Gepersonaliseerde geneeskunde maakt deel uit van ons DNA

AK2348-010 29/01/14 14:52 Pagina 10
ACTUALITEIT
Personalized healthcare, interview met Jo Bury en Jérôme Van Biervliet (VIB)
Gepersonaliseerde geneeskunde
maakt deel uit van ons DNA
© JDB
© JDB
“Van bij de start heeft het Vlaams Instituut voor Biotechnologie de kaart getrokken van de gepersonaliseerde geneeskunde”, stellen VIB-directeur Jo Bury en
Senior Business Development Manager Jérôme Van Biervliet. “Ondertussen zijn we toe aan ‘gepersonaliseerde geneeskunde v3.0’. We zijn het immers aan onszelf
verplicht om voor te lopen op de anderen.”
Jérôme Van Biervliet: “We zetten een samenwerking op met andere spelers om - nog meer dan vroeger - een rol te spelen in het
translatieproces van laboratorium naar de klinische toepassing.”
egin jaren ’90 verschenen de eerste berichten dat doorgaans
slechts 20% tot 70% van de
patiënten voldoende reageert op een
geneesmiddel, terwijl nevenwerkingen helemaal niet zeldzaam zijn”, steekt Jo Bury van
wal. “Ik geloofde er aanvankelijk niks van.
Tijdens mijn opleiding tot apotheker had
ik geleerd: er is een ziekte, daar is een
geneesmiddel voor en dat werkt. Punt. Schoorvoetend begon echter de farma-industrie
die cijfers ook toe te geven. Stilaan werd
duidelijk dat er effectief een probleem is.”
“B
Moleculaire mechanismen
Destijds werkte Bury als wetenschappelijk
adviseur op het IWT/IWONL. Toen hij van
Luc Van den Brande, de toenmalige Vlaams
minister-president, de opdracht kreeg om
samen met Rudy Dekeyser het VIB op te
starten (zie kaderstuk), stelde hij het ontrafelen van moleculaire ziektemechanismen
centraal in het biomedisch onderzoeksluik
van het instituut.
“Wat is het verschil tussen gezond zijn en
ziek zijn op het moleculaire en cellulaire
10
niveau?”, vervolgt Bury. “Die vraag beantwoorden was onze ambitie. Ik noem die
benadering de eerste versie van gepersonaliseerde geneeskunde. Ze heeft ons
geleerd dat borstkanker veroorzaakt kan
worden door tientallen verschillende
mechanismen. Hetzelfde geldt voor diabetes,
amyotrofe laterale sclerose (ALS), alzheimer,
perifere neuropathieën enzovoort.”
Kortom, vele verschillende mechanismen
leiden tot eenzelfde fenotype, en in ‘versie 1’
wordt geprobeerd die mechanismen één
voor één te ontrafelen. Maar tegelijk is het
inzicht gegroeid dat een fenotype – bv. borstkanker of diabetes – onmogelijk met één
geneesmiddel kan behandeld worden. “De
toekomst is daarom aan de gestratificeerde
geneeskunde.”
Doorbraken
“Het VIB heeft in die fase voor verschillende aandoeningen een voortrekkersrol gespeeld”, neemt Jérôme Van Biervliet over.
“Zoals het onderzoek van Peter Carmeliet
(VIB/KU Leuven) naar de rol van VEGF en
PlGF bij kanker, maar ook de verrassende
ARTSENKRANT Vrijdag 31 januari 2014 Nr. 2348
Jo Bury: “De toekomst is aan de gestratificeerde geneeskunde.”
ontdekking dat VEGF en andere angiogene
factoren betrokken zijn bij een neurologische aandoening als ALS. Een link die vandaag verder wordt onderzocht in klinische
studies. Ook het onderzoek van Bart De
Strooper (VIB/KU Leuven) naar secretases
in alzheimer heeft niet alleen belangrijke
inzichten opgeleverd voor toekomstige
behandelingen maar ook geleid tot biomerkers die aan deze behandelingen zullen
gekoppeld worden. Of neem het onderzoek
van Nico Callewaert (VIB/UGent) naar biomerkers voor leverziekten op basis van
glycosylatiepatronen.”
‘Omics’-benadering
“Het VIB heeft samen met zijn partneruniversiteiten ook aan de kar getrokken voor
gestratificeerde geneeskunde versie 2.0. Van
het ‘één ziektetarget’-model, waarbij we
focussen op één eiwit of één reactieketen,
gaan we veel meer kijken naar de complexe
context van de volledige moleculaire omgeving van de cel. We komen dan automatisch
tot de ‘omics’-benaderingen”, aldus Van
Biervliet. Het VIB heeft technologieplatfor-
men voor genomics en proteomics uitgebouwd, waar alle VIB-onderzoekers toegang
toe kregen. “Dat zijn strategisch heel
belangrijke ontwikkelingsprogramma’s
geweest waarvan we nu de eerste vruchten
plukken. Bijvoorbeeld met het onderzoek
van Diether Lambrechts (VIB/KU Leuven)
naar genetische risicofactoren voor borst-,
prostaat- of eierstokkanker of naar biomerkers om de reactie op kankerbehandelingen
te voorspellen.”
VIB gaat interdisciplinair
Om die complexe kennis naar de klinische praktijk te brengen, is het VIB met een
programma gepersonaliseerde geneeskunde versie 3.0 gestart. Bury en Van Biervliet
lichten toe: “Versie 1.0 kan je de reductionistische versie op gestratificeerde geneeskunde noemen waarbij we reactieketen per
reactieketen bekijken. Versie 2.0 is een meer
holistische visie die zoekt naar de interplay
van moleculaire mechanismen. Versie 3.0
zou je de multidisciplinaire versie kunnen
noemen.”
“Daar komt een verregaande integratie
AK2348-010 29/01/14 14:52 Pagina 11
ACTUALITEIT
met nano-elektronica, bio-informatica,
point-of-care applicaties, continue monitoring enz. bij kijken”, stelt Bury. “Allemaal
ontwikkelingen waarbij we moeten samenwerken met partners die beschikken over de
gewenste expertise.”
“Vandaar dat we samenwerking opzetten
met andere spelers om - nog meer dan vroeger - een rol te spelen in het translatieproces van laboratorium naar de klinische toepassing”, zegt Van Biervliet. “In die optiek
moet je de samenwerking met Biocartis uit
Mechelen zien. Dat is een programma om
via hun technologieplatform onze biomerkers naar de markt te brengen.”
“Ook het Stellar-programma, een partnerschap tussen Janssen, J&J Innovation, VIB,
KU Leuven en UZ Leuven, wil ‘cutting edge’onderzoek in neurodegeneratie vertalen
naar klinische toepassing”, vervolgt Bury,
“terwijl de samenwerking met imec [het in
Leuven gevestigde centrum voor nano-elektronica - nvdr] eveneens de bedoeling heeft
om nieuwe netwerken te creëren zodat biomedische kennis veel sneller omgezet wordt
en maatschappelijke waarde creëert.”
“In elk van die samenwerkingen vormt
gestratificeerde geneeskunde een hoeksteen”, meent Bury. “De huidige ontwikkelingen rond biomerkers, stratificatie en personalisatie in infectieziekten en oncologie,
zal je vanaf morgen tegenkomen in de hele
geneeskunde. Het gaat vanaf nu alleen nog
in crescendo.”
Peter Raeymaekers
Personalized
healthcare:
debatteer mee
Met het PHC-project wil ActuaMedica, uitgever van
onder meer Artsenkrant, samen met negen partners
uitzoeken wat personalized healthcare voor ons land
betekent. Waar staan we nu? Waar gaan we naartoe?
Welke hindernissen staan ons te wachten? En waar
kunnen we in België het verschil maken?
De ‘kick-off’ voor het project was het symposium
‘Personalized Healthcare – Challenges and Opportunities’ op 17 oktober. Nu staat het debat open voor alle
Artsenkrant-lezers die zich voor het thema interesseren.
Mee debatteren kan via www.phcconference.be. In
het voorjaar volgt een eindverslag met alle conclusies.
In afwachting daarvan publiceert Artsenkrant een
reeks interviews met deskundigen in de gepersonaliseerde geneeskunde.
Vorige aflevering: prof. Vincenzo Costigliola (EMA) in
AK 2344 van 20 december 2013.
Volgende aflevering: prof. Ahmad Awada (diensthoofd
oncologie Bordetinstituut) over doelgerichte behandelingen in de kankerzorg.
VIB: 1.300 wetenschappers uit
60 landen in bio- en medisch onderzoek
Het VIB verricht basisonderzoek naar de werking
van het menselijk lichaam, planten en micro-organismen. Hierbij ligt de nadruk op het vertalen van
basisonderzoek naar toepassingen voor geneeskunde en landbouw. Opgericht in 1995, is het uitgegroeid tot een onafhankelijk onderzoeksinstituut
met 1.300 wetenschappers uit 60 landen. De onderzoekers zijn niet samengebracht in één instituut,
maar werken op de campussen van de vijf Vlaamse
universiteiten. De Vlaamse regering investeert jaarlijks bijna 45 miljoen euro in het VIB.
Tot de onderzoekstoppers van het VIB rekenen
we onder meer Peter Carmeliet (KU Leuven), Bart
Lambrecht (UGent), Bart De Strooper (KU Leuven),
Christine Van Broeckhoven (UAntwerpen), Peter
Tompa (VUB), Dirk Inzé (UGent), Patrik Verstreken
(KU Leuven) en Wim Robberecht (KU Leuven). Vóór
hun emeritaat behoorden ook Désiré Collen,
Herman Vandenberghe, Mark Van Montagu en
Walter Fiers tot het VIB.
In 2013 publiceerden VIB-onderzoekers meer
dan 70 wetenschappelijke artikels in de categorie
‘meest impactvolle tijdschriften’, met onder andere
publicaties in toptijdschriften als Nature, Cell of
Science. Het VIB vertaalt zijn onderzoeksresultaten
tot nieuwe pistes voor diagnose of behandeling via
samenwerking met bedrijven of creatie van startups als Ablynx, ActoGeniX, Pronota en Multiplicom.
Ook in plantenbiologie is het VIB succesvol met de
spin-offs Devgen (nu onderdeel van Syngenta),
CropDesign (overgenomen door BASF Plant
Science) en AgroSavfe.
P.R.
NAAM VAN HET GENEESMIDDEL : Eucalytux siroop
patiënt wordt aangeraden om het doseermaatje
200 ml
࠮ 2>(30;(;0, =, ,5 2>(5;0;(;0,=, :(4,5:;,3LQGHYHUSDNNLQJWHJHEUXLNHQ'HñHVGLHQWDOV
LING : Codeïne: 5 mg/5 ml - Sulfogaiacol : 100 mg/5 ml ࠮
YROJW WH ZRUGHQ JHRSHQG GXZ GH SODVWLHNHQ PP € 7,07
FARMACEUTISCHE VORM : Siroop.
p Fles met 200 ml.
VFKURHIGRSQDDUEHQHGHQWHUZLMOXWHJHQGHZLM࠮ 23050:*/, .,.
]HUVYDQGHNORNLQGUDDLW࠮*VU[YHPUKPJH[PLZ ! 2YHUJHYRHOLJKHLG
GEVENS : The-voor één van de
^
\
rapeutische
EHVWDQGGHOHQ YDQ
LU
L
indicaties
:
de bereiding. Aan
Y
]VV ]YPQL
Eucalytux
is
]LHQOLMNH DIQDPH
[
Z
[
geïndiceerd
van de ademhaOVL RVTZ
L
bij de sympto-OLQJVIXQFWLH YRRUU
[V
matische
behaanQDPHOLMN ELM DVWPD
deling van aandoeoeof emfyseem. Leningen van de luchtverinsufficiëntie.
wegen
gepaard
࠮ )PQ^LYRPUNLU !
gaande met hoest.
&RGHĺQH PLVVH࠮+VZLYPUNLU^PQaL
OLMNKHLG EUDNHQ
]HU [VLKPLUPUN !
REVWLSDWLHVHGDWLH
De maximale dosis
DOOHUJLVFKH KXLGcodeïne bedraagt
UHDFWLHV DGHP120 mg per 24 uur
KDOLQJVGHSUHVVLH
bij volwassenen en
FRQYXOVLHV
%LM
60 mg per 24 uur
ODQJGXULJ
JHbij kinderen van 6
bruik bestaat er
tot 11 jaar. Doseeen risico op afring: Volwassenen
KDQNHOLMNKHLG ,Q
KDQNHOLMN
en
adolescenten
deze o
omstandigvanaf 12 jaar : een
heden kkunnen er
dosis van 15 ml,
bij het sstopzetten
wat overeenstemt
van de behandemet 15 mg codeïne,
OLQJ RQWWZHQQLQJVJVKL{UL
4 keer per dag tot
YHUVFKLMQVHOHQ
Z\SMVNH{HJVS
maximaal 6 keer 15
optreden
n met teml per 24 uur. Kindekenen vaan agitatie
LZZLU[PwSLVSPL]HUL\JHS`W[\Z
ren van 6 tot 11 jaar :
en irriteeerbaarheid.
- meer dan 30 kg : Posologie gemakkelijk aanpasbaar dank zij het maatbekertje :
6XOIRJDLDFRO
2PUKLYLU[V[QHHY#RN
5 ml
4 x / dag
een dosis van 10 ml,
J VWURLLQWHVWLQDOH
JD
2PUKLYLU[V[QHHY%RN
10 ml
4 x / dag
wat overeenstemt
NODFKWWHQ ]RDOV
=VS^HZZLULULURPUKLYLUQHHY
15 ml
4 x / dag
met 10 mg codeïne, Eerste gebruik : een dubbele dosis nemen
PLVVVHOLMNKHLG
4 keer per dag tot
GXL]HOLJKHLG
maximaal 6 keer 10 ml per 24 uur. - minbraken. ࠮ /6<+,9 =(5 +, =,9.<5505. =669 /
/,; 05 +,
der dan 30 kg: een dosis van 5 ml, wat
/(5+,3)9,5.,5!7LOPDQVD=RQLQJ,QGXVWULHO6XG
3 )9,5.,5 7LO
= L , G W L O6
overeenstemt met 5 mg codeïne, 4 keer
%DLOORQYLOOH %HOJLÕ ࠮ 5<44,9 =(5 +, =,9.<5505. =669
per dag tot maximaal 6 keer 5 ml per 24
/,;05+,/(5+,3)9,5.,5!6) ࠮>01A,=(5(-3,
uur. Niet toedienen aan kinderen jonger
=,905. ! Op medisch voorschrift. ࠮+(;<4=(5/,9A0,505.
dan 6 jaar. Wijze van toediening : De
=(5+,;,2:;! Y
W
L
U
[
Y
H
[LNLUOVLZ[
siroop
Gezond dankzij planten
;034(5:(࠮A0:\K࠮))HPSSVU]PSSL
TUX 24/01/2013
ARTSENKRANT Vrijdag 31 januari 2014 Nr. 2348
11

Download Report