en verdroging een belangrijke rol.
Voor het type droge heide zijn ecologisch interessante mogelijkheden aanwezig in de privé-bossen Bers en Kronacker, die de ‘typische Kempense
fauna’ ten goede kan komen. In West-Beersgat is reeds heel jong loofhout aangeplant.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
183 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.21
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Fauna
Faunagegevens worden meer en meer betrokken bij de opmaak van beheerplannen en visiestudies. Vroeger beperkte men zich dikwijls tot de
avifauna wegens een gebrekkige kennis van de verspreiding en ecologie van de meeste andere diergroepen.
Het inventarisatieluik fauna bestaat, op vraag van de opdrachtgever, in hoofdzaak uit een gerichte snelsurvey van vleermuispopulaties tijdens de
zomer. Dit heeft in hoofdzaak te maken met de mogelijke aanwezigheid van vleermuissoorten die opgenomen zijn in de lijst van Europees
beschermde soorten (Habitatrichtlijn, Bijlage IV; zoals Gewone dwergvleermuis, Laatvlieger, Rosse vleermuis, Franjestaart, Grootoorvleermuis
species, Baard/Brandt’s vleermuis en Watervleermuis) en de Vlaamse Rode lijst (Verkem et al., 2003). Screening op vleermuizen kan ons veel
informatie opleveren over de kwaliteit van de aanwezige habitats, maar ook aanwijzingen geven over aandachtspunten voor het toekomstige beheer.
Vanaf circa 1990 wordt ook op 3 groepen ongewervelden veel onderzoek verricht, namelijk dagvlinders, libellen en sprinkhanen. Lieveheersbeesten
zijn hier na verloop van tijd bij gekomen. De meeste soorten van deze groepen hebben een nauwe binding met de vegetatiestructuur – soms ook de
vegetatiesamenstelling – en bijgevolg met het gevoerde beheer.
Tijdens de vegetatieopnames in de bosdomeinen van het OCMW Antwerpen, de gemeente Brasschaat en de Bosgroep Antwerpen Noord zijn quasi
300 eigen waarnemingen van vlinders, libellen, vogels, zoogdieren, amfibieën en reptielen verzameld. Als surplus worden deze gegevens mee
opgenomen. Voor een overzicht van de waarnemingen wordt verwezen naar Bijlage 4.
De faunabespreking is opgesplitst per diergroep en niet per bosdomein zoals voor de flora (zie 2.3.12 tot en met 2.3.19). Fauna is in tegenstelling tot
vegetatie veel mobieler en de samenhang en uitwisseling tussen de bosplaatsen is wellicht aanzienlijk. Onder een laatste groep zijn een aantal
ongewervelden samengevoegd.
Naar localisering van de waarnemingen toe moet extra verduidelijkt worden dat een bosdomein uit verschillende bosplaatsen bestaat. Uitzondering
hierop zijn de bosdomeinen Peerdsbos, Mastenbos, Paepenbos, Inslag en De Uitlegger, die deze onderverdeling niet hebben.
De gegevens zijn afkomstig uit de volgende bronnen:
•
bestaande gegevens voor libellen uit de databank van het INBO (Instituut voor natuur- en bosonderzoek), Gomphus opgevraagd bij Geert De
Knijf en inzake vleermuiskolonies bij Natuurpunt (opgevraagd door ANB, maar nog niet behandeld);
•
eigen losse waarnemingen in de bosdomeinen van het OCMW Antwerpen, de gemeente Brasschaat en enkele privé-bossen van de
Bosgroep Antwerpen Noord;
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
184 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
•
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
bevraging van lokale kenners: gegevens omtrent de Nachtzwaluw in het Mastenbos van Bram Vogels (Vogelwerkgroep Antwerpen Noord) en
omtrent de Bosbeekjuffer langs de Laarse Beek in het Peerdsbos van Pierre de Roo.
Voor deze bestaande gegevens wordt net zoals voor de eigen waarnemingen een aparte bespreking gemaakt.
2.3.21.1
Vleermuizen
Omwille van de waarnemingen die tijdens het zomerseizoen verspreid werden uitgevoerd, was het onmogelijk de verwerking tijdig af te ronden om in
dit tussentijds rapport op te kunnen nemen (mondeling overlegd met Guy Heutz). Deze inventarisatiegegevens zullen naderhand (mogelijkerwijs al
voorafgaand aan de stuurgroepvergadering), in dit rapport geïntegreerd worden.
2.3.21.2
Vogels
Vogels kunnen in het studiegebied ruwweg ingedeeld worden in drie groepen, waarvan de indeling gevolgd wordt voor de eigen en de bestaande
gegevens:
- Soorten die gebonden zijn aan het bos zelf of echte ‘bossoorten’ door hun foerageer- en/of broedgedrag in bomen. Hoe ouder en gevarieerder – in
termen van leeftijdsopbouw en soortensamenstelling – het bos is, hoe rijker aan soorten en aantallen deze groep is. Zo worden onder meer Buizerd,
Havik, Boomklever, Boomkruiper, Fluiter, Vuurgoudhaan, Matkop, Bonte vliegenvanger, Zwarte specht, Grote bonte specht en Kleine bonte specht
aangetroffen. Vooral oude eiken en beuken zijn zeer waardevol omwille van hun belang voor holenbroedende vogels;
- Soorten die voorkomen op de overgang van bos naar open landschap (heide…) of ‘bosrandsoorten’. Open plekken in het bos, geleidelijke
bosranden, brede brandgangen en paden zijn noodzakelijk voor deze soorten. Van deze groep komen Nachtzwaluw, Boompieper, Boomleeuwerik en
Gekraagde roodstaart voor;
- Soorten van open ecotopen zoals Ijsvogel aan parkvijvers en beken en Roodborsttapuit in hele jonge loofhoutaanplant met ruige perceelsranden.
Eigen gegevens
Hieronder worden per groep de waargenomen vogelsoorten en bosplaats(en) van voorkomen weergegeven. Vermoedelijk zijn alle soorten
broedvogel, maar dit is niet volledig zeker.
Æ Bossoorten:
- Zwarte specht: Baantjesheide, West-Beersgat, Kronacker (zeker broedgeval), Bers en De Roeck-Willemse;
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
185 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
- Kleine bonte specht: Friling;
- Bonte vliegenvanger: Kronacker en het Park van Brasschaat;
- Fluiter: Kronacker;
- Vuurgoudhaan: Hop Adgild en Willemse;
- Buizerd, Boomklever, Boomkruiper en Grote bonte specht: quasi in alle bosdomeinen (OCMW Antwerpen, gemeente Brasschaat en privébossen);
Æ Bosrandsoorten:
- Gekraagde roodstaart: Kronacker;
- Boompieper: Kronacker en Baantjesheide;
Æ Open ecotoop:
- Roodborsttapuit: West-Beersgat en de Brechtse bossen;
- Ijsvogel: Bers en Hof ter Mik.
Tot slot de volgende waarnemingen:
- In het omringende uitgestrekte landbouwgebied van bosplaats Baantjesheide zijn Grutto, Wulp, Veldleeuwerik en Torenvalk waargenomen;
- Op het eiland in de parkvijver van Hof ter Mik nestelt Blauwe reiger;
- De verwilderde soort Halsbandparkiet vloog over in de bosplaats van Jacques Van Havre. Mogelijk broedt de soort in de omgeving vanwege de
aanwezigheid van parkachtige bossen op oude landgoederen. Bij hoge aantallen van de soort is concurrentie om nestholen mogelijk met inheemse
holenbroeders (Weiserbs et al., 2002);
Bestaande gegevens (Vogelwerkgroep Antwerpen Noord)
Voor het studiegebied zijn gegevens ontvangen via Bram Vogels van de Vogelwerkgroep Antwerpen Noord.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
186 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
In het Mastenbos broeden onder andere de volgende soorten waaronder enkele van de Europese Vogelrichtlijn (Bijlage 1) en de Rode Lijst van
Vlaamse broedvogels:
Æ Bossoorten: Zwarte specht, Havik, Buizerd, Bonte vliegenvanger, Matkop;
Æ Bosrandsoorten: Nachtzwaluw, Boomleeuwerik, Boompieper;
Æ Open ecotoop: Ijsvogel.
Europese Vogelrichtlijn (Bijlage 1)
Vier vastgestelde soorten zijn opgenomen in de lijst van Europees beschermde vogelsoorten, namelijk Nachtzwaluw, Boomleeuwerik, Zwarte specht
en Ijsvogel:
- De Nachtzwaluw is een nachtactieve soort, die overdag moeilijk te vinden is door zijn schutkleur. Tijdens zwoele warme zomeravonden verraadt het
gesnor zijn aanwezigheid aan bosranden met open terrein als kapvlakten en structuurrijke heideterreinen. In Vlaanderen broedt momenteel 90% van
de totale populatie in de Limburgse Kempen. In de Noordelijke Kempen zijn de Kalmthoutse Heide en het Klein en Groot Schietveld van Brasschaat
goed voor 25 à 44 territoria (Gabriëls J. in Vermeersch et al., 2004).
Volgens de Vogelwerkgroep Antwerpen Noord gaat hier om zeven (vermoedelijk acht) broedparen in het Mastenbos tijdens 2008. De soort zou ook
te verwachten zijn in bosdomein De Uitlegger, maar hier zijn geen inventarisatiegegevens van bekend. Tijdens de herinrichting van het Mastenbos
zijn bepaalde zones geplagd, waardoor kleine heideterreinen zijn ontstaan met daartussen opslag van onder andere Grove den. Alle territoria zijn
geconcentreerd rond deze geplagde zones, waar opnieuw boomopslag verschijnt. Daarnaast zijn brede zandpaden en deels kunstmatig zandig
microreliëf aanwezig. Qua recreatie lopen twee geleide wandelwegen en ruiterpaden door het broedbiotoop (Vogels B., 2008). Doordat momenteel
op een aantal kapvlakten loofhout is aangeplant, verdwijnt geschikt broedgebied met eveneens gevolgen voor andere typische bosrandsoorten van
de Kempen als Boomleeuwerik en Boompieper (mondelinge mededeling Bram Vogels).
- Heel vroeg in het voorjaar luidt al van ver de opvallende zang van de Boomleeuwerik. Het is een uitgesproken bodemactieve vogel met een
voorkeur voor open, schaars begroeide terreinen met verspreide boom- of struikopslag en kale zonbeschenen plekken (overgangshabitats). De
belangrijkste concentraties zijn terug te vinden in de Oostelijke Kempen. De verspreiding vormt er een band over het Kempens Plateau. In de
Noordelijke Kempen vormen de Kalmthoutse Heide, de militaire domeinen van Brasschaat/Brecht en de omgeving van het Turnhouts Vennengebied
de kernen (Beyen D. in Vermeersch et al., 2004). De soort is waargenomen in het Mastenbos met 2 à 3 zangposten (mondelinge mededeling Bram
Vogels).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
187 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
- De Zwarte specht is de grootste Europese spechtensoort met een luide en opvallende roep. De soort broedt in zowel loof-, naald- als gemengde
bossen van variabele leeftijd. Open gekapte plekken in het territorium zijn interessant om te foerageren naar mieren en schorskevers in dood hout. In
Vlaanderen doet de Zwarte specht het momenteel goed en komt verspreid voor over de hele Kempen, evenals in de grotere oude bossen in de
leemstreek. In een sterk versnipperd landschap zoals voor het studiegebied kan de soort succesvol broeden, indien het bostype geschikt is en
bosfragment groot genoeg is (Stevens J. in Vermeersch G. et al., 2004). Het gaat hier om de drie grootste privé-bosplaatsen (Bers, Kronacker en
Willemse) en enkele openbare bossen (Baantjesheide, West-Beersgat en het Mastenbos);
- De IJsvogel wordt langs beken, rivieren, kanalen en allerlei stilstaande waters waargenomen. Van op overhangende takken als uitvalsbasis zoekt
de soort naar kleine visjes. Bij voorkeur broeden ze in verticale wanden vlakbij water, waarin ze zelf een broedhol uitgraven (Stevens J. in
Vermeersch G. et al., 2004). Bij gebrek aan natuurlijke steile oevers broedt de Ijsvogel dikwijls in wortelkluiten van omgevallen bomen. De soort komt
in heel Vlaanderen voor, maar met een ongelijkmatige spreiding. Binnen het studiegebied is de Ijsvogel waargenomen aan de parkvijver in Hof ter
Mik en de waterloop doorheen bosplaats Bers.
Rode Lijst van de Vlaamse broedvogels
Eveneens belangrijk voor het natuurbehoud zijn de vogelsoorten op de Vlaamse Rode lijst (Vermeersch G. et al., 2004). Vijf soorten van overwegend
‘bosranden’ zijn verdeeld over de volgende categorieën:
•
Bedreigd: Boompieper;
•
Kwetsbaar: Gekraagde roodstaart, Matkop, Boomleeuwerik en Nachtzwaluw (voor de laatste twee soorten: bespreking zie onder Europese
Vogelrichtlijn).
De Boompieper is een bodembroeder en wordt gekenmerkt door zijn karakteristieke zangvlucht: vanuit een boom wordt opgestegen om vervolgens
als een parachute met uitgestrekte vleugels te dalen en in een andere boom te landen. De soort verkiest als biotoop heide met boomopslag en de
overgang van bos naar heide. De soort kent in Vlaanderen een vrij beperkte spreiding. De kern ligt in de Kempen met onder andere zwaartepunten
ten noorden en oosten van Antwerpen (Kalmthoutse Heide en het militair Klein en Groot Schietveld) aan de rand van het studiegebied en het
Kempens Plateau. Enkele zangposten zijn aangetroffen in het noordelijke gedeelte in de bosplaats Kronacker tegen het Anti-Tankkanaal,
Baantjesheide en het Mastenbos.
De Gekraagde roodstaart is een exotisch gekleurde holenbroeder. Ongeveer 80% van de totale populatie in Vlaanderen broedt in open naald- en
loofbossen op de zandgronden van de Kempen en Zandig Vlaanderen. De ondergroei van dergelijke bossen is liefst niet te weelderig. De overgang
van bossen naar heide wordt ook geapprecieerd. Binnen het studiegebied is net als voor de Boompieper een zangpost in Kronacker vastgesteld.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
188 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
De Matkop verkiest (jonge, vochtige) Wilgen-, Berken- en Elzenbossen met een groot aandeel dood hout, waarin ze – in tegenstelling tot andere
mezensoorten – zelf een nestholte uithakt. Ook oudere dennenbossen zijn geliefd. De Matkop is een vrij talrijke broedvogel in Vlaanderen, die echter
een aanzienlijke achteruitgang heeft doorgemaakt in de voorbije decennia (Vermeersch et al., 2004). De soort is waargenomen in het Mastenbos.
2.3.21.3
Zoogdieren
Door de focus op vleermuizen binnen het faunaonderzoek wordt voor deze groep verwezen naar een aparte rubriek onder 2.3.21.1. Hier volgen
enkele eigen losse waarnemingen:
- Euraziatische rode eekhoorn en Ree zijn in de meeste bosdomeinen aangetroffen;
- Haas is vastgesteld in de bosplaatsen Baantjesheide en Boshoeve, Konijn in Kronacker en Oost-Beersgat;
- in de bosplaats Bers zijn enkele exemplaren van het Muntjak gezien, een kleine hertensoort afkomstig uit Zuid- en Zuidoost-Azië en
voedselconcurrent voor het Ree.
2.3.21.4
Herpetofauna (amfibieën en reptielen)
De volgende soorten zijn aangetroffen:
- Amfibieën: Groene kikker en Bruine kikker;
- Reptielen: Levendbarende hagedis.
De Levendbarende hagedis is de enige ‘echte’ hagedis in Vlaanderen. Vochtige heide- en veenvelden met Gewone Gewone dophei, Pijpenstrootje
en Beenbreek met opslag van Berk en Grove den zijn onmiskenbaar het voorkeursbiotoop. In het studiegebied wordt de soort gevonden in drogere
biotopen, zoals open plekken in bossen en lijnvormige landschapselementen als bosranden, wegen en brandgangen in bossen. Het gaat hier om het
OCMW-bos De Mick en het privé-bos Matthysen. De Levendbarende hagedis is ‘zeldzaam’ in Vlaanderen volgens de Rode lijst (Bauwens & Claus,
1996)
Bruine kikker is waargenomen in West-Beersgat en het privé-bos van Jacques Van Havre. Groene kikker is aangetroffen in de bosplaatsen WestBeersgat, Park De Mik en Boshoeve.
Tot slot kan meegegeven worden dat één van de laatste Vlaamse populaties van Adder in het Groot Schietveld voorkomt. Aangezien de OCMWbossen West-Beersgat en Oost-Beersgat tegen dit uitgestrekte militaire schietveld gelegen zijn, kunnen specifieke beheermaatregelen voor de Adder
mee opgenomen worden voor beide bosplaatsen. De soort is ‘met uitsterven bedreigd’ volgens de Rode Lijst (Bauwens & Claus, 1996).
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
189 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.21.5
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Vlinders
Eigen gegevens
Eigen waarnemingen hebben 15 dagvlindersoorten opgeleverd, die als volgt kunnen gekarakteriseerd worden naar habitatvoorkeur:
•
Bossen (mét open plekken) en bosranden: Bont zandoogje, Eikepage, Landkaartje;
•
Heideterreinen (met boomopslag)/overgangen van bos naar droge heide: Groentje, Heideblauwtje;
•
Droge, voedselarme graslanden: Kleine vuurvlinder;
•
Grazige terreinen (ruigere graslanden, ruigtes): Bruin zandoogje, Groot dikkopje, Koevinkje;
•
Vochtige graslanden en de overgang naar vochtig bos: Oranjetipje, Bont dikkopje;
•
Allerlei habitats (culltuurvolgers): Atalanta, Dagpauwoog, Groot koolwitje, Klein geaderd witje.
Hieronder volgt per vlindersoort een overzicht met de bosplaatsen, waar de betreffende soorten zijn aangetroffen:
- Atalanta: Bers, Oost-Beersgat;
- Bont dikkopje: Bers, West-Beersgat, Baantjesheide, De Mick;
- Bont zandoogje: Bers, West-Beersgat, Baantjesheide, De Mick, Park van Brasschaat, Van Havre Didier, De la Faille, Le Grelle, Friling, Boshoeve,
Kronacker;
- Bruin zandoogje: Bers, Willemse, Van Havre Jacques, Le Grelle, Kronacker;
- Dagpauwoog: Kronacker;
- Eikepage: Bers, Van Havre Jacques;
- Groentje: West-Beersgat;
- Groot dikkopje: Bers, Willemse, Boshoeve, Kronacker;
- Groot koolwitje: Bers, Van Havre Didier, Le Grelle;
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
190 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
- Heideblauwtje: West-Beersgat;
- Klein geaderd witje: Friling;
- Kleine vuurvlinder: Van Havre Jacques;
- Koevinkje: Bers, Matthysen;
- Landkaartje: De Mick, Boshoeve;
- Oranjetipje: Kronacker.
Rode Lijst van de Vlaamse vlinders
Van de waargenomen soorten zijn er 3 opgenomen als ‘kwetsbaar’ in de Vlaamse Rode lijst (Maes & Van Dyck, 1999), namelijk Groentje,
Heideblauwtje en Bont dikkopje. Naast Eikepage als doelsoort worden deze vlinders hieronder uitgebreider besproken (Maes & Van Dyck, 1999):
- Het Groentje verkiest in Vlaanderen droge en vochtige heide als habitat. Eitjes worden afgezet op Gewone dophei, Struikhei, Brem, Blauwe bosbes,
Spork en Gaspeldoorn. Hier en daar boomopslag van Berk en Spork op de heide is belangrijk voor deze soort. In West-Beersgat is het Groentje aan
een bosrand tegen het Groot Schietveld waargenomen. Dit uitgestrekte militaire gebied herbergt nog een grote populatie;
- Het Heideblauwtje prefereert vooral heideterreinen, waar zowel vochtige als droge heide aanwezig is. De eiafzet gebeurt voornamelijk op Gewone
dophei, Struikhei en Stekelbrem, die bij voorkeur op een kale bodem staan vanwege een warmer microklimaat. De soort is eveneens aangetroffen in
West-Beersgat langs bospaden met Dop- en Struikhei aan de centraal gelegen grote loofhoutaanplant. Net zoals voor het Groentje herbergt het
naburige Groot Schietveld een grote populatie van het Heideblauwtje;
- Het Bont dikkopje heeft graag de overgang van vochtige graslanden naar vochtige bossen, brede bospaden in vochtige bossen, open plekken in
broekbossen en heiden (vaak in de buurt van grachten of vennen). De wijfjes zetten de eitjes af op een pas uitgekomen blad van Pijpenstrootje of
Hennegras, maar ook op andere breedbladige grassen van het geslacht Struisriet, Kropaar, Timoteegras, Witbol en Vossenstaart. De waardplanten
staan meestal in een strook van één meter van de bosrand of op een open, vrij vochtige, grazige en schaduwrijke plaats in het bos, in vegetaties die
al meerdere jaren niet gemaaid worden. Wijfjes hebben een grote nectarbehoefte en zijn op bloemrijke plaatsen te vinden. Populaties van het Bont
dikkopje zijn vaak vrij klein en komen dikwijls op vrij kleine terreinen voor. In de bosplaatsen West-Beersgat, De Mick, Baantjesheide en Bers (privébos) is de soort telkens aangetroffen op vochtige structuurrijke bospaden of op open terrein met Pijpenstootje. Opvallend is dat de eerste drie
bosplaatsen van het OCMW zijn. Wellicht is hier het niet maaien van de bospaden van toepassing;
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
191 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
- De Eikepage is op de Rode Lijst ‘momenteel niet bedreigd’ en vooral op de zandgronden in de Kempen algemeen. De soort houdt zich vooral op in
heiden, graslanden en struwelen in bosrijke gebieden (meestal op zandgrond). Adulte exemplaren bevinden zich hoofdzakelijk rond de top van
bomen als Zomer- en Wintereik, waar ze leven van honingdauw. Doordat ze geen of zeer weinig nectar eten, zijn ze niet zo gemakkelijk op lagere
hoogte waar te nemen en houden ze er een verborgen levenswijze op na. Binnen het studiegebied is de soort aangetroffen in de privé-bossen van
Jacques Van Havre en Bers.
2.3.21.6
Libellen
Bestaande gegevens (INBO-databank)
De gegevens van libellen zijn opgevraagd bij Geert De Knijf (INBO, Gomphus). Deze waarnemingen zijn gebaseerd op UTM-hokken van 1x1-km.
Omwille van deze kilometerhokken is de exacte locatie niet gekend.
De volgende libellensoorten zijn volgens de INBO-databank bekend voor het studiegebied en directe omgeving. Het gaat om:
•
Waterjuffers: Azuurwaterjuffer, Lantaarntje, Watersnuffel, Blauwe breedscheenjuffer, Bosbeekjuffer, Weidebeekjuffer, Bruine winterjuffer,
Kleine roodoogjuffer, Grote roodoogjuffer, Koraaljuffer, Vuurjuffer en Zwervende pantserjuffer;
•
‘Echte’ libellen: Beekoeverlibel, Gewone oeverlibel, Bruine korenbout, Viervlek, Bloedrode heidelibel, Bruinrode heidelibel, Zwarte heidelibel,
Grote keizerlibel, Bruine glazenmaker, Blauwe glazenmaker, Paardenbijter en Metaalglanslibel.
Ter extra informatie worden de volgende libellensoorten aangetroffen op het Groot Schietveld kort tegen de bosplaatsen West-Beersgat en OostBeersgat (tussen de haakjes staat de Rode Lijst-categorie vermeld): Noordse witsnuitlibel (kwetsbaar), Venwitsnuitlibel (zeldzaam), Plasrombout,
Tengere grasjuffer, Variabele waterjuffer (bedreigd), Gewone pantserjuffer, Houtpantserjuffer, Venglazenmaker (kwetsbaar) en Zwervende heidelibel.
Het gaat hier vooral om soorten van zure oligotrofe vennen.
Eigen gegevens
De volgende gegevens van 13 libellensoorten zijn eigen losse waarnemingen binnen het studiegebied:
•
Waterjuffers: Azuurwaterjuffer, Blauwe breedscheenjuffer, Lantaarntje, Vuurjuffer, Watersnuffel en Weidebeekjuffer;
•
‘Echte’ libellen: Gewone oeverlibel, Grote keizerlibel, Bruine glazenmaker, Plasrombout, Venwitsnuitlibel, Smaragdlibel en Metaalglanslibel.
Hieronder volgt per soort een overzicht met de bosplaatsen, waar de betreffende soorten zijn aangetroffen:
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
192 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
- Bruine glazenmaker: Park van Brasschaat (op de zichtas tussen het kasteel en de kapel);
- Gewone oeverlibel: Baantjesheide, Bers en Le Grelle;
- Grote keizerlibel: Baantjesheide, Bers, Le Grelle, West-Beersgat, Baantjesheide, Jacques Van Havre, Boshoeve, Kronacker, Hibiscus;
- Plasrombout: West-Beersgat en Bers (tegen het Fort van Schoten);
- Metaalglanslibel: Bers;
- Smaragdlibel: West-Beersgat;
- Venwitsnuitlibel: Kronacker
- Azuurwaterjuffer: Matthysen en Bers;
- Blauwe breedscheenjuffer: Park van Brasschaat, Matthysen en Bers;
- Lantaarntje: Bers;
- Vuurjuffer: West-Beersgat, Bers, Kronacker;
- Watersnuffel: West-Beersgat, Le Grelle;
- Weidebeekjuffer: Bers.
Uit dit overzicht blijkt dat in Bers beduidend meer soorten zijn aangetroffen dan in de overige bosplaatsen. De oppervlakte en aantal veldwerkdagen
spelen hier zeker een rol.
Rode Lijst van de Vlaamse libellen
Voor een aantal Rode Lijst-soorten volgt hieronder een korte bespreking (De Knijf et al., 2006), waarbij de Koraaljuffer en Venwitsnuitlibel extra mee
opgenomen zijn:
- De Bruine korenbout is waargenomen in Hof ter Mik, het Mastenbos en aan het Anti-Tankkanaal in de buurt van Kronacker. Een eerder kleine
populatie is bekend van het Anti-Tankkanaal ten noorden van Antwerpen. De soort komt zowel aan stilstaande plassen als aan stromend water voor.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
193 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
De aanwezigheid van een goede oevervegetatie, waaronder Riet, blijkt van belang te zijn. Op de Rode Lijst is de Bruine korenbout ‘bedreigd’. In het
privé-domein Botermelck-La Garenne (Schoten) komt ook een populatie voor;
- Een andere ‘bedreigde’ soort op de Rode lijst is de Bosbeekjuffer. De soort is gezien aan de Laarse Beek en de Zeurtebeek in het Peerdsbos en
Park van Brasschaat, eveneens aan de Fortbeek in Schoten. Melding van deze juffer is ook gedaan door Pierre de Roo langs dezelfde Laarse Beek
in het Peerdsbos. Vermoedelijk is het Anti-Tankkanaal de migratieweg voor onder andere Weide- en Bosbeekjuffers van waaruit het Klein Schijn zou
kunnen gekoloniseerd worden (mondelinge mededeling Pierre de Roo). De Bosbeekjuffer stelt wel hoge eisen aan zowel de waterkwaliteit als de
oeverstructuur. Op laaglandbeken leeft de soort eerder in beschaduwde stroken;
- In Schoten aan de Fortbeek is de Beekoeverlibel waargenomen, die als ‘kwetsbaar’ staat beschreven. De libel komt voor aan kleine, langzaam
stromende kwelbeken, maar ook aan weidebeken, wateringen, grachten en hoogveenslootjes. De omgeving heeft vaak een lage structuurrijke
vegetatie, zodat het biotoop de hele dag in de zon ligt. De beekjes staan meestal onder invloed van kwel en hebben slechts weinig tot geen
oevervegetatie;
- De Koraaljuffer komt voor aan ondiep stilstaand (oligo- tot mesotroof) water in heide- en veengebieden. Een belangrijke populatie bevindt zicht op
het militair Groot Schietveld. Misschien is van hieruit de soort vastgesteld in het Mastenbos. Ondanks ‘zeldzaam’ als status op de Rode Lijst is de
soort de laatste jaren in opmars. Wederom in het privé-domein Botermelck-La Garenne (Schoten) is een grote populatie van de Koraaljuffer
aanwezig;
- De Venwitsnuitlibel is tweemaal aangetroffen in bosplaats Kronacker, namelijk in het noordelijke gedeelte tegen het Anti-Tankkanaal op open
Struikhei-vegetatie en langs de hoofddreef op een open plaats met Pijpenstrootje. Het voortplantingsbiotoop bestaat uit meestal zonnig gelegen en
voedselarme zure wateren zoals vennen en veenplassen, die allen gekarakteriseerd worden door de aanwezigheid van drijvende tapijten Veenmos.
Op de Rode Lijst staat de Venwitsnuitlibel als zeldzaam vermeld.
2.3.21.7
Mieren
Uit onderzoek binnen het Nationaal Park Hoge Kempen, samengevat in het Likona Jaarboek 2005 ( Lambrechts & Vankerkhoven, 2006), blijkt dat
vooral droge heide een uiterst belangrijk ecotoop is voor onze inheemse mierenfauna.
Echter bossen zijn ook belangrijk, namelijk voor het geslacht van de Rode bosmieren. Lichtrijke Eiken-Berkenbossen en de overgang tussen droge
heide en allerlei droge bostypes – waaronder ook naaldhout – is optimaal. Alle drie de inheemse Rode bosmieren, namelijk de Behaarde bosmier, de
Kale bosmier en de Zwartrugbosmier zijn kwetsbaar op Vlaams niveau (Dekoninck W. et al., 2003). Bosmieren zijn plaatselijk zeer sterk
achteruitgegaan. Er zijn meerdere oorzaken:
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
194 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
- Wellicht de belangrijkste is het feit dat de bossen vroeger veel lichtrijker waren en de bosmieren nu teruggedrongen worden tot bosranden. Daar
treedt tegenwoordig vaak verbraming op door inwaaiing van meststoffen uit aanpalende landbouwgebieden. Enkel op arme zandbodem houden de
bosmieren stand;
- Een tweede bedreiging is het roven van poppen uit mierennesten door mensen, als voer voor vogels, ondanks de wettelijke bescherming.
Op drie plaatsen is het geslacht van de Rode bosmier aangetroffen. Maar liefst een tiental nesten zijn gevonden in eenzelfde bosbestand van de
bosplaats Matthysen. Eveneens zijn exemplaren waargenomen in de privé-bossen van Kronacker en Bers, waarvan de laatste ook een nest.
Voor meer informatie over Rode bosmieren wordt verwezen naar een recent verschenen rapport over bedreiging en bescherming van Rode
bosmieren (Loones et al., 2008).
2.3.21.8
Overige ongewervelden
Tot slot worden hier nog een aantal diergroepen besproken, waarvan weinig gegevens zijn verzameld:
- Aangezien de vegetatieopnames in het voorjaar hebben plaatsgevonden, zijn het aantal losse waarnemingen van sprinkhanen zeer beperkt.
Krasser en Bruine sprinkhaan zijn respectievelijk in het privé-bos Le Grelle en het Park van Brasschaat waargenomen. Beide soorten zijn zeer
algemeen in Vlaanderen;
- De Groene zandloopkever is bij wet beschermd. Het glanzende groene pantser valt op en is aantrekkelijk om te zien. In ruime zin is het een
kenmerkende bewoner van onbemeste zandgronden met een vrij open heide- of grasvegetatie en voldoende beschutting (Turin H., 2000). Zonnige
paden in lichte bossen op zandgrond vallen ook zeker in de smaak. Volgens de Rode lijst (Desender K. et al., 2008) is de soort ‘achteruitgaand’. De
soort is aangetroffen in de bosplaats Kronacker.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
195 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.22
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Opbrengsten en diensten
De respectievelijke volumes en opbrengst van de houtverkopen tijdens de afgelopen decennia (periode 1973-1999 en 2000-2007) worden
weergegeven in Tabel 2-77.
Tabel 2-77: Opbrengsten van houtverkopen
Periode
1973-1999
2000-2007
Bosdomein
Volume (m³)
Opbrengst (€)
Uitlegger
2696
26.248
Inslag
11.503
166.418
OCMW Antwerpen
5790
180.651
Gemeente Brasschaat
2609
37.220
Uitlegger
523
6137
Inslag
2327
26.878
OCMW Antwerpen
599
9595
Gemeente Brasschaat
/
/
Voor de verpachting van de jacht werd er in de OCMW bossen, voor de periode van 1980-1989, een gemiddelde pachtprijs aangegeven van 88,4
euro per ha per jaar, met een uitschieter voor West Beersgat van 132 euro per ha per jaar. Het ‘Uilenbos’, een deel van Oost Beersgat dat als
speelbos is aangeduid, en de bosplaats De Mick worden niet meer aan de jacht verpacht. Ook in het domeinbos is geen jachtverpachting meer van
toepassing. Meerdere van de privédomeinen worden wel bejaagd.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
196 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
2.3.23
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Recreatieve inventaris
Op de kaarten 2-22a en 2-22b worden respectievelijk de bestaande recreatieve routes en attractoren/infrastructuur op het recreatieve vlak gesitueerd. In de
onderstaande tabellen vind u een overzicht van de meest relevante elementen en een aantal aandachtspunten. Deze gegevens worden geografisch gebundeld en
niet besproken per eigenaar.
2.3.23.1
Mastenbos
Recreatief aanbod
Wandelpad (3,3 en 5,5 km)
Ruiterpad (1,9 en 3,8 km)
Infrastructuur
Ruiterpad is grotendeels gescheiden van andere tracés
Infobord langsheen Oude Galgenstraat
Beperkte parkeergelegenheid aan Oude Galgenstraat
Onverharde paden
Beperkte hoeveelheid zitbanken
Aandachtspunten
Ontsluiting aan zuidelijke zijde: enkele dreven in privébezit
Educatieve potenties ivm de aanwezigheid van bunkers en
loopgrachten
2.3.23.2
Paepenbos
Recreatief aanbod
Speelzone
Infrastructuur
Maar in beperkte mate toegankelijk (routes)
Parking aan Fortsedreef en Kerkedreef
Toegankelijke paden halfverhard met dolomiet
Speelzone met picknickbank aan de Kerkedreef
Aandachtspunten
2.3.23.3
Vochttoestand speelzone
Uitlegger
Recreatief aanbod
Bosleerpad en verbinding met wandelpad Klein Schietveld
LF-route (Lange afstandsfietsroute)
doorkruisen het gebied
en
fietsknopennetwerk
Drie speelzones
Infrastructuur
Maar gedeeltelijk toegankelijk (zuidelijke zijde)
Parking en infobord langsheen Sionkloosterlaan en Heidestraat
Zuid
Paden deels halfverhard (steenslag), toegangsweg woning in
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
197 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
asfalt
Een picknickzone, aanliggend aan een speelzone
Schuilhut
Hondenlosloopzone
Aandachtspunten
2.3.23.4
Potenties naar verbetering verbinding met Klein Schietveld
Omgeving De Mick
Recreatief aanbod
Inslag
Twee speelzones, waarvan één aan de Kerkedreef
Park De Mik
Aanliggende kinderboerderij
Kapittelroute (38 km) en Jan van der Nootroute (30-56 km))
Infrastructuur
E10-plas
Visserijclub De Snoek
Inslag
Maar in beperkte mate toegankelijk (routes)
Parking aan Fortsedreef en Kerkedreef
Toegankelijke paden halfverhard met dolomiet
Picknickbank aan de speelzone Kerkedreef
Park De Mik
In de omgeving van de kinderboerderij werd een bescheiden
parking aangelegd. Daarnaast wordt er ook in de dreven (o.a. aan
de zijde van de St-Jobsesteenweg) in de dreven geparkeerd
De Mick en E10-plas
Deze locaties zijn actueel recreatief in beperkte mate ontsloten
Aan het afitcomplex van de E19 aan de St-Jobsesteenweg is een
grote carpoolparking aanwezig
Aandachtspunten
Parkeertekort tijdens piekperiodes (o.a. weekends) en staat van
de toegangswegen (gemeentelijke dreven)
Vochttoestand speelzone aan de Kerkedreef (Inslag)
Recreatieve ontsluiting van de E10-plas en De Mick
2.3.23.5
Omgeving Park van Brasschaat - Peerdsbos
Recreatief aanbod
Park van Brasschaat
Parkwandeling en looppad Park Brasschaat (2/3/5 km)
Kastelenroute (41 km)
Peerdsbos
Peerdsboswandeling (6 km)
Ruiterpad
Infrastructuur
Park van Brasschaat
Verspreide parkeer- en sportinfrastructuur
Speeltuin en bootjevaren aan de zuidzijde van de vijver
Speelzone aan de zuidzijde van de E19
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
198 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Hondenweide
Verspreide bebouwing en horeca
Peerdsbos
Centraal gelegen parking
Verspreide speelzones
Speeltuin en picnicplaatsen
Horeca (Melkerij)
Aandachtspunten
Afstemmen van infrastructuur en aanbod
Functie van trage wegen
2.3.23.6
Kattekensberg
Recreatief aanbod
Integraal als speelzone aangeduid
Infrastructuur
Beperkt aanwezig
Aandachtspunten
Integratie met aanliggende Brusselse bossen, waar een recreatief
pad en hondenlosloopzone ingericht werden
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
199 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
3
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
LITERATUURLIJST
BAUWENS, D. & K. CLAUS (1996). Amfibieën en reptielen in Vlaanderen. Uitgave Wielewaal vzw.
BIESBROECK B., ES K., VAN LANDUYT W., VANHECKE L., HERMY M., VAN DEN BREMT P., 2001. Een ecologisch register voor hogere planten
als instrument voor het natuurbehoud in Vlaanderen. Brussel, Rapport Vlina 00/01. Flo.Wer vzw, het Instituut voor Natuurbehoud, de Nationale
Plantentuin van België en de KULeuven in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap
De Coster, K., 2002. Stadsrandbos Antwerpen. Aeolus bvba iov Provincie Antwerpen.
De Keersmaeker L., Rogiers N., Lauriks R. en De Vos B., 2001. Ecosysteemvisie Bos Vlaanderen, Ruimtelijke uitwerking van de natuurlijke bostypes
op basis van bodemgroeperingseenheden en historische boskaarten. Eindverslag van project VLINA C97/06, studie uitgevoerd voor rekening van de
Vlaamse Gemeenschap binnen het kader van het Vlaams Impulsprogramma Natuurontwikkeling in opdracht van de Vlaamse minister bevoegd voor
natuurbehoud".
DE KNIJF, G., ANSELIN, A., GOFFART, P. & M. TAILLY (2006). De libellen (Odonata) van België: verspreiding-evolutie-habitats. Libellenwerkgroep
Gomphus i.s.m. INBO, Brussel. 368pp.
Dekoninck W., Vankerkhoven F., Maelfait J.-P., 2003. Verspreidingsatlas en voorlopige Rode Lijst van de mieren van Vlaanderen. Rapport van het
Instituut voor Natuurbehoud 2003.07. Brussel.
Desender, K.; Dekoninck, W.; Maes, D.; Crevecoeur, L.; Dufrêne, M.; Jacobs, M.; Lambrechts, J.; Pollet, M.; Stassen, E.; Thys, N. (2008). Een
nieuwe verspreidingsatlas van de loopkevers en zandloopkevers (Carabidae) in België. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek,
2008(13). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: Brussel : Belgium. 184 pp.
Dienderen I. v., 1994. Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan Schoten
Diriken P. & Van de Genachte G., 2000a. Het vademecum van de landschapselementen en -kenmerken. Een geografische benadering. Aanvullende
inventaris van de ruimtelijke landschapskenmerken van bovenlokaal belang. Studie uitgevoerd door Georeto en Aeolus, in opdracht van de Vlaamse
regering, AROHM, Afdeling Monumenten en Landschappen
Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan (GNOP) Brasschaat, Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH), maart/oktober 1996.
Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan (GRS) Brasschaat, Ontwerpafdeling I.G.E.A.N., 2005.
Hygiëne (PIH). Antwerpen
Hoek, L. v., 2006. Natuur en recreatie: Maar hoe? – Grenspark de Zoom – Kalmthoutse heide
Lambrechts, J., De Coster, K. & M. Indeherberg, 2003. Handleiding voor monitoring in het Grenspark De Zoom – Kalmthoutse heide. Aeolus in
opdacht van Grenspark de Zoom – Kalmthoutse heide.
Lambrechts J., De Coster K, Heyn M., Hendig P.T., Vanderheyden I., Verheijen W., Smets W., 2007. Landschapscomposietkaart Provincie
Antwerpen. Aeolus bvba iov PIH.
Lambrechts, J. & F. Vankerkhoven (2006). Mieren in het Nationaal Park Hoge Kempen. Indicatoren voor stabiele milieus. LIKONA jaarboek nr.15
(2005): 7
Lodts M., Arcadis Gedas 2006. Realiseerbaarheid Golfterrein zone Wolvenbos te Kapellen – Quick screen vanuit ecologie en natuurwetgeving.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
200 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Loones J., Maelfait J.-P., van Rhijn J., Dekoninck W. en Adriaens, T. (2008). De rode bosmier in Vlaanderen: voorkomen, bedreigingen en
herstelmaatregelen aan de hand van een detailstudie in de Sixtusbossen (Poperinge-Vleteren). Rapporten van het Instituut voor Natuur- en
Bosonderzoek 2008 (INBO.R.2008.01). Instituut voor Natuur en Bosonderzoek, Brussel.
MAES, D. & VAN DYCK, H. (1999). Dagvlinders in Vlaanderen Ecologie, verspreiding en behoud. Stichting Leefmilieu/Antwerpen i.s.m. Instituut voor
Natuurbehoud en Vlaamse vlinderwerkgroep/Brussel.
Mens en Ruimte 2006 Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan (GRS) Schoten
Milieu en veiligheid 2006, Gemeentelijk Milieubeleidsplan Brasschaat 2006-2010
Nieuwland Advies, Econnection, MTD, GTE, 1999. Beleidsplan Beheer en inrichting: Grenspark De Zoom- Kalmthoutse Heide 1999-2014
Nieuwland advies, 2005. Grenspark PLUS
PIH – Natuurcel, 2007. Landschapsbeheerplan Antitankgracht.
Roelandt B., 2001. De bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest. Deel 3: Vegetatiekundige resultaten. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap,
afdeling Bos&Groen, 215-485.
Schaminée, J.H.J.; E.J. Weeda; V. Westhoff, 1995. De vegetatie van Nederland. Deel 2: Plantengemeenschappen van wateren, moerassen en natte
heiden. Opolus Press, Uppsala-Leiden.
Schaminée, J.H.J.; A.H.F. Stortelder; E.J. Weeda, 1996. De vegetatie van Nederland. Deel 3: Plantengemeenschappen van graslanden, zomen en
droge heiden. Opolus Press, Uppsala-Leiden.
Schaminée, J.H.J.; E.J. Weeda; V. Westhoff, 1998. De vegetatie van Nederland. Deel 4: Plantengemeenschappen van de kust en van binnenlandse
pioniermilieus. Opolus Press, Uppsala-Leiden.Schneiders A. & Weiss L., 1996. Herwaardering van grachtenstelsels. Universitaire Instelling
Antwerpen (UIA), Departement Biologie, in opdracht van Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en infrastructuur,
AMINAL, Afdeling Water
STORTELDER, A.H.F.; SCHAMINÉE, J.H.J.; HOMMEL, P.W.F.M. 1999. De vegetatie van Nederland. Deel 5: Plantengemeenschappen van ruigten,
struwelen en bossen. Opolus Press, Uppsala-Leiden.
Studiegroep Omgeving, 2006. Dummy Eindrapport - Masterplan gemeentepark Brasschaat 2006
Turin, H., 2000. De Nederlandse loopkevers, verspreiding en oecologie (Coleoptera: Carabidae). – Nederlandse Fauna 3. Nationaal Natuurhistorisch
Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & EIS-Nederland, Leiden. 666 blz., 16 platen, met cd-rom.
Vandenbussche, D., 2004. Provinciaal Natuurontwikkelingsplan. Provinciaal Instituut voor
Hygiëne (PIH). Antwerpen
VAN LANDUYT, W. , HOSTE, I., VANHECKE, L., VAN DEN BREMT, P., VERCRUYSSE, W. & DE BEER, D. (2006). Atlas van de Flora van
Vlaanderen en het Brussels Gewest. INBO, Nationale Plantentuin van België & Flower.
Vercammen D. 2005, Milieubeleidsplan 2005-2009 Gemeente Schoten.
Verkem S., De Maeseneer J., Vandendriessche B., Verbeylen G., Yskout, S., 2003. Zoogdieren van Vlaanderen. Ecologie en verspreiding van 1987
tot 2002. JNM & Natuurpunt Studie, Mechelen & Gent.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
201 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Vermeersch G., Anselin A., Devos K., Herremans M, Stevens J., Gabriëls J., Van der Krieken B., 2004. Atlas van de Vlaamse broedvogels 20002002. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 23, Brussel, 496 p.
Vlaamse overheid, 2007. Verkenningsnota: Ruimtelijke visie voor natuur en bos, regio Noorderkempen. Voorlopige impactstudie.
Vlaamse Overheid, 2007-2008. Ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos – regio Antwerpse Gordel/Klein Brabant. Bestaande ruimtelijke
structuur, Startnota, Leidraad & programma voor Overleg.
VOGELS, B. (2008). Nachtzwaluwen in het Mastenbos: een populatie die niet zou mogen bestaan? Uit: ANTenne, april-juni 2008, Jaargang 2,
Nummer 2, blz. 13-15.
Weiserbs A., Jacob J.-P. & Rotsaert G. (2002). Evaluation de l’incidence du développement des populations des perruches sur les habitats et les
espèces indigènes. Aves, Convention entre l’IBGE et Aves asbl, Bruxelles.
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
202 │ 198
Uitgebreid bosbeheerplan
Kapellen-Brasschaat-Schoten
Inventaris │ Deel 1 – Identificatie van het bos
Hoofdkantoren
ARCADIS Belgium
Bijkantoren
ARCADIS Belgium
Deurne-Antwerpen
Berchem-Antwerpen
Kortrijk
Charleroi
Clara Snellingsstraat 27
Roderveldlaan 3
Sint-Jorisstraat 21
119, Avenue de Philippeville
B-2100 Deurne-Antwerpen
B-2600 Berchem
B-8500 Kortrijk
6001 CHARLEROI
T +32 3 360 83 00
T +32 3 328 62 86
T +32 56 24 99 20
T.. +32 71 298 900
F +32 3 360 83 01
F +32 3 328 62 87
F +32 56 24 99 21
F. +32 71 298 901
Gent
Bastogne
Leuven
Haaltert
Kortrijksesteenweg 302
Rue Thier De Luzéry 6
Fonteinstraat 1/a
Bruulstraat 35
B-9000 Gent
B-6600 Bastogne
B-3000 Leuven
9450 Haaltert
T +32 9 242 44 44
T +32 61 21 38 85
T +32 16 63 95 00
T. +32 53 83 04 80
F +32 9 242 44 45
F +32 61 21 52 28
F +32 16 63 95 01
F.+32 53 83 59 54
Hasselt
Diest
Luik
Oostende
Kempische steenweg 301
Vroentestraat 2
Rue des Guillemins 26, 2de verd.
Archimedesstraat 7
B-3500 Hasselt
B-3290 Diest (Schaffen)
4000 Luik
B-8400 Oostende
T +32 11 28 88 00
T +32 13 35 55 70
T +32 4 349 56 00
T +32 59 27 38 00
F +32 11 28 88 01
F +32 13 55 69 48
F +32 4 349 56 10
F +32 59 27 39 00
www.arcadisbelgium.be
P:\Projecten\5976_Visie_KaBraS\Rapportage\Rapporten\5976_rap_inventaris.doc
203 │ 198

CAO schalen minimumloon per 1-7

de poster

Polytechnisch Zakboek

Complementaire zorg en steun door patientenverenigingen voor

Deze kan je hier downloaden.

Bijlage 6 Toelichting werkbegroting meerjarenplanning

Download - Vereniging BWT Nederland

Printversie routebeschrijving

1.1.Financieringsplan Omdat 40% eigen inbreng moet zijn

002 - La Chambre des représentants de Belgique