cliënten - Raalte Gezond

Opzet alcoholbeleid voor
clienten binnen een
organisatie of instelling in de
gemeente Raalte
Alcoholpreventie ouderen
Tactus Verslavingszorg
Preventie & Consultancy
Brink 40
7411 BT Deventer
088 3822 887
Inleiding
De gemeente Raalte wil dat haar inwoners zo gezond mogelijk leven. Dat is het uitgangspunt van
het gezondheidsbeleid vormgegeven binnen het project Raalte Gezond!. Raalte Gezond! is het
gemeentelijk programma waarin alle activiteiten samenkomen die bijdragen aan fitte en
gezonde inwoners. Het gebruik van overmatig alcohol is een van de aspecten van ongezond
gedrag. Daarnaast leidt overmatig alcoholgebruik niet alleen tot gevolgen voor de drinker zelf,
maar ook voor zijn of haar directe omgeving. Het gaat dus niet alleen om de individuele
gezondheid van de gebruiker, maar ook om de maatschappelijke gezondheid. Het terugdringen
van overmatig alcoholgebruik is daarom een belangrijk aandachtspunt.
Naast alcoholmatiging gericht op jongeren en volwassenen, richt Raalte Gezond zich ook op
alcoholmatiging onder ouderen. Dit document, een ‘opzet voor alcoholbeleid voor organisaties
met clienten’, maakt onderdeel uit van een mix van maatregelen en activiteiten op het gebied
van alcoholpreventie. Hiermee wil de gemeente een gezonde leefomgeving stimuleren die
bijdraagt aan het gezond omgaan met alcohol.
Speciale aandacht voor ouderen is nodig omdat:

voor hen afwijkende drinknormen dienen te worden gehanteerd. Met het stijgen van de
leeftijd wordt de tolerantiedrempel voor alcohol in fysiologische zin verlaagd;

bij hen sprake is van andere settingen waar screening en vroegsignalering plaats dient te
vinden (zoals verzorgingstehuizen, thuiszorg en welzijnswerk).
Wat zeggen de cijfers?
Uit de Ouderenmonitor van 2011 van de GGD IJsselland blijkt dat één op de vijf ouderen
overmatig alcohol gebruikt. Uit cijfers van de Ouderenmonitor in 2010 blijkt dat in Raalte 27 %
van de mannen en 19 % van de vrouwen boven de 65 jaar een overmatige drinker is. Voor
mannen geldt dat bij het drinken van meer dan 14 glazen per week en vrouwen drinken volgens
deze norm overmatig bij meer dan 7 glazen alcohol per week. Naast het aantal glazen, is het de
aanbeveling om maximaal 5 dagen per week alcohol te drinken. Ruim een kwart van de ouderen
in IJsselland houdt zich daar niet aan. Mannen drinken vaker alcohol en drinken vaker overmatig
dan vrouwen. In de verslavingszorg zijn deze cijfers inmiddels ook zichtbaar. In de afgelopen
tien jaar is het aantal ouderen dat hulp vraagt aan de verslavingszorg voor overmatig
alcoholgebruik meer dan verdubbeld 1.
1
Trimbos Instituur en IVZ. Alcohol en ouderen in de verslavingszorg in Nederland (2003 – 2012). Partnership
vroegsignalering alcohol, 2013.
Ouderen en alcohol
Op basis van fysieke, psychische en sociale factoren vormen ouderen een risicogroep. Het
lichaam wordt gevoeliger voor alcohol en drugs doordat de verhouding tussen vetmassa en
vocht in het lichaam verandert naar meer vetmassa en minder vocht. De oudere blijft net zo veel
alcohol drinken, maar realiseert zich niet dat het gebruik andere consequenties heeft dan
vroeger. Veel ouderen gebruiken medicijnen, alcohol beïnvloedt de werking van veel medicijnen
waardoor dit negatieve gevolgen kan hebben voor lichamelijke aandoeningen. De ouderen
worden ook geconfronteerd met de eindigheid van het leven van vrienden en generatiegenoten.
Voor sommigen valt de sociale omgeving weg en is eenzaamheid een serieus probleem. Voor
anderen betekent een sociale omgeving waarin drank een norm is geworden, een bedreiging.
Psychische moeilijkheden zoals depressie, het omgaan met ongestructureerde vrije tijd,
rouwverwerking en eenzaamheid zijn kenmerkend voor de problematiek van de oudere
gebruiker2.
Alcoholbeleid binnen instellingen en organisaties
Als het over ouderen gaat bestaat al snel de neiging aan hen een uitzonderingspositie toe te
kennen. Dit komt tot uitdrukking in de normen en waarden die soms worden nageleefd met
betrekking tot alcohol en psychiatrische problematiek, wat ertoe leidt dat de problemen soms
niet worden erkend. Hiermee wordt bedoeld dat aan gebruik positieve gevolgen werden
toegeschreven zoals gezelligheid, levenslust en een vergroting van sociale activiteiten, waarbij
nu blijkt dat deze gevolgen niet altijd zo positief uitpakken. Uit eerdere rapportages uit het
verpleeghuis is echter bekend dat gebruik soms leidt dit tot heftige confrontaties tussen
bewoners en personeel, waarbij fysiek geweld aan de orde was. Ook komen valincidenten en
medicatie gerelateerde problemen veel aan de orde. Bezwaar tegen hulpverlening komt voor en
bemoeienis wordt soms niet geaccepteerd. Anderen zonderen zich dusdanig af dat ze niet te
signaleren zijn. Ook komt het voor dat de signalen niet voldoende worden opgepikt door
zorgverleners of het systeem. Voor ouderen waarbij het verslavingsprobleem wel is
gediagnosticeerd, is de stap naar verslavingszorg soms erg groot 3.
Aanpak alcoholbeleid
In het onderstaande model worden de verschillende stadia van bemoeienis besproken en zullen
instrumenten en interventies worden geboden die kunnen worden ingezet. Deze interventies
zijn natuurlijk afhankelijk van de behoefte van de organisatie. De Tactus medewerker zal met de
organisatie kijken waar de behoeftes liggen en hoe het stimuleren van verantwoord
2
3
Paul den Hartog, Intern visiedocument over ouderen en verslaving, 2012.
Paul den Hartog, Intern visiedocument over ouderen en verslaving, 2012.
alcoholgebruik en vroegsignalering van problematisch gebruik onderdeel kan worden van de
zorg die wordt geleverd.
Bewustwording, signalering en advisering voor cliënt, professionals en systeem, ongeacht (niet)
gebruik
Geen gebruik
Beperkt gebruik
Risicogebruik
Misbruik en
afhankelijkheid
Interventies gericht op
gezond (blijven) leven:
* Volhoud plan
* Tips
* Voorlichting
kenmerken risico’s
Interventies gericht op
verantwoord omgaan
met bestaande risico’s:
* Psycho-educatie
* Advies-op-maat
* Toeleiden naar een
geschikte vorm van
hulp
Voorkomen van
verdere
gezondheidsschade:
* Goed in kaart
brengen hulpvraag
* Psycho -educatie
* Korte trainingen
* Advies-op-maat
* Zelfhulp
* Intake en
behandeling
* Palliatieve zorg
* Woonzorg
* Detox
Nazorg en evaluatie
Hoe verder?
Dit document geeft ingrediënten voor de opzet van een alcoholbeleid binnen een instelling of
organisatie. Er zijn verschillende stappen nodig om te komen tot een passend alcoholbeleid in
uw instelling of organisatie. U hoeft hierin niet alleen het wiel uit te vinden. Binnen de gemeente
Raalte is het mogelijk dat u in 2014 gebruik maakt van ondersteuning door Tactus bij het
opstellen en implementeren van een alcoholbeleid. Concreet betekent dit dat een medewerker
van Tactus samen met de instelling of de organisatie onderstaande aanpak van het alcoholbeleid
zal gaan uitwerken.
Voor meer informatie en vragen?
Sophie ten Hove, preventiewerker bij Tactus
Bereikbaar via 06 23 21 88 45 en [email protected].
Bijlage ter inspiratie
Factsheet alcohol en ouderen.

Download Report