Een laserstraal glijdt langs en door een tafelblad

Eleni Tzatzalos
installaties die zij creëert. En, vanuit
intuïtie en gevoel. Tzatzalos koerst af op
persoonlijke en collectief verankerde
ervaringen en herinneringen bij haarzelf
en bij anderen. Haar mogelijkheden,
materialen en vormen zijn onbegrensd.
Tzatzalos bedient zich van uiteenlopende
media
en
middelen,
thema´s
en
uitgangspunten. Video wordt naast film,
sculptuur en techniek gebruikt. Zij
materialiseert met licht en landschappen;
met objecten als boten, tafels en fossielen
en vanuit posities als nabootsing,
omkering en loutering.
Als de draad van Ariadne leidt onze zoektocht ons
wellicht tot het wezen der dingen, tot de kern van
ons zijn.
Een laserstraal glijdt langs en door een
tafelblad, projecteert de contouren van
hersenen met een lichtstip in hun midden:
het licht is de droom, het opstijgen van de
geest naar een hoger niveau. Tzatzalos
monteerde het licht in Nous (1998), een
installatie die model staat voor haar
kunstenaarschap.
Tzatzalos´ werk is van oorspong ruimtelijk
en geïnspireerd op de verhoudingen
tussen landschap, natuur en mens. In haar
recente werk zoomt zij steeds dichter in op
die mens: hij is steeds impliciet,
onzichtbaar aanwezig. Als drager of
ontheemde (Shelters, 2004), dromer en
reiziger (Boten, 2001). Tzatzalos´ objecten
komen binnen handbereik. De organisch
gevormde sculpturen van bijvoorbeeld
kunsthars en rubber zijn draagbaar op
huid, heup of om hals. De ruimtelijkheid
van haar eerdere installaties verplaatst
zich nadrukkelijker naar het rijk van de
verbeelding: haar boten nemen je in
formatie hemelwaarts weg van hier.
Nous is een studie van het menselijk
brein, het denken, het dromen, de geest
en het onderbewustzijn. Tzatzalos zet er
de moderne mens in af tegen de
homerische: situeert de mens van nu het
bewustzijn in de hersenen, de homerische
mens ervoer het middenrif (diafragma) als
dé plek waar denken en emotie hun
oorsprong vinden. Nous verwijst naar een
term van Plato´s ideeënleer: vanuit de
zintuiglijke kennis van de mens, klimt de
geest (nous) op naar wetenschappelijke
kennis om daarna tot het laatste en
hoogste niveau te komen: het kritische
denken, het ware kennen, handelen en
zijn.
Tzatzalos (onder)zoekt via verschillende
wegen,
ingangen
en
grensoverschrijdingen de ervaringen en
interacties van ruimte, omgeving, gevoel
en emotie.
Vanuit de ratio, want zij raadpleegt
archieven en doet research voor de
Bodemvondsten worden gerangschikt tot
patronen op doek (2006) en Venus (2006)
komt ons mensen als mediamiek orakel
tegemoet. Waren Tzatzalos´ installaties
eerder geënsceneerde voorstellingen, zij
1
nodigt ons nu uit als gast aan tafel. De
tafel, die als rode draad door haar werk
heenloopt. De tafel die voor Tzatzalos
gelijk staat aan de mens. Zij dragen als
consoles, geven ons ruimte voor werk,
ontmoeting en spiegelen met hun maten
het menselijk lichaam. Daarin zijn zij
verwant aan de bootvorm. Dit motief
refereert aan bewegen, reizen, water,
beschutting, de geschiedenis van onze
beschaving.
De intimiteit van Tzatzalos´ nieuwste werk
is de plek waar je uitkomt na ´14
voetstappen Hephaestia´ (1999): je hebt
de weg afgelegd en bent aangekomen in
het hart van de installatie zelf. De sterk
verhalende installatie bestaat uit een foto
van een strand met een heuvellandschap
op de achtergrond. Voor de foto zijn twee
houten vormen opgesteld: een bootvorm
en een conische vorm met een afdruk van
een voetstap; 14 smalle houten doosjes
met kleine objecten in twee rijen van
zeven leiden je een landschap binnen.
Geen traditionele autonome schilderijen of
tekeningen voor Tzatzalos. Als kunstenaar
is zij gefascineerd door de verschillende
uitingen van conceptuele kunst waarin
grenzen van waarneming en interactie
worden afgetast en overschreden; door
performances
als
van
Beuys
en
Abramovic gericht op fysiek spirituele
ervaringen; door de grootse gebaren van
landschapskunst van Morris en Smithson
en anderen en door experimenten met
installatiekunst,
waarin
verschillende
middelen worden ingezet om de
beschouwer uit te nodigen tot emoties en
reflecties. Tzatzalos doet dat op basis van
een persoonlijke choreo- en iconografie:
de dynamiek van natuurlijke elementen en
een selectie van objecten en motieven
keren steeds terug in haar werk.
Landschappen hebben een bijzondere
plaats in het werk van Tzatzalos. Zij
inspireren haar tot een organische
vormentaal en vormen het decor voor
zowel de reflecties van de elementen
(water, licht) als voor die van de
menselijke ziel zelf. Het landschap staat
voor Tzatzalos niet voor een romantische
ervaring, maar als een ruimte waarmee de
mens zich altijd in wisselende posities en
fascinaties verhoudt.
Tzatzalos´ installatie Kakavos-Antiope
(1999) omvat onder meer een foto van
een afgegraven berg. De gewonnen
minerale klei en vulkanisch glas lieten een
terrasvormig vacuüm achter in het
centrum van de berg. Als een amfitheater
pronkt zij nu in het landschap, klaar voor
het oog van de beschouwer, klaar om de
ervaring van de schok, de schoonheid, de
verwondering en de verbeelding teweeg te
brengen. Deze grootschalige transformatie
2
van het landschap vertaalt Tzatzalos
kleinschalig naar haar objecten. Door eb
en vloed gevormd zandsteen gebruikt zij
voor het vormen van een mal om daarmee
op haar beurt kunstharsen afdrukken te
maken: wat eens stenen waren, bestaan
nu als druppels lichtvangend water in
Tzatzalos werk.
Fascinatie voor relaties tussen binnen en
buiten, de eigenheid van materialen en
hun
interacties
karakteriseren
het
beginpunt
van
Tzatzalos
kunstenaarschap. Druivenranken in de
tuin van een tentoonstellingsruimte
(Project in situ, 1992) worden door
Tzatzalos doorgetrokken tot in de ruimte
zelf, zij het in een betonijzeren
verschijning. IJzeren draden verbinden de
buiten- met de binnenruimte, een verbond
dat nog eens wordt versterkt door de
schaduwwerking van het licht dat
Tzatzalos opvangt in een centraal
geplaatst glazen object.
Water en licht, zijn belangrijke aanwezigen
in de verschillende werken van Tzatzalos.
Met haar werk in opdracht Flevo Lacus
(1996) bracht zij een ode aan het land en
de geschiedenis van de provincie
Flevoland. Als uitgangspunt nam zij een
luchtfoto van het gebied rondom het
laatste sluitgat in de ring van dijken. De
vorm ervan werd vertaald naar een
kunststoffen bassin, waarin zij het
authentieke water uit de nabijgelegen
sloten in trilling bracht als een echo van de
oerkrachten van het voormalig zeegebied.
Het bassin werd geplaatst in een vijfhoekig
gebouw en was te zien door een venster.
Bij het bassin hoorde een vijfhoekige (in
de vorm van het gebouw) betonnen paal
waarop de luchtfoto was geborgen.
Relaties tussen paal (wegwijzer), gebouw,
bassin, binnen en buiten werden hiermee
gezekerd.
43 Pessoi in een waterpartij (1989) maakt
zij om de werking van de zon en de wind
op de omringende vormen van groen en
passanten te visualiseren en te laten
ervaren. Tzatzalos plaatste 43 ijle
kolommen elk op 43 centimeter van elkaar
op basis van een door de zonnestand
bepaalde relatie en
genereerde
spiegelende haast schilderachtige effecten
van waterlelies en wolkenformaties.
Reflecties van oplichtende diabeelden in
roterende rood koperen platen (Hellas in
Holland, 1989) vormen een environment,
waarin de beschouwer wordt opgenomen
in de interacties tussen beeld, geluid en
licht. Venus´ beeltenis wordt weerkaatst in
3
het metaal met een precisie van 25
seconden per keer analoog aan de
waarneembare
sequentie
van
televisiebeelden
Fragmentarische
beelden treden op in een voorstelling
gedicteerd door de elementen en de
fracties van tijd.
In de bijna twintig jaar dat Tzatzalos kunst
maakt, is haar werk constant én in
beweging.
Verankerd
in
haar
oorspronkelijke inspiraties beweegt haar
werk zich van uitbeelding (nabootsing)
naar afbeelding, krijgt de menselijke
aanwezigheid in haar landschappen meer
gewicht en geeft zij de rekwisieten van
haar installaties nadrukkelijk een eigen
status. Tzatzalos brengt haar oeuvre
steeds dichter bij de beschouwer, en bij de
kern van haar zijn.
Als beschouwer word je bij Tzatzalos´
werk met vragen geconfronteerd. Waar
neemt ze je naar toe, wanneer kom je
eindelijk op de bestemming aan, is er wel
een
eindbestemming?
Ongrijpbaar,
onpeilbaar, traag: begrippen die haaks
staan op het hectische leven van 2006
met zijn focus op snelle resultaten en
effecten. In zijn totaliteit gezien is
Tzatzalos werk als een perpetuum mobile.
Op zijn best schenkt het toestel je
momenten
van
eeuwigheid
en
schoonheid. Als het tegenzit, kom je
terecht in de wachtstand en word je
uithoudingsvermogen zwaar beproefd.
Eleni Tzatzalos (1958) studeerde in de jaren tachtig af
van de AKI, monumentaal en audiovisueel (Enschede,
1983-1988). Sindsdien exposeert zij regelmatig in
Nederland, Griekenland en andere landen ze voert
opdrachten uit en is haar werk in verschillende
collecties opgenomen.
Atelier Kweekgrasstraat 22, 1313 BX Almere, T +31 36
5363004 – M +31 6 10822164 - E [email protected].
Solo Exposities (selectie)
1988
Environment Provinciehuis Overijssel, Zwolle
1992
Een Dialoog, Galerie Art Space,
Rotterdam
4
1995
1998
1999
2001
2004
2008
2010
2010
2010
1993
1993
1994
Oogpunten, Aithousa Technis Nafpliou,
Nafplion, GR
Installatie ‘14 Voetstappen Hephaestia’, Galerie
DE NATRIS, Nijmegen:
Kakavos-Antiope, Nieuw Land Poldermuseum,
Lelystad
Vier installaties. Westergasfabriek, Amsterdam
Installatie, Provinciehuis Flevoland, Lelystad
Shelters, Galerie Suzanne Biederberg
Amsterdam
Ne quittez pas, Galerie Suzanne Biederberg,
Amsterdam
Museumnacht, Lykion Ellinidon, Athene,
Griekenland
Museumnacht ,Hellenic American Union,
Athene, Griekenland
Tanz mit mir, Galerie KunstAg, Hengelo
1995
1996
1997
2000
2003
2004
2007
2008
2011
2012
Muurschildering Dierenkliniek, Enschede
Goros, schilderij/wand, Athene (GR)
Project Oogpunten en obs De Vedelaar,
educatief project, schilderijen/wand, Almere
TNO Product Centrum, Delft
Project Dijkwacht, 10 Jaar Flevoland, Provincie
Flevoland, locatie Zeewolde
SaKo Flevoland, twee objecten, Lelystad
Diascoop, Filmmuseum Amsterdam
Cycladic Museum, Athene (GR)
Wandcompositie, ROC Almere
IGT Testing Systems, Bronzen beelden 25 jarig
jubileum, Amsterdam
Van Klein naar Groots, Multidisciplinair project
met 900 kinderen, Almere-Haven
Project Textielmuseum Audax, Tilburg
Project Textiel en Dans
Cultural Heritage of
Pastoral Life:
Architecture and Art
Groepstentoonstellingen (selectie)
1989
Hellas in Holland, Allard Pierson Museum,
Amsterdam
1989
43 pessoi, Kunstlijn/Artline, Kasteel Den Berg,
Zwolle o.a.
1990
Choane, Sokkelroute, Goor
1991
Installatie Christoforus, Bergkerk Deventer,
1998
Zweet -νους-, Museum De Paviljoens, Almere
1998
Anafores,
Galerie
Suzanne
Biederberg,
Amsterdam
1998
Art Athina 6-’98, Aithousa Technis Nafplion
Athene, GR
2000
Galerie d`art contemporain du college Jaques
Cartier, Chauny, Frankrijk
2000
Pastorale, ware poldermodellen, Museum de
Palviljoens, Almere
2001
Diascoop, Maritiem Museum, Willemstad,
Curaçao en Arti & Amicitiae, Amsterdam
2002
Sights, Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam
2005
Installaties, Corrosia, Almere
2006
Art Amsterdam, Galerie Suzanne Biederberg,
Amsterdam
2008
Multi Media exhibition, Political landscapes /
contemporary landscapes, Heraklion, Kreta,
Griekenland
2009
Lanscape Stories, Tower Clock Museum, San
Marco Dei Cavotti, Italie
2009
Landscape Stories, Bath of the Winds, Athene
2010
Art-Athina 2010, Les Enfants de la Mère Sotte,
Artists Books
2011
L-OLI-VIER-R, Meknes, Marokko
2010
Erysichton, Contemporary aspects of the Myth,
Kanellopoulos Museum, Eleysis
2011
Ex votos of Europe, Museum Kresow w
Lubaczowie, Polen
2011
A world of votive offerings, Greek American
Union, Athene
2011
Contemporary
view,
Ancient
Cultures,
Heracleidon Museum, Athene
2011
Kunstzee, Zeevang
2012
Atelier Theo Wolvecamp (COBRA) – Het
Lambooihuis, Hengelo
Cultural Centre “Hellenic
Cosmos”
Tuesday, 15th October
2013
In collecties (selectie)
1988
Provincie Overijssel, Zwolle
1995
IGT Testing Systems, Amsterdam
1993
Goros, Athene (GR)
1995
TNO Product Centrum, Delft
1997
Gemeente Almere
1998
Collectie F. Kyriakopoulos (GR)
2000
Collectie Silver & Baryte Ores Mining (GR)
2000
Interamerican, Brussel
2001
Provincie Flevoland, Lelystad
2005
Collectie N. Kyriakopoulos (GR)
2008
RABO bank, Almere
2010
ART SHOP Griekenland
Opdrachten/Projecten (selectie)
1990
Watertuinen, Loozen
1992
IGT Testing Systems, design emaille behuizing,
Amsterdam
5