Hier - Daan Heerma van Voss

Boeken • 7
DE MORGEN • WOENSDAG 14 MEI 2014
LITERAIR WERELDNIEUWS
Lees ook...
Ine Roox verwijst in haar boek naar
enkele andere lezenswaardige werken
over haar onderwerp. Voor wie er nóg
meer over wil weten: drie aanraders.
Hitlerbiograaf Joachim
Fest, auteur van het verfilmde Der Untergang,
schreef ook een meesterlijk reisboek: Tegenlicht. Een Italiaanse
reis, vertaald door Tinke
Davids (Atlas, 2001).
Eén verkeerslicht en
drie boekwinkels: het verhaal
van Chatham, New York
Inmiddels al een klassieker in de Vlaamse
Italië-literatuur is
Mijn Italië van Luc Devoldere (Atlas, 2006).
Daan Heerma van Voss
En wie alles al over de
maffia dacht te weten,
leze van Giusy Vitale het
ronduit verbijsterende
Ik was een van hen.
De eerste vrouwelijke
maffiabaas vertelt, vertaald door Philip Supèr
(Mourik, 2009). (FD)
tige communicatiekanalen (tv, radio, twee
dagbladen, een veelgelezen weekblad, om van
de preekstoelen nog maar te zwijgen), maar
aarzelt ook niet om permanent druk uit te
oefenen op de Italiaanse politiek. Waardoor
homohuwelijk, euthanasie of zelfs in-vitrobevruchting er nog altijd streng verboden zijn en
in elke rechtszaal de magistraat onder een
levensgroot kruisbeeld zetelt.
Hartzeer
Tot overmaat van ramp is Italië bezig de kip
met de gouden eieren te slachten door zijn
onschatbare historische en artistieke monumenten tot puin te laten vervallen (met
Pompeï als afschrikwekkend voorbeeld), mastodontische cruiseschepen tot op enkele tientallen meters van de Piazza San Marco in
Venetië te laten varen en zijn prachtige kusten
te laten volplempen met betonnen monsters.
Al deze schaduwzijden, en nog veel, veel
meer, worden door Ine Roox deskundig – en
met voelbare pijn in het hart – uit de doeken
gedaan. Haar historische en sociologische discours wisselt ze regelmatig af met interviews
met belangrijke betrokkenen of met persoonlijke ervaringen, wat de leesbaarheid zeer ten
goede komt.
Een enkele keer kun je het niet met haar
eens zijn, bijvoorbeeld wanneer zij Berlusconi
beschrijft als een ultraliberalist, terwijl de
meeste waarnemers hem zien als een typische monopoliekapitalist met een flinterdun
liberaal schaamlapje eromheen.
Of als ze beweert dat Berlusconi zijn eerste
bouwproject, de luxueuze woonwijk Milano2,
financierde met geleend geld van de bank
waar ‘zijn vader als klerk de kost verdiende’.
De bewijzen dat deze aanzienlijke kapitalen
van de Siciliaanse maffia kwamen, via zijn
onlangs naar Beiroet gevluchte rechterhand
Marcello Dell’Utri, vallen intussen niet meer
te ontkennen, ook al zijn ze juridisch waardeloos geworden dankzij de door Berlusconi’s
regering fors ingekorte termijn voor de verjaring van financiële misdrijven.
Deze kleine bedenkingen beletten niet dat
Ine Roox’ boek een absolute must is voor al
wie Italië kent of meende te kennen. En ja, ook
voor wie ondanks alles hartstochtelijk van dit
zonovergoten, wondermooie land blijft houden.
Frans Denissen is literair vertaler. Hij
maakte naam met zijn vertaling van de
middeleeuwse klassieker Decamerone
van Giovanni Boccaccio. Verder vertaalde
hij onder anderen Curzio Malaparte,
Umberto Eco, Cesare Pavese en Carlo
Emilio Gadda.
llll
Ine Roox, Italië. De
schaduwkant van een
zonovergoten land, De Bezige Bij
Antwerpen, 336 p., 22,50 euro.
l De Chatham Bookstore heeft een gevarieerd aanbod, niet overdreven modern, zeker niet achterhaald. © RV
C
hatham, gelegen in de
Hudsonvallei, ruim drie
uur boven New York City,
heeft één verkeerslicht en
drie boekwinkels. Ik daag
lezers uit om een plek te
vinden met een hogere ratio, waar dan ook
ter wereld. Negenenveertig stopborden, elf
voorrangsborden, één rotonde en één winkelstraat, Main Street, met centraal een
afgetrapte bioscoop die als voornaamste
troef heeft dat hij ‘redelijk geprijsd’ is.
Achttienhonderd inwoners, van wie 94 procent blank.
De Amerikaanse boeksituatie is niet zo
anders dan de onze, commerciële problemen zijn tegenwoordig niet-bestaand of
wereldwijd. Het is een tijdperk waarin
boekhandels voorbestemd lijken failliet te
gaan, of anders in een permanente doodsstrijd met teruglopende inkomsten verwikkeld zijn. Wat is het verhaal van de boekwinkels in dit stadje, en kunnen wij er iets
van leren?
De eerste boekwinkel, de meest kansloze, bevindt zich naast een koffiezaak die
‘Ralph’s pretty good Café’ heet, een naam
die volgens insiders nog ongegrond is ook.
Op de stoep van de winkel staat een doos
met gratis romans, zomaar mee te nemen.
De winkel wordt geleid door een oude
vrouw die niets verstaat en een bordje met
‘Closed for Mother’s Day’ op de deur heeft
hangen om klanten af te schrikken, ook op
dagen dat het geen Moederdag is (wat,
mocht u twijfelen, voor het merendeel van
de dagen geldt). Zij werkt in een tijdloze
chaos: kaartenbakken, boeken die ze
cadeau krijgt en weer weggeeft. Als ik vraag
naar Philip Roth, zegt ze dat ze niet doet aan
modegrillen. Verder raadt ze me aan zelf
een boekhandel te beginnen: veel tijd voor
andere dingen. Deze winkel heeft geen
geheim en steunt volledig op deze oude
vrouw – zodra zij er niet meer is, zal de winkel verdwijnen.
De tweede winkel is gespecialiseerd in
tweedehands boeken die niet meer worden
herdrukt, zorgvuldig uitgezocht, bestemd
voor een zeer select, vermogend publiek –
de Hudsonvallei is een populair weekendgebied voor welgestelde New Yorkers. De
winkel is boekhandel noch antiquair, en
beide tegelijk.
De interessantste winkel is de derde, de
Chatham Bookstore, geopend in 1977: tamelijk commercieel van opzet en indeling, met
een gevarieerd aanbod, niet overdreven
modern, zeker niet achterhaald: een boekhandel die niet zou misstaan in een stad als
Amsterdam of Antwerpen, of desnoods
New York. En een boekhandel die, zo blijkt,
wordt gerund door een Nederlandse.
Nicole Furnée (1954), opgegroeid in Den
Haag, opgeleid tot verpleegster en vandaag
de dag boekhandeleigenaar. Terug naar de
middelbareschooltijd, Nicoles klas krijgt
een schrijfopdracht. Iedereen moet zijn
l Bij de meest kansloze boekwinkel
staat een doos met gratis romans,
op de deur hangt een bordje
met ‘Closed for Mother’s Day’.
eigen overlijdensbericht opstellen. Ergens
op de tweede pagina van het hare: ‘Ze had
een klein boekhandeltje.’
Waarom? Furnée: “Nieuwsgierigheid.
Wat mensen lezen is wie ze zijn.”
Geheel in de geest van de Amerikaanse
immigratiegeschiedenis, was het een
arbeidskans die haar in 1986, mijn geboortejaar, naar Amerika bracht. De Camphillbeweging, een Steinerachtig, antroposofisch leefmodel, in 1939 opgericht door de
Oostenrijkse kinderarts Karl König, had
zijn weg gevonden naar de VS.
Verschillende ‘Life-sharing Communities’,
Camphill-gemeenschappen voor mensen
met een verstandelijke beperking, hadden
behoefte aan verpleegsters. Eerst streek
Nicole neer in Harlemville, tevens in de
staat New York, daarna in Copake, op twintig minuten van Chatham. In Harlemville
bezat Nicole ook een boekwinkel. Deze liep
niet omdat er daar “meer koeien dan mensen” in de buurt leefden. De Chatham
Bookstore kocht ze in 2012, samen met haar
Amerikaanse man Tom.
De verklaring dat de winkel elk jaar meer
omzet draait: een recent opgedaan maar
diep doorvoeld verantwoordelijkheidsbesef
onder de klanten. Wat Furnée de Amazonfase van de boekverkoop noemt, waarin
klanten zich verbaasden over de nieuwe
mogelijkheden die het internet bood, is
voorbij. “Iedereen weet wat er gebeurt als er
alleen nog digitaal wordt gekocht, of zelfs
gedownload. Wij, boekwinkels als deze, zullen verdwijnen. Dat is geen geheim.
Uiteindelijk willen mensen niet alleen boeken, maar ook een plek waar die boeken
goed worden behandeld.”
Ik breng de dag door aan een houten
tafel in het midden van de winkel. Een
ouderwetse bel markeert een nieuwe klant
– druk is het niet, maar hierover heerst geen
frustratie. Aan het einde van de dag groet ik
de winkelbediendes alsof ik een van hen
ben geweest. Op alle winkeldeuren van
Main Street wordt het bordje ‘open’ omgedraaid. Tot morgen.
En ze had een klein boekhandeltje.

Download Report