ARMOEDE- BESTRIJDING

ARMOEDEBESTRIJDING
MEMORANDUM 2014
VLAAMSE VERKIEZINGEN
Copyright : R. Reidler
1. Inleidend
Caritas hoopt op voldoende aandacht voor armoedeproblematieken bij de implementatie van de
Zesde Staatshervorming en de overdracht van bevoegdheden naar de Gewesten. Het is
ontoelaatbaar mochten mensen in armoede en sociale uitsluiting nefaste gevolgen ondervinden aan
de wijze waarop onze staat gereorganiseerd wordt. Het belangrijkste doel moet het welzijn van alle
mensen blijven, ook en vooral zij die nog te weinig gehoord worden.
CARITAS VRAAGT



om de coördinatie van het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding bij de Vlaams Minister-President
onder te brengen, zodat van de bestrijding van armoede in Vlaanderen een speerpunt voor het
beleid kan gemaakt worden
de huidige structuur, met een grote rol voor de aandachtsambtenaren en het horizontale en
verticale PAO te behouden en uit te diepen
een coördinerende armoede-ambtenaar aan te stellen, die rechtstreeks werkt onder de
coördinerende minister (in dit voorstel de Vlaams Minister-President).
2. Armoede in de zorg- en welzijnssector
2.1.
Algemeen
2.1.1. Kiezen voor gezondheidspreventie
We moeten meer geld investeren in projecten die via gezondheidspromotie en sensibilisatie preventief
te werk gaan. Met slechts 2% van het totale gezondheidsbudget, besteden we (te) weinig middelen
aan preventie, zeker in vergelijking met de grote meerderheid van andere Europese landen. Een
klassiek voorbeeld van preventieve gezondheidscommunicatie is preventieve tandzorg. Het nut van
preventieve tandzorg is onomstotelijk bewezen. Toch blijkt dat preventieve tandzorg niet ingeburgerd
is in Vlaanderen. Slechts 40% van de Vlamingen blijkt op regelmatige basis preventief langs te gaan
bij een tandarts. Bij mensen met een leefloon is dit, zo blijkt uit een CM-studie, zelfs slechts 20%.
Gezondheidspromotie op het niveau van gemeenten scoort nog steeds ondermaats. We merken ook
een grote variëteit aan ondernomen acties: van een afwezig tot een uitgebreid beleid. Het opzetten
van activiteiten, informatiemomenten, kleinschalige ontmoetingen en campagnes kan echter slechts
slagen binnen dit lokale niveau.
CARITAS PLEIT ERVOOR OM


een dringende verhoging van het budget voor gezondheidspromotie, gezondheidseducatie
en preventieve gezondheidszorg te voorzien. Cijfers van het Itinera Institute spreken over een
noodzakelijke stijging van 250 miljoen per jaar, een schatting die Caritas zeker kan volgen.
met dit budget vooral lokale, laagdrempelige en concrete initiatieven te steunen. Caritas ziet
een bijzondere rol weggelegd voor wijkgezondheidscentra. Het opzetten van deze activiteiten via
wijkgezondheidscentra, komt de link tussen de bevolking en de zorgsector ten goede.
Vlaamse Verkiezingen – Armoede /2

in het gezondheidspreventiebeleid is specifieke aandacht te hebben voor kwetsbare
doelgroepen. Deze bereik je vaak niet met campagnes die zich op de hele bevolking richten.
2.1.2. Onderbouwd gebruikersbijdrage- en verrekeningsbeleid
Samen met het Rekenhof, vraagt Caritas aan de Vlaamse overheid om een onderbouwd
gebruikersbijdrage- en verrekeningsbeleid uit te werken. Dit beleid vereist een actueel blijvend
overzicht van de geïnde gebruikersbijdragen, alsook van de kostprijs van de verschillende
welzijnsdiensten. Een dergelijk beleid is noodzakelijk om maatschappelijk verantwoorde zorg mogelijk
te (blijven) maken.
Het opvangen of begeleiden van socio-economisch zwakke gebruikers mag geen nadeel
opleveren voor voorzieningen. De wijze waarop omgesprongen wordt met de gebruikersbijdragen,
zorgt er voor dat dit vandaag soms wel het geval is. Een verrekening van de gebruikersbijdragen
kunnen, samen met een centrale inning, dit pijnpunt opvangen. Daarnaast moeten we er voor zorgen
dat de gebruikersbijdrages in de mate van het mogelijke rekening houden met de draagkracht van de
gebruiker. Hiertoe is het belangrijk dat de gebruikte inkomens- en gezinsdefinities op elkaar
worden afgestemd.
Daarnaast vragen we dat de Vlaamse Regering bij elke soort voorziening duidelijk bepaalt welke
kosten een gebruikersbijdrage al dan niet dekt. Om de rechtszekerheid en de transparantie naar
de gebruiker toe te vergroten, moet de regelgeving expliciet bepalen wanneer een voorziening gratis
werkt en welke supplementen eventueel mogelijk zijn.
CARITAS VRAAGT




een onderbouwd gebruikersbijdrage- en verrekeningsbeleid;
een afstemming van de gebruikte inkomens- en gezinsdefinities;
dat de Vlaamse Regering duidelijk bepaalt welke kosten een gebruikersbijdrage al dan niet
dekt;
dat de Vlaamse Regering duidelijk bepaalt wanneer een voorziening gratis werkt en welke
supplementen eventueel mogelijk zijn.
2.1.3. Voorschotten geneeskundige verstrekkingen volledig bannen
Caritas is er van overtuigd dat het vragen van voorschotten op uitgestelde geneeskundige
verrichtingen geen plaats kent in onze zorgsector. Zeker voor kansengroepen, zoals mensen in
armoede, leidt deze praktijk al te vaak tot het uitstellen van noodzakelijke geneeskundige consultaties.
CARITAS VRAAGT

een algemeen verbod tot het ontvangen van een voorschot voor het verlenen of het leveren
van geneeskundige verstrekkingen en diensten voor alle zorgverleners.
2.1.4. Vermaatschappelijking van de zorg : nood aan ondersteuning
Samen met onze partners zijn we het er over eens dat de vermaatschappelijking van zorg en welzijn
een lovenswaardige en positieve ontwikkeling is. Caritas pleit voor een vermaatschappelijking van
zorg vanuit de idee van subsidiariteit: van zelfzorg, over mantelzorg en wijk- en buurtzorg, naar
professionele eerstelijnszorg en ondersteuning, tot gespecialiseerde zorg en ondersteuning. We
vragen tegelijk ook aandacht voor de toenemende druk op mantelzorgers. Een verdere
Vlaamse Verkiezingen – Armoede /3
vermaatschappelijking van de zorg moet ook rekening houden met de draagkracht van het netwerk
rond de patiënt. Professionele zorg moet het sociaal netwerk en de eigen kracht van mensen dan ook
aanvullen en ondersteunen.
Caritas is van mening dat de vermaatschappelijking van de zorg een vrije keuze van de patiënt en
zijn omgeving moet blijven. Een zorgpad waarbij eerst alle krachten uit het eigen netwerk moeten
worden uitgeput, vooraleer men terecht kan in een professionele voorziening is voor Caritas dan ook
uit den boze.
OM DE DRAAGKRACHT VAN MANTELZORGERS TE VERGROTEN, VRAAGT CARITAS DAT
ER :




een groter aanbod wordt uitgewerkt van vorming en psychosociale ondersteuning voor
mantelzorgers;
initiatieven genomen te worden die de voor de werknemer noodzakelijk flexibiliteit om deze
zorgtaken op te nemen, mogelijk maakt;
een versterking wordt doorgevoerd van het netwerk van onthaal- en opvangcentra en de
hulpnetwerken (bv. diensten voor gezinshulp en aanvullende thuiszorg, diensten voor oppas,
maatschappelijk werk, mantelzorgverenigingen en andere hulpverlening in het dagelijks leven) en
dat deze ook betaalbaar gehouden worden voor alle patiënten;
een zorggarantie wordt gegeven aan zorgbehoevenden die door mantelzorgers verzorgd
worden, zodat wanneer een nood aan formele zorg ontstaat deze ook voorhanden is.
2.2.
Welzijn
2.2.1. Uitbreiding en verbetering kinderopvang
In 2013 werden enkele belangrijke stappen gezet binnen de hervorming van de Kinderopvang. Het
nieuwe decreet regelt voor het eerst op een fundamentele en transparante wijze de organisatie van de
kinderopvang voor baby’s en peuters. Binnen het kader van dit decreet, wordt duidelijk gesteld dat de
uitbreiding van de kinderopvanginitiatieven een prioriteit is voor de Vlaamse Overheid vanaf 2020 zou
er voor elk gezin met een behoefte aan kinderopvang, een plaats worden voorzien.
Caritas is uiteraard voorstander van deze geplande uitbreiding, maar pleit tegelijk voor een prioritaire
uitbreiding van de IKG-plaatsen in de opvanginitiatieven.
CARITAS VRAAGT AAN DE OVERHEID



om dringend te streven naar een werkbare en afdoende financiering van deze IKG-plaatsen,
ten einde een dergelijke uitbreiding haalbaar te maken voor de initiatieven zelf;
om prioriteit te geven bij het toekennen van IKG-plaatsen aan bepaalde probleemzones, waar
vandaag al een tekort aan kinderopvang bestaat of een tekort dreigt;
bijzondere aandacht te hebben voor de sociale, pedagogische en culturele functie van
kinderopvang. Uit verschillende studies, onder meer van de Koning Boudewijnstichting en de
Wereldgezondheidsorganisatie, is dit belang gebleken. Omwille van dit belang, vragen we dat de
beschikbare plaatsen in flexibele en occasionele kinderopvang verder ondersteund en
uitgebreid worden;
Vlaamse Verkiezingen – Armoede /4


welomlijnde sectorale loon- en arbeidsvoorwaarden, om door op een correcte wijze om te
springen met de kinderbegeleiders in elk kinderopvanginitiatief te streven naar een kwaliteitsvolle
kinderopvang;
om hiertoe de financiële mogelijkheden te versterken en kinderbegeleiders de nodige
middelen en oplossingen aan te reiken.
2.2.1. Toegankelijke Huizen van het Kind
De Huizen van het Kind bieden grote kansen inzake preventieve gezinsondersteuning. Een
centralisatie van alle
diensten omtrent
opvoedingsondersteuning en preventieve
gezondheidszorg, biedt vele voordelen. Eén van deze voordelen is de snelle herkenning van
armoedeproblematieken en de kansen tot snelle ondersteuning.
Vanuit de doelstelling dat de Huizen van het Kind toegankelijk zijn voor alle gezinnen, moet de
drempel voor kwetsbare gezinnen zo laag mogelijk gehouden worden. Het is belangrijk om in de
Huizen van het Kind een aanbod te creëren om deze doelgroep goed te ondersteunen. Op die manier
kunnen de Huizen van het Kind een belangrijke rol spelen in het lokale beleid en in hun strijd tegen
kinderarmoede. De uitbouw en ondersteuning van deze Huizen van het Kind verdient een
prioritaire plaats binnen het beleid van de Vlaamse Regering.
Caritas hoopt dat de oprichting van de Huizen van het Kind verder zal gaan dan een strikte
reorganisatie van de consultatiebureaus van Kind en Gezin.
CARITAS VRAAGT



het samenbrengen, minstens organisatorisch, van verschillende organisaties werkzaam
binnen één zorgregio;
het ontsluiten van één Huis van het Kind per zorgregio zodat de dekkingsgraad dezelfde blijft als
vandaag met de consultatiebureaus het geval is;
voldoende aandacht om de drempel voor kwetsbare gezinnen laag te houden.
Tot slot vragen wij een snelle uitklaring van de financiering van de Huizen van het Kind. Wij hopen
dat de Vlaamse overheid haar verantwoordelijkheid niet uit de weg gaat door de organisatie van de
Huizen van het Kind over te laten aan de, nu al zwaar belaste, lokale overheden.
2.2.2. Hervorming kinderbijslag
De overheveling van de kinderbijslag naar Vlaanderen, brengt wellicht een herziening van de
kinderbijslag met zich mee. Vandaag krijgen ouders een basisbedrag afhankelijk van de
samenstelling van het gezin, met daarnaast eventueel een extra sociale toeslag.
CARITAS PLEIT VOOR


eenzelfde basisbedrag voor elk kind, ongeacht de gezinssamenstelling of het statuut van de
ouders;
een (eventuele) aanvulling van het basisbedrag met een sociale toeslag die rekening houdt met
het reële inkomen van het gezin waarbinnen het kind opgroeit.
Vlaamse Verkiezingen – Armoede /5
2.2.3. Toegankelijke en betaalbare woonzorg
Het Vlaamse woonzorgdecreet omvat de residentiële ouderenzorg en de thuiszorg, samen de
woonzorg. De zesde staatshervorming maakt het voor Vlaanderen mogelijk om een coherent beleid te
voeren de komende jaren. Ouderen hebben nood aan de juiste ondersteuning op het juiste
moment. Afhankelijk van de zorgzwaarte en de aanwezigheid van mantelzorg kiest de
zorgafhankelijke oudere voor de ene of de andere woonzorgvorm. Er is dus nood aan een gevarieerd
aanbod van erkende zorgvoorziening gaande van gezinszorg, dagopvang, kortverblijf, (sociale)
assistentiewoningen, … tot woonzorgcentra.
CARITAS VRAAGT

een geïntegreerd Vlaams beleid volgens uniforme financieringsprincipes rekening houdend
met de zorgzwaarte en de financiële draagkracht van ouderen;

voldoende middelen te voorzien voor de vervoerskost en de kost van infrastructuur. Het hele
plaatje moet immers in rekening worden gebracht om zodoende de betaalbaarheid te
garanderen.
eenzelfde basisbedrag voor elk kind, ongeacht de gezinssamenstelling of het statuut van de
2.2.4. Eenvoudige persoonsvolgende financiering voor personen met
een handicap
De persoonsvolgende financiering binnen de sector personen met een handicap moet leiden tot meer
vraaggestuurde ondersteuning. De regie van deze ondersteuning komt in handen van de gebruiker.

Samen met andere partners, pleit Caritas voor een eenvoudig en transparant systeem dat
tegelijk de nodige flexibiliteit aan de dag kan leggen bij wijzigingen in de context of de
zorggraad;
Ter bescherming van kwetsbare groepen, vragen we voldoende ondersteuning en opvangnetten.

Om het eigen zorgpad goed te bepalen of om zorg in te kopen, dienen deze mensen voldoende
ondersteuning te krijgen. Men kan alle verantwoordelijkheid omtrent het eigen zorgpad niet
afschuiven op de gebruikers of toevertrouwen aan de markt.
een geïntegreerd Vlaams beleid volgens uniforme financieringsprincipes rekening houdend
Om de nodige zorgverlening betaalbaar te houden in het kader van de persoonsvolgende financiering,
wijst Caritas er op dat het basisondersteuningsbudget geen afdoende oplossing is voor de noden en
vragen van iedereen.

Een budgettair groeipad voor handicapspecifieke
toegankelijke hulp is dan ook een noodzakelijkheid
rechtstreeks
en
niet-rechtstreeks
Vlaamse Verkiezingen – Armoede /6
2.3.
Extramurale gezondheidszorg
2.3.1. Uitbouw wijkgezondheidscentra
Momenteel tellen Vlaanderen en Brussel 23 wijkgezondheidscentra, samen goed voor 53.000
patiënten. Maar de nood aan betaalbare gezondheidszorg is veel groter, gezien zo’n 600.000
Vlamingen vandaag in armoede leven. Wijkgezondheidscentra voorzien net die laagdrempelige
gezondheidszorg die zo broodnodig is voor mensen in armoede. Meestal werken ze volgens het
principe van de forfaitaire gezondheidszorg. Patiënten betalen er niet per consultatie, de arts krijgt er
een vast loon en wordt niet betaald per prestatie.
Daarnaast zijn wijkgezondheidscentra bij uitstek multidisciplinair. Centra beschikken, naast de
huisarts, ook over een verpleegkundige en vaak zelfs over een maatschappelijk werker of andere
eerstelijnszorg.
Wijkgezondheidscentra maken ook actief deel uit van de wijk, buurt of gemeente waarin ze actief zijn.
Ze richten zich heel nadrukkelijk ook op gezondheidspreventie. Gezonde leefgewoonten, gezonde
voeding, … Net die aspecten waarover mensen in armoede vaak minder goed geïnformeerd zijn.
Meer steun voor wijkgezondheidscentra is een van de prioriteiten uit het Vlaams actieplan
armoedebestrijding. Voorlopig blijft de realisatie van die prioriteit nog achterwege. Concrete planning
en budget ontbreken nog.
CARITAS VRAAGT


dat de Vlaamse Regering dringend werk maakt van de nodige planning en budgettering;
om via planning en budgettering tegen 2016 een verdubbeling van het aantal
wijkgezondheidscentra voorop te stellen.
2.3.2. Algemeen overzichtsfactuur geneeskundige verstrekkingen
Caritas vraagt de invoering van een algemeen overzichtsfactuur dat een duidelijk overzicht geeft
van alle verstrekkingen en hun kostprijs. Wij stellen voor om op dezelfde manier te werk te gaan als bij
patiënten opgenomen in het ziekenhuis. Via een aparte, transparante, duidelijke en eenduidige
factuur stelt de arts de patiënt op de hoogte van de verschillende onderdelen van de betaling.
Via dit overzichtsfactuur zorgen we voor een grotere rechtszekerheid van de patiënt. Hij krijgt steeds
een factuur waarop staat wat betaald werd voor welke dienst. Vanuit die rechtszekerheid stellen we
duidelijk dat op het overzichtsfactuur alle verstrekkingen, met of zonder tegemoetkomingen vermeld
moeten worden. Het overzichtsfactuur wordt aan elke patiënt uitgereikt, ongeacht hij rechthebbende
is van een verplichte verzekering.
CARITAS VRAAGT

de invoering van een algemeen overzichtsfactuur geneeskundige verstrekkingen, voor alle
afgeleverde verstrekkingen (met of zonder tegemoetkomingen) en aan alle patiënten
(ongeacht hij rechthebbende is van een verplichte verzekering.
Vlaamse Verkiezingen – Armoede /7
2.3.3. Betaling via overschrijving vanaf € 30
Om de eerstelijnsgezondheidszorg toegankelijker te maken voor de minstbedeelden, wil Caritas een
maximum bedrag vastleggen voor de verplichting tot onmiddellijke betaling bij een geneesheer.
Dit geeft patiënten tegelijk de gelegenheid om met het uitgereikte factuur te rade te gaan bij de
verzekeringsinstelling waar zij bij aangesloten zijn. Uiteraard doen we hierbij geen afbreuk aan de
verminderde bedragen die van kracht zijn voor rechthebbenden op het OMNIO-statuut of de regeling
betalende derde, die ook binnen dit systeem behouden blijven.
CARITAS VRAAGT

vanaf € 30,- elke patiënt de mogelijkheid te geven de betaling van het gefactureerde bedrag uit
te voeren via een overschrijvingsformulier.
2.3.4. Tariefafspraken
Om de patiënt te beschermen tegen onaangename financiële verrassingen maken de ziekenfondsen
afspraken met zorgverleners over de tarieven. Wie het akkoord aanvaardt, respecteert de
vastgelegde tarieven. Vandaag bestaan er drie mogelijke situaties: een arts kan (1)
geconventioneerd zijn en steeds de afgesproken tarieven hanteren, (2) een arts kan gedeeltelijk
geconventioneerd zijn en binnen bepaalde locaties of uren al dan niet de vastgelegde tarieven
hanteren of (3) een arts is niet geconventioneerd en bepaald zijn honorarium vrijelijk.
Daarnaast pleiten we voor een grotere informatieplicht over de tariefafspraken. Vandaag is het zo
dat de artsen hun statuut moet afficheren ten einde de patiënt in te lichten. Caritas wil deze
informatieplicht uitbreiden, zodat artsen niet alleen hun statuut, maar ook de feitelijk tarieven die zij
hanteren moeten afficheren. Om op deze informatieplicht toe te zien, vragen we een duidelijke vorm
van controle.
CARITAS VRAAGT




duidelijke en bindende tariefafspraken voor elke zorgverlener;
het verdwijnen van de gedeeltelijke conventionering;
een grotere informatieplicht door het afficheren van de feitelijk gehanteerde tarieven;
controle op het naleven van de informatieplicht
2.3.5. Investeringen in eerstelijns geestelijke gezondheidszorg
Caritas pleit voor extra investeringen in Centra Geestelijke Gezondheidszorg en voor het prioritair
wegwerken van wachtlijsten bij eerstelijnspsychologen. Wij vragen een verdere afbouw van de
residentiële GGZ en een duidelijke focus op vroegdetectie van psychische problemen door meer
ondersteuning voor een psychologische functie binnen de eerstelijnszorg.
Wij geloven er sterk in dat laagdrempelige initiatieven, zoals CGG’s, een basis kunnen bieden om
verdere gezondheidsproblemen of het gebruik van langdurige medicatie tegen te gaan. Een
investering in CGG’s en eerstelijnspsychologen is een investering die zichzelf terugbetaalt, wat zowel
voor de gebruiker als voor de overheid neerkomt op een forse besparing.
Vlaamse Verkiezingen – Armoede /8
CARITAS VRAAGT


een gerichte terugbetaling van de prestaties van klinisch psychologen, psychotherapeuten en
orthopedagogen in functie van een behandelingstraject
invoeren van de regeling sociaal derde betalende voor deze diensten
3. Maatregelen Kinderarmoede
Het Kinderarmoedefonds, dat buiten een startbudget vanuit de Vlaamse Regering rekent op
bijdragen vanuit bedrijven, het lokale middenveld en individuele giften, kan een stap zijn in het
ondersteunen van lokale initiatieven die zich richten naar kinderen van bij het begin van de
zwangerschap tot de leeftijd van drie jaar.
Toch willen we benadrukken dat het oprichten van een Kinderarmoedefonds door een Vlaams
minister, voor Caritas niet voldoende kan zijn om een degelijk kinderarmoedebestrijdingsplan op tafel
te leggen. Zoals terecht vermeld wordt in het Vooruitgangsrapport 2012-2013 van het VAPA, blijft het
aantal kinderen dat in armoede opgroeit, stijgen.
CARITAS PLEIT ER VOOR OM :


in eerste instantie de verschillende doelen uit het VAPA die nog niet of onvoldoende bereikt
werden, versneld uit te voeren;
ook in een volgende regeerperiode voldoende structurele maatregelen te voorzien op de
verschillende beleidsdomeinen binnen de Vlaamse Regering.
.
CONTACTPERSONEN
Thijs Smeyers
Stafmedewerker Armoede in de Gezondheids- en Welzijnssector
Tel :+32 2 608 00 79
[email protected]
Lina D’Amico
Stafmedewerkster Algemeen Beleid
Tel : +32 2 608 00 73
[email protected]
Liefdadigheidsstraat9 B-1210 Brussel.
Vlaamse Verkiezingen – Armoede /9

Download Report